Gram pozitif aerob çomaklar Actinomyces cinsi, Listeria cinsi, Rhodococcus cinsi, Bacillus cinsi, Corynebacterium cinsi, Erysipelothrix cinsi, Arcanobacterium cinsi, Dermatophilus cinsi, Mycobacterium cinsi**
LİSTERİOZ
ENSEFALİT MASTİT SEPTİSEMİ ABORT PERİNATAL ölüm yetişkin ruminant yeni doğan ruminant, tek mideliler tüm türler ZOONOZ
ETİYOLOJİ Listeria monocytogenes hayvan türleri-insan 1/2a, 1/2b, 4b L. ivanovii koyun L. innocua koyun L. seeligeri fare
Gram pozitif, çomak Hareketli 37ºC de az oda ısısında çok * listeriolysin-o
üreme özelliği TRİPTİC SOY AGAR KANLI agar OXFORD medium PALCAM agar 37 C de 24 saat + 4 ile + 45 C de üreme Listeria enrichment broth (zenginleştirme besiyeri)
EPİZOOTİYOLOJİ silaj (ph 5) ot saman lağım suları toprak dışkı genital akıntı burun akıntısı uzun süre CANLI
* kiş sonu ilkbahar başında SIK!! aniden silaja geçiş iklim koşulları yem değişiklikleri yeşil yem eksikliği gebelik Yatkınlık faktörleri
infeksiyon kaynakları ve saçılma yolları Kontamine ve kalitesiz silaj (ph 5) infekte asemptomatik taşıyıcı dışkı, idrar süt burun akıntısı abort yapan hayvan aborte fötus uterus akıntısı
bulaşma KONGENİTAL (transplasental, doğum kanalı) SİNDİRİM SOLUNUM VENERAL
KLİNİK BULGULAR RUMİNANT ENSEFALİT Ensefalit-abort-septisemi İnkubasyon süresi 10 gün- 3 hafta Özellikle 1-3 yaş arası hayvanlarda Mortalitesi koyunlarda %70 ve üzeri; sığırlarda %50 yavaş hareket -sürünün gerisinde kalma diş gıcırdatma dudaklarda titreme salivasyon artışı tortikollis kulaklardan birinin düşmesi, gözde kapanma;tek taraflı yüz felci
son dönem istem dışı DAİRESEL DÖNME çiğneme hareketi boylu boyunca uzanma (Circling diseasesilage sickness) ekstremitelerde paraliz Koyun-keçilerde 2-3 gün içinde ölüm; Sığırlarda daha sıklıkla kronik seyreder; 4-14 günde iyileşme görülebilir
ABORT (gebeliğin son 2 ayı) PERİNATAL- NEONATAL ÖLÜM SEPTİSEMİ (özellikle yeni doğanlarda, erişkinlerde ender) Akut seyreder, ateş, depresyon, iştahsızlık, ani ölüm MASTİT (3 yıldan fazla süreyle sütle saçılma) OFTALMİT (koyun)
TEK MİDELİ (domuz, köpek, kedi, tavşan) septisemi ve ani ölüm uterus infeksiyonları ve abort
Meningeal damarlar kanamalı, beyinde mikroabseler (tek tarafta daha yoğun) Septisemi formunda; iç organlarda nekroz odakları Atılan fötüsta otoliz görülebilir
TANI Klinik - Nekropsi - Laboratuvar tanı Kültür Seroloji-ELISA PCR plasenta, fötus, uterus akıntıları septisemili canlı hayvanlarda; kan ölü hayvanlarda; iç organlar ensefalitli canlı hayvanlarda;serebrospinal sıvı ölü hayvanlarda; beyin (pons, medulla)
KORUMA Genel önlemler Silaj kaliteli!! Düşük ph lı artırılarak verilmeli
İnsanlarda listerioz SİNDİRİM (çiğ et, balık, pastörize edilmemiş ya da pastörizasyondan sonra kontamine olmuş süt ürünleri, deniz ürünleri, sebze-meyve ) DERİ (aborte fötus, septisemik hayvanların nekropsisi sırasında) Solunum Kongenital (transplasental, infekte doğum kanalı) (insandan insana)
ACTINOMYCES CİNSİ Gram pozitif Sporsuz Çomak Fakültatif anaerob Actinomyces bovis Actinomyces viscosus Actinomyces suis 19
LUMPY JAW- YUMRU ÇENE sığır çene kemiklerinde irinli, granulomatoz abse Actinomyces bovis Gram pozitif, çomak, flament Fakültatif anaerob, 48-72 saat 20
EPİZOOTİYOLOJİ doğa (ot, yem) diş çürüklerinden ya da pürüzlü gıdalar ile hasara uğraya mukozalardan çenenin derin dokularına geçer endojen kökenli Orofarenks+ sindirim sistemi 21
KLİNİK BULGULAR KEMİKlerde (özellikle mandibula) * kalınlaşma, yumuşama * çok sayıda İRİNLİ ABSE içinde granüller * suppurasyon sonucu DELİNME, KIRILMA * SÜNGER görüntüsü DİŞlerde gevşeme, düşme beslenme bozukluğu, zayıflık Pulmoner infeksiyon (sığır ve domuz) 22
Köpeklerde; Actinomyces viscosus Deride ülseratif lenfanjit Torasik, abdominal abseler, osteomyelit Domuzlarda; Actinomyces suis Mastit 23
TAYLARIN Rhodococcus equi PNÖMONİSİ
1-6 aylık tay purulan bronkopnömoni ülseratif enterit % 80 e varan mortalite zoonoz
ETİYOLOJİ Rhodococcus equi Gram pozitif pleomorfik
ETİYOLOJİ Kanlı agar 37 C de 24-48 saat AEROB MİKROAEROB NANAT MEDIUM*
ETİYOLOJİ R.equi virulan avirulan 15-17 kda antijen (VapA) Plasmid (85 kb, 87 kb, 90 kb ) taylarda doğal infeksiyon
TÜRKİYE 85 kb tip I plazmid (tay ve toprak izolatı) 87 kb tip I plazmid (toprak izolatı)
EPİDEMİYOLOJİ 1-6 aylık taylar! 1-3 aylık tay daha şiddetli!!!!!! immun sistem maternal antikor eş zamanlı hastalık
Sporadik (genellikle) Endemik (belirli çiftliklerde) çevresel faktörler izolatların virulanslarındaki farklılık bakım koşulları ısı toz toprak ph sı
at çiftliklerinin çevresinde yaygın dışkıdaki UÇUCU YAĞ ASİDLERİ toprak YÜZEYİNDE çok fazla 30 cm ya da daha fazla altında hemen hemen hiç yok
infeksiyon kaynağı infekte TAY yaşamın ilk 3 ayı süresince infeksiyona çok duyarlı dışkıdaki R. equi miktarı en yüksek düzeyde DIŞKI ile saçılma!!!!!!!! Erişkin at pasif taşıyıcı
Bulaşma SOLUNUM (pnömonik inf.) SİNDİRİM kontamine toz partikülleri TRAKEA
çevre ısısı çoğalmada önemli Türkiye de Nisan-Ağustos yağışlı dönemlerde bokslarda uzun süre kalma yüksek nem hazırlayıcı faktör
KLİNİK BELİRTİLER 1- PNÖMONİK form 2- İNTESTİNAL form
Bronkopnömoni ** PNÖMONİK FORM Erken dönemlerde solunum oranı vücut ısısı hafif artış vücud kondüsyonu iyi, emme refleksi iyi hayvanlarda infeksiyon gizlice ilerlemeye devam eder; şiddetli vakalarda ağırlık kaybı görülür ve çoğunlukla ölüm şekillenir
İlerlemiş vakalarda İştahsızlık solunum artışı (körükleme) hızlı solunum öksürük vücut ısısında artış (41.5 C) burun akıntısı YOK*
İNTESTİNAL FORM ateş iştahsızlık ağırlık kaybı diare
diğer klinik belirtiler artrit (tibiotarsal) ---- 1/3 sinovit uveit korneada opaklaşma nefrit
NEKROPSİ PNÖMONİK FORM AKCİĞER yaygın pyogranulomatoz abse
İNTESTİNAL FORM BAĞIRSAK yaygın pyogranulomatoz ABSE
TANI KLİNİK LABORATUVAR TANI * BAKTERİYOLOJİK * SEROLOJİK * MOLEKÜLER
KLİNİK TANI YAŞ! erken dönemde zor!!!!! fibrinojen düzeyi oskultasyon radyografi Pneumocystis carinii inf. Streptococcus equi subsp. zooepidemicus inf. Aspergilloz
LABORATUVAR TANI Canlı tay Trakeal aspirat sıvısı Kültür PCR Ölü tay Lezyonlu organ (AC-bağırsak)
Canlı tay KAN SERUMU ELISA
TEDAVİ eritromisin + rifampisin, gentamisin-penisilin + sefalotin gentamisin-penisilin + rifampin imipenem + vankomisin kombinasyonları ile uzun süreli ( 4-9 hafta arası) tedavi
KORUMA-KONTROL GENEL ÖNLEMLER ERKEN TANI İMMUNİZASYON
GENEL ÖNLEMLER - pnömonik tayların izolasyonu - havalandırma - padok zeminlerinin alt üst edilmesi - kumlu ya da toprak zeminin çayırla kaplanması - dışkının günlük toplanarak uzaklaştırılması - taylı kısrakların aşım için kontamine çiftliğe gönderilmemesi - helmint kontrolü
ERKEN TANI - düzenli klinik muayene - 30 günlükten itibaren ELISA - sero-pozitif tay trakeal aspirat kültürü antibiyogram tedavi
İMMUNİZASYON AKTİF RHODOVAC gebe kısrak doğuma 45 ve 15 gün kala 2 doz PASİF Hiperimmun plazma tay doğumdan hemen sonra
KORİNEBAKTERİ İNFEKSİYONLARI 53
Corynebacterium spp. deri... çevresel koşullara dayanıklı Gram pozitif hücre içi bakterisi granülomlar oluşturur 54
Corynebacterium renale İdrar kesesi ve böbrek infeksiyonları (sığır, köpek, domuz...) Fırsatçı patojen! anatomik anomaliler, gebelik, fiziksel hasar, üriner sistem tıkanması gibi hazırlayıcı faktörler 55
Corynebacterium pseudotuberculosis küçük ruminantlarda kazeöz lenfadenit; atlarda ülseratif lenfanjit, ventral apseler; sığırlarda apse, mastit Kazeöz lenfadenit, çıban, cırtlak, çatlak pseudotüberküloz 56
KOYUN - KEÇİ Yüzeysel LENF yumrularında irinli ABSE deri ve karkas değerinde düşme ağırlık kaybı süt veriminde azalma post değerinde azalma 57
ETİYOLOJİ Üreme özelliği Kanlı agar 37 C de 48 saat - hemolitik koloni http://people.upei.ca 58
EPİZOOTİYOLOJİ infeksiyon kaynağı infekte hayvan * abse içeriği Bulaşma DERİ (yaralı) kontamine gıda,su, altlık, saman ile temas kırkım, kuyruk kesme, kastrasyon yaralarından 59
KLİNİK BULGULAR YÜZEYSEL lenf yumrularında ABSE çene altı prescapular inguinal supramammal ince tabakalı ağrısız yeşil, koyu kıvamda kokusuz eksudat solunum güçlüğü pneumoni topallık 60
Eksternal abse oluşumu http://en.engormix.com/news/view.aspx?id =14617 İnternal abse oluşumu 61
NEKROPSİ lenf yumruları iç organlar yeşil, irinle dolu ABSEler 62
63
TANI KLİNİK lenf yumrularında şişme, irinin niteliği NEKROPSİ yardımcı LABORATUVAR TANI Kültür ELISA 64
KORUNMA hayvanların yaralanmamaları için ÖNLEM yaralara SAĞALTIM kırkım makinalarının dezenfeksiyonu Aşı (kombine ya da tekli) 65
ANTRAKS (ŞARBON) septisemik, bulaşıcı, zoonoz
ÖLÜMden hemen önce ya da sonra doğal boşluklardan KAN PIHTILAŞMAMA KOYU RENK alma DALAKta büyüme ÖDEM
ETİYOLOJİ Bacillus anthracis Gram pozitif kapsüllü * (D-glutamik asit) sporlu ** hareketsiz
KAPSÜL (in vivo) VEGETATİF form Bakterioskopi 2-8 basil kapsullü
SPOR (in vitro) nekropsi sırasında ORGAN ölüm sonrası doğal deliklerden gelen KAN HAVA ile temas SPOR (in vitro) Kültür flamentler halinde sporlu
Üreme özellikleri Kanlı Agar 37 C de 24 saat AEROB http://doh.sd.gov/lab/bt/bacillus/colony.aspx R-tipi koloni!!
gamma- FAJI Tür spesifik
PLAZMİD! PXO 1 (110 kda) toksin sentezi PXO 2 (60 kda) kapsul formasyonu
Protektif antijen (PA) Letal faktör (LF) Ödem faktörü (EF) TOKSİK KOMPLEKS ÖDEM Ölüm öncesi KANAMA ŞOK fagosit kapillar permeabilite pıhtılaşma mekanizması rigor mortis
Dayanıklılık özelliği Vegetatif form 56 C de 10-15 dak. tahrip açılmamış kadavrada 3-6 gün
Spor formu 121 C de 15 dak. ölür % 3 formolde 3-4 gün % 5 fenolde 2-40 gün canlı oda ısısında 22 yıl hayvan kadavrasında 9 ay canlı ipek iplikte 71 yıl sütte 10 yıl canlı
Eyer blanketleri Tıraş fırçası Davul
EPİDEMİYOLOJİ Doğal koşullarda tüm sıcak kanlı hayvan ve insanlar duyarli Cezayir koyunları dirençli Tavuklarda deneysel infeksiyon Soğukkanlılarda infeksiyon oluşmaz İLKBAHARDAN YAZA GEÇİŞ DÖNEMİ!!!
infeksiyon kaynakları kontamine et-kemik unu sporları içeren toprak, mera, su ahır malzemeleri infekte ve ölü hayvanlar rastgele yerlerde KESİM MERA diğer hayvanlar YIRTICI KUŞ tarafından parçalanma doğal deliklerden gelen KAN
Bulaşma hasta hayvan ya da ölümden sonra karkastan Deri kan emici ve sokucu sinek Deri Solunum Sindirim Sporlar Sindirim Solunum Deri O 2 ile temas VEGETATİF FORM
PATOGENEZ vücuda giriş Spor Makrofajlar içerisinde Vegetatif Fagositik vezikülden kurtulup; sitoplazma içinde replike olurlar lokalize Lenf kanalları Kan Dalak ÖLÜM
KLİNİK BULGULAR inkubasyon süresi 1-14 gün (3-7 gün) - Perakut ruminantlar (sığır, koyun, keçi, antilop) Akut ruminant ve tek tırnaklı Subakut-Kronik domuz, köpek, kedi
PERAKUT form serebral hemoraji sendeleme, titreme, kasılma, burun kanaması pulmoner ödem hiç belirti olmadan ANİ ÖLÜM! (1-2 saat içinde) http://coloradodisasterhelp.colostate.edu/prefair/disease/dz/anthrax.html
AKUT form Vücut ısısı ani yükselme Uyarana karşı aşırı tepki Konvulsiyonlar BOYUN GÖĞÜS GENİTAL organlar LUMBAL bölge ÖDEM
AKUT form hematüri sütte kan ölümden hemen önce ya da hemen sonra doğal deliklerden (ağız, burun, anüs, vajina) KAN 3-4 gün içinde ölüm siyah renkli pihtilaşmaz RİGOR MORTİS oluşmaz
SUBAKUT KRONİK form ödem (baş-boyun-boğaz) kusma, enterit solunum ve yeme güçlüğü ateş depresyon ölüm Farinjiyal antraks, köpek
NEKROPSİ * dalak büyüme kesit yüzü siyah * KAN koyu renkli pıhtılaşmamış
TANI KLİNİK TANI Perakut Akut Ödem Pastörelloz Yanıkara NEKROPSİ LABORATUVAR TANI
KORUMA-KONTROL ot, bataklık, sinek (özellikle mera kaynaklı infeksiyonlarda) izolasyon ve aşı 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu nun 4. maddesinde belirtilen ihbarı mecburi hayvan hastalıkları * BİLDİRİMİ ZORUNLU Şarbon Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği * KESİM ve ETLERİN TÜKETİMİ yasak * NEKROPSİ yasak * KARANTİNA
AŞI Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enst. PXO2 plazmidi yok STERNE ENDEMİK bölgelerde İLKBAHAR hastalık çıkan yerlerde HEMEN sağlam hayvanlara büyükbaş 1 ml SC küçükbaş 0.5 ml SC 6-12 ay bağışıklık!
İNSANLARDA ŞARBON ÇOBAN ÇIBANI-KARAKABARCIK İnkubasyon periyodu 1-10 gün DERİ şarbonu AKCİĞER şarbonu SİNDİRİM şarbonu
DERİ şarbonu * kesim derinin yüzülmesi infekte dokular, post,yapağı deri teması * sinek Mortalite % 5-20 ** tarımsal
SİNDİRİM şarbonu kontamine çiğ ya da az pişmiş et Mortalite % 25-60
AKCİĞER şarbonu kontamine kıl,deri,yün,post işlenme tabaklama sporların solunumu 5000-6000 spor Mortalite % 99 ** endüstriyel
İnsanlarda aşılama AVA 0, 2, 4. haftalarda 6, 12, 18. aylarda 6 doz Her yıl rapel