EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI

Sınavlar hakkında bazı ilginç öğrenci sözleri Ölçme Araçları Subjektif testler Objektif testler Kısa cevaplı Sınıflama Eşleştirme Çoktan Seçmeli Karşılaştırmalar EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI ÇalıĢtığım konulardan hiçbir soru çıkmadı. Soruların bir çoğunu anlayamadım. Soruların tamamı ezbere dayalıydı. Zaman yetseydi hepsini cevaplandırabilirdim. Hocanın önem verdiği konulardan hiç soru çıkmadı. Sorular çok kolaydı boģuna çalıģmıģım. Bizim hoca kitapta yazılanların aynısını istiyor. Dr. M. SÖZBİLİR 2 Sınavlar hakkında bazı ilginç öğretmen sözleri EĞĠTĠMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI Benim dersimden daha 100 alan çıkmadı. Ben ne yapayım bu öğrencilerin hepsi tembel olduklarından kaldılar. Başarı Testleri Benim dersim önemli olduğu için geçen öğrenci sayısı genelde azdır. Sözlü Testler Yazılı Testler Performans Testleri Ben bir soru ile öğrencilerin neler bildiklerini ortaya çıkarırım. Yazılı Yoklamalar (Subjektif Testler) Objektif Testler Ben sınav sorularımı beģ dakikada hazırlarım. 3 Sınırlı Cevaplı Serbest Cevaplı Öğretmen Yapısı Testler Standart Testler 4 Ölçme Aracının Hazırlanması Ölçme ve Değerlendirmenin Amacı ve Yararları 1. Ölçmenin Amacını Belirleme 2. Belirtke Tablosu hazırlama 3. Testte Yer Alacak Madde Türlerini Belirleme 4. Testte Yer Alacak Madde Sayısını Belirleme 5. Bir Bütün Olarak Testin Oluşturulması 6. Hazırlanan Testin Uygulanması 7. Testin Puanlanması ve Sonuçların Değerlendirilmesi 5 Öğretmene öğrenciyi tanıtır. Öğrenciye, davranıģını nasıl değiģtireceği veya geliģtireceği konusunda geri bildirim (dönüt) sağlar. Öğretmenin öğrenciler ve uyguladığı öğretim yöntem ve teknikleri hakkında sağlıklı kararlar vermesine temel oluģturur. Eğitim ve öğretim hizmetinin daha nitelikli yapılmasını sağlar. Anne-baba ve velilere öğrencinin durumunun ve geliģiminin bildirilmesi sağlanır. 6 1

EĞĠTĠMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI Başarı Testleri Yazılı Yoklamalar Yazılı yoklama: Öğrencilere birkaç soru yazdırılıp veya yazılı olarak verilip belli bir sürede yazılı olarak cevap istenmesidir. Sözlü Testler Yazılı Testler Performans Testleri A. Sınırlı cevaplı sorular: Cevabın niteliğine, uzunluğuna, biçimine iliģkin sınırlamalar konur. Örneğin, üç neden belirtin, iki benzerlik yazın, verilen boģluğa yazın gibi Sınırlı Cevaplı Yazılı Yoklamalar (Subjektif Testler) Serbest Cevaplı Objektif Testler Öğretmen Yapısı Testler Standart Testler 7 B. Serbest cevaplı sorular: Cevapın içeriği, niteliği ve uzunluğu açılarından cevaplayıcı serbest bırakılır. Genellikle özgün ve yaratıcı düģünme, bunları örgütleme ve değerlendirme gücünü ölçmede kullanılır. 8 Sınırlı Cevaplı Sorulara Örnek Örnek 1: Ġnsan gözü ile kamerayı iki benzerlik ve iki farklılık yazarak iki sütun halinde karģılaģtırınız. Örnek 2: Çoktan seçmeli testlerin yazılı yoklamalara göre avantajlı olan iki özelliğini yazınız. Sınırlı Cevaplı Sorulara Örnek (Devam) Örnek 3: Ali ve Mehmet altıncı sınıfta okuyan öğrencilerdir. Her iki öğrencide diģ bakımına özen göstermektedirler. Yine her iki öğrencide sabah ve akģam yemeklerinden hemen sonra diģlerini fırçalamakta fakat öğlen ve yemek aralarındaki beslenmelerinden sonra diģlerini fırçalamamaktadırlar. Aynı zamanda her iki öğrenci altı ayda bir diģ hekimine muayene olmaktadırlar. Ancak Ali nin diģleri Mehmet e göre daha çabuk çürümektedir. Bu duruma sebep olan faktörleri yazınız. 9 10 Serbest Cevaplı Sorulara Örnek Örnek 1: Bir ölçme aracı olarak çoktan seçmeli testler ve yazılı yoklamaları güçlü ve zayıf yönlerini maddeler halinde yazarak karģılaģtırınız. Örnek 2: Yazılı sınavlarda puanlama anahtarının kullanılmaması sınavın geçerlik ve güvenirliliğini nasıl etkiler? Açıklayınız. Serbest Cevaplı Sorulara Örnek (Devam) Örnek 3: Bir kiģinin Türk ve Dünya Edebiyatı dersi almıģ olması onun eski çağların politik, ekonomik, sosyal ve dini yönlerini daha iyi anlamasına nasıl yardımcı olabilir? Bu ders kiģinin mevcut anlayıģı ve modern hayata karģı tutumunu nasıl etkiler? 11 12 2

Yazılı Yoklamalar Hakkında Bazı Bilgiler Öğretmenlerin en fazla kullandığı bir sınav türüdür. da öğrenciler cevaplarını kendi cümleleriyle daha serbestçe yazarlar. Bu tür sınavlarda öğrencilerin; yazacaklarını seçme, organize etme, sentezleme, değerlendirme, yaratıcılıklarını kullanma ve iliģki kurma gibi imkanları bulunur. Yazılı Yoklama Sorularının Hazırlanması Ġçin Öneriler objektif testlerle iyi bir Ģekilde ölçülemeyen analiz, sentez ve değerlendirme gibi karmaģık öğrenme ürünlerinin ölçülmesi gerektiği durumlarda kullanılmalıdır. 13 14 da sorularında sorulabilecekler - 1 da sorularında sorulabilecekler - 2 * KarĢılaĢtırma.arası benzerlik ve farklılıkları açıklayınız..ait olan aģağıdaki iki metodu karģılaģtırınız. * Sebep sonuç iliģkisi.nın ana sebepleri nelerdir?.nın en muhtemel etkileri neler olur? * Doğrulama Sizce aģağıdaki alternatiflerden hangisi daha uygundur? Niçin? AĢağıdaki ifadeye katılma ve ya katılmama nedeninizi açıklayınız. * Özetleme. deki ana hususları belirtiniz.. nın içeriğini kısaca özetleyiniz. 15 16 da sorularında sorulabilecekler - 3 da sorularında sorulabilecekler - 4 * Genelleme AĢağıdaki verilerden birkaç geçerli genelleme yapınız. AĢağıdaki olayları açıklayabilen bir dizi ilkeyi ifade ediniz. * Çıkarsama Sunulan olgulardan hareket ederek, olduğunda olması en muhtemel olan nedir? AĢağıdaki soruna x milletvekilinin muhtemel tepkisi ne olacaktır? * Sınıflama e göre aģağıdaki maddeleri gruplandırınız. AĢağıdaki maddeler hangi ortak özelliklere sahiptir? * Yaratma. için düģünebildiğiniz birkaç yol öneriniz.. olması halinde ne olabileceğini gösteren bir hikaye tamamlayınız. 17 18 3

da sorularında sorulabilecekler - 5 da sorularında sorulabilecekler - 6 * Uygulama Rehber olarak nın prensibini kullanarak aģağıdaki problem durumunu nasıl çözebileceğinizi anlatınız. nın prensibini temsil eden bir durumu anlatınız. * Analiz etme AĢağıdaki paragraftaki mantık hatalarını açıklayınız. nın ana özelliklerini belirterek açıklayınız. * Sentez ını kanıtlamak için bir plan ortaya koyunuz. nı gösteren iyi düzenlenmiģ bir rapor yazınız. * Değerlendirme nın zayıf ve güçlü yönlerini açıklayınız. yukarıda verilen bir ölçütü kullanarak nın bir değerlendirilmesini yapınız. 19 20 EĞĠTĠMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI Başarı Testleri Objektif Testler Kısa cevaplı veya BoĢluk Doldurma Sınıflama veya Doğru-YanlıĢ Sözlü Testler Yazılı Testler Performans Testleri EĢleĢtirme Yazılı Yoklamalar (Subjektif Testler) Objektif Testler Çoktan seçmeli Sınırlı Cevaplı Serbest Cevaplı Öğretmen Yapısı Testler Standart Testler 21 22 Kısa Cevaplı veya Boşluk Doldurma Tipi Sorular Kısa Cevap veya Boşluk Doldurma Tipi Soruların Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar BoĢluk doldurma soruları öğrenciler tarafından doldurulması gerekli olan anahtar kelimenin boģ bırakıldığı ifadelerdir. Örnek: TBMM de... sayıda milletvekili bulunur. Kısa cevap soruları ise; birkaç kelime ile cevaplanması gerekli olan sorulardır. Örnek: TBMM i kaç milletvekilinden oluģur. Mümkünse boģluk tamamlama soruları tek kelime ile cevaplanabilecek Ģekilde yazılmalıdır. Ġfadelerin yalnızca bir doğru cevabı olmalıdır. Ġfadelerden sadece anahtar kelime silinmelidir. Ġfadeler direk olarak test kitabından alınmamalıdır. Tüm boģluklar aynı geniģlikte olmalıdır. 23 24 4

Sınıflama veya Doğru-Yanlış Tipi Sorular Doğru-YanlıĢ soruları; testin uygulandığı kiģinin doğru yada yanlıģ olduğuna karar vermek zorunda olduğu sorulardır. Örnek: D Ġstanbul 1453 de Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildi. Bu tip sorular hızlı ve objektif bir Ģekilde okunabilir ve hızlı bir Ģekilde hazırlanabilir olması nedeniyle öğretmenler tarafından yaygın Ģekilde kullanılır. Çoklu Doğru-Yanlış Soruları Bu tip doğru-yanlıģ soruları birbirini takip eden aynı kökenli çok sayıdaki ifadeleri içerir. Örnek: Ġnsanlarda zeka geliģimi a. Kalıtıma bağlıdır. b. Çevreye bağlıdır. c. Beslenmeye bağlıdır. d. Ġklime bağlıdır. 25 26 Doğru-yanlış Sorularının Yazılmasında Uyulması Gereken Kurallar Eşleştirme Tipi Sorular Özel belirleyici kelimelerin kullanımından kaçınılmalıdır (tümü, daima, genellikle, bazen... ). Miktar ve derecelendirme anlamına gelen belirsiz terimleri kullanmaktan kaçınılmalıdır (uzun zaman önce). Doğru-YanlıĢ soruları mümkün olduğu kadar basit anlam içermelidir. EĢleĢtirme soruları 2 sütun ile karakterize edilir. Sol sütun terimler listesini içerir. Sağ sütun sol sütundaki kelimelerin karģılığı veya tanımlayıcısı olan terimleri içerir. Doğru-YanlıĢ sorularının kolayca puanlandırılması ve değerlendirilmesi için yönetici öğrencilerin cevaplarını verirken kullanacağı yöntemi açık bir Ģekilde belirtmelidir. 27 28 Eşleştirmeli Soru Tipine Örnek Eşleştirme Sorularının Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar Aşağıda 1.sütunda çok atomlu iyonların adları, 2.sütunde ise bu iyonların formülleri verilmiştir. 1. sütundaki adlarla 2. sütundaki formülleri eşleştiriniz. Formülün önündeki rakamı uygun adın önüne yazınız. Rasgele iģaretlemeden oluģacak hataları ortadan kaldırmak için soldaki terimler numaralandırarak yerleģtirilmeli, sağdakileri ise harflendirerek yerleģtirmeli ve cevaplar uyarıcılardan fazla olmalıdır. İyonun Adı...Amonyum...Fosfat...Hidroksil...Karbonat...Nitrat...Sülfat İyonun Formülü 1) O -2 2) OH - 3) SO -2 4 4) NH +1 4 5) PO -3 4 6) NO - 3 7) CO 2 8) CO -2 3 29 Sol sütunda uyarıcıların baģına öğrencilerin cevapları iģaretleyebilmesi için boģ bir çizgi bırakılmalıdır. Her bir eģleģtirmeli soru türdeģ konuları içermelidir. Sorular sistematik bir sıraya göre düzenlenirse uygulaması daha kolay olur ve öğrenciler daha iyi motive olur. EĢleĢtirmeli sorular çok uzun veya çok kısa olmamalı Testin tamamı bir sayfa üzerinde olmalıdır. 30 5

ler Çoktan seçmeli testler en yaygın kullanılan test tipidir. Bu nedenle hazırlayıcıların bu test tipini çok iyi bilmelidir. Bir takım sınırlılıklarına rağmen, niteliklerine uygun olarak hazırlanmıģ çoktan seçmeli maddeler, biliģsel öğrenmenin alt basamak (bilgi, kavrama, uygulama) öğrenme ürünlerinin yanında, çok yaygın olmamakla birlikte analiz, değerlendirme ve yaratmada dahil tüm üst basamaklardaki öğrenme Neden Tercih Edilir? Yazılı yoklamaya zaman olmadığı zaman özellikle kalabalık sınıflarda uygulanır. Puanlanması çok kolaydır. Makine ile de puanlanır. Her dersin sonunda ya da her hafta bir çok test hazırlamada en uygun metottur.böylece test hazırlamak için birçok kaynak biriktirilmiģ olunur. ürünlerini ölçmeye de elveriģlidir 31 32 lerin Anatomisi Çoktan seçmeli madde soru kökü adı verilen bir uyarıcı ve bir dizi muhtemel yanıtlardan meydana gelir. Çoktan Seçmeli Bir Test Maddesi Madde Kökü AĢağıdakilerden hangisi kendini gerçekleģtiren insanın özelliklerinden birisi değildir? A- Zeki olması Doğru cevap Yanıtlar, doğru ya da en doğru cevap ile üç veya dört çeldiriciyi kapsar. 33 Seçenekler B- Takdir duygusuna sahip olması Çeldirici C- Demokratik olması Çeldirici D- Tam fonksiyonda bulunma Çeldirici E- Ġlgi ve isteklerine göre hareket etme Çeldirici 34 Soru Kökü Soru Kökü ya: tamamlanmamıģ cümle Ģeklinde AĢağıdaki korelasyon katsayılarının tahmin edilen değerlerinden biri, a)17 b)-23 c)91 d)-1,00 e)50 ya da soru formunda yazılabilir. AĢağıdaki korelasyon katsayılarından hangisi tahmin edilebilen değere sahiptir? a)17 b)-23 d)91 d)-1,00 e)50 Çeldiriciler Çoktan seçmeli soru kökünü takip eden seçenekler, üç veya dört mantıklı çeldirici ve doğru cevaptan ibarettir. Çeldiriciler tamamlanmamıģ cümleler ya da tek kelimeler olabilir. Her test için en popüler çeldirici sayısı dörttür. 35 36 6

Çeldiricilerin Belirlenmesi Çeldiriciler belirlenirken boģlukları tamamlama veya kısa cevaplı sorulardan yararlanılabilir. Deneyimli eğitimciler öğrencilerin yapacakları hataları bilirler ve ona göre çeldirici hazırlarlar. Örneğin istatistik test maddesi yazımında öğrencilerin tipik hata yöntemi problemin çözümünde izledikleri yöntemdir. Çeldiriciler ona göre hazırlanır. Eğer zaman varsa kısa cevaplı quizlerle öğrencilerin yanlıģ cevapları bulunarak çeldirici hazırlanabilir. 37 Madde Kökü Yazarken Nelere Dikkat Edilmelidir? Açık ve anlaģılır bir dille yazılmalı, ifade kesinlik taģımalı, farklı yorumlara imkan vermemeli. Gereksiz açıklama ve bilgilerle ĢiĢirilmemelidir. Sorunun doğru cevabı veya baģka bir maddenin doğru cevabı hakkında ipucu teģkil edecek bilgiler vermemelidir. Seçeneklerden sadece bir tanesinin doğru cevap olacağı Ģekilde düzenlenmelidir. 38 Madde Kökü Yazarken Nelere Dikkat Edilmelidir? (devam) Seçenekler Yazılırken Nelere Dikkat Edilmelidir? Hazırlamada Ģekillerden, haritalardan, grafiklerden ve resimlerden yararlanılmalıdır. Her test maddesi diğer maddelerden bağımsız olarak cevaplandırılabilecek nitelikte olmalıdır. Ezber veya hayali durumları değil, gerçeğe uygun ve uygulama olanağı bulunan durumlar çözdürmelidir. Sorunu sadece bir tane doğru cevabı bulunmalı, çeldiriciler arasında birden fazla doğru cevap bulunmamalı. Seçenekler olabildiğince kısa, açık ve anlaģılır olmalı, bilmece veya tekerleme gibi düzenlenme-me-lidir. Çeldiriciler bilenle bilmeyenleri ayırt edebilecek nitelikte olmalı, yeterli bilgiye sahip olmayanları yanıltmalı,yeterli bilgiye sahip olanları ise yanılgıya düģürmemelidir Çeldiricilerin güçlük derecesi, testin kullanılıģ amacına göre ayarlanmalıdır 39 40 Seçenekler Yazılırken Nelere Dikkat Edilmelidir? (devam) Standart ve Öğretmen Yapımı Testlerinin Karşılaştırılması (Amaç ve Ġçerik Bakımından) Hiçbiri ve hepsi seçenekleri aynı sorunun seçenekleri olarak kullanılma-ma-lıdır, eğer zorunluluk arz edip herhangi biri kullanılmıģ ise bunlar bazen çeldirici bazen de doğru cevap olarak kullanılmalı. Madde kökünde olduğu gibi seçeneklerin hazırlanmasında Ģekil, Ģema ve grafiklerden yararlanılabilir. Seçenekler sayı veya tarihle ilgiliyse büyüklük sırası veya kronolojik sıraya uygun Ģekilde sıralanmalıdır. Seçenekler arka arkaya düz satır gibi yazılmamalı, kısa olması halinde iki sütuna,uzun olması durumunda ise her biri bir satıra yazılmalıdır. Amaç ve içerik bütün okullar için aynıdır Kazanımlarda yerel ayarlamaları dikkate almaz Uygulamadaki zaman farklılıklarını dikkate almaz Amaçlar ve içerik sınıfa göre belirlenmiģtir. Okul ve sınıf bazında geliģme ve değiģmeleri dikkate alır Farklı süre ve boyutta içeriğe uyarlanabilir Üst düzey ve karmaģık amaçlar göz ardı edilebilir 41 42 7

Standart ve Öğretmen Yapımı Testlerinin Karşılaştırılması (Test Maddelerinin Kalitesi Bakımından) Standart ve Öğretmen Yapımı Testlerinin Karşılaştırılması (Güvenirlik ve Puanlama Bakımından) Madde kalitesi genelde yüksektir Maddeler uzmanlar tarafından yazılmıģ ve test edilmiģtir Madde kalitesi öğretmenin becerisine bağlıdır Madde kalitesi genelde standart testlerden daha düģüktür Güvenirlik genelde yüksektir Puanlamayla ilgili prosedür belirlenmiģtir ve ayrıntılarıyla verilir Güvenirlik düzeyi genelde bilinmez Öğretmenden öğretmene göre farklı uygulamalar mevcuttur Eğer öğretmenler soru bankası kullanırlarsa madde kalitesi yükselebilir Puanlar norm grupla yada baģka gruplarla karģılaģtırılabilir Puanlar yalnızca sınıf içinde karģılaģtırılabilir 43 44 karşılaştırılması-1 karşılaştırılması-2 Ölçülen DavranıĢlar Bilgi, kavrama, uygulama ve analiz düzeyindeki davranıģlarla değerlendirme düzeyindeki davranıģların bazıları. Sentez ve değerlendirme düzeyindeki davranıģların ölçülmesinde en etkili. Kavrama uygulama ve analiz düzeyindeki davranıģların ölçülmesinde iyi sayılır. Bilgi düzeyindeki davranıģların ölçülmesinde etkisiz. Ġçeriğin Örneklenmesi Çok sayıda madde kullanılması, içeriğin temsil edici biçimde örneklenmesini mümkün kılar. Az sayıda soru kullanılması, içeriğin temsil edici biçimde örneklenmesini mümkün kılmaz. 45 46 karşılaştırılması-3 karşılaştırılması-4 Maddelerin Hazırlanması Ġyi madde yazmak güçtür, zaman alıcıdır, az da olsa özel bilgi ve beceri gerektirir. Ġyi madde yazmak, çoktan seçmelilerde olduğu denli güç değildir, çok zaman almaz. Puanlanması Kolay, çabuk, nesnel. Puanlama güvenirliği yüksek. Güç, zaman alıcı, öznel. Puanlama güvenirliği düģük. 47 48 8

karşılaştırılması-5 karşılaştırılması-6 Öğrencilerin BaĢarı Puanlarını Çarpıtan Etkenler BaĢarı puanlarını, okuma yeteneği ve tahmin çarpıtabilir. Yazma yeteneği ve blöf baģarı puanlarını çarpıtabilir. Öğrenme Sürecine Olabilecek Etkisi Öğrencileri, baģkalarının fikirlerini hatırlamaya, yorumlamaya ve analize teģvik eder. Öğrencileri, sınavdan önce olgusal bilgileri, onlar arasında bir sistemleģtirme yapmaksızın ezberlemeye yöneltir. Öğrencileri kendi bilgilerini, fikirlerini ifadeye, bütünleģtirip örgütlemeye teģvik eder. AraĢtırmalar göstermiģtir ki, bu tür test, öğrencileri, sürekli ve anlayarak çalıģmaya yöneltir. 49 50 Teşekkür Bu sununun hazırlanmasında Prof. Dr. Samih BAYRAKÇEKEN in ÖĞRENCĠ BAġARILARININ ÖLÇÜMÜNDE YAZILI YOKLAMALAR adlı sunusundan yararlanılmıģtır. Kendisine teģekkür ederim. 51 9