Yapıştırma Metin Soruları 1. Yapıştırma bağlantılarının fiziksel esasını açıklayınız ve yapıştırma malzemeleri hakkında bilgi veriniz. 2. Yapıştırma bağlantılarının teknolojisini anlatınız. 3. Yapıştırma bağlantılarının hesap ilkelerini açıklayınız. 4. Yapıştırma bağlantılarının mukavemetini artırmak için ne gibi konstrüktif önlemler alınır? Örneklerle açıklayınız. 5. Aşağıda gösterilen ve yapıştırma ile bağlanan iki levhanın daha iyi yük iletebilmesi için ne gibi konstrüksiyon önlemleri uygulanır? Nedenini açıklayınız. 6. Yapıştırma bağlantılarının fiziksel esasını açıklayınız ve yapıştırma malzemeleri hakkında bilgi veriniz. Bağlantının mukavemeti, yapıştırıcı maddenin molekülleriyle birbirine yapıştırılacak parçaların yüzeyleri arasında meydana gelen fiziksel ve kimyasal bir nitelik taşıyan "adhezyon"olayı yanında yapıştırıcının iç mukavemetini tayin eden yapıştırıcı moleküllerinin kendi aralarındaki bağlılık durumu "kohezyon" denilen olaya dayanır 7. Yapıştırma yöntemleri hakkında bildiklerinizi yazınız. Yapıştırıcının katılaşma şekline göre soğuk ve sıcak yapıştırıcılar olmak üzere iki ana gruba ayrılabilir : a ) Soğuk yapıştırıcılar: Genel olarak katılaşma oda sıcaklığında ( 20 C) olur, b ) Sıcak yapıştırıcılar : Katılaşma 100 0 C ile 200 C arasında olur. 8. Yapıştırma bağlantısının mukavemetini etkileyen faktörler nelerdir? Bağlantının mukavemeti, gerilme cinsine, zorlanma şekline, yapıştırılacak malzemenin cinsine, bağlantının konstrüksiyon ilkelerine uygunluğuna, yapıştırıcının kopma mukavemetine ve bağlantıya etki eden sıcaklığa bağlıdır. 9. Sıcak ve soğuk yapıştırma malzemeleri için birer örnek veriniz, malzemelerin en önemli değerlerini yazınız. Yapıştırma Sıcaklığı( C) Yapıştırıcı Malzemesi Kesme Mukavemeti (20 C de) (, N/mm 2 ) Soğuk yapıştırıcı 20 Araldit AW 17 Sıcak yapıştırıcı 20 Agoment M 37 150-200 Araldit 32 Loctite 23 120
10. Yapıştırma bağlantılarının konstruksiyonunda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? -Yapıştırma bağlantısının soyulma kuvvetinden etki görmemesi için önlem alınır Örneğin soyulma köşe ve uç kısımda olduğundan, bu bolümün yapıştırma alanı büyütülür veya perçinlenir -Yapıştırma bağlantılarında mukavemeti artırmak için yapıştırılan alan büyütülür -Kuvvetin etki yönüne göre yapıştırma bağlantısı uygun bir şekilde şekillendirilir Örneğin 11. Yapıştırma bağlantılarının lehim ve kaynak bağlantılarına göre dezavantajları nelerdir -İşletme sıcaklığı daha azdır. Soğuk yapıştırıcı için 80 C, Sıcak yapıştırıcı için 150 C -Yapıştırılacak yüzeylerin işlenmesi ve hazırlanması zaman alır. -Yapıştırma bağlantıları uzun zaman ( 24 saat ) sonra ancak zorlanabilirler -Bağlantıda kalite kontrolü yapmak zordur -Bağlantının özellikleri zamanla değişebilir ( eskime olayı). -Yapıştırma işlemi için icabında basınç veya ısı gerekir. 12. Yapıştırıcı malzemesini bileşimine göre kaç gruba ayrılır? Örnek veriniz a ) Bir bileşenli zamklarda yapıştırıcı ve katılaştırıcı bir arada karıştırılmış olarak bulunur Bazı zamklar için örnekler: Uhu, Patex, Redux, vs. b ) İki bileşenli zamklarda yapıştırıcı ve katılaştırıcı ayrı tüplerde olup, yapıştırma işlemi yapıldığı zaman birbirleriyle karıştırılır İki bileşen zamklar için örnekler: Araldit, Uhu, Plus, vs. 13. 13 Şekil 4.1 a ve b'de verilen parçalar için uygun bir yapıştırma bağlantısı çiziniz.
Lehim Metin Soruları 1. Lehim bağlantılarının fiziksel esasını açıklayınız ve sınıflandırmasını yapınız. 2. Lehim, kaynak ve yapıştırma arasında bir karşılaştırma yapınız. 3. Lehim bağlantılarının hesap ilkelerini açıklayınız. 4. Lehim bağlantılarının mukavemetini artırmak için ne gibi önlemler uygulanır? örneklerle açıklayınız. 5. Şekil 5.1'de gösterilen lehim bağlantısının nedenleri ile birlikte hangisinin iyi, orta ve kötü olduğunu açıklayınız.
6. Şekil 6.1 de gösterilen lehim bağlantısının hangisi amaca deha uygundur? Nedeni ile birlikte açıklayınız. 7. Şekil 7.1'de gösterilen lehim bağlantılarının hangisi kuvvet veya momenti en iyi şekilde iletmekledir? Nedenini açıklayınız. 8. Lehim işlemi nasıl meydana gelir, şekil çizerek açıklayınız. Yanıt : Lehim işlemi Ergimiş lehim parçalar arasına girer ve kapiler olayına bağlı olarak parçalar arasına yayılır Kapiler etkisi bilindiği gibi lehim filmi kalınlığına bağlıdır Parçalar arasındaki boşluk ( kanal ) yüksekliği 0,1 ile 0,2 mm arasında olmalıdır. 9. Lehim bağlantısının mukavemeti hangi faktörlere bağlıdır. Lehim bağlantısının mukavemeti, lehim yüzeyinin büyüklüğü ve durumuna, parçalar arasındaki boşluğa, lehim metoduna, kullanılan lehimin mukavemet değerine ve bağlantının konstrüksiyon ilkelerine uygunluğuna bağlıdır. 10. Lehim bağlantısının kaynak bağlantısına göre avantajlarını yazınız Lehimleme esnasında meydana gelen sıcaklık parçaların ergime sıcaklığından daha düşük olduğundan, parçalara zararı olmaz Birbirine bindirilmiş lehim bağlantılarının daha yüksek mukavemeti vardır. Gümüş alaşımı ile lehimlenmiş bağlantı, iyi iletken oluşundan dolayı elektrik sanayinde büyük ölçüde'kullanılmaktadır 11. Lehim bağlantılarında dikkat edilmesi gereken konstrüksiyon kurallarından bir kaçını şekil çizerek yazınız. 12. Lehim bağlantılarında lehim yapılacak parçalar arasındaki boşluk ne kadar olmalıdır. Açıklayınız. Parçalar arasındaki boşluk yüksekliği 0,1 ile 0,2 mm arasında olmalıdır. Boşluk daha büyük olursa ergimiş lehim parçalar arasına yeterince giremez 13. Lehim malzemesinin ergime sıcaklığına göre sınıfla ndırınız ve açıklayınız. Lehimler, lehim malzemesinin ergime sıcaklığına göre iki gruba ayrılır: yumuşak lehim ( ergime
sıcaklığı < 450 C ), sert lehim ( ergime sıcaklığı > 450 C ) Yumuşak lehim daha çok sızdırmaması gereken ve mekanik olarak az zorlanan bağlantılarda uygulanır. Yumuşak lehim için malzeme olarak kurşun kalay alaşımları kullanılır. Sert lehim için çeşitli alaşımlardan meydana gelen aşağıda sıralanmış olan lehimler kullanılır: - Alüminyum lehimi, - Bakır lehimi, - Pirinç lehimi, - Gümüş lehimi. 14. Kullanılan ısı kaynağına göre lehimleme işlemini sı nıflandırınız Havya lehimi, Alev lehimi, Banyo lehimi, Fırın lehimi, Endüksiyon lehim. Cıvata Metin Soruları Bağlama Civataları 1. Civatalarla bağlama çeşitlerini şekil çizerek gösteriniz ve kısaca özelliklerini açıklayınız. 2. Vida nedir? Şekil çizerek vidanın önemli faktörlerini açıklayı nız. 3. Vidaların bir sınıflandırmasını yapınız ve kısaca özelliklerini anlatınız. 4. M60; M105x4; Tr48x8; Rd40xl/6 ; SS70xl0; R" gibi simgeler ne anlam taşımaktadır? Açıklayınız. 5. Şekil 5.1. a,b,c,d sırasıyla metrik, trapez, testere ve kare vi daları verilmiştir. Buna göre : a-m10(h= 1,5 mm), M18(h = 2,5 mm),m 36(h = 4 mm) metrik vida; b-trl2x3, Tr24x5, Tr52x8 trapez vida; c- Sl6x2, S30x3, S48x3 testere vida; d. d = 14, d = 28, d=60 kare vida için vidanın iç çapı (d 1 ), ortalama çapı (d 2 ), somunun (Dı) çapı istenmektedir. 6. Bağlama ve hareket civataları için hangi vidalar kullanılır. Neden? Açıklayınız.
7. Neden trapez vidaların verimi üçgen vidaların veriminden daha büyüktür? Açıklayınız. 8. Şekil 8.1'de gösterilen cıvatalar hangi amaçla kullanılır? Bunlar hangi aletlerle sıkılır? Şekillerin alt kısımlarına yazınız. 9. Şekil 9.1'de gösterilen saplamalar hangi malzemelerin bağlanması için kullanılırlar? Şekillerin alt kısımlarına yazınız. 10. Standart vidaların boyutlarını açıklayınız. Çeşitli standart vida1ar nasıl simgelenir? Normal ve ince metrik vidanın arasındaki farkı gösteriniz. 11. Vidaların toleransları hangi boyutlara bağlı olarak verilir? Vidalarda ne gibi geçmeler kullanılır ve nasıl simgelenir? 12. Civataların malzemesi nasıl simgelenir? Neden civatalarda malzeme kalitesi simge ile gösterilir? 13. 5.6 ve 10.9 kaliteli cıvataların kopma ve akma sınırını tayin ediniz. 14. Civatanın sıkma momentinin hesabı hangi fiziksel olaya dayanmaktadır. Bu olaya göre vidanın modelini gösteriniz ve esas sıkma momentinin ifadesini açıklayınız. 15.Cıvatanın toplanı sıkma momenti nasıl ifade edilir? Bununla ilgili bağlantıları yazınız ve yaklaşık formülünün nasıl elde edildiğini açıklayınız. 16. Cıvataların kilitlenme (otoblokaj) koşulu nedir? Açıklayınız ve kilitlenme koşulunu analitik olarak nasıl elde edildiğini gösteriniz.
17.Kilitlenme bakımından standart vidalar hangi gruba girer? Kilitlenmeli olan bir vidayı kilitlenmesiz duruma getirmek için ne gibi değişiklikler yapılır? 18.Cıvataların tepe açıları sıkma momentini nasıl etkiler? Teorik esaslara göre açıklayınız. 19.Birisinin vidası yağlı, diğerininki kuru olan iki cıvata aynı momentle sıkılmaktadır. Bunların hangisinde bileşik gerilme daha büyük olacaktır? Analitik bağıntılara dayanarak açıklayınız? 20.Bağlamada belirli bir öngerilme kuvveti elde etmek için cıvatalar hangi tertibatlarla sıkılır? Bu tertibatların, şekil çizerek çalışma ilkelerini açıklayınız. 21.Gerilme kesiti nedir? Nasıl hesaplanır ve hangi hallerde kullanılır? 22.Öngerilme ile monte edilen cıvataların amacı nedir? Açıklayınız ve üçgen öngerilme diyagramı üzerinde üstünlüklerini gösteriniz. 23.öngerilme teorisinin bağlantının modelini kurarak ve öngerilme diyagramını çizerek açıklayınız. 24.Öngerilme teorisinden elde edilen sonuçları üçgen öngerilme diyagramı çizerek açıklayınız. 25.Hangi durumda sızdırmazlık tamamen kaybolur? Analitik ola rak ve diyagram üzerinde gösteriniz. 26.Civata ve sıkılan parçaların rijidlikleri nasıl hesaplanır? Açıklayınız. 27.Üçgen öngerilme diyagramı üzerinde, cıvata ve sıkılan parçaların rijidliklerinin etkisini gösteriniz. 28.Esnek cıvatalar nedir? Şekil çizerek bir kaç örnek gösteriniz. 29.Esnek cıvatalar hangi durumda daha iyi davranır? Analitik esaslara dayanarak açıkl ayınız. 30.Sıkılan parçalarda esneklik nasıl sağlamı: Şekil çizerek birkaç örnek gösteriniz. 31. Sızdırmazlığı sağlamak için rijid f1anşlar mı yoksa esnek f1anşlar mı daha uygundur? Teorik esaslara göre açıklayınız. 32. Sıkılan parçalar arasına konulan contanın fonksiyonun öngerilme diyagramı üzerinde açıklayınız. 33. Rijidlikleri farklı olan iki civatanın hangisi yorulmaya karşı daha iyi davranır? Neden? Üçgen öngerilme diyagramını çizerek açıklayınız. 34. Rijitlikleri farklı olan iki sıkılan parça sisteminin hangisi sızdırmazlığı daha iyi sağlar? Neden? Üçgen öngerilme diyagramını çizerek açıklayınız. 35. Bir cıvata bağlantısında sızdırmazlık nasıl sağlanır? Teorik esaslara dayanarak sızdırmazlık koşulunu yazınız. 36. Çekme (veya basma) ve burulmaya zorlanan bir cıvatada, burulma ve bileşik gerilmenin çekme gerilmesine göre % olarak değeri nedir? Bu değeri analitik olarak açıklayınız. 37. Şekil 37.1a'da A ve B olmak üzere iki cıvata verilmiştir. Bu iki cıvatayı statik yük, dinamik yük ve maliyet bakımından daha (düşük veya daha yüksek şeklinde) karşılaştırınız. 38. 37-lb'de gösterilen cıvatanın dinamik yük ve somunun yük dağılımını (iyi, kötü şeklinde) nedeni ile birlikte değerlendiriniz. 39. Şekil 39.1'de iki öngerilme diyagramı gösterilmiştir. Bu diyagramlar şekil 37.1a'da gösterilen cıvatalardan hangisine aittir? Diyagram üzerinde hangi faktör dinamik davranışını ve hangisi sızdırmazlığı tayin eder?
40. Sıkılan parçalar arasına rijitliği sıfır sayılabilen çok yumuşak bir malzeme konulursa cıvata ve sıkılan parçalar arasında F iş kuvvetinin dağılımı nasıl olur? öngerilme diyagramı üzerinde ve analitik olarak gösteriniz. 41. Vida dişleri üzerine düşen kuvvetler nasıl bir dağılım gösterirler? Açıklayınız ve bunun konstrüksiyon yolu ile iyileştirme yöntemlerini gösteriniz. 42. Somun yüksekliği nasıl hesaplanır? Açıklayınız ve gereken bağıntıları yazınız. 43. Şekil 44.1' de A, B ve C ile gösterilen üç çeşit somun ve a,b,c ve d ile gösterilen üç kuvvet dağılımı diyagramı verilmiştir. Bu dağılımların hangi somuna ait olduğunu gösteriniz. 44. Şekil 45.1'de dört esnek cıvata çeşidi verilmiştir. Bunlar hangi durumlarda kullanılır. 45. a) Boşluklu b) Boşluksuz monte edilen ve enine bir kuvvete maruz kalan cıvatalar hangi esaslara göre hesaplanır? Açıklayınız ve gereken analitik bağıntıları yazınız. 46. Cıvatanın çözülmemesi için kullanılan şekil 47,1 deki ek emniyet tedbirleri hangi hallerde kullanılır? a,b ile gösterilen tedbirlerin ne mahsurları vardır ve bunlardan hangisi daha uygundur?
47. Şekil 48. l'de gösterilen ve bir cıvata bağlantısına ait olan burç ne maksatla kullanılmaktadır? Açıklayınız. 48. Şekil 49.l'de gösterilen cıvata somunların altına, yüzeyi eğik olan rondela konulmuş. Bunun nedenini açıklayınız ve teorik esaslarını ifade ediniz. 49. Kilitlenmeli cıvataların çözülmemesi için neden ek emniyet tertipleri uygulanır? Bu tertiplerin esası nedir? Açıklayınız. 50. Cıvata bağlantılarının çözülmemesi için ek emniyet tertibatlalarını sınıflandırınız ve şekil çizerek gösteriniz. 51. Cıvatalar hangi yerlerden kopar? Kopma nedenlerini açıklayınız ve bu yerlerin mukavemetini artırmak için uygulanan konstrüksiyon önlemlerini şekil çizerek gösteriniz. 52. Vida nedir' Şekil çizerek açıklayınız. Silindirik bir elemanın dış yüzeyinde veya bir deliğin iç yüzeyinde açılan helis şeklinde bir kanal vida olarak tanımlanır Helis eğrisinin açılımı bir üçgen meydana getirir. Sarılma yönüne göre helis eğrisi sağ veya sol ağızlı helis adını alır Normal vidalar sağ ağızlıdır 53. Cıvatalarla bağlama çeşitlerinin şekillerini çizerek açıklayınız. Cıvata bağlantısı 3 şekilde olabilir Bağlanacak parçalarda bir delik açılarak cıvata yerleştirilir ve somun ile sıkıştırılır (Şekil 4 4.2 a), veya bağlanacak parçaların birinde delik diğerinde içten vida açılarak somun görevi karşılanabilip Şekil 4.4.2 b). veya her iki ucuna vida açılımş orta kısmı vidasız olan ve saplama olarak adlandırılan elemanın bir ucu vidalı olan parçaya sıkılır diğer ucuna somun takılarak sıkılır (Şekil 4 4.2 c).
54. Cıvata bağlantılarını uygulama alanlarına göre sınıflandırınız Konstrüksivonlarda parçalan birbirine sabitlemek için bağlama cıvataları kullanılır Bir dönme hareketinin doğrusal bir harekete çevrilmesi veya ileri geri bir hareketin dönme hareketine çevrilmesinde hareket cıvataları kullanılır 55. Esnek cıvatalar nedir? Şekil çizerek örnek gösteriniz. Esnek cıvata boyları normal cıvatalara göre daha uzun ve çapları daha küçüktür. Yani çapları normal cıvata çapının yaklaşık olarak % 80 i kadardır Şekil 4-4 3 56. Cıvataların kilitlenme (otoblokaj) koşulu nedir? Bunun sürtünme katsayısı ile ilgisini açıklayınız Vidanın kendi kendine çözülüp çözülemeyeceği a eğim ve ρ sürtünme açısına bağlıdır α <ρ olması durumunda kilitlenme sağlanır tan ρ =, µ=sürtünme katsayısı 57. Somunun veya bir cıvatanın sıkıştırılması, bir helis üzerinde yukarıya doğru itilen küçük parçaya, çözülmesi ise helis üzerine aşağıya doğru itilen bir parçaya benzetilmektedir Bu durumlarda meydana yelen kuvvetlen şekil çizerek gösteriniz. F V = Ön gerilme kuvveti, F U =Sıkma kuvveti, F R = Sürtünme kuvveti olduğuna göre Şekil 4 4 4 58. Bir cıvata bağlantısı için şekilde gösterilen kuvvet-deformasyon diyagramı ön gerilme kuvveti hesaplanmadan önce serilmiştir On gerilme kuvveti F ön =15 kn ( = 0.9 F 0.2 ) dır Plastik deformasvondan dolayı (f = 15 µm) bir ön gerilme kuvveti kaybı vardır Bağlantıya F İŞ = 8 kn
değerinde bir işletme kuvveti etki etmektedir. a) Plastik deformasyondan sonra ön gerilme kuvveti ne kadardır? b) Cıvataya etki eden ek kuvvet F Z ne kadardır? a) Plastik deformasyondan sonra on gerilme kuvvetinin kaybı 3 kn olduğundan, geriye kalan ön gerilme kuvveti F ön = 12 kn' dır b) Diyagramdan F iş = 8 kn için cıvataya etki eden ek kuvvet F Z = 3 kn olarak belirlenir. Şekil 4 4.5 59. İki parçayı birbirine bağlamak için kullanılan cıvatada otoblokaj olayı varımdır? Varsa koşulu nedir Bağlama cıvatalarında otoblokaj (kilitlenme) olayı vardır. Koşulu a < p olmasıdır, a : Eğim açısı, p: Sürtünme açısı. 60. Cıvataların malzemesi nasıl simgelenir? Örnek vererek açıklayınız. Çelik cıvatalar için kullanılan malzemenin mukavemet değerleri (σ K, ve σ Ak dolaylı olarak iki sayı (kalite sayısı) ile ifade edilir. Örneğin 8 8 ile simgelenmiş bir cıvata malzemesinin σ K = 8 x 100 = 800 N/mm 2 ve σ Ak = 8 x 8 x 10 = 640 N/mm 2 dolaylı olarak verilmiş olur. 61. Eşit kalınlıkta olan iki metal parçası bir normal cıvata ile bağlanmıştır. İşletme kuvveti eksenel yönde ve dinamik olarak etki etmektedir. a) Bu bağlantı için Kuvvet-Deformasyon diyagramını çiziniz ve önemli büyüklükleri yazınız b) Daha esnek bir cıvatanın kullanılması durumunda hangi avantajlar oluşur, açıklayınız. a) Şekil 4 4 8 b) Daha esnek bir cıvata kullanılması durumunda cıvatanın rijitliği daha küçük bir değer alacağından şekil 4 4 1 deki diyagramda β s açısı küçülecek, sıkılan parçaların rijitliği aynı kalacağından cıvataya
etki eden F sa kuvveti de küçülecektir 62. Rijitliklerı farklı olan iki cıvata için cıvata bağlantılarının üçgen ( Kuvvet - Deformasvon ) diyagramlarını çiziniz İşletme kuvvetinin eksenel yönde ve dinamik olarak etki ettiği kabul edilmiştir Şekil 4 4 9 63. İki civata bağlantısında civata kaliteleri aynı biri uzun ve çapı küçük a cıvatası. diğer bağlantıda ise kısa ve çapı büyük b cıvatası vardır. Cıvata bağlantılarına aynı ön gerilme kuvveti ve eksenel yönde aynı değerde bir dinamik kuvvet etki etmektedir Sıkılan parçaların rijitlikleri her iki bağlantıda aynıdır. Bu bağlantılar için kuvvet-deformasyon diyagramlarını çizerek açıklayınız. k c =Eπd 2 /4l deformasyon bağıntısı a ve b cıvataları için yazılıp l a >l b ve d a< d b olduğu dikkate alınıp parçaların rijitliğinin her iki durumda eşit olduğunuda gözeterek çizilendeformasyon diyagramı aşağıdaki gibidir. Şekil 4.4.10 64. Metrik cıvata ve somunda uygulanan metrik ve trapez vida şekillerini çiziniz ve önemli büyüklükleri şekil üzerinde gösteriniz
Şekil 4 4 11 65. Rijidlikleri farklı olan iki cıvatanın hangisi yorulmaya karşı daha iyidir? Neden? Öngerilme üçgen diyagramlarını çizerek açıklayınız. Rijitliği daha az (daha esnek) olan cıvata, aynı işletme kuvveti etkisinde cıvataya daha küçük bir kuvvet etki edeceğinden yorulmaya karşı daha iyidir Üçgen deformasyon diyagramı şekil 4 4 9 daki gibidir 66. Montajdan sonra cıvatada oluşan gerilmeleri işaretleyiniz, a) Çekme gerilmesi b) Basma gerilmesi c) Eğilme gerilmesi d) Burulma gerilmesi a) ve d) şıkları doğrudur. 67. Cıvata bağlantılarının emniyete alma şekillerini yazınız ve bunlardan dinamik kuvvetlere maruz kalan cıvata bağlantıları için en önemli iki tanesini belirtiniz Cıvata bağlantılarının emniyete alma şekilleri 5 grupta toplanabilir 1. Somunların altına yerleştirilen yaylı rondela elemanları, 2. Gerilmeli emniyet sistemleri, 3. Şekilleri itibariyle çözülmeyi engelleyen emniyet elemanları, 4. Çözülmeye karşı direnç tırnakları bulunan cıvata ve somunlar, 5. Yapıştırma usulüyle emniyetin sağlanması 68. Bir cıvata için verilmiş olan M8 x 30 4.6 ifadesinden ne anlıyorsunuz, açıklayınız. Metrik 8 (Nominal çapı d = 8 mm), 30 mm uzunluğunda ve kalitesi 4. 6 olan bir cıvatanın kısa olarak simgesidir. Bu cıvatanın kopma mukavemeti 40 dan/mm 2, akma mukavemeti ise 24 dan/mm 2 dir. 69. Cıvata bağlantılarında çözülmeye karşı şekil bağı ile emniyete alma metodlarından iki tanesine şekil çizerek örnek veriniz. Şekil 4.4.12
70. Bir cıvata bağlantısı için gerekli kuvvet-deformasyon diyagramı aşağıda verilmiştir. İşletme kuvvetinin etkisinde cıvata Al = 0,007 mm uzamaktadır. Bu durum da parçaları birbirine sıkan F K kuvveti ne kadardır? Şekil 4.4.16 F K = 20 kn dur. 71. Bir cıvata bağlantısı için kuvvet-deformasyon diyagramı şekil 4 4.17 de verilmiştir. Cıvata toplam olarak 45 µm uzamaya maruz kaldığına göre işletme kuvvetinin (F iş ) ve cıvataya gelen ek kuvvetin (F Z ) değeri aşağıdakilerden hangisidir işaretleyiniz. Şekil 4.4.17 kn a b c d e f F iş 1,5 4 5 7,5 8 10 F z 0,5 1 1,5 2 2,5 3 F İŞ = 5 kn, F Z = 1 kn 72. Bir cıvata bağlantısına işletme kuvvetinin dinamik olarak etki etmesi durumunda esnek cıvatalar beraberinde normal cıvataya göre hangi avantajı getirir? Esnek cıvatanın normal cıvataya göre rijitliği daha az olacağından, işletme kuvvetinden dolayı cıvataya gelen ek kuvvet daha küçük olacaktır. 73. Titreşimli bir deney düzeneğinde denge olarak kullanılan M 24 x 180-4.6 cıvatasında (sıkıştırılan parça uzunluğu 1 = 150 mm) hasar (kırılma) olduğu görülmüştür. Eşit sayıda kullanılan M 12x180-12.9 cıvataları ile hasarın giderildiği görülmüştür. Kuvvet-deformasyon diyagramlarını
çizerek her iki bağlantının farkını açıklayınız. Dinamik kuvvet öngerilme kuvvetinin yarısı kadardır (F İŞ = 0,5 F ön ). Flanşların rijitliği her iki bağlantıda eşit olarak alınacaktır. Rijitlikleri farklı olan iki cıvatadan ince ve uzun (daha esnek) olanın uygulanması durumunda cıvataya etki eden ek kuvvet F z1 <F z2 olur. Şekil 4.4.9 a bakınız. 74. Şekilde verilen cıvata bağlantısı dinamik kuvvet altında yapılan deneylerde hasara uğramıştır. Bağlantının sürekli mukavemeti, flanşlar ve cıvata kalitesi değiştirilmeden sağlanmalıdır. Bu durumu sağlayacak konstrüksiyonu tamamlayınız. Şekil 4 4 18 C. Hareket Cıvataları Şekil 4 4 19 1. Hareket cıvatalarını bağlama cıvataları ile karşılaştırınız ve özelliklerini anlatınız. 2. Hareket vidalarının verimi hangi esaslara göre tayin edilir? Açıklayınız ve gereken bağıntıları yazınız. 3. Helis açısı ve tepe açısı arasında hangisi verimi daha çok etkiler? Analitik esaslara dayanarak açıklayınız.
4. Hareket cıvatalarının cıvata- somun bakımından, hareket imkânlarını, şekil çizerek gösteriniz. 5. Hareket vidalarının verimini açıklayınız ve verimi iyileştirmek için alınması gereken tedbirleri gösteriniz. 6. Kilitlenmeli vidaların verimi hangi değerinin altındadır? Nedenini analitik esaslara dayanarak açıklayınız. 7. Hareket vidalarında neden çok ağızlı vidalar kullanılır? Teorik esaslara dayanarak açıklayınız. 8. Hareket vidaların optimum helis açısı ne kadardır? Pratikte hangi değerler kullanılır? Neden? 9. Vidaların tepe açısı verimi nasıl etkiler? Teorik esaslara dayanarak açıklayınız. 10. Bilyalı cıvatalar nedir? Bunların diğer cıvatalara göre üstünlüklerini açıklayınız. 11. Hareket cıvatalar hangi zorlanmalara ma ruz kalmaktadır? Açıklayınız ve gereken bağıntıları yazınız. 12. Hareket cıvatalarının somunu hangi esaslara göre hesaplanır? Açıklayınız ve gereken bağıntıları yazınız. 13. Diferansiyel ve bileşik cıvatalar nedir? Bunların çalışma ilkelerini açıklayınız.