Bilişsel Psikolojiye Giriş E.Timuçin Oral 18 Ekim 2012
Başlarken...
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız?
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız? Algı ve Dikkat - Bina Üsküdar ın neresinde ve Nasıl gelinir
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız? Algı ve Dikkat - Bina Üsküdar ın neresinde ve Nasıl gelinir Lisan - Birilerine yol sorma (kızlar)?
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız? Algı ve Dikkat - Bina Üsküdar ın neresinde ve Nasıl gelinir Lisan - Birilerine yol sorma (kızlar)? Uslamlama - Buraya gelmek için en uygun rota
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız? Algı ve Dikkat - Bina Üsküdar ın neresinde ve Nasıl gelinir Lisan - Birilerine yol sorma (kızlar)? Uslamlama - Buraya gelmek için en uygun rota Bellek - Sınıfınızın nerede olduğu
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız? Algı ve Dikkat - Bina Üsküdar ın neresinde ve Nasıl gelinir Lisan - Birilerine yol sorma (kızlar)? Uslamlama - Buraya gelmek için en uygun rota Bellek - Sınıfınızın nerede olduğu Hepsi otomatik gibi görünüyor?
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız? Algı ve Dikkat - Bina Üsküdar ın neresinde ve Nasıl gelinir Lisan - Birilerine yol sorma (kızlar)? Uslamlama - Buraya gelmek için en uygun rota Bellek - Sınıfınızın nerede olduğu Hepsi otomatik gibi görünüyor? İlk iş bütün bunların nasıl olduğunu anlamaya çalışmak
Başlarken... Okula gelirken neler yaptınız? Algı ve Dikkat - Bina Üsküdar ın neresinde ve Nasıl gelinir Lisan - Birilerine yol sorma (kızlar)? Uslamlama - Buraya gelmek için en uygun rota Bellek - Sınıfınızın nerede olduğu Hepsi otomatik gibi görünüyor? İlk iş bütün bunların nasıl olduğunu anlamaya çalışmak Çok daha sonra bunlardaki aksamaların saptanması ve düzeltilmesi için çalışmalar yapmak
Biliş in (kognisyonun) sihirli yanı? Hayatımız boyunca hiç bir görüntü retinamıza tamamen aynı biçimde düşmez Yine de biz nesneleri hep aynı görürüz Kategorizasyon ve içsel temsiller?
Biliş in (kognisyonun) sihirli yanı? Hayatımız boyunca hiç bir görüntü retinamıza tamamen aynı biçimde düşmez HİÇ BİR ZAMAN! Yine de biz nesneleri hep aynı görürüz Kategorizasyon ve içsel temsiller?
Biliş in (kognisyonun) sihirli yanı? Hayatımız boyunca hiç bir görüntü retinamıza tamamen aynı biçimde düşmez HİÇ BİR ZAMAN! Yine de biz nesneleri hep aynı görürüz Kategorizasyon ve içsel temsiller?
Örnek... Ünlü örnek: Stroop etkisi Yönerge: Bir sonraki görseldeki sözcüğü yüksek sesle okuyun
Örnek... Ünlü örnek: Stroop etkisi Yönerge: Bir sonraki görseldeki sözcüğü yüksek sesle okuyun Örneğin:
Örnek... Ünlü örnek: Stroop etkisi Yönerge: Bir sonraki görseldeki sözcüğü yüksek sesle okuyun Örneğin: SU
Örnek... Ünlü örnek: Stroop etkisi Yönerge: Bir sonraki görseldeki sözcüğü yüksek sesle okuyun Örneğin: SU ELMA
Örnek... Ünlü örnek: Stroop etkisi Yönerge: Bir sonraki görseldeki sözcüğü yüksek sesle okuyun Örneğin: SU ELMA TAVŞAN
Stroop Etkisinin Çözümlenmesi Okuma otomatiktir İlk önce rengin adını öğreniriz Birçok denemeye rağmen okumayı engelleyemeyiz O halde biliş otomatik çalışır?
Sorular
Sorular Zihni doğrudan göremediğimize göre çalışmasını nasıl anlarız?
Sorular Zihni doğrudan göremediğimize göre çalışmasını nasıl anlarız? Eğer insanların nasıl düşündüklerini anlamak isterseniz hangi yöntemi kullanırsınız? Neye odaklanırsınız?
Sorular
Sorular Bilişsel psikolojinin günlük pratikte yeri nedir?
Sorular Bilişsel psikolojinin günlük pratikte yeri nedir? Pratik uygulamaları nelerdir?
Sorular Bilişsel psikolojinin günlük pratikte yeri nedir? Pratik uygulamaları nelerdir? Bilişsel psikolojinin alanı nedir?
Sorular Bilişsel psikolojinin günlük pratikte yeri nedir? Pratik uygulamaları nelerdir? Bilişsel psikolojinin alanı nedir?
Sorular Bilişsel psikolojinin günlük pratikte yeri nedir? Pratik uygulamaları nelerdir? Bilişsel psikolojinin alanı nedir? Bu soruları sorup düşündüğünüz an bilişle meşgulsünüz
Sorular Okursunuz Kavrarsınız Anlarsınız Düşünürsünüz Cevabı formüle edersiniz Bilişsel psikolojinin günlük pratikte yeri nedir? Pratik uygulamaları nelerdir? Bilişsel psikolojinin alanı nedir? Bu soruları sorup düşündüğünüz an bilişle meşgulsünüz
Kavramlar Zihin: Canlının duygu ve davranışlar dışındaki ruhsal süreç ve etkinliklerinin bütünü Akıl: Düşünme, anlama ve kavrama gücü, us Zeka: İnsanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı, anlak
Kavramlar Zihin: Canlının duygu ve davranışlar dışındaki ruhsal süreç ve etkinliklerinin bütünü Akıl: Düşünme, anlama ve kavrama gücü, us Zeka: İnsanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı, anlak
Kavramlar Zihin: Canlının duygu ve davranışlar dışındaki ruhsal süreç ve etkinliklerinin bütünü Akıl: Düşünme, anlama ve kavrama gücü, us Zeka: İnsanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı, anlak
Kavramlar Zihin: Canlının duygu ve davranışlar dışındaki ruhsal süreç ve etkinliklerinin bütünü Akıl: Düşünme, anlama ve kavrama gücü, us Zeka: İnsanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı, anlak
Biliş ve Bilişsel Psikoloji Biliş (Kognisyon) Algı (idrak), dikkat, bellek, problem çözme, uslamlama (mantık yürütme) ve karar vermede görevli zihinsel süreçler Bilişsel (kognitif) Psikoloji Bilimsel çalışma alanı biliş olan psikoloji dalı
Bilişsel Etkinlikler Algı Dikkat Bellek Dil Uslamlama/Karar verme
Biliş nelerle değişir Yaşla Kişinin ne kadar dinlenmiş olduğu ile Kültürel yapı ile
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM Yapay zeka
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM Yapay zeka Dilbilim
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM Yapay zeka Dilbilim Felsefe Antropoloji
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM Yapay zeka Dilbilim Felsefe Antropoloji Bilişsel Psikoloji
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM Yapay zeka Dilbilim Felsefe Antropoloji Bilişsel Psikoloji Sinirbilim
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM Yapay zeka Dilbilim Felsefe Antropoloji Sinirbilim Bilişsel Psikoloji
Biliş Bilimi (Kognitif Bilim): Birçok disiplinin katkısı ile zihnin incelenmesi KOGNİTİF BİLİM Yapay zeka Dilbilim Felsefe Antropoloji Sinirbilim Büyük resmin sadece bir parçası Bilişsel Psikoloji
Kognitif Bilim Disiplinleri Psikoloji: Zihnin oluşturduğu davranışı inceler Sinirbilim: Beyin anatomi, fizyoloji ve biyokimyasını inceler Felsefe: Zihnin gerçeği nasıl yapılandırdığını ve bilinçliliği sorgular Dilbilim: Dilin kökenlerini ve gelişimini inceler Antropoloji: İnsanın kökenini, evrimini, biyolojik özelliklerini, toplumsal ve kültürel yönünü inceler Bilgisayar bilimleri (Yapay zeka): İnsanın düşünme yöntemini analiz ederek benzer yapay yönergeler geliştirmeye çalışır
Bilişsel Psikoloji Bilişsel Nörobilim Bilişsel Psikoloji x Nörobilim Nörobiyoloji: beyin bunu nasıl yapıyor? Bilişsel Psikoloji: zihin bunu nasıl yapıyor? Her ikisi de beyni tanımlamak için nöronları kullanır Fark davranıştır
Bilişsel Psikoloji Bilişsel Nörobilim Bilişsel Psikoloji x Nörobilim Nörobiyoloji: beyin bunu nasıl yapıyor? Bilişsel Psikoloji: zihin bunu nasıl yapıyor? Her ikisi de beyni tanımlamak için nöronları kullanır Fark davranıştır
Bilişsel Psikoloji Bilişsel Nörobilim Bilişsel Psikoloji x Nörobilim Nörobiyoloji: beyin bunu nasıl yapıyor? Bilişsel Psikoloji: zihin bunu nasıl yapıyor? Her ikisi de beyni tanımlamak için nöronları kullanır Fark davranıştır
Bilişsel Psikoloji Bilişsel Nörobilim Bilişsel Psikoloji x Nörobilim Nörobiyoloji: beyin bunu nasıl yapıyor? Bilişsel Psikoloji: zihin bunu nasıl yapıyor? Her ikisi de beyni tanımlamak için nöronları kullanır Fark davranıştır
Bilişsel Psikoloji Bilişsel Nörobilim Bilişsel Psikoloji x Nörobilim Nörobiyoloji: beyin bunu nasıl yapıyor? Bilişsel Psikoloji: zihin bunu nasıl yapıyor? Her ikisi de beyni tanımlamak için nöronları kullanır Fark davranıştır
Bilişsel Psikoloji Yapay Zeka YZ: bunu yapmanın en iyi yolu nedir? BP: insanlar bunu nasıl yapar? Her ikisi de zihni modellemeye çalışır Fark vefa duygusudur (biyolojiye sadakat?) Beyin konuya daha ortadan bakar: YZ ne olup bittiğini anlamak istiyorsa BP çalışmalıdır.
Tarihçe... Plato (M.Ö. 428-348) Akılcılık: Gerçeklik, algıladığımız somut nesnelerde değil, bunların temsil ettiği soyut formlardadır Gerçekliği nasıl araştırırız?: Gözlem yanıltıcıdır Bilgiye giden yol mantıklı analizden geçer
Plato dan Bilişsel Psikolojiye Aristo (M.Ö. 384-322) Tabula rasa (boş levha): Bireyler yapılandırılmış zihinsel içerikle doğmaz ve bilgi, algı ve deneyim ile oluşur. Nature/Nurture Doğal/Edinsel tartışmasında edinseli onaylar
Plato dan Bilişsel Psikolojiye Cogito ergo sum Descartes (1596-1650) Zihinsel temsiller: gerçeklik, özü düşünme olan bir "zihin" ile özü evrende bir yer kaplayan ve göreceli büyüklüğü olan "madde" şeklinde ikiye ayrılabilir. Bazı kavramlar sonradan edinilmez, doğuştan gelir ve doğruluğu, varlığı tartışılamaz
Plato dan Bilişsel Psikolojiye tabula rasa John Locke (1632-1704) Ampirizm: İnsan bilgiyle doğmaz ve bilgi sadece algıyla elde edilen deneyimle kazanılır Hem kör hem de gören kişilerin heykel gibi sözcükleri öğrenmesi ve hissetmesi mümkündür, ama görmeyen kişiler görmek ya da film gibi sözcükleri bilemez...
Bilişsel Psikolojinin Tarihçesi İlk deney, 1868 de Hollandalı Franciscus Donders in, mental kronometre kullanımı Reaksiyon zamanı nın ölçülmesi Basit reaksiyon zamanı Seçmeli reaksiyon zamanı Zihinsel süreç davranış yoluyla çıkarsanır
Reaksiyon Zamanı Nedir? Uyarı ile kişinin yanıtı arasındaki süredir. Zaman (ms) Durdurma tuşu Kişinin tepki süresi (Reaksiyon zamanı) Milisaniyelerle ölçülür Zorlanma ölçüsü olarak değerlendirilir
Basit reaksiyon zamanı Işığı görünce düğmeye bas Seçmeli reaksiyon zamanı Işığı görünce hangi düğme?
UYARAN (Işık) SOLDAKİ IŞIK YANAR Reaksiyon zamanı ZİHİNSEL YANIT (Işığın algılanması) Soldaki ışık algılanır ve Hangi düğmeye basılacağına karar verilir DAVRANIŞSAL YANIT (Düğmeye basılması) J düğmesine basılır
Düşünce hızının ölçülmesi Basit reaksiyon zamanı deneyi Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Yanıt: Düğmeye basar Seçimli reaksiyon zamanı deneyi * Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Zihin Hangi düğme? Yanıt: Düğmeye basar
Düşünce hızının ölçülmesi Basit reaksiyon zamanı deneyi 350 ms Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Yanıt: Düğmeye basar Seçimli reaksiyon zamanı deneyi * Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Zihin Hangi düğme? Yanıt: Düğmeye basar
Düşünce hızının ölçülmesi Basit reaksiyon zamanı deneyi 350 ms Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Yanıt: Düğmeye basar Seçimli reaksiyon zamanı deneyi * 500 ms Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Zihin Hangi düğme? Yanıt: Düğmeye basar
Düşünce hızının ölçülmesi Basit reaksiyon zamanı deneyi 350 ms Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Yanıt: Düğmeye basar Seçimli reaksiyon zamanı deneyi * 500 ms Uyaran: Işık Zihin: Işığı algılar Zihin Hangi düğme? Yanıt: Düğmeye basar 150 ms
Bu deney bize ne söyler? Özelde: Zihnin ne kadar sürede yanıt vereceğini Genelde: Zihinsel yanıtların doğrudan ölçülemeyeceğini Zihinsel süreçleri davranışlar yoluyla anlayabileceğimizi Davranışsal ölçüleri Tepki süresi (Reaksiyon zamanı) Kesinlik/hata oranlarını
Helmholtz un Bilinçdışı Çıkarımı 1821-1894 Helmholtz nesnenin algısı, renk görme ve duyma ile ilgili kuramlar ortaya attı Bilinçdışı çıkarım kuramı: çevreyle ilgili bazı algılar bilinç dışı varsayımların sonucudur; nesnelerle ilgili geçmiş deneyimler algımızı etkiler Zihin süreçleri otomatiktir ve genellikle görünmez
Bu deney bize ne söyler? Özelde: Zihnimiz diğer nesnelerin gizlediği objeleri nasıl algılar? Bir tür otomatik doldurma süreci işler Genelde: Bazı algılar kontrolümüz dışındaki otomatik süreçlerdir Stroop un okunması gibi Bilişsel psikoloji otomatik süreçlerin açığa çıkarılmasına yardım edebilir
Willhelm Wundt 1832-1920 Avrupa da ilk deneysel psikoloji laboratuvarı (Leipzig, ~1879) Reaksiyon-zamanı deneyleri Analitik içe bakış: kişilerin bir uyaran karşısındaki iç deneyim ve düşünce süreçlerini değerlendirmeleri Karşı sav: iç gözlem düşünce yapısını yansıtmaz?
Edward Titchener 1867-1927 İngiltere Wundt ile Structuralism : bilinçli zihnin yapısı üzerinde çalıştı. Bilinçliliğin elemanları olan hisler, imgeler ve duygulara odaklandı
Davranışçılık (Behaviorism) John B. Watson 1878-1958 Wundt un iç gözlemine karşıt görüş olarak... Sadece gözlenebilen davranışın bilimsel olarak araştırılmasını hedefler Davranışçılık zihin karşıtıdır (antimentalist) Zihinsel süreçler görülemeyeceği için psikolojide yerleri yoktur Klasik koşullanma gibi açıklamalar getirdiler
Klasik Koşullanma Koşulsuz uyaran Stimulus Koşulsuz yanıt (et) (salya) Sonra Koşullu uyaran Koşulsuz uyaran ile eşleştirilir (zil) (et) Daha sonra Koşullu uyaran Koşullu yanıt (zil) (salya)
B.F. Skinner Davranışcılığın önemli ismi Edimsel koşullanma Olumlu ve Olumsuz Koşullanma 1904-1990
Edimsel Koşullanma Hayvan bir yanıt verir ve bu yanıtın bazı sonuçları olur Uslu ol --> Sevil Halıya işe --> Evden atıl
Davranışsal Kuram Eleştirileri Kritik zaman: Hayvanın belli bir bilgiyi hızla ve küçük bir yüzleştirme ile öğrenmesi Eğer pencerenin açılma zamanını kaçırırsa zor öğrenir. Bazı kuşlar ilk gördükleri iri cismi takip edergenelikle annelerini. Bu kritik zamandır Ya ilk gördükleri anneleri değilse?
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım (1896-1980)
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım (1896-1980)
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım İsviçreli Psikolog (1896-1980)
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım İsviçreli Psikolog (1896-1980)
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım İsviçreli Psikolog Duyusal Motor Dönem (0-2) (1896-1980)
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım İsviçreli Psikolog Duyusal Motor Dönem (0-2) İşlem Öncesi Dönem (2-7) (1896-1980)
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım İsviçreli Psikolog Duyusal Motor Dönem (0-2) İşlem Öncesi Dönem (2-7) Somut İşlemler Dönemi (7-11) (1896-1980)
Jean Piaget: Bilişsel Yaklaşım İsviçreli Psikolog Duyusal Motor Dönem (0-2) İşlem Öncesi Dönem (2-7) Somut İşlemler Dönemi (7-11) Soyut İşlemler Dönemi (11-15) (1896-1980)
Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Değişik yaşlarda çocuklar düşünce ve problem çözmede niteliksel farklılıklar gösterir. Her çocuk belirli bir devre dizisinden geçerek bilişsel gelişimini tamamlar. Bu devreler evrenseldir. Her devrede bir önceki devrenin sentezi yapılır ve daha etkili ussal bir yaklaşım geliştirilir.
Bilişsel ve Davranışçı Açıdan Öğrenme
Bilişsel ve Davranışçı Açıdan Öğrenme Öğrenme gerçekleştiğinde ne öğrenilmiş olur?
Bilişsel ve Davranışçı Açıdan Öğrenme Öğrenme gerçekleştiğinde ne öğrenilmiş olur? Davranışçılara göre: Düğmeye basmak
Bilişsel ve Davranışçı Açıdan Öğrenme Öğrenme gerçekleştiğinde ne öğrenilmiş olur? Davranışçılara göre: Düğmeye basmak Bilişselcilere göre: Düğme yiyecek üretir
Bilişsel ve Davranışçı Açıdan Öğrenme Öğrenme gerçekleştiğinde ne öğrenilmiş olur? Davranışçılara göre: Düğmeye basmak Bilişselcilere göre: Düğme yiyecek üretir
Bilişsel ve Davranışçı Açıdan Öğrenme Öğrenme gerçekleştiğinde ne öğrenilmiş olur? Davranışçılara göre: Düğmeye basmak Bilişselcilere göre: Düğme yiyecek üretir
Bilişsel ve Davranışçı Açıdan Öğrenme Öğrenme gerçekleştiğinde ne öğrenilmiş olur? Davranışçılara göre: Düğmeye basmak Bilişselcilere göre: Düğme yiyecek üretir Ör. Skinner Kutusunda, sıçan her düğmeye basışında ödül olarak yiyecek alır. Gittikçe daha hızlı basmaya başlar. Ne öğrenilmiştir?
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Başlangıç 2 Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Denemelerin yarısında, sıçanlar 1. Başlangıç kutusundan, yarısında da 2. Başlangıç kutusundan başlıyorlar. Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Denemelerin yarısında, sıçanlar 1. Başlangıç kutusundan, yarısında da 2. Başlangıç kutusundan başlıyorlar. Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Denemelerin yarısında, sıçanlar 1. Başlangıç kutusundan, yarısında da 2. Başlangıç kutusundan başlıyorlar. Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Denemelerin yarısında, sıçanlar 1. Başlangıç kutusundan, yarısında da 2. Başlangıç kutusundan başlıyorlar. Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Denemelerin yarısında, sıçanlar 1. Başlangıç kutusundan, yarısında da 2. Başlangıç kutusundan başlıyorlar. Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor GRUP R 1. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 1. Hedefte, 2. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 2. Hedefte buluyor
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Denemelerin yarısında, sıçanlar 1. Başlangıç kutusundan, yarısında da 2. Başlangıç kutusundan başlıyorlar. Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor GRUP R 1. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 1. Hedefte, 2. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 2. Hedefte buluyor
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Labirentin duvarı ya da tavanı yok. Sıçanlar köşetaşlarını görebiliyorlar. Başlangıç 2 Denemelerin yarısında, sıçanlar 1. Başlangıç kutusundan, yarısında da 2. Başlangıç kutusundan başlıyorlar. Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor GRUP R 1. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 1. Hedefte, 2. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 2. Hedefte buluyor
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Sonuçta her iki kuramla da hızlı öğrenme oluyor. Bu, elimizdeki olanaklara bağlı. Başlangıç 2 Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor GRUP R 1. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 1. Hedefte, 2. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 2. Hedefte buluyor
Yanıt x Yer Öğrenme (Tolman, Ritchie & Kalish, 1946) Sonuçta her iki kuramla da hızlı öğrenme oluyor. Bu, elimizdeki olanaklara bağlı. Başlangıç 2 Hangi durumda hangi öğrenme biçiminin kullanılması daha uygun olur? Hedef 2 Hedef 1 Başlangıç 1 GRUP P Ödülü her zaman 1. Hedefte buluyor GRUP R 1. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 1. Hedefte, 2. Başlangıç kutusundan başlarsa ödülü 2. Hedefte buluyor
Davranışsal Kuram Eleştirileri Dil: Çocuklar dili taklit ve pekiştirme ile öğrenir Uygun konuşma ödüllendirilir Çocukların hiç duymamış oldukları bazı güzel cümleleri nasıl oluşturduğunu açıklayamaz Gramerin yanlış kullanımı da açıklanamaz Noam Chomsky zihnimizde bilişsel algoritmik bir yapı olduğunu ve dili oluşturduğunu söyledi
Biliş ve Yapay Zeka İlişkisi Alan Turing İlk bilgisayarların gelişimi Onun Colossus bilgisayarı II Dünya Savaşında Alman Enigma kodlarının kırılmasını sağladı Bu durum Avrupa savaşını 2 yıl kısaltmıştır Bilgisayar ve zihin arasındaki analoji Hardware (beyin), Software (zihin) Düşünme, bilginin algoritmik olarak ele alınmasıdır Bu düşünceler psikolojideki işlem paradigmasına ışık tuttu
Turing Testi Zeki varlıklardan bilgisayarın ayırt edilemezliği testi Testi geçecek bilgisayar programında olması gerekenler 1) Doğal Dil İşleme 2) Bilgi Gösterimi 3) Otomatik Akıl Yürütme 4) Öğrenme 5) Algılama 6) Robotik hareket Bilgisayar sorulara insandan ayırdedilemeyecek yanıtlar veriyorsa gerçekten düşünmektedir.
Turing Testi (Sonuç) Testini geçebilecek bir program henüz yapılamadı. Turing, vasat bir sorgulayıcı ve 10 GB bellekli bir bilgisayar ile sadece beş dakikalık bir sorgulamayla, 2000 yılına kadar, yüzde 30 başarı oranı öngörmüştü. Bazı insanları her zaman kandırabiliriz. Turing testini geçebilecek bir programın, dili insan gibi kullanabilmesi gerekir, yani yalan söyleyebilmesi gerekir Yalan söyleyebilmek bilinç ve istenç (irade) gerektirir
Turing Testi Testi geçecek bilgisayar programında olması gerekenler 1) Doğal Dil İşleme 2) Bilgi Gösterimi 3) Otomatik Akıl Yürütme 4) Öğrenme 5) Algılama 6) Robotik hareket
Biliş ve Bilgi İşlem Süreci BİLİŞ Algı Dikkat Bellek Sorun çözme Uslamlama Karar verme BİLGİ İŞLEM Birçok kaynaktan girdi İşleme (bellek, software) Birçok kaynağa çıktı
Bilgi-İşlem Modeli Varsayımı 1. Biliş, dizilerin özellikle ardışık basamak dizisi olarak analizi ile anlaşılır 2. Her aşamada kendine özgü süreçler gelen bilgi üzerinde rol oynarlar (algı, kodlama, hatırlama, kavramlaştırma, karar, dil üretimi 3. Her basamak kendisinden önceki bilgiyi alır ve kendi işlevini uygular
Bilgi-İşlem Modeli Varsayımı Zihin bir bilgi işlemci gibi çalışır Girdi -> Zihin süreci -> Çıktı Anlamak için yapmak gerekir Mesajlar Filtre Dedektör Bellek
Bandura: Bilişsel-Sosyal Kuram Gözlemsel Öğrenme
Kohlberg in Ahlaki Gelişim Kuramı Gelenek Öncesi Dönem -İtaat ve Ceza Yönelimi -Saf Çıkarcı Yönelim Geleneksel Dönem -İyi Çocuk Eğilimi -Kanun ve Düzen Eğilimi Gelenek Üstü Dönem -Kontrat ve Yasaya Uygunluk -Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi
Bilişsel Psikoloji Kavramları Klasik Koşullanma (Panik bozukluğu) Edimsel Koşullanma (OKB) Karşıt Koşullandırma (Küçük Albert örneği) -Sistematik duyarsızlaştırma (Tavşan) -Aversif (itici) Koşullandırma (Alkol-Bulantı)
Ödül / Ceza Ödül: Hedef davranışla ilgili uygun bir performans sonrasında bireye verilen ve o birey tarafından istenildik türde olan bir eylem veya ürün. Cezalandırma: Belli bir uyaran ya da davranış sonrası caydırıcı, olumsuz sonuçlara maruz bırakma. En etkisiz yöntem!!! Kısa süreli davranış değişikliği
Pekiştirme / Cezalandırma Olumlu Pekiştireç: Birey için arzu edilebilir şeyin verilmesi (çukulata) Olumsuz Pekiştireç: Bireyin çevresinden onun için arzu edilmeyen şeyin ortadan kaldırılması (fobiler kaçınma davranışı)
Pekiştirme Türleri: Sürekli Pekiştirme Süreli Pekiştirme (belli zamanlarda) Oranlı Pekiştirme (belli sayıda) Değişken Oranlı Pekiştirme (değişik sayıda)
Maruz bırakma: Exposure -gerçek (in-vivo) -yapay (in-vitro) Aşamalı Maruz bırakma Alışma (Habituation) Sönme Sistematik Duyarsızlaştırma Aşamalı Sıralama (sosyal fobi)
Taşırma (Flooding) gerçek yaşamda maruz bırakma İçsel Patlama (Implosion) hayali Sosyal Öğrenme (gözlemleyerek) Başkasından Öğrenme (Modelleme) Öz-etkinlik (Self-efficacy) maçı almak Uyaran Kontrolü (alkolizm) Paradoks Niyetlenme (kekemelik) Biçimlendirme (Shaping) ders çalışma teknikleri Sosyal Beceri Eğitimi (atılganlık, ben dili)
Bilgi İşlem Süreci Duyum (nöronlar) Algı (yorumlama) Algıda Seçicilik (seçici dikkat) Genelleme (şemalar) Ayırd etme (uyum-esneklik) Şema (bilgi işlemede etkili zihinsel yapılar) Bilişsel Uyumsuzluk (şemaya aykırı) Bilişsel Harita (zihinsel temsil)