ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ

11 Çoklu Zeka Kuramı PEDAGOJİK FORMASYON PROGRAMI ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Öğr. Gör. Yaşar ÇELİK 1

Ünite: 11-1 ÇOKLU ZEKA KURAMI Öğr. Gör. Yaşar ÇELİK İçindekiler 11.1. ÇOKLU ZEKA KURAMI... 3 11.2. ÇOKLU ZEKA KURAMININ TEMELLERI... 5 11.3. ETKİNLİKLER... 9 11.3.1. Sözel- Dilsel Zekâ Anlatımı... 9 11.3.2. Sosyal/ Kişilerarası Zekâ Etkinliği...10 11.3.3. Mantıksal- Matematiksel Zekâ Etkinliği...10 11.3.4. Görsel-Uzamsal Zekâ Etkinliği...10 11.3.5. Bedensel-Kinestetik Zekâ Etkinliği:...11 11.3.6. Müziksel ve Ritmik Zekâ Etkinliği:...11 11.4. ÖLÇME DEĞERLENDİRME ETKİNLİĞİ...11 11.5. KAYNAKÇA...12 2

11 Çoklu Zeka Kuramı 11.1. ÇOKLU ZEKA KURAMI İnsanoğlu asırlardır zeka ile ilgili çeşitli tanımlar yapmış ve buna dayalı olarak farklı görüşler ortaya atmıştır. Her bilim adamı, zekayı ve işlevsel alanlarını kendine göre tanımlamış ve savunmuştur. Bu süreçte, Howard Gardner a kadar, zekanın sabit ve tek yönlü olduğu görüşü hakim olmuştur(aykaç, 2005: 57). Bireylerin zeka özelliklerinin sayısal ve sözel zeka olmak üzere iki temel zeka boyutunda yoğunlaştığı kabul edilmiştir. Uzun yıllar zeka ile ilgili yorumlar bu iki temel zekaya dayandırılarak yapılmıştır. İnsanlar birini tanımlarken genellikle o, mükemmel bir müzik yeteneğine sahip olmasına rağmen çok fazla zeki değildir gibi ifadeler kullanırlar; çünkü, uzun yıllar zekilik, sadece sözel ve sayısal becerilerle sınırlandırılmış ve özelleştirilmiştir. Bununla birlikte bireylerin zeka özelliklerini doğuştan getirdikleri düşünülerek, zeka düzeylerinde sonradan bir değişme olmayacağı iddia edilmiştir. Weschler ve Binet zekayı doğuştan gelen sabit bir olgu olarak değerlendirip, buna göre zeka testleri geliştirmişlerdir(taşpınar, 2010;190). Bilim adamları(vygotsky, Feuerstein, Piaget) daha sonraki araştırmalarıyla zekanın değişken özellikler taşıdığını ortaya koymuşlardır. Harvard Üniversitesi psikologlarından Howard Gadner, insan zekasını sınırlı olarak ele aldığı için, IQ testlerini sorgulamış ve zihnin çerçeveleri adlı kitabında sekiz temel zekanın varlığını savunmuştur. Gardner, bireyi doğal öğrenme çevresinden alarak, doğal olmayan bir ortamda, bireye daha önce yapmadığı görevleri yerine getirmesini isteyerek, onun zekasını belirleyen, IQ testini, doğru bulmamıştır. Gardner, bunun aksine, zekanın doğal bir ortamda zenginleştirilmiş bir çevrede, problem çözmek, değişik etkinliklerde bulunmak için daha çok kapasiteye sahip olduğunu ileri sürmüştür(doğanay, 2008, 224). Çoklu zeka kuramının amacı, eğitimde bireylerin neler yapabildiğinden çok neler yapabileceğinin düşünülmesidir. Günümüzde eğitim ve psikoloji alanındaki gelişmelerle klasik testlerin çocukların değerlendirilmesinde yeterli olamayacağı, onların potansiyel yeteneklerinin de ortaya çıkarılması gerektiği anlayışı ortaya çıkmıştır. Gardner a göre zeka, problem çözme kapasitesi ya da değerli bir ya da birden çok kültürel yapı ürününe şekil vermektir. Gardner bireylerin aynı düşünüş tarzına sahip olmadıklarını ve eğitimin eğer, bu farklılıkları ciddiye aldığı düşünülürse, bütün bireylere en etkili şekilde hizmet edeceğini belirtmiştir. Eğer bireyler farklı zeka bileşenlerini tanıyabilirse karşılaşacağı sorunları çözmede daha şanslı olabilirler(demirel, 2004; 131). Zeka konusundaki eski ve yeni anlayış farkı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir(taşpınar, 2010; 190). Zeka Konusunda Eski Anlayış Zeka doğuştan kazanılır, sabittir, değiştirilemez Zeka niceliksel olarak ölçülebilir ve tek bir sayı ile ifade edilebilir Zeka tekildir Zeka gerçek hayattan soyutkanıp, belli bir zeka testi ile ölçülebilir Zeka öğrencilerin düzeylerini belirlemek ve onların olası başarılarını belirlemek için kullanılır Zeka Konusunda Yeni Anlayış Kalıtımla gelen zeka kapasitesi iyileştirilebilir, değiştirilebilir Zeka herhangi bir performansta, üründe veya problem çözmede sergilendiği için sayısal olarak hesaplanamaz. Zeka çoğuldur ve ortaya çıkışının bir çok yolu vardır Zeka gerçek hayattan ve koşullardan soyutlanamaz Zeka öğrencilerin niteliklerini belirlemek ve onların başarılı olmalarını sağlayacak farklı yolları belirlemek için kullanılır Gardner a göre çoklu zeka kuramının temelinde biyolojik ve kültürel boyutlar yer almaktadır. Zekanın gelişmesinde avantaj ve dezavantaj yaratan çevresel etkenler vardır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir(http://mebk12.meb.gov.tr/meb). 1. Kaynaklara ulaşım şansı : Aile çok fakirse çocuk keman, piyano gibi müzikal zekayı geliştirebilecek enstrümanlara ulaşamadığından bu zekanın güçlenmesi, gelişmesi zorlaşabilir. 2. Tarihsel, kültürel faktörler : Okulda matematik ve fene dayalı programlar önemseniyorsa, öğrencinin mantık, matematik zekası gelişebilir. 3. Coğrafi faktörler : Köyde yetişmiş bir çocuk apartmanda büyümüş bir çocuğa oranla bedensel zekasını daha çok geliştirebilir. 3

ÖĞRETIM ILKE VE YÖNTEMLERI 111 4. Ailesel faktörler : Ressam olmak isteyen bir çocuğun ailesi avukat olmasını istiyorsa çocuğun dil zekası desteklenecektir. 5. Durumsal faktörler : Kalabalık bir ailede büyümüş ve kalabalık bir ailede yaşayan bireyler doğalarında sosyallik olmadıkça kendilerini geliştirmek için daha az zamana sahip olurlar. Buradan da görüldüğü gibi, bu etkileşimler ve bunlara bağlı olarak zekanın değişik boyutları artırılabilir. Zekanın farklı boyutları olmakla birlikte bu boyutlar birbirlerinden çok ayrı yapılar ya da özellikler değildir. Örneğin bir futbol oyuncusu bedensel zekayı koşarken, yakalarken ve vururken; uzamsal (şekil-uzay) zekayı, sahayı, diğer oyuncuların pozisyonlarını düşünürken; dil ve sosyal zekayı oyun kurallarını öğrenirken ve takım arkadaşlarıyla paylaşırken; öze dönük (kişisel) zekayı kendini değerlendirirken kullanmaktadır. Zekânın birden çok bileşenden oluştuğunu ileri süren Gardner kuramının temelinde, biyolojik ve kültürel boyutların yer aldığını savunmaktadır. Değişik öğrenme türlerinin, beynin değişik bölgelerinde gerçekleştiğini düşünmektedir. Biyolojik etkenlere ek olarak zekâ gelişiminin kültür ile ilişkili olduğunu, kültürlerin değer verdiği zekâ türlerinin ve davranış biçimlerinin ise daha çok geliştiği ileri sürülmektedir. Gardner, bir özelliğin zekâ olabilmesi için dört ölçüt ileri sürmektedir: Bunlar, sembollerin olması, kültürün değer vermesi, mal yada hizmet üretmeye aracı olması ve problem çözebilmesidir (Bellenka, 1997, Akt: Başaran,2004). Gardner in modeli, zekânın ne olduğu sorusuna daha geniş bir anlam kazandırmıştır. Gardner, geleneksel zekâ yaklaşımının öğrenciyi ortak bir ölçüte göre değerlendirmede yarattığı kolaylık açısından avantajlı olduğunu ancak öğrencinin güçlü ve zayıf noktalarını keşfetmede yararlı olmadığını belirtmektedir. Zekânın, bir birinden bağımsız olarak işleyen, sekiz bileşeni olduğunu ileri sürmekte ve bir etkinliğin aslında birkaç zekâ bileşeninin birlikte çalışması olduğunu belirtmektedir. (Gardner, 1993;Akt: Başaran, 2004), Çoklu Zekâ Kuramında sekiz tür zekâdan söz etmektedir. 1. Sözel / Dil Zekâsı 2. Mantık / Matematiksel zekâ 3. Görsel / Uzamsal zekâ 4. Bedensel / Kinestetik zekâ 5. Müzik / Ritim zekâsı 6. Sosyal zekâ 7. Öze dönük zekâ 8. Doğa zekâsı Bu zeka gruplarının özellikleri kısaca şöyle ifade edilebilir(taşpınar, 2010, Demirel, 2004, Başaran, 2004 ). Sözel / Dil Zekâsı : Dil zekasıdır, kelimeleri sözlü ve yazılı anlatımda etkili bir şekilde kullanma becerisidir. Bu tür zekaya sahip bireylerin sözel iletişim becerileri ve kelime hazineleri oldukça gelişmiştir. Kelimeleri doğru bir şekilde telaffuz edebilirler. Sözel zekaları gelişmiş bireyler, normal öğrencilere göre daha iyi yazabilirler, uzun hikaye ve fıkralar anlatabilirler. İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptirler. Okumayı severler. Ayrıca başka birisinin yaptığı konuşmayı dinleme ve verdiği mesajları anlayabilme becerileri gelişmiştir. Bu tip zekaya sahip bireyler daha çok okuyarak, yazarak, dinleyerek ve konuşarak öğrenirler. Şairler, yazarlar, konuşmacılar dil zekası gelişmiş kişilerdir. Mantık / Matematiksel zekâ : Mantık/matematiksel zekâ, sayılar ve akıl yürütme zekâsı olarak belirtilmektedir. Tümdengelim ve tümevarım kullanarak akıl yürütme, soyut problem çözme ve bir biri ile ilişkili kavramlar ve düşünceler arasındaki karmaşık ilişkiyi anlama yeteneği ya da benzer yönleri arama zekâsı olarak belirtilmektedir. Ayrıca, bilimsel bir hipotezi sınıflandırma, öngörü, öncelik verme, neden-sonuç ilişkisi kurma becerilerini içermektedir. Bu zekâ türü güçlü olan insanların, akıl yürütme becerilerini, çok geniş alanlara uygulanabildikleri görülmüştür. Bunlar genellikle gruplayarak, sınıflayarak ve soyutlayarak öğrenirler. Bilim adamları, yargıçlar, muhasebeciler, eleştirmenler, ekonomistler, mühendisler, matematikçiler ve istatistikçiler bu grupta yer alırlar. Görsel / Uzamsal zekâ : Görsel/uzamsal zekânın, resimler ve imgeler zekâsı ya da görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kişinin kendi görsel yaşantılarını yeniden yaratma kapasitesi olduğu belirtilmektedir. Şekil, renk, biçim ve dokunuşu zihin gözü ile görme ve bunları resim olarak somut temsillerine dönüştürme yeteneğini içerdiği ileri sürülmektedir. Bu zekaya sahip bireyler, üç boyutlu bir nesnenin şekil ve görüntüsünü ve boyutlarını hayal edebilirler. Daha çok hayal kurarlar, 4

11 Çoklu Zeka Kuramı görsel sunular yaparlar, kitap ve defterlerini çizerler. Bulmaca çözmekten hoşlanırlar. Resim, grafik vb. unsurları kullanarak daha iyi öğrenirler. Ayrıca, yön bulma becerileri de gelişmiştir. Güzel sanatlarla uğraşanlar, denizciler, tasarımcılar, mimarlar, dekoratörler ve avcılar gibi meslek dallarında çalışanlarda bu tip zeka daha belirgin bir şekilde görülür. Bedensel / Kinestetik zekâ : Vücudunu kontrol edebilme, duygu ve düşüncelerini ifade ederken vücudunu kullanma gibi belirgin özellikleri vardır. Spor faaliyetlerinde ve ritmik oyunlarda başarılıdırlar. Beden dilini etkili bir şekilde kullanırlar. Spor faaliyetleriyle uğraşmayı severler. Vücuttaki ince kasları kullanma becerileri gelişmiştir. Bir cerrahın açık kalp ameliyatı yaparken ya da bir uçakta pilotun göstergelerin ince ayarını yaparken gösterdiği ince-motor kontrolün, bu kişilerde bu tür zekanın gelişmiş olduğunun göstergesi olduğu kabul edilmektedir. Dansçılar, palyaçolar, tiyatro sanatçıları, cerrahlar, heykeltraşlar ve sihirbazların bu tür zekaları daha belirgindir. Müzik / Ritim zekâsı : Bu zekâ türü, ton, ritim ve tını ayırdetme zekâsı olarak belirtilmektedir. Kişinin bir müzik örüntüsüne ya da melodiye duyarlılık derecesi ve coşkusal tepki verme yeteneği ile başladığı ileri sürülmektedir. Bu zekânın temelleri öğrencilerin, müziği fark etmeleri ile gelişmektedir. Daha sonra, müzik / ritim zekâsının, müziği dinlerken inceliklerinin öğrenilmesi ile gelişmeye devam ettiği belirtilmektedir. Bu tür zekası gelişmiş bireyler farkında olmadan bir melodi mırıldanırlar, şarkı söylemekten, müzik dinleyerek çalışmaktan hoşlanırlar. Müzisyenler, koro elemanları, orkestra şefleri, müzik aleti üreticileri ve bestecilerin bu zekalarının gelişmiş olduğu söylenebilir. Sosyal zekâ : Diğer insanlarla sözlü, sözsüz iletişim kurma; grup içinde işbirliği yaparak çalışma, insanların niyetlerini anlama ve ikna kabiliyeti gibi özellikler bu zekaya sahip bireylerin belirgin özellikleridir. İletişim ve empati kurma becerileri gelişmiştir. Bu zekaya sahip bireyler başkalarının dertleriyle dertlenirler, arkadaş canlısıdırlar, insanlarla sosyal ilişkiler kurmaktan hoşlanırlar. Çeşitli organizasyonlara katılmak ve bu organizasyonları düzenlemekten zevk alırlar. Bu tür zekanın sözel ve sözel olmayan iletişim becerilerini, işbirliği becerilerini, çatışma yönetimini, uzlaşma becerileri ile güven, saygınlık, liderlik ve diğerlerini güdüleme yeteneği ile ilgili olduğu belirtilmektedir. Politikacılar, öğretmenler, aktörler, sosyologlar, organizatörlar, hemşireler, danışmanlar ve turizmciler gibi meslek mensupları genellikle bu zeka özelliğine sahiptirler. Öze dönük zekâ : Kendine özgü değer yargılarının ve duyguların farkında olma; kendi öz benliğini anlayarak başkalarına ifade etme gibi belirgin özelliklere sahiptirler. Kendi başlarına çalışmayı tercih ederler, özsaygıları yüksektir. Kendilerini motive edebilirler. Ayrıca, bireyin zayıf ve güçlü yönlerinin farkında olması, yeteneklerini ve ruh halini bilmesi ve hareketlerini bu doğrultuda yönlendirmesi öze dönük zekaya sahip bireylerin belirgin özellikleridir. Daha da önemlisi bu zekaya sahip bireyler kendilerini başkalarının gözüyle görebilme yeteneğine sahiptirler. Din adamları, psikologlar, filozoflar öze dönük zekaları güçlü bireylerdir. Doğa zekâsı : Bu zekâ türü, çevredeki doğal dünyayı algılama, beğenme ve anlayabilme ile doğrudan ilişkili olduğu belirtilmektedir. Türleri birbirinden ayırt edebilme, tanıyabilme ve sınıflandırabilme, doğal dünyaya ilişkin bilgileri kavrayabilme bu zekâ türünün özellikleri olarak gösterilmektedir. Çeşitli çiçekleri ayırt edebilen, farklı hayvanları adlandırabilen, hatta, ayakkabı, araba ya da giysi çizimlerini ortak kategorilere yerleştirebilen çocuk ve gençler, geleceğin doğa bilimcilerine aday gösterilmektedir. Bu gruptaki kişiler bahçe işlerini severler, çevreye karşı duyarlıdırlar. 11.2. ÇOKLU ZEKA KURAMININ TEMELLERI Çoklu zeka kuramı şu temellere dayanır(tan, 2011; 160). 1. Her insan çeşitli zeki alanlarının tümüne sahiptir 2. Her insan, çeşitli zeka alanlarından her birini yeterli düzeyde geliştirebilir 3. Çeşitli zeka alanları, genellikle, bir arada karmaşık bir yapıda çalışırlar 4. Bir kişinin her alanda zeki olabilmesinin birçok yolu bulunmaktadır Her insan çoklu zeka kuramına göre ortaya konan zeka türlerinin hepsine hatta daha fazlasına sahip olabilir. Kalıtımsal ve çevresel etkileşimlere bağlı olarak, aramızda aynı oran ve karışımda bir zeka bileşimi sergileyen iki kişi bulunmamaktadır. Bütün zeka türleri birlikte çalışırlar. Ancak bu karmaşık 5

ÖĞRETIM ILKE VE YÖNTEMLERI 111 yollarla gerçekleşir. Örneğin: Bir futbol oyuncusu, Bedensel zekasıyla koşar, yakalar ve vurur Görsel zekasıyla; sahayı tanır Dil ve sosyal zekasıyla; oyun kurallarını öğrenir İçsel zekasıyla; kendini değerlendirir Bu durumda öğretmenler çoklu zeka kuramını sınıf uygulamalarında kullanırken şu noktalara dikkat etmeleri gerekir(tan, 2011; 163). 1. Öğretmenler, bütün zekalara eşit derecede önem verilmeli, öğrencilerde bulunan tüm güç ve becerileri tanımalıdırlar. 2. Öğretmenler, materyal sunumunda tüm zeka alanlarını geliştirici ya da bu zeka alanlarını kullanmaya yönelik etkinlikler hazırlamalıdırlar. 3. Herkes sekiz zeka alanı ile doğar ancak öğrenciler sınıfa farklı zeka alanları gelişmiş halde gelirler. Çoklu zeka kuramının öğretim uygulamalarında nasıl kullanılacağını anlamak amacıyla aşağıdaki ders planı şablonunu inceleyiniz. Bu plan şablonu yapılacak çalışmalara ve etkinliklere göre detaylandırılabilir. ÇOKLU ZEKA KURAMINA GÖRE DÜZENLENMİŞ DERS PLÂNI BÖLÜM I Dersin adı Sınıf Ünitenin Adı/No Konu Önerilen Süre BÖLÜM II Öğrenci Kazanımları/Hedef ve Davranışlar Ünite Kavramları ve Sembolleri/Davranış Örüntüsü Güvenlik Önlemleri (Varsa): Öğretme Öğrenme Yöntem ve Teknikleri Kullanılan Eğitim Teknolojileri, Araç, Gereçler ve Kaynakça * Öğretmen * Öğrenci Öğretme Öğrenme Etkinlikleri Sözel Dilsel Doğacı Sosyal Arası Kişiler Mantıksal Matematiksel İçsel Bireysel Görsel Uzaysal Müziksel Ritmik Bedensel Kinestetik Özet 6

11 Çoklu Zeka Kuramı BÖLÜM III Ölçme Değerlendirme Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve ileri düzeyde öğrenme hızında olan öğrenciler için ek ölçme değerlendirme etkinlikleri Dersin Diğer Derslerle İlişkisi BÖLÜM IV Plânın Uygulanmasına ilişkin Açıklamalar Ders/Sınıf Öğretmeni soyadı Okul müdürü Uygundur./ / İmza Adı ve Aşağıda, ilköğretim Fen Bilgisi programından Kimyasal Değişim konusunu seçilerek, belirlenen öğrenci kazanımları doğrultusunda hazırlanmış örnek ders planı yer almaktadır. ÇOKLU ZEKÂ KURAMINA GÖRE DERS PLANI BÖLÜM I Dersin adı Fen Ve Teknoloji Sınıf 6 Ünitenin Adı/No Maddenin Tanecikli Yapısı/3. Konu Kimyasal Değişim Önerilen Süre 40 dakika BÖLÜM II Öğrenci Kazanımları Bilimsel Süreç Becerileri Ünite Kavramları ve Sembolleri Güvenlik Önlemleri 3. Fiziksel ve kimyasal değişimlerin atommolekül düzeyinde açıklanması ile ilgili olarak öğrenciler; 3.2. bir maddenin değişerek başka bir maddeye/maddelere dönüştüğü olaylara örnekler verir (BSB-6,) 3.4. Kimyasal değişimlerde madde kimliğinin değiştiğini fark eder.(bsb-6,9) 3.5. Atom-molekül modelleri ile temsil edilmiş değişimlerde fiziksel ve kimyasal olayları ayırt eder. 6. Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğe göre karşılaştırmalar yapar. 9. Gözlem, çıkarım veya deneylere dayanarak geleceğe yönelik geleceğe yönelik olası sonuçlar hakkında fikir öne sürer. Kimyasal değişim, değişim, kimlik değişimi, madde, saf madde, karışım 7

ÖĞRETIM ILKE VE YÖNTEMLERI 111 Öğretme-Öğrenme Yöntem ve Teknikleri Kullanılan Eğitim Teknik, Araç-gereç ve Kaynaklar Öğretmen Öğrenci Sunuş, buluş, drama, soru cevap yöntemi Bilgisayar, ders kitapları ÖĞRENME-ÖĞRETME ETKİNLİKLERİ 1.Sözel-Dilsel 2.Doğacı - Değişim nedir sorusu sorularak öğrendikleri bilgiler ölçülür. -Fiziksel değişimin tanımı örencilerden istenir ve kimyasal değişimin ne olduğu anlatılır. -Fiziksel ve kimyasal değişimdeki farkların neler olduğu öğrencilere buldurulur. -Atom, element, bileşik, fiziksel ve kimyasal değişme kelimelerini kullanarak kompozisyon ya da şiir yazınız. -Sonbaharda yaprakların sararması, pişmiş yemeğin açıkta kalması ve bozulması, güneşte kalan sütün kesilmesi, kışın kömürün yanmasıyla ısınma olaylarının nasıl gerçekleştiğinin tartışılması. -Çevrelerinde gördükleri olaylardan kimyasal değişime örnek olanları seçip söylemeleri istenir. -Çevrede geri dönüşüm faaliyetlerini yürütülmesi ve öneminin konuşulması. 3. Sosyal-Kişilerarası -Öğrencilere oyun kartlarıyla Etkinlik 1 Anlat Bakalım etkinliği yaptırılır. 4. Mantıksal-Matematiksel -Kimyasal değişimin nasıl olduğuna ilişkin hipotez kurmaları sağlanır. - Kimyasal değişimi gösteren Etkinlik 2 Maddeler Değişiyor mu? etkinliği yaptırılır. Hipotezlerini test etmeleri istenir ve verileri tablo şeklinde kaydettirilir. 8

11 Çoklu Zeka Kuramı ÖĞRENME-ÖĞRETME ETKİNLİKLERİ 5.İçsel-Bireysel -Öğrencilere kendilerini süt olarak düşünmesi istenir. -Güneşlenme sırasında insanların bronzlaşması yerine başınıza ne gibi olaylar gelir. Kendinizi nasıl hissedersiniz? 6. Görsel-Uzamsal -Fiziksel ve kimyasal değişimde maddelerin atomlarındaki değişimi çizerek gösterir. 7. Bedensel-Kinestetik -Etkinlik 3 Hangi Meslekler Değişimler Yapıyor? adlı drama etkinliği yaptırılır. 8. Müziksel-Ritmik -Konuyla ilgili şarkı dinletilir ve isteyen eşlik eder. -Şarkıda geçen olayları yazmaları istenir. 11.3. ETKİNLİKLER 11.3.1. Sözel- Dilsel Zekâ Anlatımı 11.3.1.1. KİMYASAL DEĞİŞİM Maddenin içyapısındaki değişimlere kimyasal değişim denir. Kimyasal değişim sonucunda maddenin kimliği değişir ve yeni maddeler oluşur. Kimyasal değişime uğrayan maddeler eski hallerine döndürülemezler. Örnekler: Kömürün yanması Sütten yoğurt ve peynir elde edilmesi Demirin paslanması Meyvelerin çürümesi Un ve sudan hamur yapılması Kabartma tozunun üzerine limon sıkılması Kumdan cam yapılması Ekmeğin küflenmesi İnsanın sindirim ve solunum yapması Bitkilerin fotosentez yapması Üzüm suyundan sirke yapılması Doğal gazın yanması Dişlerimizin çürümesi Yumurtanın haşlanması Gümüşün açık havada zamanla kararması 9

ÖĞRETIM ILKE VE YÖNTEMLERI 111 Biliyor musunuz? Alkol muayenesi sırasında polis tarafından sürücüden alkol test cihazına üflemesi istenir. Sürücünün kanındaki alkol düzeyinin belirlenmesinde kimyadan yararlanılır. Alkol öne kana, daha sonra da soluk verilirken dışarı atılan havaya karışır. Alkol test cihazına üflendiğinde soluktaki alkol, cihazdaki sarı renkli maddede kimyasal değişime neden olur. Değişimin sonucunda madde renk değiştirerek yeşile döner. 11.3.2. Sosyal/ Kişilerarası Zekâ Etkinliği Etkinlik 1: Anlat Bakalım Üzerlerinde fiziksel ve kimyasal değişime örneklerin bulunduğu oyun kartları bir torba içerisine atılır. Sınıf iki gruba ayrılır. Her öğrenci torbadan bir kart seçer. Daha sonra sıra ile her gruptan birer öğrenci elindeki karttaki değişimin ne olduğunu ve nedenini söyler. Herkesin konuşması bittikten sonra verilen doğru ve yanlış cevap sayılarına bakılır. En fazla doğrusu olan gruba ödül verilir 11.3.3. Mantıksal- Matematiksel Zekâ Etkinliği Etkinlik 2: Maddeler Değişiyor mu? Deneyin Adı 1: Maddeler Değişiyor mu? Araç ve Gereçler: Yemek sodası, sirke, yumurta kabuğu, süt Yapılışı: 1. Yemek sodasına ve yumurta kabuğuna sirke damlatınız. 2. Süte sirke katınız. 3. Maddelerde meydana gelen değişimleri gözlemleyerek gözlemlerinizi kaydediniz. Not: Kullandığınız maddelerin ölçülerini değiştirerek gözlemleri sayısal veriler şeklinde kaydedin. Verilerden bir tablo oluşturup hipotezinizi doğrulayın. Sonuç: Deneyde kullandığınız maddelerde ne gibi değişiklikler gözlemlediniz? Bu değişikliklerin benzerlik ve farklılıkları nelerdir? Deneyin Adı 2: Kâğıdın Yanması Araç ve Gereçler: Bir dosya kâğıdı, metal kap, kibrit Uyarı: Kâğıdı yakarken dikkat ediniz. Yapılışı: 1. Metal kap içine dosya kâğıdını koyunuz. 2. Kibrit ile kâğıdı yakınız. 3. Kâğıt tamamen yanıncaya kadar bekleyiniz. Sonuç: Oluşan madde nedir? Oluşan maddeye kâğıt diyebilir miyiz? 11.3.4. Görsel-Uzamsal Zekâ Etkinliği Kutular verilip ok işaretinden sonrasını öğrencilerin doldurması istenir. 10

11 Çoklu Zeka Kuramı 11.3.5. Bedensel-Kinestetik Zekâ Etkinliği: Öğrenciler beşer kişilik gruplara ayrılır. Her grup bir meslek seçip onu grup arkadaşlarıyla canlandırır. Gruplar sırasıyla meslekleri canlandırdıktan sonra hangi grubun hangi mesleği seçtiği, hangi değişim türüne sebep olduğu diğer öğrenciler tarafından bilinmeye çalışılır. Meslekler; aşçı, kuaför, itfaiyeci, terzi, çöpçü, marangoz olabilir. 11.3.6. Müziksel ve Ritmik Zekâ Etkinliği: Demirim paslandı ya Ekmeğim küflendi ya Süte sirke katarsan Çaya limon sıkarsan *********************** Yapısında bozulma olur Kimyasal değişme olur *********************** Hamuru mayaladım İki yumurta çaktım Ne güzelde kek yaptım Ekmekleri de yaktım *********************** Yapısında bozulma oldu Kimyasal değişme oldu 11.4. ÖLÇME DEĞERLENDİRME ETKİNLİĞİ 11

ÖĞRETIM ILKE VE YÖNTEMLERI 111 Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Analizi: 1: 2 doğru 1 yanlış cevap vererek 2 puan almıştır. 2: 1 doğru, 2 yanlış cevap vererek 1 puan almıştır. 3: 3 doğru, 0 yanlış cevap vererek 3 puan almıştır. 4: 2 doğru, 1 yanlış cevap vererek 2 puan almıştır. 5: 1 doğru, 2 yanlış cevap vererek 1 puan almıştır. 6: 2 doğru, 1 yanlış cevap vererek 2 puan almıştır. 7: 0 doğru, 3 yanlış cevap vererek 0 puan almıştır. 8: 1 doğru, 2 yanlış cevap vererek 1 puan almıştır Bölüm 3 Ölçme-Değerlendirme Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme değerlendirme Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve ileri düzeyde öğrenme hızında olan öğrenciler için ek ölçme değerlendirme etkinlikleri Dersin diğer derslerle ilişkisi Tanılayıcı dalanmış ağaç ölçme değerlendirme için kullanılır. Dersin süresine göre bireysel ya da ekip çalışması şeklinde uygulanabilir. Resim, Türkçe Bölüm 4 Planın uygulanmasına ilişkin açıklamalar Ders Sınıf Öğretmeni Uygundur / / Adı Soyadı Okul Müdürü Not: Bu plan http://kisi.deu.edu.tr/bulent.cavas/ders/1.haftacz.pdf adrasinden alınmıştır. 11.5. KAYNAKÇA AÇIKGÖZ, K.Ü.(2002). Aktif Öğrenme, Biliş gelişimin Coşkusu: İstanbul. AYKAÇ, N.(2005).Öğretme ve öğrenme Sürecinde Aktif Öğretim Yöntemleri, Naturel: Ankara. BALIM, A.G.,ERDEM,M.Ö.( ). Çoklu Zeka Kuramı Tabanlı Fen Öğretiminde Asit Baz Konusu Etkinlik Örnekleri. BAŞARAN, I.(2004). Etkili Öğrenme ve Çoklu Zeka Kuramı: Bir İnceleme, Ege Eğitim Dergisi 2004 (5): 7-15 DEMİREL, Ö.(2004). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, PegemA Yayıncılık: Ankara. DEMİREL, Ö.(2005). Eğitimde Yeni Yönelimler, PegemA Yayıncılık: Ankara. DOĞANAY, A.(2008). Öğretim İlke ve Yöntemleri, PegemA Yayıncılık: Ankara. GÖMLEKSİZ, M. (2001). Kubaşık Öğrenme, Baki Kitabevi, Adana. GÖZÜTOK, D.(2004). Öğretim İlke ve Yöntemleri, Ekinoks Yayınları: Ankara. TAN, Ş.(2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri, Geliştirilmiş 7. Baskı PegemA Ankara. TAŞPINAR, M.(2010). Kuramdan Uygulamaya Öğretim İlke ve Yöntemleri, Data Yayınları, Yenilenmiş 4. Baskı: Ankara. UĞUR KPSS(2009). Eğitim Bilimleri, Öğretim Strateji, Yöntem ve Teknikleri, uğur akademi Yayınları: İstanbul. http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/58/01/962466/dosyalar/2012_12/04012337_ d13.pdf - http://kisi.deu.edu.tr/bulent.cavas/ders/1.haftacz.pdf 12