ÖZEL EGE İLKÖĞRETİM OKULU BİTKİSEL VE HAYVANSAL DOKULAR Hazırlayanlar: Aksel Adnan Yüksel TAN Çağlar BÜYÜKTOPÇU Denizhan ÇAKAR Dorukhan DEMİR Yunus SANCAK Rehber Öğretmen: Münire Savranoğlu Nisan,2002 Bornova-İzmir
İÇİNDEKİLER İçindekiler Teşekkür...1 Giriş...2 A. ÇOK HÜCRELİ CANLILARDA GÖRÜLEN GÖREVLERİ İLE UYUMLU YAPIDAKİ FARKLI HÜCRE GRUPLARI: DOKULAR...3 1. Bitki Yapısında Farklı Görevleri Yüklenmiş Hücre Grupları:Bitkisel Dokular...3 1.1. Sürgen Doku...3 1.2. Değişmez Dokular...4 1.2.1. Koruyucu doku...4 1.2.1.1. Epidermis (Deri doku)...4 1.2.1.2. Periderm (Mantar Doku)...5 2. Özek Doku=Temel Doku (Parankima)...5 3. İletim Dokusu...6 4. Destek Doku...7 4.1. Pek Doku..8 4.2. Sert Doku.8 5.Salgı Doku 8 B. HAYVANSAL DOKULAR...9 1. Bitkisel Dokularla Hayvansal Dokuların İşlevsel ve Yapısal Farklılıklar Var mı?...9-10 2. HAYVANLARDA BULUNAN DOKULARI TANIYALIM...10 2. Özbağ Doku...10 2.1. Katılgan Doku...10 2.2. Yağ Dokusu...10 2.3. Telsel Doku...10 3. Kıkırdak Doku...10 4. Kemik Doku...11 5. Kan Dokusu...11 6. Kas Dokusu...11 6.1. Çizgili Kaslar (Kırmızı Kaslar)...11 6.2. Düz Kaslar (Beyaz Kaslar)...11 6.3. Yürek Kası...11 7. Sinir Doku...11 Sonuç...12 Kaynakça...13
B: HAYVANSAL DOKULAR 2. HAYVANLARDA BULUNAN DOKULARI TANIYALIM Belli bir işi yapan farklılaşarak özelleşen yapı ve biçimleri aynı olan hücre topluluklarına doku denir. Dokularda iş bölümü vardır. Farklı dokular farklı işleri yaparlar. 1.Hayvansal Dokuların Görevleri Nelerdir? Epital doku örter, salgı yapar, duyuları alır. Bağ dokusu bağlantılar sağlar. Kıkırdak doku esneklik sağlar. Kemiklerin uzamasını sağlar. Kemik doku organları korur, vücudu dik tutar,hareketi kolaylaştırır. Kan dokusu besin, hormon,oksijen,karbondioksit taşır. Mikroplarla savaşır. Kas dokusu kasılarak hareketi sağlar. Sinir dokusu organları yönetir. Organlar arası iletim ve uyumu sağlar. 2.Hayvansal Dokuların Görevleriyle Uyumlu Hücre Yapıları Farklımıdır? Aynı doku farklı organlarda olabilir. Örneğin: Epitel dokusu derinin üstünde,ağız içinde,tükürük bezinde,kalp ve damarın içinde bulunabilir. Bir organda farklı dokular bulunabilir. Örneğin Derimizde epitel doku,kan dokusu,kas dokusu,sinir dokusu bulunabilir. Bir organda,bir doku diğerine göre daha çok görev alabilir;daha çok yer alabilir. Örneğin: Gözün ağ tabakasında duyu hücreleri çoktur. Soluk borusunun içinde titrek tüylü tek sıralı epitel hücreleri vardır. Dokular ikiye ayrılır. 1.Hayvansal Dokular 1. Epitel doku 2. Özbağ Dokusu 3. Kıkırdak doku 4. Kemik Doku 5. Kan Doku 6. Kas Dokusu 7. Sinir Dokusu 2.Bitkisel Dokular 1. Sürgen Doku=Büyütken Doku
2. Değişmez Doku 3. Koruyucu Doku 4. Özek Doku 5. İletim Doku 6. Destek Doku 7. Sert Doku 8. Pek Doku 9. Salgı Doku Şimdi bu dokuların özelliklerini,bulundukları yerleri ve görevlerini sıralayalım 3.Hayvansal Doku Çeşitleri Nelerdir 1. Epitel Doku Vücudun dışını ve iç organların iç yüzeyini örter. Kan damarları bulunmaz. Altındaki özbağ dokusundaki damarlardan beslenir. Örtü epiteli, salgı epiteli, duyu epiteli gibi çeşitleri var. Görevleri: Örtü görevi yaparak: Canlının korumasını yani su kaybını önler. Canlıyı zararlı mikroplardan korur. Çarpma gibi etkilerden zarar görmeyi önler. Bağırsaklardaki gibi besin ve su emilmesini sağlar. Salgılama yapar. Ter, süt, iç salgı bezleri gibi. Duyu uyaranlarını alır. Ses, ışık, koku gibi... 1. Bitkisel Dokularla Hayvansal Dokuların İşlevsel ve Yapısal Farklılıklar Var mı? Bitkiler ve hayvanlar birer canlıdırlar. Canlıların birçok ortak yönü olduğu gibi farklı yönleri de vardır. Ortak özellikleri sıralasak: Hücrelerden oluşurlar, Solunum yaparlar, Beslenirler, İrkilirler, Ölürler.
Daha başka ortak özellikler de vardır. Bunun yanında farklılıklarda vardır. Yeşil bitkiler fotosentez yapar,üreticidirler. Hayvanlar hazır besin alırlar,tüketicidirler. Bitkiler genellikle yer değiştirmezler. Bazı bitki dokularında kloroplast bulunmaz. Hayvansal dokularda kloroplast yoktur. Renk hücreleri vardır. Bitkilerde sertliği, dikliği destek doku sağlar. Hayvanlardaysa vücudu dik tutan,koruyan kemik dokudur. Bitkilerde salgı yapan dokular tozlaşmayı sağlar, koruyucudur. Hayvansal dokuların salgısı sindirim,organların düzenli çalışması,beslenme ve boşaltımı sağlar. Bitkilerde epidermis tüyleri oluşturur. Emici tüy,tırmanma tüyleri ve savunma tüyleri gibi. Hayvanlardaki kıl ve tüyler koruyucudur. Dış yüzeyi örten epiderm hücrelerinin en dışı korun ve katiküladadır. Bitkilerde iletken doku besin ve su taşır. Hayvanlarda dolaşım sistemi su ve besin taşırken,boşaltım sistemi zararlı maddeleri atar. İletim borularıyla yapıları farklıdır. Stomalardan su, oksijen ve karbondioksit alınır. Hayvanların solunum sistemiyle oksijen alınır. Yani hayvanlar karbondioksit alıp kullanamazlar ve oksijen üretemezler. Bitkilerde sıvının dolaşımı kök basıncı, terleme, kohezyon kuvvetle olurken; hayvanlarda kanın dolaşımını kalp sağlar. Hayvanlarda kan ve içindekiler bir yönde giderler. Bitkilerde soymuk borularında besinler farklı yönde taşınabilir. 2. Özbağ Dokusu Çeşitli doku ve organlara desteklik sağlar, bağlantı sağlar. Hücreleri küresel ve yıldız gibidir. Protein yapılı özbağ dokusu vücudun üçte birini oluşturur. Lifler basınç,çekme ve gerilmeye dayanıklıdırlar. Lifler kemik, kas, bez gibi yapıların birbirine bağlantısını tutunmasını sağlarlar.
SONUÇ Biz hayvansal ve bitkisel dokuları önceki deeslerimizde işlemiştik. Ama bu konuyu daha da ayrıntılı işlemek için bunu prjede de uyguladık. Bu proje bize hayvansal ve bitkisel dokuları daha ayrıntılı işlememize yardımcı oldu.
KAYNAKÇA 1. Lise 2 Biyoloji Kitabı: Kitabı Yazanlar: Sevgi BÖRÜ, Emine ÖZTÜRK, Şermin CAVAK Milli Eğitim Basımevi-İstanbul, 1998 2. İlköğretim 6. sınıf Fen Bilgisi Kitabı Kitabı Yazanlar: Kâzım BAYINDIR, Serpil DEMİR, Numan GÜNGÖR Milsan Basın San. A.Ş.-İstanbul, 2001 3. www.netbul.com 4. www.altavista.com