VakıfBank Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu 28 Şubat 7 Mart 211 Bu Haftaki Yazımız... 211 Yılının En Önemli Sorunlarından Biri İşsizlik: Türkiye Dünya... Dünya ekonomisi 27 yılının sonlarında başlayan krizin ardından 29 yılında sert bir biçimde küçülürken istihdam piyasası da ciddi oranda daralmış, global anlamda işsizlik oranları yüksek seviyelere ulaşmıştır. 21 yılında ise reel global büyüme, özel tüketim, sabit yatırımlar ve dünya ticaretinde yaşanan toparlanmaya karşın, işsizlik oranının hala yüksek kalmaya devam ettiği görülmektedir. 211 yılında da küresel ekonominin önündeki en önemli sorunlardan birisinin işsizlik olmaya devam edeceği anlaşılırken, pek çok gelişmekte olan ülkede işsizlik oranı açısından nispeten ılımlı bir tablo yaşanmaktadır. Buna karşılık, gelişmiş ülkelerde özellikle de Avrupa ülkelerinde işsizliğin artmaya devam ettiği izlenmektedir. Türkiye de ise işsizlik oranının ekonomideki toparlanmaya karşın yüksek seviyelerde seyretmeye devam etmesi ve bir süre daha kriz öncesi seviyelerin üzerinde kalması beklenmektedir. Bu raporda tüm bu gelişmeler ve beklentiler paralelinde Türkiye diğer ülke gurupları ile birlikte değerlendirilmiş ve Türkiye nin global istihdam trendleri içerisinde nerede olduğu ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Geçtiğimiz Hafta Açıklanan Veriler... Merkez Bankası Para Politikası Kurulu nun 1 Şubat taki toplantısının tutanakları yayımlandı... Toplantı Özetinde; düşük faiz, yüksek karşılık politikasının sıkılaştırıcı yöndeki etkilerinin bir sonraki toplantıya kadar yakından izleneceği vurgulanırken, gerekli görüldüğü takdirde aynı doğrultuda ilave tedbirlerin alınacağı ifade edildi. Reel Kesim Güven Şubat ayında düştü... 211 yılı Şubat ayında Reel Kesim Güven Endeksi, bir önceki aya göre 2.6 puan azalarak 111. seviyesinde gerçekleşti. Endeksin üçer aylık hareketli ortalamaları, Şubat ayında bir önceki aya göre 1,1 puan artarak 11,3 oldu. Kapasite Kullanım Oranı, Şubat ayında geçen yılın aynı ayına göre artış kaydetti... İmalat sanayinde kapasite kullanım oranı Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre.2 puan artarak %73 seviyesinde gerçekleşti. Kapasite kullanım oranı, ocak ayına göre ise 1,6 puan azaldı. Merkezi Yönetim brüt borç stoku, 31 Ocak 211 tarihi itibarıyla 478,1 milyar liraya çıktı... Borç stokunun 33,3 milyar lirasını iç borç stoku, 124,8 milyar lirası ise dış borç stoku oluşturdu. Geçen yılın aynı ayına göre ise brüt borç stoku %6.7 oranında artış gösterdi. Merkez Bankası Şubat ayı 2.dönem beklenti anketini açıkladı... Şubat ayının ikinci dönem anketinde cari ayın TÜFE beklentisi %.9 olurken, 211 yıl sonu enflasyon beklentisi %6.64'e yükseldi. Şubat ayının ilk anketinde 48.6 milyar dolar olan yıl sonu cari açık beklentisi ise 49.4 milyar dolara yükselirken, yıl sonu GSYİH beklentisi ise %4.9 oldu. Önümüzdeki Hafta Açıklanacak Veriler... Haftalık Yurtiçi Ekonomi Gündemi Tarih Açıklanacak Veri Önceki Veri Beklenti 28.2.211(açıklandı) Dış Ticaret (Ocak) 8.7 milyar $.8 milyar $ 3.3.211 TÜFE (Şubat) %.41 %.7 ÜFE (Şubat) %2.36 ekonomik.arastirmalar@vakifbank.com.tr Ankara, TÜRKİYE
211 Yılının En Önemli Sorunlarından Biri İşsizlik: Türkiye Dünya 2 Dünya ekonomisi 27 yılının sonlarında başlayan krizin ardından 29 yılında sert bir biçimde küçülürken istihdam piyasası da ciddi oranda daralmış, global anlamda işsizlik oranları yüksek seviyelere ulaşmıştır. 21 yılında ise reel global büyüme, özel tüketim, sabit yatırımlar ve dünya ticaretinde yaşanan toparlanmaya karşın, işsizlik oranının hala yüksek kalmaya devam ettiği görülmektedir. 211 yılında da küresel ekonominin önündeki en önemli sorunlardan birisinin işsizlik olmaya devam edeceği anlaşılırken, pek çok gelişmekte olan ülkede işsizlik oranı açısından nispeten ılımlı bir tablo yaşanmaktadır. Buna karşılık, gelişmiş ülkelerde özellikle de Avrupa ülkelerinde işsizliğin artmaya devam ettiği izlenmektedir. Türkiye de ise işsizlik oranının ekonomideki toparlanmaya karşın yüksek seviyelerde seyretmeye devam etmesi ve bir süre daha kriz öncesi seviyelerin üzerinde kalması beklenmektedir. Bu raporda tüm bu gelişmeler ve beklentiler paralelinde Türkiye diğer ülke gurupları ile birlikte değerlendirilmiş ve Türkiye nin global istihdam trendleri içerisinde nerede olduğu ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Dünya ekonomisinde küresel krizin etkileri hala devam ederken, kriz sürecinde negatif büyüme ve yüksek işsizlik oranlarıyla karşı karşıya kalan dünya ülkeleri, toparlanma sürecinde istihdam sektörünü iyileştirme yönünde önlemler alarak işsizlik oranlarını düşürmeye çalışmışlardır. Ancak, gerek Euro Bölgesi ülkelerinde, gerekse diğer gelişmiş ülkelerde ekonomik toparlanmanın beklenenden yavaş ilerlemesi, alınan önlemlerin etkisini zayıflatmıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü nün (ILO) raporuna göre de, dünyada işsizlik oranları krizin başlangıcı olan 27 yılından bu yana gerçekleşen en yüksek seviyelere çıkarken, istihdamda en güçlü performansı gösteren ülkenin Türkiye olması dikkat çekmektedir. Türkiye de son açıklanan istihdam rakamlarındaki toparlanma da, büyümenin beklentilerin üzerinde iyileşmesi etkili olurken, bu durum kriz sonrası toparlanma sürecinde genel ülke performansı açısından olumlu bir görünüm sergilemektedir. Tablo 1
3 27 yılından itibaren dünyada işsiz sayısının yaklaşık 3 milyon kişi artmasına neden olan global krizin başlangıcından bu yana, dünya ülkelerinde gerçekleşen büyüme ve işsizlik oranlarındaki değişimleri gösteren tablo (Bkz.Tablo 1) incelendiğinde, ülkelerin ağırlıklı olarak negatif büyüme ve pozitif işsizlik oranı bölgesinde yer aldığı görülmektedir. Söz konusu dönemde, ülkelerin işsizlik rakamlarından ziyade büyüme oranlarının %2 % oranında daraldığı göze çarparken, en düşük büyüme ve en yüksek işsizlik oranlarına sahip olan ülkeler olarak Estonya, İrlanda, Litvanya ve İspanya sıralanmıştır. Türkiye nin ise sayılan bu ülkelere nazaran daha ılımlı bir görünüm sergilediği dikkat çekerken, yine de gerek büyüme gerekse de işsizlik oranı açısından en kötü performansı gösteren ikinci ülke grubunda yer aldığı görülmektedir. Krizden çıkış sürecinde ise, gelişmekte olan ülkelerin daha olumlu bir görünüm sergilediği görülmekte olup, tabloda yer alan ülkeler arasında Türkiye nin en yüksek büyüme ve işsizlik oranında en çok iyileşmeye sahip tek ülke olduğu göze çarpmaktadır. Ancak tüm bu olumlu gelişmelere karşın, global anlamda işsizlik oranlarının sürdürülebilir seviyelere gelmesinin zaman alacağı tartışmaları son dönemde çok sık gündeme gelmektedir. Tablo 1, makroekonomik göstergeler ile işsizlik göstergeleri arasındaki bağıntının göz ardı edilemez boyutlarda olduğunu göstermektedir. Grafik:1 8 7 6 49.9 İşgücüne Katılım Oranları (yıllık,%) 46.3 46.2 46.9 47.9 Grafik:2 1 8 49.9 6 4 2 46.3 Kadın İşgücüne Katılım Oranları (yıllık,%) 23.6 24. 26. 4 2 24 27 28 29 Türkiye Gelişmiş Ülk. Ve AB Orta ve Güneydoğu Avrupa (AB üyesi değil) Doğu Asya Güneydoğu Asya ve Pasifik Latin Amerika Global Kaynak: ILO, TÜİK 2 24 27 28 29 Türkiye Gelişmiş Ülk. Ve AB Orta ve Güneydoğu Avrupa (AB üyesi değil) Doğu Asya Güneydoğu Asya ve Pasifik Latin Amerika Global Kaynak: ILO, TÜİK Ülke gruplarının 2 yılından bu yana işgücüne katılım oranları incelendiğinde (işgücüne katılım oranı: bir ülkedeki çalışanlar ve işsizlerin toplamından oluşan işgücünün kurumsal olmayan nüfusa oranı), söz konusu oranın gelişmekte olan ülkelerde daha düşükken, gelişmiş ülkelerde daha yüksek seviyelerde olduğu görülmektedir. Türkiye nin işgücüne katılım oranının 2 24 yılları arasında sert bir şekilde düştüğü görülürken, diğer ülke gruplarında kriz dönemlerinde dahi bu oranın oldukça sınırlı bir şekilde azaldığı dikkat çekmiştir. Global işgücüne katılım oranının 29 yıl sonu itibariyle %6.3 seviyesindeyken, söz konusu oranın Türkiye de %47.9 seviyesinde gerçekleşmiş olması dikkat çekmektedir. İşgücüne katılım oranı dünya genelinde cinsiyete göre farklılıklar gösterirken, Türkiye nin 2 yılından bu yana kadın işgücüne katılım oranının hızla düşmesi yıllar itibariyle iş gücüne katılım oranının azalmasındaki en temel faktör olmuştur. Son yaşanan krizin etkisiyle kadınların işgücüne katılım oranının %23 lerden %26 seviyelerine yükseldiği görülürken, söz konusu dönemde kadınların iş gücüne katılım oranının artması, işsizlik oranındaki artışın önemli nedenlerinden birisi olarak belirtilmiştir. Bu oranının diğer gelişmiş ülkelerde olduğu gibi %6 7 lere ulaşması durumunda, işsizlik oranının göründüğünden çok daha yüksek seviyelerde seyretmesi mümkün görünürken, bu durum aslında Türkiye de işsizlik oranı seviyelerinin göründüğünden çok daha kötü boyutlarda olduğunu göstermektedir. Buradan da anlaşıldığı üzere ülkelerdeki yapısal farklılıkların işsizlik oranlarında büyük etkisinin olduğu görülmektedir.
Grafik:3 3 2 2 1 1 1 24 Yaş Arası İşsizlik Oranları (%) 2 24 2 26 27 28 29 21 Türkiye ** Global (Sağ Eks.) Gelişmiş Ülk. ve AB Orta ve GüneyDoğu Avrupa (AB üyesi değil) Doğu Asya Güneydoğu Asya ve Pasifik Latin Amerika Kaynak: TÜİK, ILO ** 11 ay ort., *Beklenti 2. 2 24. 24 23. 23 22. 4 Son günlerde Orta Doğu da yaşanan siyasi gelişmelerle birlikte dünyada genç nüfusun istihdamı yeniden gündeme gelmiştir. ILO tarafından hazırlanan Genç Nüfus da Global İstihdam Trendleri raporu, 1 24 yaş arası genç nüfusun istihdamı açısından ciddi bir tablo ortaya koymuştur. 29 yıl sonu itibariyle 79.6 milyon seviyesinde olan dünyada genç işsiz nüfus 21 yılında 77.7 milyona gerilese de, hala 27 yılındaki 73. milyon seviyesinin oldukça üzerinde olması dikkat çekmektedir. Aynı şekilde 29 yılında %12.8 seviyesinde olan genç nüfusun işsizlik oranı 21 yılında %12.6 seviyesine gerilemiş, ancak hala krizden önceki %11.9 seviyelerine inememiştir. Bu konuda Türkiye ile diğer ülkeleri karşılaştırmalı bir analiz yapabilmek amacıyla grafikte farklı ülke grupları ile Türkiye rakamları incelenmiştir. Buna göre Türkiye de 29 yılında %2 seviyesine kadar çıkan genç nüfusun işsizlik oranının, 21 yılının ilk 11 ayında ortalama %21.8 seviyesi ile pek çok ülke grubunun üzerinde olduğu görülmektedir. En yüksek 1 24 yaş arası genç nüfus işsizlik oranına sahip ülke grubunun ise %2 ile Orta Doğu ülkeleri olduğu izlenmektedir. Grafikte yer alan rakamlar doğrultusunda, yaşanan ekonomik krizden genç nüfusun yetişkinlerden daha çok etkilendiği söylenebilecekken, dünyadaki genç nüfusun yaklaşık %9 ının gelişmekte olan ülkelerde yaşıyor olması, şu an var olan istihdam yetersizliğinin gelecek dönemlerde genç nesillere de yansıması endişelerini doğurmaktadır. Genç nüfusun işsizlik oranının yüksek olması, hem önemli bir insan gücü potansiyelinin atıl kalması hem de uzun vadede toplumlar açısından ciddi sosyal sorunlara yol açması bakımından önem taşımaktadır. Kriz Dönemlerinde Ülke Deneyimleri ve İşsizlik Oranları Global ekonomik toparlanmaya yönelik belirsizlik ve dengesizliklerin fazla olduğu konjonktürde gerek global gerekse Türkiye istihdam piyasasına yönelik sorunlar ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. İstihdam piyasalarında güçlü ve uzun soluklu bir toparlama sağlanmadıkça global dengesizliklerin devam etmesi, global makroekonomik toparlanmanın geleceğinin belirsiz ve zayıf temelli olması kaçınılmaz olacaktır. Grafik:4 2 2 1 1 1 1 2 3 4 6 7 Türkiye ABD Norveç Güney Kore Arjantin Kaynak:Bloomberg, TÜİK Yerel Krizler Sonrası İşsizlik Oranı (%), Kriz Yılı= Türkiye de 21 krizinin etkisiyle 23 yılında %1. e çıkan işsizlik oranının, 23 26 döneminde ortalama %8 gibi yüksek büyüme rakamlarına ulaşılmasına karşın, %6. olan kriz öncesi seviyelerine gerileyemediği dikkati çekmektedir. Söz konusu dönemde yüksek büyüme rakamlarına karşın ortalama %1 seviyelerinin altına gerileyemeyen İşsizlik oranının, 28 yılında yaşanan son krizin ardından ise 29 yılında %16.1 ile tarihinin en yüksek seviyelerini gördüğü izlenmektedir. İşsizlik oranının 29 yılından itibaren Türkiye ekonomisinde görülen toparlanmaya karşın hala %11 seviyelerinin altına gerileyemeyişi, istihdam piyasasındaki yapısal sorunların bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Farklı ülke deneyimleri
incelendiğinde, yaşanan yerel ekonomik krizlerin ardından işsizlik oranlarını düşürmeyi başarmış ülkeler olduğu görülmektedir. Bu konuda bir analiz yapabilmek için, 1988, 1991, 1997 ve 21 yıllarında ekonomik kriz yaşamış olan ABD, Norveç, Güney Kore ve Arjantin ile Türkiye karşılaştırılmıştır. Buna göre, Türkiye de 21 krizinden sonra daha yüksek bir seviyeye çıkan işsizlik oranına karşın, söz konusu ülkelerde krizlerin ardından artan işsizlik oranlarının orta vadede düşürülebildiği görülmektedir. Güney Kore de 1998 yılında krizle birlikte %7 ye çıkan işsizlik oranı, krizin ardından dört yıl içinde %3.3 seviyesine düşmüş, aynı şekilde 21 krizinin ardından 22 de %2 ye dayanan Arjantin in işsizlik oranı, 28 de %7.3 seviyesine gerilemiştir. Norveç te %2 olan ortalama işsizlik oranı ise 1993 te üç katına çıkarak %6 ya ulaştıktan sonra 1998 de %3.2 seviyesine düşmüştür. Bu çerçevede krizin ardından ekonomik açıdan hızlı toparlanmayı gerçekleştiren Türkiye nin, işsizlik oranının katı yapısına karşın aynı başarıyı istihdam piyasasındaki mevcut yapısal sorunların çözülmesinde göstermesi gerekmektedir. Küresel krizle birlikte 29 yılında %2 i aşan genç nüfusta görülen işsizlik oranı karşısında özellikle bu kesime yönelik eğitim programları tasarlanması gerekmektedir. Ayrıca krizin ardından alınan istihdam önlem paketinin ne ölçüde uygulandığının ve ne derecede etkili olduğunun sürekli olarak takip edilmesi ve gerektiğinde bu paket içinde yer alan önlemlerin değiştirilmesi veya yeni politikaların geliştirilmesi gerekmektedir. Türkiye işsizlik oranı ve GSYİH arasındaki ilişki: Grafik: 1 1 1 1 2 GSYİH (y y,%) İşsizlik Oranı (yıllık % Değ.,Ters eks.) 3 2 1 1 2 3 4 6 7 8 Grafik:6 8 İşsizlik Oranı (y y, % Değ.) 6 4 2 2 y = 2.127x + 16.73 R² =.38 2 1 1 2 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 21Q3 4 Kaynak:Vakıfbank Reel GSYİH (y y, %) GSYİH ve işsizlik oranı arasındaki ilişki, işsizlik oranındaki yıllık yüzde değişim ile yıllık büyüme (reel GSYİH, y y,%) arasındaki ilişki incelenerek analiz edilmeye çalışılmıştır. Yapılan ekonometrik modelde, GSYİH da 1. birimlik bir artışın işsizlik oranında 2.1 birimlik bir azalış sağladığı sonucuna ulaşılırken, GSYİH da yıllık yaklaşık %7. oranında bir büyüme sağlandığında trend eğrisinden de görüleceği üzere işsizlik oranında herhangi bir iyileşme sağlanamadığı ve ancak %7. in üzerinde bir yıllık büyüme sağlandığında işsizlik oranının azalacağı görülmektedir. Ancak veri setimizin 21 yılından başladığı ve çeyreklik verilerle çalıştığımız göz önüne alındığında, sınırlı sayıda bir veri ile bu şekilde bir yorum yapabilmek çok da sağlıklı olmamaktadır.
Grafik:7 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Oca. Haz. Kas. Nis.6 Eyl.6 Şub.7 Tem.7 Ara.7 May.8 Eki.8 Mar.9 Ağu.9 Oca.1 Haz.1 Kas.1 Kaynak:Vakıfbank İşsizlik Oranı (%) İşsizlik Oranı (Trend) İşsizlik Oranı (Cycle) 6 Son yaşanan krizle birlikte yüksek seviyelere ulaşan işsizlik oranı, HP filtreleme veya ayrıştırma tekniği kullanılarak trend ve konjonktür (cycle) kısımlarına ayrıştırıldığında, gerek trend gerekse de konjonktür eğrilerinin yaşanan krizle birlikte 27 yılının sonlarından itibaren yükselmeye başladığı dikkati çekerken, ekonomide yaşanan toparlanmayla birlikte 29 yılının ortalarından itibaren trendin çok fazla değişmemesine karşın konjonktürün sert bir şekilde gerilediği dikkati çekmektedir. 21 yılının ikinci yarısından itibaren ise konjonktürel seri ile orijinal seri arasındaki farkın açılması, işsizlik oranındaki iyileşmenin daha ziyade konjonktürel düzelmeden kaynaklandığını göstermektedir. Hala yüksek seviyelerde seyreden trend serisi ise işsizlik oranındaki yapısal sorunları gösterirken, özellikle 21 yılını GSYİH nın beklentilerin oldukça üzerinde tamamlayacağı düşünüldüğünde konjonktürel serideki sert iyileşmenin sebebi de açıklanabilmektedir. Sonuç olarak, Türkiye nin istihdam piyasası diğer ülkelerle birlikte değerlendirildiğinde, işsizlik oranında görülen hızlı iyileşmeye karşın, işsizlik oranının halen kriz öncesi seviyelerin oldukça üzerinde olduğu dikkat çekmektedir. Türkiye nin kriz öncesi seviyelere kıyasla hala yüksek bir işsizlik oranına sahip olması, diğer makro ekonomik verilerden farklı olarak işsizlik oranında izlenen katılığın bir sonucu olarak, sürpriz bir gelişme olarak değerlendirilmemelidir. Türkiye nin kendi iç dinamiklerinden kaynaklanan yapısal sorunlar nedeniyle işsizlik oranında kriz öncesi seviyelerin yakalanmasının zaman alacağı düşünülmektedir. 4 3 2 1 1 2 3
TÜRKİYE Türkiye Büyüme Oranı (Çeyrek) 1 Reel GSYİH (Yıllık % Değişim) 1. Mevsim ve Takvim Etkisinden Arın. GSYİH (% q q) Takvim Etkisinden Arın. GSYİH (% y y) 1 1. 1 1 2.... 1. 1. 2. 1999Q1 1999Q3 2Q1 2Q3 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 21Q3 1999Q1 1999Q3 2Q1 2Q3 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 21Q3 Sektörel Büyüme Hızları (%) Sektörler Sektör 29 29 21 21 21 Payları III. IV. I. II. III. (%) Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Tarım 4.1 3.6 1. 3.8.6.8 Sanayi 2.4 4. 12.8 2.6 1.4 8.7 İnşaat.6 18.3 6.6 8 21.9 24.6 Ticaret 13.3 7.2 1.3 22.4 14. 7. Ulaş. ve Haber. 14.9. 3.6 11.3 1.2 6.7 Mali Kur. 12. 7.8 8.1 4.7 7.3 6.4 Konut Sah.. 3.8 3.4.6 2.1 2.7 Eğitim 2.4 3.3 3.1 1. 1.1. Sağ. İş. ve Sos. Hiz. 1. 4. 4.9 4.9 2. 1.1 Vergi Süb. 8.6 8.1 6.3 17.2 14. 8.2 GSYİH 2.9 6. 11.7 1.3. 3. 2. 1.. 1. 2. 3. Sektörel Büyüme Hızları (%) 29 I 29 II 29 III29 IV 21 I 21 II 21 III Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma
Harcama Bileşenlerinin Yıllık Büyüme Oranları (%) Harcama Bileşenleri Sektör Payları (%)* 29 III. Çey 29 IV. Çey 21 I. Çey 21 II. Çey Yer. Hanehalkı Tük. Har. 67.6 1.9. 8.6 6.2 7.6 21 III. Çey Dev. Nihai Tük. Har. 9.1.2 17.9.9 3. 1.1 Gay. Safi Ser. Oluş. 22. 18. 4.6 1.2 28.7 31.3 Kamu Sektörü 3.8.7 8.6 2.6 14.6 17.9 Özel Sektör 18.3 21. 3. 23.1 32.2 34.4 Mal ve Hiz. İhracatı 23.1.4 7.4.4 11.6 2. 4. 3. 2. 1.. 1. 2. 3. Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%) Mal ve Hiz. İthalatı 26.9 11.7 11. 22.3 18.8 16.9 GSYİH 2.7 6. 11.8 1.2. 4. 29 I 29 II 29 III29 IV 21 I 21 II 21 III Tüketim Devlet Yatırım İhracat İthalat *21 Q3 itibariyle Sanayi Üretim Endeksi İmalat Sanayi Üretim Endeksi 3 2 1 1 2 3 8. 6. 4. 2.. 2. 4. 6. 3. 2. 1.. 1. 2. Oca.6 Haz.6 Kas.6 Nis.7 Eyl.7 Şub.8 Tem.8 Ara.8 May.9 Eki.9 Mar.1 Ağu.1 Sanayi Üretim Endeksi (Yıllık % Değişim) 3. Mar.7 Haz.7 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (Bir Önceki Aya Göre % Değ.) İmalat Sanayi 3 Aylık Ort. Yıllık Değ. 6
Sektörel Bazda Sanayi Üretim Endeksi 4 3 2 1 1 2 3 4 6 Oca.6 Haz.6 Kas.6 Nis.7 Eyl.7 Şub.8 Tem.8 Ara.8 May.9 Eki.9 Mar.1 Ağu.1 Sektörler Yıllık Değişim Oranı (%) Aralık Ayı 29 21 Petrol Ürünleri 12.2 23.6 Tekstil 32.1 7.1 Gıda 21.8 8.2 Kimyasal Madde 48.7 17.6 Ana Metal Sanayi 1.4 3.6 Metalik Olm. Diğ. Mineral 27. 17.9 Aramalı İmalatı (Yıllık % Değ.) Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı (Yıllık % Değ.) Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı (Yıllık % Değ.) Sermaye Mali İmalati (Yıllık % Değ.) Taşıt Araçları 91.7 3.4 Elektrikli Teçhizat 41.8 2.7 Giyim 11.8 12. Aylık Sanayi Sipariş Endeksi Aylık Sanayi Ciro Endeksi 22. 2. 18. 16. 14. 12. 1. 22. 2. 18. 16. 14. 12. 1. Toplam Otomobil Üretimi Beyaz Eşya Üretimi 7 6 4 3 2 1 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Oca.1 Eki.1 Tem.2 Nis.3 Oca.4 Eki.4 Tem. Nis.6 Oca.7 Eki.7 Tem.8 Nis.9 Oca.1 Eki.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Aylık Sanayi Sipariş Endeksi (İmalat Sektörü) Aylık Sanayi Ciro Endeksi Toplam Otomobil Üretimi (Adet) (12 aylık Har. Ort.) Kaynak:OSD,Vakıfbank Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Beyaz Eşya Üretimi (Adet) 7
Kapasite Kullanım Oranı 8 8 7 7 6 6 Oca.7 Haz.7 Kas.7 Nis.8 Eyl.8 Şub.9 Tem.9 Ara.9 May.1 Kapasite Kullanım Oranı (%) Eki.1 73 9 8 7 6 4 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Dayanıklı Tüketim Malları Dayanıksız Tüketim Malları Ara Malları Yatırım Malları Eki.1 Oca.11 Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı Verilen İnşaat Ruhsatları 19,9. 17,9. 1,9. 13,9. 11,9. 9,9. 7,9.,9. 3,9. 1,9.. 4,. 3,. 3,. 2,. 2,. 1,. 1,.,.. 23 I 23 III 24 I 24 III 2 I 2 III 26 I 26 III 27 I 27 III 28 I 28 III 29 I 29 III 21 I 21 III Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı (milyon TL) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Verilen İnşaat Ruhsatları (Yüzölçümü,1 m2) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 12. 11. 11. 1. 1. 9. 9. 8. 8. Toplam Sanayide Verimlilik 6 4 4 3 3 PMI Endeksi Toplam Sanayide Verimlilik Endeksi Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Kaynak:Reuters PMI Imalat Endeksi 8
ENFLASYON GÖSTERGELERİ TÜFE ve Çekirdek Enflasyonu ÜFE 14 2 12 1 8 6 4 2 4.9 3.18 2 1 1 1.8 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 TÜFE (yıllık % değ.) Çekirdek I Endeksi ÜFE (yıllık %değ.) TÜFE Harcama Grupları (Katkı, Puan) Gıda ve Enerji Enflasyonu (yıllık % değ.) Ulaştırma Eğlence ve kültür Konut Lokanta ve Oteller Giyim ve Ayakkabı Gıda ve Alkolsüz İçecekler, Vakıfbank Yıllık Aylık 1 1 2 3 4 3 3 2 2 1 1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Oca.11 Gıda Enerji Tüfe ÜFE Alt Sektörler (yıllık % değ.) Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi 3 3 2 2 1 1 1 2 2 1 1 2 2 1 1 Oca.6 Nis.6 Tem.6 Eki.6 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Oca.11 Tarım Sanayi İmalat Sanayi UN Dünya Gıda Fiyat Endeksi UBS Emtia Fiyat Endeksi (sağ eksen) Kaynak:Bloomberg 9
İTO Enflasyon Göstergeleri Türk İş Mutfak Enflasyonu 9 8 7 6 4 3 2 1 1 Oca. Tem. Oca.1 Tem.1 Oca.2 Tem.2 Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 Oca.11 İstanbul Toptan Eşya Fiyat Endeksi İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi 8 6 4 2 2 4 26M1 26M4 26M7 26M1 27M1 27M4 27M7 27M1 28M1 28M4 28M7 28M1 29M1 29M4 29M7 29M1 21M1 21M4 21M7 21M1 211M1 Kaynak:Türk İş Türk İş Gıda Enflasyonu( Bir önceki aya göre Değ.) Enflasyon Beklentileri Tük. Güven Endeksi Fiyatların Değ. Yönünde Beklenti 1 9 8 7 6 4 12 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi 24 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi 1 9 8 7 6 4 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 Fiyatların değişim yönüne ilişkin beklenti 1
İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ İşsizlik Oranı İşgücü Durumu 17. 16. 1. 14. 13. 12. 11. 1. 9. 8. 11.2 11 2M1 2M6 2M11 26M4 26M9 27M2 27M7 27M12 28M 28M1 29M3 29M8 21M1 21M6 21M11 27, 26, 2, 24, 23, 22, 21, 2, 19, Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 İşsizlik Oranı İşgücü Arzı İstihdam Edilenler, Vakıfbank İşgücüne Katılım Oranı Sektörlerin Toplam İşgücü İçindeki payı.. 4. 4. 3. 3. 3 2 2 1 1 3 2 1 49 48 47 46 4 44 İşgücüne Katılma Oranı İstihdam Oranı Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler İşkur İstatistikleri Sanayi İstihdam Endeksi (2=1) 2, 18, 16, 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2, 11 1 1 9 9 8 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Kaynak:Hazine Müsteşarlığı İş Arayanların Sayısı Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Sanayi İstihdam Endeksi 11
Kurulan Kapanan Şirket Sayısı Reel Brüt Ücret Maaş Endeksleri, 4, 4, 3, 3, 2, 2, 1, 1, 11. 113. 111. 19. 17. 1. 13. 11. 99. 97. 9. Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Oca.11 Kurulan Kapanan Şirket Sayısı (Adet) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Reel Brüt Ücret Maaş Endeksleri 12
DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ 2 2 1 1 İthalat İhracat Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 İhracat (milyon dolar) İthalat (milyon dolar) 1 2 3 4 6 7 8 9 1 Dış Ticaret Dengesi Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Dış Ticaret Dengesi (milyon dolar) 14 12 1 8 6 4 2 2 4 6 İthalat Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Ara Malları (y/y) Sermaye Malları (y/y) Tüketim Malları(y/y) 14 12 1 8 6 4 2 2 4 6 İhracat Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Ara Malları (y/y) Sermaye Malları (y/y) Tüketim Malları (y/y) Cari İşlemler Dengesi Sermaye ve Finans Hesabı 6 4 14 24 34 44 4 Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Cari İşlemler Dengesi (Yıllık milyon dolar) 3 1 1 3 7 9 Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar sağ eksen) 4 3 2 1 1 2 Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Doğrudan Yatırımlar (12 aylık milyon dolar) Portföy Yatırımları (12 aylık milyon dolar) Diğer Yatırımlar(12 aylık milyon dolar) 13
TÜKETİM GÖSTERGELERİ Tüketici Güveni ve Reel Kesim Güveni Tüketim Harcamaları 11 11 1 1 9 9 8 8 7 7 6 13 12 11 1 9 8 7 6 4 2 1 1 1 1 Tüketici Güven Endeksi Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen) 1999Q1 1999Q3 2Q1 2Q3 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 21Q3 Reel Hanehalkı Tüketimi (Yıllık % Değişim) CNBC e Güven Endeksleri Krediler 2. 2. 1. 1... 8 7 6 4 3 2 1 17 1 13 11 9 7 3 1 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 Oca.2 Eyl.2 May.3 Oca.4 Eyl.4 May. Oca.6 Eyl.6 May.7 Oca.8 Eyl.8 May.9 Oca.1 Eyl.1 Oca.4 Nis.4 Ağu.4 Kas.4 Mar. Tem. Eki. Şub.6 May.6 Eyl.6 Oca.7 Nis.7 Ağu.7 Ara.7 Mar.8 Tem.8 Eki.8 Şub.9 Haz.9 Eyl.9 Oca.1 Nis.1 Ağu.1 Kaynak:Hazine Müsteşarlığı CNBC e Tüketici Güven Endeksi CNBC e Tüketim Endeksi Bireysel ve Ticari Krediler Kaynak:BDDK Krediler (Yıllık % Değişim) Bireysel Krediler (Yıllık %Değişim) Ticari Krediler (Yıllık % Değişim) Kaynak:BDDK 14
KAMU MALİYESİ GÖSTERGELERİ 1 2 3 4 6 Ara.6 Şub.7 Nis.7 Haz.7 Ağu.7 Bütçe Dengesi (12 Aylık toplam milyar TL) Eki.7 Ara.7 Şub.8 Nis.8 Haz.8 Ağu.8 Bütçe Dengesi Eki.8 Ara.8 Şub.9 Nis.9 Haz.9 Ağu.9 Eki.9 Ara.9 Şub.1 Nis.1 Haz.1 Ağu.1 Eki.1 Ara.1 31 29 27 2 23 21 19 17 1 Bütçe Gelirleri ve Harcamaları Ara.6 Mar.7 Haz.7 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Bütçe Gelirleri (12 aylık toplam milyar TL) Bütçe Harcamaları (12 aylık toplam milyar TL) 6 4 3 2 1 1 2 3 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8,Vakıfbank Vergi Gelirleri Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Vergi Gelirleri (Nominal yıllık %) Vergi Gelirleri (Reel yıllık %) Eki.1 8 48 38 28 18 8 22 Faiz Dışı Denge Faiz Dışı Denge (12 aylık milyar TL) Borç Stoku İç ve Dış Borç Stoku. 48. 46. 44. 42. 4. 38. 36. 34. 32. 3. 38. 36. 34. 32. 3. 28. 26. 24. 22. 2. 13. 12. 11. 1. 9. 8. 7. 6. Toplam Borç Stoku (milyar TL) Oca. Ağu. Mar.6 Eki.6 May.7 Ara.7 Tem.8 Şub.9 El9 Eyl.9 Nis.1 Kas.1 İç Borç Stoku (milyar TL) Dış Borç Stoku (milyar TL sağğ eksen) 1
Türkiye nin Net Dış Borç Stoku Türkiye nin Dış Borç Stoku Profili 4 4 3 3 2 2 1 1 21 22 23 24 2 26 27 28 29 21 Türkiye'nin Net Dış Borç Stoku/GSYH (%) 3 2 2 1 1 22 23 24 2 26 27 28 29 TCMB (milyar TL sol eksen) Kamu Sektörü (milyar TL) Özel Sektör (milyar TL) 2. 1. 1... Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı LİKİDİTE GÖSTERGELERİ TCMB Faiz Oranı Reel ve Nominal Faiz 3 3 2 2 1 1 2 2 1 1 Borç alma Faiz Oranı (%) Borç Verme Faiz Oranı (%) Ocak 24 Mayıs 4 Eylül 4 Ocak Mayıs Eylül Ocak 6 Mayıs 6 Ağustos 6 Aralık 6 Nisan 7 Ağustos 7 Aralık 7 Nisan 8 Ağustos 8 Aralık 8 Nisan 9 Ağustos 9 Aralık 9 Nis.1 Ağu.1 Ara.1,Vakıfbank Reel Faiz Nominal Faiz Para Arzı 7 6 4 3 2 1 14 13 12 11 1 9 8 7 6 Oca.6 Nis.6 Tem.6 Eki.6 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Oca.11 M2 (milyar TL) M3 (milyar TL) M1 (milyar TL sağ eksen) 16
Dünya Piyasalarında Son Açıklanan Ekonomik Göstergeler Reel Büyüme (y/y) (Çeyreklik) (%) Enflasyon (y/y) (Aylık) (%) Cari Denge/GSYİH (%) Merkez Bankası Faiz Oranı (%) Tüketici Güven Endeksi ABD 2.7 1.6 3.19.2 7.4 Euro Bölgesi 2 2.2.17 1 1. Almanya 4 2.2 6. 1 19 Fransa 1. 1.9 1.79 1. 36. İtalya.9 1.9 2.86 1. 16.4 Macaristan 2. 4..1 1. 27.7 Portekiz 1.2 3.6 9.98 1. 46.7 İngiltere 1.4 4. 2.28. 28. Japonya 2.2. 3.8.1 42.7 Çin 9.8 4.9 4.69 6.6 1.4 Rusya 2.7 9.6 4.72 7.7 Hindistan 8.2 9.47 3.8. Brezilya 6.74.99 2.6 11.2 11.3 G.Afrika 3.8 3.7 4.28. 14. Türkiye. 4.9.21 6.2 91.29 Beklentiler 211 IMF Beklentisi Reel Büyüme (y/y) Enflasyon (y/y) Cari Denge /GSYH İşsizlik Oranı Borç St./GSYH (Ekim 21) Gelişmiş Ülkeler 2.167 1.36.67 8.13 Gelişmekte Olan Ülkeler 6.43.164 1.429 Tüm dünya 4.22 3.141 ABD 2.313.98 2.642 9.89 99.324 Euro Bölgesi 1.48 1.478.47 1.44 Almanya 2.22 1.39.83 7.147 76.18 Fransa 1.648 1.66 1.78 9.787 87.9 İtalya 1.1 1.689 2.694 8.6 119.692 Macaristan 2.33 3.3.688 1.327 78.7 Portekiz. 1.233 9.171 1.84 87.86 İngiltere 2.18 2.2 2.37 7.386 81.931 Japonya 1.4.324 2.346 4.99 234.127 Çin 9.89 2.78.7 4. 18.81 Rusya 4.339 7.447 3.698 7.3 12.82 Hindistan 8.373 6.668 3.119 71.429 Brezilya 4.126 4.646 2.966 7. 66.69 G.Afrika 3.471.823.761 24.4 37.162 TÜRKİYE 3.6.76.41 1.68 42.393 17
Türkiye Makro Ekonomik Görünüm MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER 28 29 En Son Yayımlanan 211 Yılsonu Beklentimiz Reel Ekonomi Açıklanacak İlk Veriye Ait Beklentimiz GSYİH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 9 144 93 974 298 89 (21 3. Çeyrek) GSYİH Büyüme Oranı (Sabit Fiyatlarla, %).7 4.7. (21 3. Çeyrek) 8. Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Değ. Oranı (%) 17.8 9. 16.9 (Aralık 21) Kapasite Kullanım Oranı (%) 64.7 67.6 73. (Şubat 211) İşsizlik Oranı (%) 13.6 13. 11. (Kasım 21) 1.8 Fiyat Gelişmeleri TÜFE (Yıllık % Değişim) 1.6 6.2 4.9 (Ocak 211) 7.1 ÜFE (Yıllık % Değişim) 8.11.93 1.3 (Ocak 211) Parasal Göstergeler (Milyon TL) M1 83,38 17,1 124,622 (11.2.211) M2 434,2 494,24 88,36 (11.2.211) M3 48,383 2,674 616,83 (11.2.211) Emisyon 3,468 34,289 44,96 (11.2.211) TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 7,7 7,689 81,663 (18.2.211) Faiz Oranları TCMB O/N (Borç Alma) 1. 6. 1. (17.12.21) TRILIBOR O/N 1. 6. 9. (17.12.21) Ödemeler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Açığı 41,947 13,84 48,7 (Ocak Aralık 21) 3, İthalat 193,821 134,41 2,4 (Aralık 21) İhracat 14,799 19,672 11,872 (Aralık 21) Dış Ticaret Açığı 3,22 24,729 8,681 (Aralık 21) 83, Kamu Ekonomisi (Milyon TL) Bütçe Gelirleri 28,898 21,6 23,499 (Ocak 211) Bütçe Giderleri 22,967 267,27 22,494 (Ocak 211) Bütçe Dengesi 17,69 2,21 4,88 (Ocak 211) Faiz Dışı Denge 33,92 986 1, (Ocak 211) Borç Stoku Göstergeleri Merkezi Yön. İç Borç Stoku (Milyar TL) 274.8 33. 33.3 (Ocak 211) Merkezi Yön. Dış Borç Stoku (Milyar TL) 1. 111.4 124.8 (Ocak 211) Kamu Net Borç Stoku (Milyar TL) 268. 39.8 39. (21 III. Çeyrek) 18
Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar ekonomik.arastirmalar@vakifbank.com.tr Serkan Özcan Baş Ekonomist serkan.ozcan@vakifbank.com.tr 312 4 7 87 Cem Eroğlu Kıdemli Ekonomist cem.eroglu@vakifbank.com.tr 312 4 84 8 Nazan Kılıç Ekonomist nazan.kilic@vakifbank.com.tr 312 4 84 89 Bilge Özalp Türkarslan Ekonomist bilge.ozalpturkarslan@vakifbank.com.tr 312 4 84 88 Ümit Ünsal Ekonomist ümit.ünsal@vakifbank.com.tr 312 4 84 18 Seda Meyveci Ekonomist seda.meyveci@vakifbank.com.tr 312 4 84 8 Emine Özgü Özen Araştırmacı emineozgu.ozen@vakifbank.com.tr 312 4 84 87 Naime Doğan Araştırmacı naime.dogan@vakifbank.com.tr 312 4 84 86 Fatma Özlem Kanbur Araştırmacı fatmaozlem.kanbur@vakifbank.com.tr 312 4 84 82 Elif Artman Araştırmacı elif.artman@vakifbank.com.tr 312 4 84 9 Senem Güder Araştırmacı senem.guder@vakifbank.com.tr 312 4 84 76 Halide Pelin Kaptan Araştırmacı halidepelin.kaptan@vakifbank.com.tr 312 4 84 83 Bu rapor Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan sağlanan bilgiler kullanılarak hazırlanmıştır. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu bilgi ve verilerin doğruluğu hakkında herhangi bir garanti vermemekte ve bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmemektedir. Bu rapor sadece bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir konuda yatırım önerisi olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu raporda yer alan bilgilerde daha önceden bilgilendirme yapmaksızın kısmen veya tamamen değişiklik yapma hakkına sahiptir. Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar