Türkiye de Kadınların İç Göç Örüntüsü ve İç Göç Nedenleri Doç. Dr. Mehmet Ali Eryurt Ar. Gör. Ayşe Abbasoğlu Özgören Ar. Gör. Zehra Yayla Melek Özgür Duman 0 Eylül 205, Hilton Hotel, Ankara
Neden Kadın Göçü? Giriş Türkiye Göç ve Yerinden Edilmiş Nüfus Araştırması na göre (HÜNEE, 2005), erkeklerin yüzde 46 sı; kadınların yüzde 52 si göç etmiştir TÜİK in ADNKS göç istatistiklerine göre, son bir yılda, 203-204 döneminde, 2.254.607 kişi yaşadığı ili değiştirerek göç etmiştir ve göçmenlerin yarısından fazlası (yüzde 5) kadındır Türkiye de kadın göçü giderek yaygılaşmaktadır, literatürde bu durum göçün kadınlaşması (feminization of migration) olarak ifade edilmektedir 2
Giriş Türkiye de kadın göçü üzerine oldukça az sayıda çalışma vardır. En bilinen çalışmalar Tahire Erman (997): Kırdan kente göç eden kadınların aile içerisinde toplumsal cinsiyet rollerinin ve güç ilişkilerinin nasıl farklılık gösterdiğine ilişkin çalışması, Pınar ve İpek İlkkaracan (998): Batı- Doğu bölgeleri ayrımında kadın göçünün nedenlerine ve sonuçlarına ilişkin Doğu- Güneydoğu Anadolu ve İstanbul un Ümraniye ilçesinde gerçekleştirilen çalışma, Ferhunde Özbay ve Banu Yücel (200): 998 TNSA verisi kullanılarak 5-49 yaş arasındaki kadınların demografik özelliklerine, göç türü ve nedenlerine ilişkin çalışması. 3
Çalışmanın Amacı Türkiye de kadınların iç göç seviyesinin farklı göç tanımlarına göre (hayat boyu göç, çocukluğun geçtiği yere göre göç, bir önceki yerleşim yerine göre göç, son beş yılda en az bir kez göç) incelemek, Türkiye de kadın göçünü, göç akımlarının (kırdan kente, kentten kente, kentten kıra, kırdan kıra) zaman içerisindeki değişimi temelinde incelemek, Türkiye de kadın göçünün subjektif (beyana dayalı) nedenlerinin zaman içerisinde ve alt nüfus grupları temelinde nasıl farklılaştığını incelemek, Türkiye de kadın göçünün nedenlerini çok değişkenli analiz yöntemleri ile göç sırasını da gözeterek analiz etmek. 4
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmalarında sorulmuş göç soruları: 2003-203 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-203 HANEHALKI SORUKAĞIDI Doğum yeri İl Evet Evet Evet Yerleşim yeri tipi (il merkezi/ilçe Hayır Evet Evet merkezi/köy veya bucak/yurt dışı) 5 yıl önceki yerleşim yeri İl Evet Hayır Hayır Yerleşim yeri tipi Evet Hayır Hayır Aynı ev Evet Hayır Hayır Genellikle yaşadığı yer İl Evet Evet Evet Yerleşim yeri tipi Evet Evet Evet KADIN SORUKAĞIDI Çocukluğun geçtiği yer İl Evet Evet a Evet a Yerleşim yeri tipi Evet Evet a Evet a Ne kadar zamandır genellikle Evet Evet b Hayır yaşadığı yerde yaşıyor? Önceki yerleşim yeri İl Evet Evet b Hayır Yerleşim yeri tipi Evet Evet b Hayır Göç nedeni Evet Evet c Evet Son beş yıldaki göçün takvime kaydı Hayır Hayır Hayır Genellikle yaşadığı yer İl Hayır Hayır Hayır Yerleşim yeri tipi Hayır Hayır Hayır Göç tarihçesi (2 yaşından itibaren) Hayır Evet c Evet a Kadın evliyse eş için de bu bilgi alınıyor, b Sadece hiç evlenmemiş kadın için alınıyor, c Sadece evlenmiş kadın için alınıyor.
Veri Kaynağı Bu çalışmada TNSA-203 kadın sorukağıdında yer alan göç tarihçesinden faydalanılmıştır. 5-49 yaşlarında 9746 kadın ile kadın sorukağıdı doldurulmuştur. Yurtdışına veya yurtdışından göç deneyimi olmuş kadınlar analiz dışında bırakılmıştır. Olay tarihçesi analizleri, ilk göçe geçiş ve ilk göçten ikinci göçe geçiş için ayrı ayrı gerçekleştirilmiştir. İlk göçe geçişte, görüşme yapılan ve dış göçü olmayan tüm kadınlar kullanılmıştır. Bu kadınların ağırlıksız gözlem sayısı 954 dir. İlk göçten ikinci göçe geçişte ise en az bir kez yurtiçinde göç etmiş kadınlar kullanılmıştır. Bu kadınların ağırlıksız gözlem sayısı 4836 dır. 6
BULGULAR Farklı tanımlara göre göç edenlerin ağırlıklı yüzdesi (Tüm kadınlar) 7
Döneme göre 2 Yaşından itibaren göç (Tüm kadınlar) 976-993 9 994-998 6.8 999-2003 7.7 2004-2008 0.8 2009-203 5.8 0 2 4 6 8 0 2 4 6 8 8
Göç Sayısı 9
Ortalama Göç Sayısı 0
Ortalama göç sayısı
GÖÇ ÖRÜNTÜLERİ 2 yaşından itibaren tüm göçler için göç örüntülerinin yüzde dağılımı 2
Dönemlere göre göç örüntüsündeki değişimler 2 yaşından itibaren tüm göçler için göç örüntüleri, TNSA-203 2009-203 68.6 7.8 8.9 4.8 2004-2008 63.8 6.2 24.7 5.3 999-2003 57.7 8.2 26.6 7.6 994-998 48.8 7.9 34.2 9.2 989-993 43.9 6 38.2.9 984-988 42 6. 33.4 8.5 976-983 37. 0. 27.5 25.3 0 0 20 30 40 50 60 70 80 90 00 Kentten kente Kentten kıra Kırdan kente Kırdan kıra 3
Göç sırasına göre göç örüntüsündeki değişimler 2 yaşından itibaren tüm göçler için göç örüntüleri Göç Sırası 5+ 85.7 3.9 8.3 2. 4 79 0. 7.2 3.8 3 75.3 8.4.6 4.7 2 7.5 2. 2.7 3.8 47.5 5.5 36.2 0.9 0 0 20 30 40 50 60 70 80 90 00 Kentten kente Kentten kıra Kırdan kente Kırdan kıra 4
SUBJEKTİF (BEYANA DAYALI) GÖÇ NEDENLERİ 2 yaşından bu yana tüm göçler için gruplanmış subjektif (beyana dayalı) göç nedenleri 5
Döneme göre göç nedenlerinin dağılımı 2009-203 26.8 33.9 2.7 4.7 2004-2008 33 3.6 22. 0.9 999-2003 33 26.5 25.9 994-998 4.7 2. 22.8 989-993 44.9 7.7 9.7 3.9 984-988 50 9.4 5. 3.2 976-983 50.6 5.8 7.6 23.2 0 0 20 30 40 50 60 70 80 90 00 Evlilik Kişisel nedenler Eşle ilgili nedenler Ailevi nedenler Sağlıkla ilgili nedenler Güvenlikle ilgili nedenler Diğer nedenler 6
Göç yönüne göre göç nedenlerinin dağılımı 00 90 80 70 3.3 0.9 4.9 23.7 9.7 20.4 4.8.4 5.9 60 50 26.4 4.2 40 35.8 76.3 30 20 0 24.5 38.4 46.6 0 Kentten kente Kentten kıra Kırdan kente Kırdan kıra Evlilik Kişisel nedenler Eşle ilgili nedenler Ailevi nedenler Sağlıkla ilgili nedenler Güvenlikle ilgili nedenler Diğer nedenler 7
Göç sırasına göre göç nedenlerinin dağılımı Göç sırası 5+ 6.2 20 6.4 9.4 4 9. 32.6 46.3 9.5 3 7.8 33. 34.9 0.5 2 9.5 37.9 34.4 4. 49.7 22. 2.5 3 0 0 20 30 40 50 60 70 80 90 00 Evlilik Kişisel nedenler Eşle ilgili nedenler Ailevi nedenler Sağlıkla ilgili nedenler Güvenlikle ilgili nedenler Diğer nedenler 8
Birinci göç için döneme göre göç nedenleri 2009-203 43.4 29.7 2.2 2.9 2004-2008 45.6 28.9 2 0.9 999-2003 47.8 2.9 6 2 994-998 53.8 7.5 3.5 2.5 989-993 55.5 4.2.3 4.6 984-988 59.2 3.9 0.7 3.7 976-983 53.2 5.4 5.3 23.6 0 0 20 30 40 50 60 70 80 90 00 Evlilik Kişisel nedenler Eşle ilgili nedenler Ailevi nedenler Sağlıkla ilgili nedenler Güvenlikle ilgili nedenler Diğer nedenler 9
İkinci göç için döneme göre göç nedenleri 2009-203 6 44.5 25.7 9. 2004-2008 2.7 40.2 32.2.8 999-2003 6.7 39.6 35 4 994-998 TNSA-2003 4 25.9 TNSA-2008 46.6 7.8 989-993.2 25.2 47.7 3. 984-988 8.8 40.9 35.2 4 976-983 8.9 22.6 34.4 8.3 0 0 20 30 40 50 60 70 80 90 00 Evlilik Kişisel nedenler Eşle ilgili nedenler Ailevi nedenler Sağlıkla ilgili nedenler Güvenlikle ilgili nedenler Diğer nedenler TNSA-203 TNSA-203 20
Birinci göç için göç yönüne göre göç nedenleri 00 90 80 70 4.3 2.8 7.5 9.8 2.7 4.9 4.9 3.6 4.4 3.4 60 50 40 30 20 33.5 37. 67.2 4.3 52.2 88. 0 0 Kentten kente Kentten kıra Kırdan kente Kırdan kıra Evlilik Kişisel nedenler Eşle ilgili nedenler Ailevi nedenler Sağlıkla ilgili nedenler Güvenlikle ilgili nedenler Diğer nedenler 2
İkinci göç için göç yönüne göre göç nedenleri 00 90 80 4 4.4 4.3 5 70 60 50 30.2 27 62.6 46.2 40 30 42.5 42.6 20 0 0 9.4.5 9.6 0.3 7.8.4 Kentten kente Kentten kıra Kırdan kente Kırdan kıra Evlilik Kişisel nedenler Eşle ilgili nedenler Ailevi nedenler Sağlıkla ilgili nedenler Güvenlikle ilgili nedenler Diğer nedenler 22
Metodoloji Sağkalım analizi yöntemi Olayların gerçekleşmesinin ve zamanlamasının analizi Parçalı sabit orantılı risk regresyon modeli Çalışılan olayın zamana bağımlılığının formu net olmadığında kullanışlı bir model Bağımlı değişkenler: Birinci göçe geçiş İkinci göçe geçiş 23
Olay tarihçesi analizlerinde kullanılan açıklayıcı değişkenler ve referans kategorileri Değişken Süre/yaş Referans Kategorisi 5-9 yıl / 8-24 yaş Dönem 2005-203 Gidilen yerleşim yeri Kaynak yerleşim yeri Gidilen bölge Kaynak bölge Eğitim düzeyi Anne-babanın eğitim düzeyi Anadil Çalışma durumu Medeni durum Kent Kent Batı Batı Lise veya üzeri Anne-baba eğitimli (en az ilkokul mezunu) Türkçe Çalışıyor Evli Çocuk sayısı 6 zaman içinde değişen, 6 zaman içinde sabit değişken kullanılmıştır. 24
Birinci göçe geçiş olay tarihçesi risk oranları 2.5.95.85.55.38 0.64 0.62 0.84 0.69 0.6 Kent Kır Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Batı Güney Orta Kuzey Doğu Gidilen yerleşim yeri Kaynak yerleşim yeri Gidilen bölge Kaynak bölge 25
Birinci göçe geçiş olay tarihçesi risk oranları.6.3.4.23.22 Eğitimi yok/ilkokulu bitirmemiş İlkokul Ortaokul Lise veya üzeri Eğitimde Çalışmıyor Çalışıyor Eğitim düzeyi Çalışma durumu 26
Hiç evlenmemiş Evli Boşanmış/eşi ölmüş/ayrı yaşıyor 0 2 3 4+ Birinci göçe geçiş olay tarihçesi risk oranları 2. 2.6.53 0.65 0.86 0.93 Medeni durum Çocuk sayısı 27
Anadili Türkçe Anadili Kürtçe, Türkçe konuşabiliyor Anadili Kürtçe, Türkçe konuşamıyor Diğer 2-7 8-24 25-29 30-34 35+ Birinci göçe geçiş olay tarihçesi risk oranları.0 0.88 0.85 0.77 0.64 0.45 0.3 Anadil Yaş 28
İkinci göçe geçiş olay tarihçesi risk oranları.54.52.43.42.32.24.27 0.97 0.97 0.84 Kent Kır Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Batı Güney Orta Kuzey Doğu Gidilen yerleşim yeri Kaynak yerleşim yeri Gidilen bölge Kaynak bölge 29
İkinci göçe geçiş olay tarihçesi risk oranları.72 0.38 0.4 0.48 0.39 Eğitimi yok/ilkokulu bitirmemiş İlkokul Ortaokul Lise veya üzeri Eğitimde Çalışmıyor Çalışıyor Eğitim düzeyi Çalışma durumu 30
0-4 5-9 0-4 5-9 20+ Hiç evlenmemiş Evli Boşanmış/eşi ölmüş/ayrı yaşıyor 0 2 3 4+ İkinci göçe geçiş olay tarihçesi risk oranları 2.93 3..52 0.66..2.3 0.3 0.3 Birinci göçten itibaren geçen yıl Medeni durum Çocuk sayısı 3
SONUÇLAR Çalışmada ilk defa mikro veri kullanılarak, çok değişkenli analiz yöntemleri ile göç nedenleri ortaya konulmuştur. Göç sırasına göre göç nedenlerinin nasıl farklılaştığı ilk defa analiz edilmiştir. Betimsel analiz sonuçları, zaman içerisinde ve göç sırasına göre kentten kente göçün, göç akımları içerisindeki payının artttığını göstermiştir. Sübjektif göç nedenlerine göre evlilik en yaygın göç nedenidir. Göçlerin üçte birininin nedeni eşle ve aile ile ilgili nedenlerdir, bir başka ifade ile bağlantılı göçtür. Kalan üçte bir göçün nedeni ise kişisel nedenlerdir. Subjektif göç nedenleri göç sırasına göre farklılaşmaktadır. İlk göçte her iki kadından birisi evlilik nedeni ile göç etmişken, ikinci göçte bu oran yüzde 0 a düşmektedir. Birinci göçte kişisel nedenler yüzde 22 civarındayken, ikinci göçte yaklaşık iki katına çıkarak yüzde 38 e yükselmektedir. 32
SONUÇLAR Çalışmanın çok değişkenli analiz sonuçları, göç literatüründe altı çizilen iticiçekici faktörlerin, evlilik, kişisel nedenler, bağlantılı göç nedenleri gibi faktörlerin etkilerinin göç sırasına göre farklılaştığını ortaya koymuştur. Birinci göçte itici ve çekici faktörler etkilidir, ikinci göçte bu etki ortadan kalkmaktadır. Birinci göçte eğitimsiz kadınların göç riski daha yüksek iken, ikinci göçte eğitimli kadınların göç riski daha yüksektir. Bu durumun birinci göçte evlilik ve bağlantılı göç nedenlerinin, ikinci göçte kişisel nedenlerin belirleyiciliğini artması ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Çocuk sayısı birinci göç riskini azaltan bir faktör iken ikinci göçte böyle bir etki bulunamamıştır. Sıradaki Çalışmalar: Göçün farklı sosyal (eğitim, çalışma, sağlık vb.) ve demografik (doğurganlık, yaş yapısı, ölümlülük vb.) olgular üzerindeki etkileri 33
Türkiye de Kadınların İç Göç Örüntüsü ve İç Göç Nedenleri Doç. Dr. Mehmet Ali Eryurt Ar. Gör. Ayşe Abbasoğlu Özgören Ar. Gör. Zehra Yayla Melek Özgür Duman 0 Eylül 205, Hilton Hotel, Ankara