KPSS E T M B L MLER Ö RET M YÖNTEM VE TEKN KLER O uzhan ÜNAL PRAT K E T M SER S
AÇI AKADEMİ YAYINLARI Yeşilırmak Sokak Nu.: 15 Kızılay / ANKARA Tel : (312) 231 75 41 (pbx) Faks : (312) 230 75 40 DİZGİ GRAFİK MİZANPAJ AÇI AKADEMİ DİZGİ GRAFİK ISBN?????????????????????? BASKI YER Boyut Matbaac l k Ltd.fiti. Tel: 385 72 12 Ankara Bu kitab n tamam n n ya da bir k sm n n, kitab yay nlayan flirketin önceden izni olmaks z n elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kay t sistemi ile ço alt lmas, yay nlanmas ve depolanmas yasakt r. Bu kitab n tüm haklar Aç l m E itim Ö retim Yap San. ve Tic. A.fi. ye aittir.
De erli Arkadafl m, ÖN SÖZ Bu kitap ö retmen adaylar n n KPSS ye haz rl k sürecinde faydalanmalar için yal n bir dille ve bilimsel do rulardan hareketle haz rlanm flt r. Kitap haz rlan rken; ihtiyaç duyulan, ÖSYM nin ön planda tuttu u konulara a rl k verilmifltir. Gereksiz ayr nt lardan özellikle kaç n larak konular n özü ve pratik yönleri okuyucuya aktar lm flt r. Bilindi i gibi 2008 ve 2010 y llar nda KPSS iki kez önemli de iflim geçirmifltir. 2008 de sorular n yap sal düzeyinde önemli ölçüde de iflikli e gidilirken, 2010 KPSS de ise sorular n bak fl aç s ÖSYM taraf ndan büyük ölçüde de ifltirilmifltir. Elinizdeki bu kitap iflte bu iki önemli de ifliklik dikkate al narak kaleme al nm fl ve yepyeni bir perspektifle siz de erli adaylar n istifadesine sunulmufltur. KPSS de art k bilgi düzeyindeki sorular n a rl n n azald, yorum yapabilme gücüne dayal sorular n artt gözlemlenmifltir. Bu nedenle içerik; yorum yapabilmenize katk getirecek tarzda düzenlenmifl, bilgiler en sade flekliyle ve anlafl l r ifadelerle kitaba aktar lm flt r. Ç km fl sorularla zenginlefltirdi imiz kitab m z ö renmeyi kolaylaflt rmak amac yla 10 bölüme ayr larak düzenlenmifltir. Her bölümün bafl nda o bölümle ilgili aç klamalar n yer ald bölüm analizlerini göreceksiniz. Ayr ca birbirleriyle s kça kar flt r lan ve sorularda adaylar yan lg ya düflüren kavramlar için mikser ad n verdi imiz özel bölümleri bu kitapta bulabileceksiniz.yine önemli detaylar ön plana ç kard m z mercek adl bölümlerin ve ay rt edici noktalar n n yer ald anahtar kavramlar n siz de erli adaylar n s nav baflar s n art raca - na inan yoruz. Bu ürünün haz rl k sürecindeki katk lar ndan ötürü Ali Taflp nar, fiaban Topçak l, Arzu Seçkin, Hatice Özçetin ve Eda Öndül e; özverili çal flmalar ndan ötürü de AÇI Akademi Dizgi Grafik servisine teflekkürü borç biliriz. Kitab m z n baflar n zda önemli bir katk, atanman zda da de erli bir vesile olmas ümidiyle AÇI AKADEM Ö retim Yöntem ve Teknikleri Zümresi Ad na O uzhan ÜNAL
BÖLÜM 1 Ç NDEK LER Ö RET M LKELER................................................... 5-10 BÖLÜM 2 Ö RET M KURAM VE MODELLER...................................... 11-40 BÖLÜM 3 Ö RENME ST LLER.................................................. 41-46 BÖLÜM 4 DÜfiÜNME B Ç MLER................................................. 47-50 BÖLÜM 5 Ö RET M STRATEJ LER.............................................. 51-58 BÖLÜM 6 Ö RET M YÖNTEMLER............................................... 59-72 BÖLÜM 7 Ö RET M TEKN KLER................................................ 73-90 BÖLÜM 8 AKT F Ö RENME VE TEKN KLER..................................... 91-102 BÖLÜM 9 KAVRAM Ö RET M................................................ 103-110 BÖLÜM 10 SINIF YÖNET M.................................................... 111-122 BÖLÜM 11 Ö RET M ARAÇ GEREÇLER........................................ 123-128
BÖLÜM 1 Ö RET M LKELER KPSS de bu bölümden her y l ortalama 1-2 soru gelmektedir. Bu bölümde ö retimde yer verilmesi gereken genel ö retim ilkeleri ele al nmaktad r. Özellikle ça dafl e itim anlay fllar ile örtüfltü ü için ö renciye görelik, yaflama yak nl k, aktiflik, aç kl k ve aflamal l k (özellikle yak ndan uza a) ilkeleri dikkat edilmesi gereken ilkelerdir Sorular genelde s n ftaki ö retmen uygulamalar üzerinden gelmekte ve ça dafl uygulamalar ön plana ç kar lmaktad r. 5
Bölüm 1 / Ö retim lkeleri Ö RET M LKELER Belirlenen hedeflere ulaflma amac yla düzenlenen e itim durumlar n n planlanmas nda ve uygulanmas nda do rulu u ve geçerlili i kabul edilmifl olan bir tak m ilkelere uyulmas gerekir. Ö retim ilkeleri; ö retim stratejisinin-yönteminin ve tekni inin seçiminde ve kullan lmas nda rehber niteli i tafl r. Ö retim, bu ilkelere göre gerçeklefltirilir. 1. Ö renciye / Çocu a Görelik (Düzeye Uygunluk) Ö renciye görelik, ö rencinin tüm ilgi-ihtiyaç ve yeteneklerinin, fizyolojik psikolojik ihtiyaçlar n n dikkate al narak ö retimin gerçeklefltirilmesi demektir. Bu ilke ayn yafl seviyesinde bulunsalar bile her ö rencinin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerinin; fizyolojik ve psikolojik özelliklerinin birbirinden farkl oldu u görüflünden hareket etmektedir. Ça dafl yaklafl mlarda ö renciye görelik haz r bulunufllu un dikkate al narak ö retimin bireysellefltirilmesi olarak da ifade edilir. 2. Etkin Kal t m (Aktivite-Aktiflik) Ça dafl e itim anlay fllar na göre ö renci ne kadar çok duyu organ ile ö renme sürecine kat l rsa ö renme o derece etkili ve kal c olmaktad r. Geçmiflteki ö retmen merkezli ö renme anlay fl n n aksine ö rencinin, yaparak yaflayarak ö renme ö retme ortam nda aktif rol almas söz konusudur. Kaynak: Özcan Demirel, Ö renme Sanat - Pegema Yay. - Ankara, 2006 6
Ö retim lkeleri / Bölüm 1 3. Yaflama Yak nl k (Hayatilik) Ö retmenin temel ilkelerinden biri de yaflamda uygulanabilirli idir. Bu ilke çerçevesinde gerçeklefltirilen ö renmelerde, ö renciye sadece bilgi ve beceri kazand rmakla yetinilmez. Bu bilgi ve becerilerin gerçek yaflamda kullan lmas n sa layacak kazan mlar da ö renciye aktar l r. John Dewey E itim yaflama haz rl ktan öte yaflam n ta kendisidir diyerek hayatilik ilkesine vurgu yapm flt r. O halde, okuldaki ö retim yaflama yak n ya da yaflam n do rudan kendisi olmal d r. Yaflama yak nl k; somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene ve yak ndan uza a gibi aflamal l k ilkelerinin ve aç kl k ilkesinin temelini oluflturur. 4. Somuttan Soyuta Somut olan ö renmek kolayd r. Bireyin zihinsel geliflimi de somuttan soyuta do ru gerçekleflmektedir. Bu nedenle özellikle ilkö retimin ilk kademesinde ö retimde somut eflyalar, nesneler ve ö retim materyalleri kullan lmal d r. Çünkü Piaget in somut ifllemler döneminde (ilkö retim 1. kademe) ö renciye gözüyle görebildi i eliyle tutabildi i nesneler anlaml gelmektedir. Gerçek materyallerin kullan lamad durumlarda görsel iflitsel araçlar ve bilgisayar teknolojisi bu ilkenin uygulanmas n sa lamaktad r. Somuttan soyuta ilkesi, araç gereçlerden yararlan larak yap labildi i gibi soyut kavramlar n somutlaflt r lmas ile de gerçeklefltirilebilir. 5. Bilinenden Bilinmeyene Ö retme sürecinin planlanmas ve uygulanmas esnas nda ö rencinin önceki ö renme yaflant lar nda elde etti i bilgi ve deneyimler dikkate al nmal, yeni bilgi ve deneyimler mevcutlar n üzerine infla edilerek ö retim gerçeklefltirilmelidir. Ausubel Anlaml Ö renme de yeni bilgilerin, eski sistemlerin içine yerlefltirildi inde ö renmenin kal c oldu unu savunmakt r. 7
Bölüm 1 / Ö retim lkeleri 6. Yak ndan Uza a Ö retimin, ö renciye en yak n fiziksel çevre (yaflan lan yer) sosyal çevre (yaflay fl) ve zaman (yaflad zaman) dan bafllan larak düzenlenmesi ö renmeyi daha kolay gerçeklefltirecektir. Yak n zamandan uzak zamana Yak n fiziksel çevreden uzak fiziksel çevreye Yak n sosyal çevreden uzak sosyal çevreye 7. Aktüalite (Güncellik) lkesi Ö retilecek konular n güncel olaylar ve sorunlarla iliflkilendirilerek aktar lmas bu ilkeye uygun davran ld - n gösterir. Bulafl c hastal klar konusunu iflleyen bir ö retmenin grip ile ilgili örnek verirken 2009 da kufl gribi, 2010 da domuz gribi ve 2011 y l nda ise keçi gribi örne ini vermesi güncellik ilkesi ile ilgilidir. lkö retim 1. kademe program nda her gün ilk derste günün önemli olaylar n konuflmak ve günlük çal flmalar planlamak için 10 dakika süre ayr lm fl olmas da bu ilkeye önem verildi ine bir örnek teflkil etmektedir. 8. Ekonomiklik (Tasarruf) lkesi Ekonomiklik ilkesi ö retimin en az emek, en az zaman ve en az enerji sarf edilerek en yüksek verimin al nmas ile ilgilidir. Bu ilkede amaç bir taflla iki kufl vurmak t r. Bu ilkenin sa lanabilmesi için ö retimin bafltan sona her yönden planlanmas gerekir. Do ru bir planlama ekonomiklik ilkesinin etkinli ini artt r r. 9. Aç kl k (Ayanilik) Aç kl k,ö retmenin iletiflim sürecinde, dersi ifllerken ve de erlendirme yaparken (s navlarda) kulland dilin anlafl l r, aç k,net ve anlaml olmas demektir. Aç kl artt rmak için ö renmeyi kolaylaflt ran materyaller, görsel-iflitsel araç ve gereçler kullan labilir. 8
Ö retim lkeleri / Bölüm 1 Kullan lan dilin aç k ve anlafl l r olmas yaflama yak nl k somut eflyalar ve ö retim materyallerinin kullan lmas da somuttan soyuta ilkelerini gerektirir. 10. Bütünlük Bu ilkeye göre çocuk bedensel ve duygu, düflünce, irade gibi ruhsal kuvvetler bak m ndan bir bütün olarak ele al nmal, her yönüyle dengeli biçimde e itilmelidir. Kerschen Steiner taraf ndan ortaya at lan bu ilkeye göre bilgilerin birbirine ba l ve birbirini tamamlar flekilde sunulmas gerekir.(ilkenin ikinci-yan anlam ) 11. Sosyallik (Otoriteye taat ve Özgürlük) ki boyutu olan bir ilkedir: Toplumsal boyutu ile otoriteye itaat, kendi kararlar n verebilme yeterlili i boyutuyla da özgürlük anlam na gelir. Bu iki boyut asl nda birbirinden ayr gibi gözükse de iliflkilidir. Sosyalleflme sürecinde ö renci: anne-baba-ö retmen ve okul yöneticilerine sayg duymal ; din-ahlak-gelenek gibi toplumun manevi güçlerine uygun davranmal d r. Bu otoriteye itaatin bir gere idir. Birey bu kurallar uygularken kendi kararlar n verebilme, kendini yönetebilme, hür karar verebilmenin mutlulu unu ve sorumlulu unu yaflamal d r. Bu da özgürlü ün bir gere idir. Ça dafl yaklafl mlar sosyallik ilkesinin bu ikinci boyutu üzerinde daha çok durmaktad r. 12. Bilgi ve Becerinin Güvence Alt na Al nmas De iflmeyen, evrensel bilginin sonraki kuflaklara aktar lmas bilgi ve becerinin güvence alt - na al nmas ile sa lan r. Kullan lan, gerçek bilginin ö renci taraf ndan bilinmesi gereklili i bu ilke ile izah edilmektedir. Günümüzde bilgiye ulaflmak onu depolamaktan daha önemli hale gelmifltir. Kitaplar, sesli-görüntülü kay t cihazlar bu ilkenin gereklili ini azaltm fl gibi görünse de bilginin gerçek hayatta tam de erlendirilmesi ve gelifltirilmesi için ö rencinin belle ine yerlefltirilmesi gerekir. 9
Bölüm 1 / Ö retim lkeleri 13. Tümdengelim Ö retilecek konunun bütünden parçaya, genelden özele evrenden bireye do ru verilmesidir. Bireylerin bütünü kolay alg lamas, dolay s yla önce bütünün ve genelin ö retilmesi de bu ilke ile iliflkilendirilebilir. Bu yönüyle bütünlük ilkesinin ikinci boyutuyla paralellik arz eder. Bu yüzdendir ki baz kaynaklarda bu ilke ayr bir bafll k olarak yer almamaktad r. 14. Transfer Elde edilen bilginin baflka bir problemi ya da sorunu çözerken kullan lmas d r. Daha önce ö renilen bilginin yeni bir durumda kullan lmas transfer ilkesi ile ilgilidir. Bu yönüyle bilinenden bilinmeyene ilkesi ile çak flmaktad r. Araç gereç kullan m ; Konunun anlafl l r, aç k hale gelmesi içinse AÇIKLIK, Konunun görerek ö renilmesi ve somutlaflt r lmas içinse SOMUTTAN SOYUTA Yaflamdan örnekler; Konunun anlafl l r, aç k hale gelmesi içinse AÇIKLIK Yaflamdan kullan l r ve yararlan labilir oldu u içinse YAfiAMA YAKINLIK Mevcut bilgi-beceri; Üzerine yeni bilgiler konulmas yönüyle B L NENDEN B L NMEYENE Bilginin yak n çevreye dair oldu u vurgulanm flsa YAKINDAN UZA A 15. Basitten Karmafl a (Kolaydan Zora) çerik haz rlarken verilecek bilgilerin, örneklerin basitten karmafl a, kolaydan zora do ru sunulmas d r. Bu ö rencinin kendine olan güvenini, dolay s yla motivasyonunu artt r r. 10
BÖLÜM 2 Ö RET M KURAM VE MODELLER KPSS de bu bölümden her y l ortalama 8-9 soru gelmektedir. ÖYT dersinin en soyut ve karmafl k bölümü olan bu bölümde her bir model ayr ayr çal fl lmal d r. Yap land rmac l k, Aktif Ö renme, flbirlikli Ö renme, Çoklu Zeka Kuram, Bilgisayar Destekli Ö retim, Probleme Dayal Ö renme ve Proje Tabanl Ö renme soru gelen ve gelmesi muhtemel olan konulard r. Özellikle flbirlikli Ö renme son birkaç y ld r soru gelen ve önem verilmesi gereken bir konudur. 2010 KPSS ( pt.) de ilk kez iflbirlikli ö renme tekniklerinden soru sorulmufltur. 11
Bölüm 2 / Ö retim Kuram ve Modelleri Ö renme - Ö retme Süreci le lgili Temel Kavramlar Ö retme - Ö renme Kuramlar (Modelleri): Ö renme - ö retme etkinliklerine yön veren temel felsefe ya da bak fl aç s d r. Ö retim Stratejisi (Yaklafl m ): Hedefe ulaflmak için seçilen en genel yol ya da yollar bütünüdür. Ö retim Yöntemi (Ö renme Yollar ): Hedefe ulaflmak için seçilen en k sa ya da en düzenli yoldur. Ö retim Tekni i (Uygulama Biçimi): Hedefe ulaflmak için seçilen yöntemi uygulamaya koyma biçimidir. Sorularda hangisi yöntemdir ya da bu teknik midir-yöntem midir fleklinde ifadeler yer almaz. Baz kaynaklarda yöntem olarak verilen di er kaynaklarda teknik olarak da karfl m za ç kabilmektedir. Önemli olan amac uygulan fl biçimi ve de erlendirme sürecidir. Ö RENME - Ö RETME MODELLER 1. TAM Ö RENME MODEL (BLOOM) Bloom taraf ndan ortaya at lan Tam ö renme modeli, okuldaki baflar y %90 a ç karan bir ö retim sürecini gerektirir. (Alt limit %70). Tam ö renme modeline göre iflin bafl nda olumlu ö renme koflullar sa lanm fl ise herhangi bir kiflinin ö renebilece i her fleyi herkes ö renebilir. Tam Ö renmenin Temel Dayana : Bir s n ftaki ö rencilerin baflar l olmalar, onlar n haz r bulunuflluk düzeylerine uygun olan ö retim hizmetinin sa lanmas na ve onlara ihtiyaçlar kadar zaman tan nmas na ba l d r. Bu gerçekleflti inde ö retim hedefleri do rultusundaki ö renme düzeyleri birbirine yaklafl r ve s - n ftaki tüm ö renciler baflar l olabilir. Konular n küçük birimlere ayr larak aflamal ö retimi söz konusudur. Yani, bir birim ö renme gerçekleflmeden bir di erine geçilmez. Eksikliklerle ilgili gruba ek ö retim yap l r. 12
Ö retim Kuram ve Modelleri / Bölüm 2 De iflkenleri: Ö renci niteli i Biliflsel girifl davran fllar : Biliflsel alan düzeyi, haz r bulunuflluk düzeyi, ö renme stilleri Duyuflsal girifl özellikleri: Derse karfl ilgi, okula karfl tutum, ö retmene karfl tutum, kendi ile ilgili tutumlar Tam ö renmede, biliflsel girifl davran fllar ö renme üzerinde% 50, duyuflsal girifl özellikleri ise % 25 etkilidir. Ö retim hizmetlerinin niteli i Kaliteli ö retim için pekifltireç, ipucu, dönüt-düzeltme ve etkin kat l m de iflkenleri (P DE) Ö renme ürünleri Biliflsel baflar, ö renme h z, de iflen duyuflsal özellikler ve beceriler Örne in, irrasyonel say kavram n ö retmek isteyen bir ö retmen ö rencinin biliflsel ve duyuflsal girifl davran fllar n n istenilen düzeyde olup olmad n belirler. Burada biliflsel girifl davran fllar, irrasyonel say lar ö renmeyi sa layacak ve kolaylaflt racak ön koflul olan rasyonel say lar kapsar. Bu nedenle, biliflsel girifl davran fllar testinin kapsam rasyonel say - lard r. Duyuflsal girifl davran fllar belirlenirken ö rencinin matemati e, say lara, ö retmene, okula karfl tutumlar, ilgileri, özgüveni belirlenir. Tüm ö rencilerin biliflsel ve duyuflsal girifl özellikleri istenilen düzeye getirilirse kaliteli, nitelikli bir ö retim ile tam ö renme gerçekleflebilir. Nitelikli ö retim için ise yerinde ve zaman nda ipucu, pekifltireç, dönüt ve düzeltme kullan lmal, ö rencinin kat l m sa lanmal d r. Ö renci ö renme-ö retme sürecine ne kadar çok duyu organ ile kat l rsa, ö renmeler de o denli kal c ve etkili olur. Ö renmelerin düzeyi, ö rencinin baflar s yla belirlenir. Yani ö retimin sonunda ö renme h - z ndaki art fl, geliflen duyuflsal özellikler ve beceriler, biliflsel baflar ö renme ürünlerini oluflturur ve ö renme ürünü de tam ö renmenin gerçekleflip gerçekleflmedi inin göstergesidir. ÖĞRENCİ NİTELİKLERİ Bilişsel Giriş Davranışları Bilgi Beceri Yeterlik Duyuşsal Giriş Özellikleri İlgi Tutum Akademik benlik ÖĞRETİM Öğrenme Ünitesi ya da üniteleri ÖĞRENME ÜRÜNLERİ Öğrenme düzeyi ve çeşidi Öğrenme hızı Duyuşsal ürünler Öğretim Hizmetinin Niteliği İpucu Pekiştirme Öğrenci Katılımı Dönüt ve Düzeltme Tam ö renme modelinde tüm ö rencilerin ö renebilece i gerekli zaman verilir. Bunun en önemli s n rl l h zl ö renen ö rencinin di erlerini beklemek durumunda kalmas d r. 13
Bölüm 2 / Ö retim Kuram ve Modelleri KPSS/2009 Okul müdürü ö retim y l bafl nda bütün ö rencilerin, e itim program n n iflaret etti i kazan mlara eriflmeleri için ö renme ortamlar n en iyi flekilde düzenlemifl, gerekli araç - gereçleri sa lam flt r. Ö retim y l bafl nda ö renciyle etkili iletiflim kurabilmeleri konusunda ve uygun koflullar sa land nda hemen hemen her ö rencinin ö renebilece ini vurgulamak için ö retmenlerle seminerler düzenlemifltir. Ö retim y l süresincede ö renci ö retmenlerini izleme de erlendirmeleri yapt rm fl ve ö renmeyi olumsuz yönde etkileyen bütün etkenleri ortadan kald rmaya çal flm flt r. Okul müdürü, ö renme modellerinden hangisinin temel ilkelerini benimseyerek okulunda uygulamaya çal flm flt r? A) Yap land rmac B) Mikro ö retim C) Tam ö renme D) Çoklu zeka E) flbirli ine dayal ö renme Cevap C KPSS/2007 Ö retim hizmetini belirlemede önemli bir yeri olan ipucu, pekifltirme, kat l m, dönüt ve düzeltme hangi ö renme modelinin temel ö eleridir? A) fl birli ine dayal ö renme B) Anlaml ö renme C) Bulufl yoluyla ö renme D) Tam ö renme E) Beyin temelli ö renme KPSS/2005 Cevap D Bloom un tam ö renme modeline göre afla dakilerden hangisi belli bir zaman içerisinde ö renciyi etkileyen d fl koflullardan biri de ildir? A) Geri bildirim B) Önkoflul ö renmeler C) Pekifltirme D) flaret ve ipuçlar E) Düzeltmeler Cevap: B 14
Ö retim Kuram ve Modelleri / Bölüm 2 2. PROGRAMLI Ö RENME Ö RET M (SKINNER) Bu ö renme modeli davran flç kuram n edimsel koflullanmac lar ndan Skinner in programl ö renme ilkelerine dayand r lmaktad r. Bu ilkeler; Küçük ad mlar Etkin kat l m Baflar An nda düzeltme Bireysel h z d r. Programl ö renme, konular n ünitelere ayr lmas n ve önkoflul ö renmeler dikkate al narak belli bir s ra içinde ifllenmesini (küçük ad mlar), pekifltireç kullan lmas n (baflar neticesinde), ö retimin bireysellefltirilmesini (bireysel h z ), hatan n en aza indirgenmesini(an nda düzeltme) ve ö rencinin sürece bizzat dâhil edilmesi gerekti ini (etkin kat l m) savunur. Her ö renciye ihtiyaç duydu u ek ö renme zaman verilerek (bireye ek ö retim yap lmak suretiyle) yüksek nitelikli ö retim hizmetinin sa lanmas na olanak tan yan bir ö renme modelidir. Programl Ö retimde Kullan lan Modeller 1) Do rusal Program: Bu programda ö renciler ayn s ray takip etmektedir. 2) Dallara Ayr lan Program: Ö renci cevab na göre farkl yönlere yönelme oldu undan modele bu isim verilmifltir. 3) Karma Program: Do rusal ve dallara ayr lan program modellerinin bir arada kullan lmas d r. Atlamal dallara ayr lan model de denir. Bu programda her aflama için do rusal ya da dallara ayr lan program uygulamalar ndan hangisi uygunsa o tercih edilir. Programl ö retimin en önemli noktas bireysel farkl l klar dikkate almas d r. 15
Bölüm 2 / Ö retim Kuram ve Modelleri PROGRAMLI Ö RET M TAM Ö RENME Skinner taraf ndan gelifltirilmifltir. Bireysel ö renme sürecidir. Bloom taraf ndan ileri sürülmüfltür. Grupla ö retim sürecidir. Üniteleri anlaml olan daha küçük parçalara böler (küçük ad mlar ilkesi). Birimleri kendi içinde önkoflul ö renmelere göre s ralar(dereceli ilerleme). Bir birimdeki ö renmeler gerçekleflmeden di er birime geçilmez (baflar ilkesi). Ö renen, kendi düzeyine ve ö renme h z - na uygun olarak haz rlanan ö retim araçgereçleri sayesinde ö renme sürecine aktif olarak kat l r. Dönüt ve düzeltme her bir küçük ad m n sonunda an nda gerçekleflir. Her ö renci ö renme sürecini kendine özgü h zda gerçeklefltirebilir. Programl ö retimi tam ö renmeden ay ran en belirgin çizgi, her ö renciye kendi h z nda ö renme f rsat sunmas d r. Ö renme konular n üniteler fleklinde düzenler. Üniteleri de basitten karmafl a do ru aflamal olarak s ralar. Bir birim tam olarak ö renilmeden di erine geçmeye f rsat vermez. (Bölüm bölüm ö renme) Ö renen, gruba yönelik haz rlanan ö retim hizmetiyle sürece aktif olarak kat l r. Dönüt ve düzeltmeler ünite sonlar nda yap - lan izleme testleri arac l yla gerçekleflir. (Her bölümün sonunda) Eksik ve yanl fl ö renmeler tamamlan rken h zl ö renenler beklemek durumunda kalabilir. Bu durum h zl ö renenler için bir engel teflkil etmektedir. Programl ö retim uygulamas bireysel farklar daha belirginlefltirir(artt r r). Programl ö retim bir at yar fl na benzetilebilir. Programl ö retimde ö renme materyalleri kullan l r. Okul d fl baz etkinlikleri de kapsar. Tam ö renme modeli bireysel farklar ortadan kald r r. Tam ö renme deve kervan göçünü an msatmaktad r. Tam ö renmede ö retim materyali kullanma mecburiyeti yoktur. Tamamen ö retmen kontrolünde gerçekleflir. Anahtar Kavramlar: KEBAB (Küçük Ad mlar, Etkin Kat l m, Baflar, An nda Dönüt-Düzeltme, Bireysel H z), Pekifltireç, Bireysel Ö retim, Ö retim Materyali, S n rland r lm fl Program Anahtar Kavramlar: P DE (Pekifltireç, pucu, Dönüt-düzeltme, Etkin kat l m), Tamamlama ö retimi, Biliflsel Girifl Davran fllar Testi, zleme Testi 16
Ö retim Kuram ve Modelleri / Bölüm 2 KPSS/2006 Davran flç e ilime sahip ö retmenlerin daha çok tercih etti i ve pekifltirme ilkelerini temel alan, bilgi parçac klar n ad m ad m düzenleyerek ö renciyi ilerlemeye yönelten ö retme ö renme modeli afla dakilerden hangisidir? A) Programl ö retim B) Bulufl yoluyla ö renme C) Tam ö renme D) Anlaml ö renme E) Sunufl yoluyla ö renme Cevap: A KPSS/2005 Ö retilecek olan her davran fl n tek tek ve s ras yla ö retilmesini ve böylece hiçbir davran fl n atlanmam fl olmas n afla dakilerden hangisi sa lar? A) Gösteri B) Örnek olay C) Tart flma D) Rol oynama E) Programl ö retim Cevap: E 3. B LG SAYAR DESTEKL Ö RET M Bilgisayar destekli ö retimde bilgisayar bir ö retici, bir al flt rma yapt r c, bir uygulat c veya bir olay n benzerini canland r c olarak kullan l r. Ö retim sürecini ve ö renci motivasyonunu güçlendirir. Kendi kendine ö renme ilkelerinin, teknoloji özellikle de bilgisayar teknolojisi ile birleflmesinden oluflmufl bir ö retim yoludur. Bilgisayar destekli ö retimde ö retim boyunca ö renciler bilgisayarda programlanan dersle etkileflim halindeyken ö retmen bir rehber, bilgisayar ise ö renme ortam rolünü üstlenir. Bunun için de yaz l mlar kullan l r. Bilgisayar Destekli Ö retimin Yararlar 1. Ö renme H z Ö renci kendi ö renme h z na uygun olarak konuyu ö renme, ihtiyaç duydu unda tekrar etme flans na sahiptir. 17
Bölüm 2 / Ö retim Kuram ve Modelleri 2. Kat l mc Ö renme (Etkin Kat l m) Belirli aral klarla ö rencilere verilen geri bildirimler (dönütler)ile ö rencinin sürekli aktif olmas ve derse kat lmas sa lan r. Ayr ca ö rencilere; ifllenen konuyla ilgili kiflisel performans hakk nda bilgi de sunulur. 3. Ö retim Etkinliklerinin Çeflitlili i Görsel ve iflitsel ö elerin etkin bir flekilde kullan ld alan bilgisayar destekli ö retimdir. stenildi inde konu anlat l rken sesli ve görüntülü ekler haz rlanabilir. Ayr ca bilgisayar ortam nda gerçek hayatta gerçekleflmesi imkans z olan deneyler ve aktiviteler de gerçeklefltirmek mümkündür. 4. Ö renci Performans n n zlenebilmesi Ö rencinin konu üzerinde harcad zaman ve gösterdi i performans kay t edilir ve istenildi- inde ö retmene sunulur. Buna göre ö renci ihtiyaçlar belirlenir. 5. Zamandan ve Ortamdan Ba ms zl k Bilgisayar destekli ö retim ortam nda ö renci istedi i konuyu istedi i zaman ö renebilir, tekrar edebilir. Skinner in programl ö renme modeline uygun olarak kullan labilecek olan bilgisayar destekli ö retim, programl ö renmede dile getirilen bireysel farkl l klar n dikkate al nmas n, çeflitli zihinsel becerilerin gelifltirilmesini ve s n rs z tekrar olana n sa lar. Kal c l n art r lmas n, görsel iflitsel uyar c lar aç s ndan zengin yaflant lar sa lanmas n, ö renme eksiklerinin tespit edilmesini ve giderilmesini sa lamas da önemli yararlar aras nda s ralanabilir. Bilgisayar destekli ö retimde ö retmenin görev ve sorumluluklar ö renciyi etkin k lan di er yeni yaklafl mlarla benzerlik gösterir. Ö retmenlerin, kendi konu alan ile bilgileri çok iyi bilmeleri, ö rencilerin ö renmelerini kolaylaflt r c olmalar, grup çal flmalar n organize etmeleri gerekmektedir, Di er bir söyleyiflle ö retmenin görev ve sorumluluklar daha fazlad r. Baz kaynaklarda bilgisayar destekli ö retim modeli bireysel ö retim tekniklerinden biri olarak yer almaktad r. 18
Ö retim Kuram ve Modelleri / Bölüm 2 KPSS/2010 Bilgisayar destekli ö retimin amaçlar ndan biri gerçek hayattaki olaylar n kontrollü bir flekilde temsil edilmesinde bilgisayar teknolojilerini kullanmakt r. Bu amaçla dersinde bilgisayar destekli ö retim programlar ndan yararlanmak isteyen bir ö retmen için afla dakilerden hangisi en uygundur? A) Al flt rma ve tekrar programlar B) Birebir ö retim programlar C) Problem çözmeye yönelik programlar D) Benzetim programlar E) Kelime ifllemci programlar Cevap: D KPSS/2005 Bilgisayar destekli ö retim yaz l mlar nda afla daki özelliklerden hangisi bulunmaz? A) Grafik ve ses kullan mlar yla desteklenmesi B) Konu ile ilgili kavramlar n net ve anlafl l r biçimde ifade edilmesi C) Ö rencilerin yafl ve geliflim düzeylerine uygun olmas D) Dönüt ve düzeltme ile ö renmelerin kontrol edilmesi E) çeri in e itim programlar ndan daha kapsaml verilmesi Cevap: E 4. ÇOKLU ZEKA KURAMI (GARDNER) Zekan n oluflumunda biyolojik ve çevresel etkenler vard r. Bunlar; kaynaklara ulafl m flans, kültürel etkenler, co rafi etkenler, ailesel etkenlerdir. Bu etkenlere ba l olarak zekan n de iflik boyutlar artabilir veya eksilebilir. Çoklu zekaya göre sekiz farkl zeka boyutu vard r ve bireyler bu zeka boyutlar ile dünyaya gelir. Her bireyde bu farkl yetenekler az çok vard r. Bu yetenekler uygun çevresel koflullar, ortamlar ve uyar c lar ile geliflir. Ö retmen ve ailenin görevi bu uyar c lar sunmak için uygun ortam ve etkinlikleri haz rlamakt r. 19
Bölüm 2 / Ö retim Kuram ve Modelleri Zeka Alan S O S Y A L B E D E N S E L Ç S E L M A N T I K S A L Özellikleri - Etkili iletiflimler kurar ve iflbirli i yapar. - Arkadafllar yla bir arada faaliyette bulunmaktan hofllan r. - Grup içinde baflar l iliflkiler kurar. - Do al bir lider olarak görünür. - Sosyal ortamlarda bulunmaktan zevk al r. - Organizasyon yetene i geliflmifltir. - Arkadafllar n düflünür ve onlara tavsiyelerde bulunur. - nsanlar aras ndaki farkl l klar fark eder. - Yard m etmekten ve çevresiyle ilgilenmekten hofllan r. lgili Meslekler: Psikolog, Sosyolog, Ö retmen, Siyasetçi, Organizatör, Dan flman, Turizmci - Beden dilini kullanmakta yeteneklidir. - Denge ve esneklik aç s ndan baflar l d r. - Farkl sportif faaliyetlerle ilgilenir. - Sportif etkinliklerde baflar l d r. - Nesneleri parçalay p bütünlefltirir. - Uzun süre hareketsiz kalmaktan s k l r. - Nesnelere dokunarak incelemekten hofllan r. - El becerisi gerektiren ifllerde yeteneklidir. - Jest ve mimikleri taklit etmede baflar l d r. lgili Meslekler: Sporcu, dansç, balerin, heykelt - rafl, ilizyonist, cerrah, pandomim sanatç s - Odaklaflma, yo unlaflma ve duyarl l k yönleri geliflmifltir. - Yaln z kalmaktan hofllan r ve özgürlü üne düflkündür. - Ba ms zl k duygusu güçlüdür. - Özgüven ve özsayg yüksektir. - Duygu ve düflüncelerini aç k bir flekilde ifade eder. - Güçlü ve zay f yönleri konusunda elefltirel düflünebilir. - Yaln z çal flmay ve oynamay daha çok tercih eder. - Derin düflünme becerilerine sahiptir. - Duygular n abartmadan oldu u gibi ifade eder. - Yapt klar n n fark ndad rlar ve bilinçlidir. lgili Meslekler: Psikolog, filozof - Soyut ve kavramsal düflünme becerileri yüksektir. - Muhakeme yetene i geliflmifltir. - Tümevar m ve tümdengelim yöntemleriyle ç kar mlarda bulunur. - Sebep sonuç iliflkilerini kolayca kurabilir. - Hesap ifllerinden hofllan r. - Mant k bulmacalar n çözmekten zevk al r. - Zihinde ifllemleri rahatça yapabilir. - Satranç, dama ve bilgisayar oyunlar n sever. - Matematik ve fen derslerini sever. - Deney yapmaktan ve yeni denemelerden hofllan r. lgili Meslekler: Bilim adam, yarg ç, muhasebeci, ekonomist, matematikçi, istatistikçi Zeka Alan S Ö Z E L G Ö R S E L R T M K D O A Özellikleri - Konuflmay sever, hitabet gücü yüksektir. -Kitap okumaktan ve yaz yazmaktan hofllan r. -Sözcükleri do ru telaffuz etmede baflar l d r. - Ö rendi i yeni kelimeleri kullanmay sever. - Sözel tart flmalarda baflar l, ikna edicidir. - Kelime oyunlar yla ve bilmecelerle ilgilenmeyi sever. - Dinleyerek daha iyi ö renir. lgili Meslekler: Yazar, flair, gazeteci, editör, ö retmen, spiker, siyasetçi - Renk, flekil ve çizgilere duyarl d r. - Zihinden resim çizmekten ve grafikle u raflmaktan hofllan r. - Üç boyutlu modeller oluflturmay sever. - De iflim ve dönüflümleri fark eder. - Harita, tablo ve diyagramlar kolayca okur. - Okumaktan çok resimle ö renir. - Yap boz, lego, bulmaca, labirent gibi görsel etkinliklerden hofllan r. - Görsellefltirmeyi sever. - Gördü ü yerleri kolayca hat rlarlar. - Hayal gücünü iyi kullan r. - Nesneler aras iliflkileri fark eder. lgili Meslekler: Avc, mimar, dekoratör, tasar mc, ressam, pilot, denizci, izci - Seslere karfl duyarl d r ve çevredeki sesler dikkatini çeker. - Müzik dersini sever. - Bir müzik aleti çalabilir ve flark söyleyebilir. - Ö rendi i flark lar paylaflmay ve söylemeyi sever. - Ritmik konuflur veya hareket eder. - Çal fl rken müzik dinler ya da eliyle ve aya yla ritim tutar - Fark nda olmadan m r ldan r. lgili Meslekler: Müzisyen, besteci, müzik aleti üreticisi - Do a gezilerinden ve do adaki canl lar incelemekten hofllan r. - Bahçe ifllerini sever, toprakla ve bitkiyle oynar. - Hayvanlara ve bitkilere merakl d r ve bu konudaki belgeselleri takip eder. - Bitki ve hayvan yetifltirmeyi ve beslemeyi sever. - Aç k havada oynamaktan hofllan r ve do ayla bafl bafla kalmaktan hofllan r. - Do a olaylar na karfl merakl d r ve do adaki varl klar s n fland r r. - Mevsimlerle ve iklim olaylar na ilgi duyar. - Çevre bilinci geliflmifltir. lgili Meslekler: Da c, izci, biyolog, botanikçi ziraat mühendisi 20
Ö retim Kuram ve Modelleri / Bölüm 2 Üzerinde görüfl birli ine var lm fl 8 zeka türü olmakla birlikte son zamanlarda 9. zeka türünden epey söz edilmektedir. 9. zeka türü olarak da varoluflçu zeka gösterilmektedir. Varoluflçu zeka; var olmakla, varl n bafl ve sonuyla ilgilenen insanlar n bulundu u zeka türüdür. Dünya n n yüzy llar önce neye benzedi ini, baflka gezegende hayat olup olmad n, ölümden sonra yaflam n olup olmad n, bir baflka hayat n varl n düflünen ve araflt ran insanlar n bu grupta yer ald ifade edilebilir. Varoluflçu zekas yüksek insanlar Biz kimiz?, Burada ne ar yoruz?, Biz ne olaca z?, Niçin ölürüz?, Varl klar en sonunda ne olacak? gibi sorulara cevap bulmaya çal fl rlar. KPSS/2010 Hasan ile Hüseyin saklambaç oynarken okula yurt d fl ndan yeni gelmifl,türkçe konuflmakta güçlük çeken saklambaç oynamak isteyen fakat çekindi i için bir köflede sessizce oturan Sibel in onlara bakt n görürler. Hasan utangaç bir yap da oldu u için, Hüseyin Sibel in yan - na gider ve onu oyuna kat lmaya davet eder. Bu örnekte, çoklu zeka kuram na göre Hüseyin in hangi zeka alan di er alanlara göre daha geliflmifltir? A) Sözel B) Görsel C) Sosyal D) Bedensel E) Öze dönük Cevap C KPSS/2008 Çoklu zeka kuram n n ortaya koydu u bilgileri dikkate alarak mesle ini sürdüren bir ö retmen, bu kuram n gere i olarak afla dakilerden hangisini yapmaya özen göstermelidir? A) Dersi sunufl biçimine ö rencilerin al flmas için çaba göstermelidir? B) Ö renciler haz rbulunuflluk düzeylerine göre bir araya getirilerek gruplanmal d r? C) Ö rencilerin kavrayabilmeleri için konular tekrar tekrar anlatmal d r? D) Farkl ö retim yöntem teknikleri kullanmaya çaba göstermelidir? E) Ö renme gerçekleflti inde pekifltireç vermelidir? Cevap D KPSS/2008 Canl larla ilgili kitap okumay seven, oyun oynarken, ders çal fl rken yaln z olmay tercih eden ve aç k hava ortamlar nda yap lan yürüyüfllerden hofllanan bireyin çoklu zeka kuram na göre hangi zeka alanlar n n bask n oldu u söylenebilir? A) Öze dönük ve do ac B) Do ac ve mant ksal C) Mant ksal ve sözel D) Sözel ve öze dönük E) Öze dönük ve müziksel Cevap A 21