T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANABİLİM DALI BİR BASKI GRUBU OLARAK TÜSİADTN TÜRKİYE'NİN AVRUPA BİRLİĞl'NE TAM ÜYELİK SÜRECİNDEKİ ROLÜNÜN YAZILI BASINDA SUNUMU Doktora Tezi Gülcan Işık Tez Danışmanı Prof.Dr.Metin Kazancı Ankara-2006
ÖZET Bir Baskı Grubu Olarak TÜSİAD'ın Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne Tam Üyelik Sürecindeki Rolü ve Bunun Yazılı Basında Sunumu başlıklı bu çalışmada, günümüz modern toplumlarında devletle vatandaş arasında bir nevi aracı kuruluşlar rolünü de üstlenmiş bulunan baskı gruplarının, söz konusu toplumlarda ne gibi işlevleri üstlendikleri TÜSİAD üzerinden incelenmiştir. Öyle ki inceleme, TÜSİAD'ın Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üyeliği sürecine etkisi ve bu bağlamda hükümet ve politikalarına yönelik baskı faaliyetlerinin yazılı basın üzerinden analiziyle gerçekleştirilmiştir. Buna göre, TÜSİAD'ın Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üyeliği sürecinde hükümet politikalarına bir baskı grubu olarak nasıl etkide bulunduğunu yazılı basın üzerinden inceleyen bu araştırma, niteliksel bir özellik taşıyan betimleyici bir araştırmadır. Dolayısıyla TÜSİAD'ın Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üyeliğine yönelik sergilediği tutum ve davranışların (faaliyetlerin) yazılı basın üzerinden yansımalarını "içerik analizi" yöntemiyle inceleyen bu çalışmada, bu yöntem eşliğinde aynı zamanda farklı ideolojileri temsil eden gazetelerin TÜSİAD'a ve Avrupa Birliği'ne karşı sergiledikleri tutumları da haberlerin içeriğinden geçerek ortaya konmuştur. Yapılan inceleme sonucunda, TÜSİAD'ın ele alınan dönem içerisinde (2002) gerçekleştirdiği faaliyetlerle Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üyeliği sürecinde hükümet ve politikalarına, bu bağlamda siyasiler üzerinde de etkide bulunduğu görülmüştür. Araştırmamıza örnek teşkil eden Hürriyet, Radikal, Zaman, Evrensel ve Vakit gazetelerinin ise, söz konusu dönem içerisinde TÜSİAD'ın Avrupa Birliği üyeliğine yönelik çalışmalarını yakından takip ettiği ve bunları kendi politikaları doğrultusunda sunduğu görülmüştür. Buna göre, Hürriyet ve Radikal TÜSİAD'ın Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği yolunda izlediği politikaları ve Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğini açıkça desteklerken; Zaman TÜSİAD'ın söz konusu politikalarına ve Avrupa Birliği üyeliğine daha çok nötr bir tavır sergilemiştir. Ancak, AKP iktidarıyla birlikte Zaman'ın bu tavrında olumlu yönde bir değişiklik gözlenmiştir. Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğine ve bu bağlamda TÜSİAD'ın 306
çalışmalarına tamamiyle olumsuz ve eleştirel yönde yaklaşan Vakit gibi Evrensel de, Avrupa Birliği'ne ve TÜSİAD'a karşı olumsuz ve eleştirel bir tavır sergilemiştir. Ancak, TÜSİAD'a karşı Vakit kadar tutarlı bir davranış sergileyemeyen Evrensel'de TÜSİAD'ın kimi faaliyetleri kendi politikalarına destek niteliği taşıdığında olumlu karşılanmıştır. Bu durum ise, Evrensel'in bazı zamanlarda "güçlü olanın nüfusundan yararlanma" eğiliminde olduğunu göstermiştir. Kısacası baskı gruplarının günümüz toplumlarında ne gibi faaliyetleri üstlendiklerini ve hükümet karşısında baskı gruplarının rolünü ve etkisini TÜSİAD'ın Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne tam üyeliği sürecinde sergilediği davranışlar üzerinden inceleyen bu çalışmada, TÜSİAD'ın Türkiye'de en etkili baskı gruplarından biri olduğu ve hükümet karşısında baskı grubu olma rolünü çok rahat bir şekilde ortaya koyduğu görülmüştür. 307
ABSTRACT On today's modern societies, some pressuring groups have the role of some sort of intermediary establishments between the state and the citizens.on this study called,"as a pressuring group, TİSİAD's role on the process of Turkey's fully membership to the European UNİON (EU) and the way it is presented on the written media", what kind of functions do these pressuring groups undertake was researcded by taking TÜSİAD as an example of these pressuring groups. In the research TÜSİAD's influence on the process of Turkey's membership to the EU was analyzed in the context of is activities, which appeared on the written media, in order to apply pressure to the government and its politics. Therefore, this research, which used newspaper articles to study how TÜSİAD applies pressure to the government on the issue of Turkey's membership to the EU appears to be a qualitative and a descriptive research. Research used the method of " content analyze " in order to study how TÜSİAD's attitudes and activities about Turkey's fully membership to the EU were reflected to the Turkish Press. Additionally, the contents of the articles in different newspapers were passed through by using the same " content analyze " method in order to reveal how newspapers with different ideologies approach TÜSİAD and EU. At the end of the research, it was seen that TÜSİAD, with activities it carried out throunghout the taken period (2002), had influence över politicians, government and government politics throughout the process of Turkey's full membership to the EU. Hüriiyet, Radikal, Zaman, Evrensel and Vakit newspapers were taken as sample newspapers in the research. From the research it was seen that these newspapers follewed closely the TÜSİAD's activities that supported Turkey's membership to the EU and represented these activities in a way that they used them on behalf of their own interest and ideology. Accordingly, while Hürriyet and Radikal, frankly, backed up TÜSİAD's politics about Turkey's being a EU member, and while they, themselves, supported Turkey's membership to the EU; Zaman took TÜSİAD's politics and Turkey's membership to the EU mostly as aidifferent. However, it was observed that Zaman's indifferent attitude changed positively in support of Turkey's membership to EU after AKP formed the government. Both Vakit and Evrensel 308
approach negative and critical towards Turkey's membership to the EU and TÜSİAD's activities on behalf of EU. On the other hand, Evrensel is not as consistently negative against TÜSİAD as Vakit is. Whenever some activities of TÜSİAD seemed supportive to Evrensel*s ideology, Evrensel reacted to those activities positively. This attitude of Evrensel shows that it sometimes has tendency to "make good use of the authority of the authority of the authority of the powerful one" Shortly, this paper researched what kind of activities pressuring groups apply in today's societies; it researched the pressuring groups' role and influence against the government, by analyzing TÜSİAD's behaviors throughout the process of Turkey's fully membership to the EU. It was seen that TÜSİAD is one of the most influential groups in Turkey and it, very comfortably, utilizes its role successfully, as a pressuring group, against the government. 309