OKULÖNCES NDE Ö RET M TEKNOLOJ S VE MATERYAL TASARIMI

T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 1816 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 942 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES OKULÖNCES Ö RETMENL L SANS PROGRAMI OKULÖNCES NDE Ö RET M TEKNOLOJ S VE MATERYAL TASARIMI Yazarlar Prof.Dr. Akif ERG N (Ünite 1) Yard.Doç.Dr. Süleyman Sadi SEFERO LU (Ünite 2) Prof.Dr. Halil brahim YALIN (Ünite 3) Yard.Doç.Dr. Gülsün KURUBACAK (Ünite 4) Ö r.gör. Zekiye DO AN (Ünite 5) Doç.Dr. Ayflen GÜRCAN - Doç.Dr. Volkan YÜZER (Ünite 6) Prof.Dr. Buket AKKOYUNLU (Ünite 7) Doç.Dr. Yavuz AKPINAR (Ünite 8) Prof.Dr. Aytekin fiman (Ünite 9) Yard.Doç.Dr. Suzan Duygu ER fit (Ünite 10) Yard.Doç.Dr. Abdullah KUZU (Ünite 11, 15) Yard.Doç.Dr. Ifl l KABAKÇI (Ünite 12) Ö r.gör. Yavuz AKBULUT (Ünite 13) Yard.Doç.Dr. Adile Aflk m KURT (Ünite 14) Editör Prof.Dr. Hatice Ferhan ODABAfiI ANADOLU ÜN VERS TES

Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2008 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Yard.Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Yard.Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Televizyon Programlar Yöneticisi Prof.Dr. Naci Güçhan Dil ve Yaz m Dan flman Yard.Doç.Dr. Hülya Pilanc Okt. Gönül Yüksel Ölçme De erlendirme Sorumlusu Ö r.gör. Hülya Özgür Kitap Koordinasyon Birimi Yard.Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Foto raf Mustafa Deniz Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m ISBN 978-975-06-0514-7 1. Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde 3.400 adet bas lm flt r. ESK fieh R, Eylül 2008

çindekiler iii çindekiler Önsöz... Kullan m K lavuzu... xii xiv Ö retim Teknolojisi ve leflitim... 1 TEKNOLOJ VE E T M TEKNOLOJ S... 3 Ö RET M TEKNOLOJ S... 4 LET fi M... 4 KAYNAK... 7 Kendisi, Al c s ve letece i Konu Hakk ndaki Bilgi ve Becerileri... 7 Kendisine, Al c s na ve letece i Konuya Karfl Tutumu... 8 Yetiflmifl Oldu u ve çinde Bulundu u Toplumsal ve Kültürel Ortam n Etkileri... 8 Dile Dayal letiflim Becerileri... 9 Güvenilirli i ve Çekicili i... 9 MESAJ... 10 KANAL... 11 Sözlü letiflim... 12 Sözsüz letiflim... 13 ALICI... 14 DÖNÜT... 15 Özet... 17 Kendimizi S nayal m... 18 Yaflam n çinden... 19 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 20 S ra Sizde Yan t Anahtar... 20 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 21 Ö retim Durumlar n Planlama... 23 Ö RET M N TEMEL AfiAMALARI... 25 Girifl Etkinlikleri... 25 Sunu Etkinlikleri... 26 Al flt rma Etkinlikleri... 27 Dönüt Etkinlikleri... 27 De erlendirme Etkinlikleri... 28 YÖNTEM SEÇ M... 28 Düz Anlat m Yöntemi... 29 Soru-Cevap Yöntemi... 30 Gösterip Yapt rma Yöntemi... 31 Örnek Olay Yöntemi... 31 Rol Oynama Yöntemi... 32 Oyun Oynama Yöntemi... 32 TEMEL Ö RENME LKELER... 33 Özet... 35 Kendimizi S nayal m... 36 Yaflam n çinden... 37 1. ÜN TE 2. ÜN TE

iv çindekiler Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 37 S ra Sizde Yan t Anahtar... 37 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 38 3. ÜN TE 4. ÜN TE Çeflitli Ö retim Materyallerinin Seçimi, Tasar m ve Haz rlanmas...... 39 YÖNTEM, ARAÇ VE MATERYALLER N SEÇ M... 41 MATERYAL SEÇ M NDE UYGULANACAK ÖLÇÜTLER... 41 MATERYAL TASARIMINDA UYGULANACAK ÖLÇÜTLER... 42 GÖRSEL MATERYALLER N Ö RENMEDEK ROLÜ... 42 GÖRSEL ÖGELER ANLAMA VE YORUMLAMA... 43 GÖRSEL TASARIMDA AMAÇLAR... 43 GÖRSEL MATERYALLER N TASARLANMA SÜREC... 43 GÖRSEL TASARIMIN UNSURLARI... 44 Görsel Unsurlar... 44 Sözel Unsurlar... 44 TASARIMDA B Ç MSEL YAPI... 46 TASARIMDA DÜZENLEMELER... 48 L fik LER N TEMELLER... 48 Boflluk... 49 fiekil... 49 Büyüklük (Hacim)... 49 Özet... 50 Kendimizi S nayal m... 51 Yaflam n çinden... 52 S ra Sizde Yan t Anahtar... 53 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 53 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 54 Ö retim Teknolojilerinin Ö retim Sürecindeki Yeri ve Kullan m : Görsel- flitsel Araçlar... 55 Ö RET MDE GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARIN KULLANIMININ ÖNEM... 57 GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARA DAYALI OLARAK YAPILAN Ö RET M N YARARLARI VE E T M ORTAMINA KATKILARI... 58 GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARI SEÇERKEN VE KULLANIRKEN D KKAT ED LMES GEREKEN NOKTALAR... 59 GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLARA DAYALI OLARAK YAPILAN Ö RET M N ORTAYA ÇIKARAB LECE OLASI SAKINCALAR... 60 OKULÖNCES E T MDE KULLANILAN GÖRSEL- fi TSEL ARAÇLAR VE ÖZELL KLER... 61 Yaparak Yaflayarak Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar... 63 Gerçekleri ve Modelleri Gözleyerek Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar.. 65 Hareketli ve Sesli Görüntülerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar... 66 Hareketsiz Görüntüleri Gözleyerek Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar... 67 letilen Seslerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar... 68 Soyut Görsel Sembollerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar... 69 Sözel Sembollerle Ö renme ve Görsel- flitsel Araçlar... 70

çindekiler v Özet... 71 Kendimizi S nayal m... 72 Yaflam n çinden... 73 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 74 S ra Sizde Yan t Anahtar... 75 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 76 Ö retim Teknolojilerinin Ö retim Sürecindeki Yeri ve Kullan m : Sunu Materyalleri... 77 Ö RET M MATERYAL OLARAK SUNU MATERYAL HAZIRLAMA VE KULLANILAN ARAÇLAR... 79 TEPEGÖZ... 79 ASETATLARIN HAZIRLANMASI... 80 ASETAT HAZIRLARKEN D KKAT ED LMES GEREKEN NOKTALAR... 81 ASETAT HAZIRLAMA TEKN KLER... 82 Maskeleme Tekni i... 82 Katlama Tekni i... 83 SLAYTLAR VE SLAYT PROJEKTÖRLER... 83 SLAYTLARIN HAZIRLANMASI VE SUNUMU SIRASINDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR... 84 SLAYTLARIN YARARLARI VE SINIRLILIKLARI... 85 POWERPOINT VE POWERPOINT TE SUNU HAZIRLAMA LKELER... 85 ETK L B R SUNU Ç N ÖNER LER... 87 Özet... 89 Kendimizi S nayal m... 90 Yaflam n çinden... 92 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 94 S ra Sizde Yan t Anahtar... 94 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 95 Ö retim Materyallerinin Ö retim Sürecindeki Yeri ve Kullan m : Kitle letiflim Teknolojisi Araçlar... 97 K TLE LET fi M TEKNOLOJ LER... 99 Kitle letiflim Teknolojilerinin fllevleri... 99 RADYO TEKNOLOJ S VE E T M AMAÇLI KULLANIMI... 100 Radyo Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar... 102 Okul Radyosu... 103 Bugünkü Durum... 103 TELEV ZYON TEKNOLOJ S VE E T MDE KULLANIMI... 103 Televizyon Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar... 104 Teletext Teknolojisi ve E itimde Kullan m... 105 ETK LEfi ML TELEV ZYON TEKNOLOJ S VE E T MDE KULLANIMI... 106 Etkileflimli Televizyonda ki Yönlü letiflimin Kurulmas... 107 Etkileflimli Televizyon Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar... 108 TELEKONFERANS S STEMLER VE E T M AMAÇLI KULLANILMASI... 110 Audio Konferans... 110 Audiographic Konferans... 111 Video Konferans... 111 5. ÜN TE 6. ÜN TE

vi çindekiler Bilgisayarl Telekonferans... 112 BASIN TEKNOLOJ S VE E T MDE KULLANILMASI... 112 Bas n Teknolojisinden E itimde Yararlanma Yollar... 113 Özet... 114 Kendimizi S nayal m... 115 Yaflam n çinden... 116 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 117 S ra Sizde Yan t Anahtar... 118 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 119 7. ÜN TE Bilgisayar Ortam nda Ö retim... 121 B LG SAYAR... 123 B LG SAYARLARIN E T MDE KULLANILMASI... 123 Bilgisayar Destekli E itimin Amaçlar... 125 Bilgisayar Destekli E itimin Üstünlükleri... 126 Bilgisayar Destekli E itimin S n rl l klar... 126 B LG SAYAR DESTEKL Ö RET M... 126 B LG SAYARLARIN OKULLARDA DESTEK H ZMETLERDE KULLANIMI.. 127 Okul Yönetiminde Bilgisayar Kullan m... 127 Bilgisayarlar n S nav Hizmetlerinde Kullan m... 127 Bilgisayarlar n Rehberlik Hizmetlerinde Kullan m... 127 Bilgisayarlar n Kütüphanecilik Hizmetlerinde Kullan m... 128 NTERNET... 128 NTERNET N GEL fi M... 129 letim Denetim Protokolü/ nternet Protokolü (Transmission Control Protocol/Internet Protocol TCP/IP)... 129 NTERNET N ÇALIfiMA S STEM VE ÖZELL KLER... 129 nternet (Bilgi) Kaynaklar Servisleri... 130 Elektronik Posta (E posta)... 130 Telnet (Uzaktaki Bilgisayara Eriflim Protokolü)... 131 Aktarmal Sohbet (Internet Relay Chat IRC)... 131 Dosya Aktar m (FTP)... 131 Gopher... 131 WWW (World Wide Web - Dünyay Saran A )... 132 NTERNET E BA LANMA VE NTERNET SERV S SA LAYICILARI... 132 Donan m... 132 Yaz l m... 132 Servis Sa lay c Kurulufl... 133 nternet te Adresler (Adreslerin Anatomisi) URL... 133 nternet Alan Adlar (Domain Names)... 134 Türkiye de Alan Ad Say lar... 134 NTERNET TE ARAfiTIRMA ARAMA STRATEJ LER... 135 Konu Alan ndan Tarama Yapma... 135 Anahtar Sözcüklerle Tarama Yapma... 135 Boole Ba laçlar yla Tarama Yapma... 135 Ba laçlar/ flleçler... 135 Semboller... 136 Sözcük Gruplar yla Tarama Yapma... 136

çindekiler vii Kesme flaretleriyle (*,?, $) Tarama Yapma... 136 TÜRK YE DE NTERNET... 137 Özet... 138 Kendimizi S nayal m... 140 Yaflam n çinden... 141 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 142 S ra Sizde Yan t Anahtar... 142 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 143 E itim Yaz l mlar n n ncelenmesi... 145 Ö RET C YAZILIMLAR... 147 Programl Ö renme... 147 Do rusal Programlar... 148 Dallanmal Programlar... 148 Ö retici Yaz l mlar De erlendirmede Dikkate Al nacak Hususlar... 150 ALIfiTIRMA VE PRAT K YAPTIRMA YAZILIMLARI... 150 Al flt rma ve Pratik Yapt rma Yaz l mlar n De erlendirme Ölçütleri... 151 BENZET M YAZILIMLARI... 152 SANAL GERÇEKL K YAZILIMLARI... 153 ÇOKLU ORTAM YAZILIMLARI... 154 PROBLEM ÇÖZME YAZILIMLARI... 155 E TSEL B LG SAYAR OYUNLARI... 155 E T M YAZILIMLARINI DE ERLEND RME... 156 UYGULAMA YAZILIMLARI... 159 Sözcük fllem Yaz l mlar... 160 Elektronik Tablolama... 160 Veri Tabanlar... 160 Sunum Programlar... 161 letiflim Yaz l mlar... 161 Özet... 163 Kendimizi S nayal m... 165 Yaflam n çinden... 166 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 167 S ra Sizde Yan t Anahtar... 168 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 169 Çeflitli Nitelikteki Ö retim Materyallerinin De erlendirilmesi... 171 Ö RETME ETK NL N ÖLÇME VE DE ERLEND RME... 173 ÖLÇME TEKN KLER... 174 B R ÖLÇME ARACININ N TEL KLER... 179 DE ERLEND RME... 181 De erlendirme Türleri... 181 De erlendirme Teknikleri... 181 Tan ma ve Yerlefltirmeye Dönük De erlendirme... 181 Biçimlendirme ve Yetifltirmeye Dönük De erlendirmedir... 181 De er Biçmeye Dönük De erlendirme Biçimi... 182 Not Verme... 182 8. ÜN TE 9. ÜN TE

viii çindekiler Ö RET M MATERYALLER N ÖLÇME VE DE ERLEND RME... 183 Özet... 191 Kendimizi S nayal m... 192 Yaflam n çinden... 193 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 194 S ra Sizde Yan t Anahtar... 194 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 195 10. ÜN TE 11. ÜN TE Ders Materyali Gelifltirme Etkinlikleri... 197 OKUL ÖNCES NDE DERS MATERYALLER VE ÖNEM... 199 Ders Materyallerinin Okulöncesi Ö retim Sürecindeki Ö rencilere Etkisi... 200 OKUL ÖNCES NDE DERS MATERYAL GEL fit RME SÜREC... 201 Ders Materyal Gelifltirme Sürecinin Temel Ögeleri... 201 Ders Materyali Gelifltirme Ölçütleri... 203 OKUL ÖNCES NDE DERS MATERYAL GEL fit RME SÜREC NDE Ö RENC VE Ö RETMEN ÖZELL KLER... 204 Okulöncesinde Ders Materyali Gelifltirme Sürecinde Ö renci Özellikleri... 204 Okulöncesinde Ders Materyali Gelifltirme Sürecinde... 205 Ö retmen Özellikleri... 205 OKULÖNCES NDE DERS MATERYAL TÜRLER... 207 ki Boyutlu Materyaller... 208 Görsel Ders Materyalleri... 208 flitsel Ders Materyalleri... 210 Görsel- flitsel Ders Materyalleri... 211 Kavram Temelli ki Boyutlu Ders Materyalleri... 213 Üç Boyutlu Materyaller... 213 Oyun Materyalleri... 213 Kukla Materyalleri... 214 Kavram Temelli Üç Boyutlu Materyaller... 216 Özet... 218 Kendimizi S nayal m... 219 Yaflam n çinden... 220 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 221 S ra Sizde Yan t Anahtar... 221 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 222 Web Tabanl Ö retim Materyali Haz rlama Etkinlikleri... 223 WEB TABANLI Ö RET M MATERYALLER... 225 RES M DOSYALARI... 226 CLIPARTLAR... 232 SES DOSYALARI... 234 SES DOSYASI FORMATLARI... 236 MIDI Formatl Dosyalar (.mid)... 236 WAV Formatl Dosyalar (.wav)... 236 MPEG Formatl Dosyalar (.mp2,.mp3)... 237 Real Audio Formatl Dosyalar (.ra,.ram,.rpm)... 237

çindekiler ix V DEO DOSYALARI... 238 VIDEO DOSYASI FORMATLARI... 239 SES VE V DEO DOSYALARININ MATERYALE YERLEfiT R LMES... 240 Özet... 241 Kendimizi S nayal m... 243 Yaflam n çinden... 244 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 244 S ra Sizde Yan t Anahtar... 244 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 246 Teknoloji Planlamas...... 247 TEKNOLOJ PLANLAMASININ ÖNEM... 249 TEKNOLOJ PLANLAMASININ TANIMI... 249 TEKNOLOJ PLANLAMASININ TAR HSEL SÜREC... 250 TEKNOLOJ PLANLAMASININ BOYUTLARI... 251 Teknoloji Planlama Kurulu Oluflturmak... 252 Vizyon ve Misyon Gelifltirmek... 254 Amaç Belirlemek... 255 Teknolojik htiyaç Analizi Gerçeklefltirmek... 256 Eylem Plan Gelifltirmek... 257 Bütçeyi Organize Etmek... 258 Okulun Teknolojik Altyap s n nfla Etmek... 258 Mesleki Geliflimi Planlamak... 260 Bak m ve Teknik Deste i Organize Etmek... 260 Velilerin ve Paydafllar n Kat l m n Sa lamak... 260 Süreci ve Sonuçlar De erlendirmek... 261 TEKNOLOJ PLANLAMASINDA Ö RETMEN ROLLER... 262 TEKNOLOJ PLANLAMASI SÜREC NDE ÖNEML NOKTALAR... 263 TEKNOLOJ PLANLAMASI UYGULANMASINDAYAPILAN YAYGIN HATALAR... 264 Özet... 265 Kendimizi S nayal m... 266 Yaflam n çinden... 267 S ra Sizde Yan t Anahtar... 268 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 268 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 269 Okulöncesi Materyallerin Etkinlik Durumuna liflkin Araflt rmalar... 271 OKULÖNCES E T MDE OYUN VE OYUNCAK... 273 Sosyal Geliflim... 273 Biliflsel Geliflim... 274 Dil Geliflimi... 275 GÖRSEL MATERYALLER N KULLANIMI... 277 SÖZEL MATERYALLER N KULLANIMI... 280 B LG SAYAR DESTEKL Ö RET M MATERYALLER... 282 Fiziksel Geliflim... 282 Biliflsel Geliflim... 282 12. ÜN TE 13. ÜN TE

x çindekiler Duygusal Geliflim... 283 Sosyal Geliflim... 283 OKULÖNCES DÖNEMDE Ö RET M MATERYAL KULLANIMINA L fik N ÖNER LER... 283 Baz Uluslararas Süreli Yay nlar... 284 Özet... 286 Kendimizi S nayal m... 288 Yaflam n çinden... 289 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 290 S ra Sizde Yan t Anahtar... 290 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 291 14. ÜN TE Dünyada ve Türkiye de Ö retim Teknolojilerinin Kullan m... 295 Ö RET M TEKNOLOJ S... 297 TÜRK YE DE Ö RET M TEKNOLOJ LER N N KULLANIMI... 297 M LL E T M BAKANLI I UYGULAMALARI... 297 Temel E itim Projesi... 298 ntel Ö retmen E itimi... 300 ntel Ö renci Program... 301 Microsoft E itimde fl birli i Uzaktan Ö retmen E itimi Program... 301 Di er Çal flmalar... 302 ANADOLU ÜN VERS TES UYGULAMALARI... 302 Aç kö retim Fakültesi e-ö renme Hizmetleri... 302 Elektronik Ders Kitaplar (e-kitap)... 303 Televizyon E itim Programlar (e-televizyon)... 303 Al flt rma Yaz l mlar (e-al flt rma)... 303 Deneme S navlar (e-s nav)... 304 Akademik Dan flmanl k Hizmetleri (e-dan flmanl k)... 304 Sesli Kitaplar (e-sesli Kitap)... 304 Radyo ve Televizyon Programlar... 305 Videokonferans... 305 Bilgi Yönetimi Program... 305 E-Sertifika Programlar... 306 Yüksek Lisans Programlar... 306 SAKARYA ÜN VERS TES UYGULAMALARI... 307 Adapazar Meslek Yüksekokulu (AdaMYO)... 307 Üretim ve Servis Sistemleri Yönetimi Tezsiz Yüksek Lisans Program (SAÜ e-mba)... 307 Milli E itim Bakanl Sakarya Üniversitesi Sertifika Programlar (MEB-SAÜ Sertifika Programlar )... 307 Sakarya Üniversitesi Internet Destekli Kampüs Dersleri... 307 SAÜ ECDL Yetkili Test Merkezi... 308 ORTADO U TEKN K ÜN VERS TES UYGULAMALARI... 308 Dil Program... 308 DÜNYADA Ö RET M TEKNOLOJ LER N N KULLANIMI... 309 Amerika Birleflik Devletleri... 309

çindekiler xi Gelece in Ö retmenlerini Teknoloji Kullanmaya Haz rlama Program (Preparing Tomorrow s Teachers to Use Technology -PT3)... 309 Uluslararas E itim Teknolojileri Standartlar (National Educational Standarts-NETS)... 310 ngiltere... 310 Aç k Üniversite (Open University)... 310 Özet... 311 Kendimizi S nayal m... 312 Yaflam n çinden... 313 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 315 S ra Sizde Yan t Anahtar... 315 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 316 Okulöncesi Ö retmenleri çin Örnek Etkinlikler... 317 OKULÖNCES DÖNEM ÇOCU UNUN Ö RENME SÜREC NE ETK N KATILIMI... 319 SINIF Ç ETK NL KLERLE LG L OLARAK OKULÖNCES Ö RETMENLER NE ÇEfi TL ÖNER LER... 320 Anket Uygulamalar... 320 Düzenleme (Örnekleme veya Modelleme) Biçimleri... 320 Hikâye Tahtas Tekni inin Kullan m... 321 Sosyodrama Etkinlikleri... 322 Kukla Oyunlar... 322 Pazen Tahtalar n Kullan m... 323 Manyetik Tahtalar n Kullan m... 324 Çizimlerin Ö retme-ö renme Sürecine Katk lar... 324 OKULÖNCES Ö RETMENLER Ç N ÖRNEK SANAT ETK NL KLER... 326 Özet... 334 Kendimizi S nayal m... 335 Yaflam n çinden... 336 Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar... 336 S ra Sizde Yan t Anahtar... 336 Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 337 15. ÜN TE Sözlük... 339 Dizin... 343

xii Önsöz Önsöz Sevgili ö renciler, Ö retimde materyal kullan m ö renme ile ilgili araflt rmalara konu olmufl ve sonuçlar daima ortamlar n ö renmeyi olumlu yönde etkiledi i ve ö renmeyi güçlendirdi i yolunda olmufltur. Ö retim materyallerinin ö renme sürecini olumlu yönde etkilemesinin ard nda yatan gerçek, iletiflime giren duyu organlar n n fazlal ndand r. Araflt rma bulgular na göre e itim-ö retim sürecinde iyi tasarlanm fl ve etkili kullan lan araç-gereçler: - Soyut kavramlar somutlaflt r r. - Ö renci ilgisini uyan k tutar. - Zaman ve maliyet tasarrufu sa lar. - Baflka türlü ulafl lmas zor ya da olanaks z olan olgu ve objeleri gözleme olana sa lar. - Bireysel ö renmelere kolayl k sa lar. Okulöncesinde ö rencilerin somut ifllemler döneminde oldu u düflünülürse, ö retimde araç-gereç kullanman n önemi daha da öne ç kacakt r. Siz, okulöncesi ö retmen adaylar için haz rlanan bu kitap, s n f ortam nda ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanm flt r. Ö retim Teknolojileri ve Materyal Gelifltirme dersinizin kitab olarak haz rlanan bu çal flma 15 üniteden oluflmaktad r. Ö retim Teknolojisi ve letiflim bafll kl birinci ünite ile konuya genel bir girifl yaparak, ilgili kavramlara ulaflacak ve s n f ortam nda iletiflim ö e ve ilkeleri fl nda kendinizi, ö rencinizi, yöntemlerinizi, araç ve gereçlerinizi konumland racaks n z. Ö retim Durumlar n n Planlanmas bafll kl kitab n ikinci ünitesinde okulöncesi e itim alan nda ö retim hedefleri belirlendikten sonra, bu hedeflerin ö rencilere nas l kazand r laca n n planlanmas için izlenecek aflamalar ve bunlar n temel ö renme ilkeleri ile olan ba lant lar n ayr nt l olarak inceleyeceksiniz. Üçüncü ünitede çeflitli ö retim materyallerinin seçimi, tasarlanmas ve haz rlanmas na iliflkin yol gösterici ö retim materyali haz rlama yaklafl mlar ve ilkeleri konusunda ayr nt l bilgiye sahip olacaks n z. Okulöncesi dönemde görsel-iflitsel araçlar n ö renme ortamlar ile bütünlefltirilmesi konusuna kitab m z n dördüncü ünitesinde yer verilmifltir. Bu ünitede, okulöncesi dönemde kullan lan görsel iflitsel araçlar, bu araçlar n özellikleri ile birlikte görsel-iflitsel araç kullan m n n yarar ve s n rl l klar konular hakk nda ayr nt l bilgi edineceksiniz. Kitab m z n beflinci ünitesinde, okulöncesi ö retime yönelik ö retim materyali olarak sunu materyali haz rlama ve bu amaç için kullan lan araçlar üzerinde durulmufltur. Ayr ca, sunu araçlar n n yarar ve s n rl l klar ile birlikte etkili ve amaca yönelik sunu materyali haz rlama ilkeleri konular nda da bilgi sahibi olacaks n z. Kitab n alt nc ünitesinde e itim hizmetlerinin genifl kitlelere ulaflt r lmas nda e itime katk da bulunmas ve bu alanda gittikçe de yayg n halde kullan lmas kaç n lmaz görülen kitle iletiflim teknolojilerinden radyo, televizyon, bas n ve telekonferans teknolojilerinin nas l kullan ld ve okulöncesi e itim alan için hangi etkinliklerin gerçeklefltirilmesine hizmet edebilece i konusunda ayr nt l bilgiye sahip olacaks n z. Biliflim ve teknolojideki h zl geliflmeler sonucunda günlük yaflant m z n bir parças haline gelen ve önemli bir ö retim teknolojisi olan bilgisayarlar n e itim ortam nda amaç ve araç olarak kullan lmas konusuna kitab m z n yedinci ünitesinde yer verilmifltir. Ayr ca, bu ünitede bilgiye ulaflma ve bilgiyi paylaflman n vaz-

Önsöz xiii geçilmez bir ö esi olan nternet in bir ö retim teknolojisi olarak kullan m n ayr nt l olarak inceleceksiniz. E itim Yaz l mlar n n ncelenmesi bafll kl kitab n sekizinci ünitesinde okulöncesi e itim alan nda yayg n olarak kullan labilecek bilgisayar yaz l mlar konusu üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l yla, ö retim stratejilerine, ö retim etkinliklerine, ö renci-yaz l m etkilefliminin biçimine ve yo unlu una göre de ifliklik gösteren, bilgisayar yaz l mlar n n seçimi ve de erlendirilmesi konular nda bilgi sahibi olabileceksiniz. Ö retim teknolojilerinin etkili kullan lmas nda hedef ve davran fllar n göz önünde bulundurulmal ve e itimde ölçme ve de erlendirme ifllemine faaliyete geçirilmesi konular ö retim materyali gelifltirmenin en önemli boyutlar ndan biridir. Bu önem do rultusunda çeflitli ö retim materyallerinin de erlendirilmesini kapsayan kitab m z n dokuzuncu ünitesinde, okulöncesi e itime yönelik olarak gelifltirilen ö retim materyallerinin ölçme ve de erlendirme kriterleri hakk nda bilgi sahibi olacaks n z. Kitab n onuncu ünitesinde ise, okulöncesi dönem için ders materyali gelifltirme etkinlikleri üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l yla, okulöncesi e itim için ders materyali gelifltirme ilkeleri hakk nda bilgi sahibi olman n yan s ra ders materyallerinin gelifltirme süreci, özellikleri, tasarland hedef kitle, ö retim ortam - na katk lar ve ne amaçla ve hangi tür ders materyallerinin ö retim ortam nda kullan laca konular nda da bilgi edinebileceksiniz. Web Tabanl Ö retim Materyali Haz rlama Etkinlikleri bafll kl kitab n on birinci ünitesinde okulöncesi e itimde kullan lmak üzere Web tabanl ö retim materyali haz rlama ve bu amaç do rultusunda resim, ses ve film dosyalar gibi materyaller gelifltirme konular nda güncel ve ayr tl bilgi edinebileceksiniz. Kitab n z n Teknoloji Planlamas bafll kl on ikinci ünitesi, okulöncesi e itimde teknoloji kullan m na kurumsal boyutta ve daha genifl bir yaklafl m sa layarak, okulöncesi e itim kurumlar nda teknoloji planlamas n n önemi, teknoloji planlamas sürecinde yap lmas gereken ifllemler, bu süreçte ö retmenlere düflen sorumluluklar gibi konularda ayr nt l bilgi sahibi olman za olanak sa layacakt r. Okulöncesi dönemde ö retim materyallerine iliflkin bilimsel araflt rmalar n sonuçlar, ö retim materyallerinin çocu un sosyal ve biliflsel geliflimine, yarat c l - na ve dil geliflimine katk da bulunacak flekilde kullan m nda önemli bir yere sahiptir. Bu öneme ba l olarak, kitab n z n on üçüncü ünitesinde okulöncesi ö retim materyallerinin etkinlik durumuna iliflkin çeflitli bafll klar alt nda s n fland r larak incelenen araflt rma sonuçlar ve ö retim materyallerinin kullan m na iliflkin öneriler hakk nda bilgilere ulaflabileceksiniz. Türkiye de ve Dünyada Ö retim Teknolojilerinin Kullan m Durumlar bafll kl kitab n z n on dördüncü ünitesinde, Türkiye deki ve dünyadaki ö retim teknolojisi uygulamalar na iliflkin örneklere yer verilmifltir. Kitab n son ünitesinde ise, okulöncesi e itimde s n f içi etkinlikler düzenleme ve sunulan çeflitli öneriler do rultusunda örnek materyal tasar mlar n inceleme etkinlikleri üzerinde durulmufltur. Bu ünite arac l ile okulöncesi e itim için gelifltirilebilecek örnek materyal tasar mlar n inceleme olana bulacaks n z. Siz okulöncesi e itimi ö retmen adaylar n n, s n f ortam nda ö retim teknolojilerini ve materyallerini etkili kullanabilmenizi sa lamak amac ile haz rlanan bu kitab n meslek yaflam n za katk da bulunmas n diliyorum. Editör Prof.Dr. H. Ferhan Odabafl

xiv Kullan m K lavuzu K endi kendine ö renme ilkelerine göre haz rlanm fl olan bu kitab n ifllevlerini ö renmek için haz rlanan Kullan m K lavuzu, konular anlaman zda ve s navlara haz rlanman zda sizlere fayda sa layacakt r. Girifl: Ünitede ifllenen konulara iliflkin bilgi veren, konuya bafllamadan önce sizi düflünmeye iten, gerekti inde konular daha iyi kavrayabilmeniz için yapman z gerekenleri belirten k sa aç klamalard r. Amaçlar m z: Üniteyi tamamlad n zda kazanaca n z bilgi ve becerilerdir. Örnek Olay: Ünitede ifllenen konular n günlük yaflama yans malar n içeren, kuramsal aç klamalarla çevrenizde yaflanan olaylar aras nda ba kurman za yard mc olmay hedefleyen örnek olaylar, anektodlar, al nt lar ya da gazete haberleridir. Yana Ç kma: Metin içinde yer alan önemli kavram ve ifadelere iliflkin tan m ya da aç klamalard r. Önemsemeniz gereken noktalar gösterir. Metin içinde yap lan aç klamalar n bir tür çok k sa özeti gibi düflünülebilir. Anahtar Kavramlar: Ünitede aç mlanan temel kavramlard r. Ünitedeki önemli noktalara iliflkin ipuçlar verir. çindekiler: Ünite içinde hangi konular n ifllenece ini gösterir. Ana konular n bafl-düfiünel l klar n içerir. SORU S ra Sizde: fllenen konular kavray p kavramad n z kendi kendinize ölçmenize yard mc olmaya amaçlayan, düflünmeye ve uygulamaya yönlendiren DÜfiÜNEL M sorulard r. SORU D KKAT D KKAT

Kullan m K lavuzu xv Özet: Ünitede ayr nt l ifllenen konular n önemli noktalar tekrar vurgulan r. S ra Sizde Yan t Anahtar : "S ra Sizde"lerde yer alan sorular n cevaplar n içerir. Her hangi bir S ra Sizde sorusuna verdi- iniz cevap ile bu bölümdeki cevab karfl laflt rarak, ilgili konuyu ne ölçüde ö rendi inizi belirleyebilirsiniz. Kendimizi S nayal m: Ünitede ifllenen konular ö renip ö renmedi inizi kendi kendinize ölçmenizi sa layacak, bir tür s nava haz rl k testidir. S navlarda ç kabilecek türde sorular içerir. Yaflam n çinden: Ünitede aktar lan kuramsal aç klamalar ile günlük yaflam m zda karfl laflt m z olaylar aras nda iliflki kurman z sa lamak için verilmifl haber ve al nt lard r. Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar : "Kendimizi S nayal m" bölümündeki sorular n cevaplar n ve ilgili olduklar konular içerir. Yanl fl cevaplad n z sorularla ilgili konular tekrar etmeniz s navdaki baflar n z art rabilir. Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar: fllenen konulara iliflkin daha genifl bilgi edinmek isteseniz bu bölümde yer alan kaynaklar inceleyebilirsiniz.

Ö retim Teknolojisi ve letiflim 1 1 E itim, ça yakalaman n, ça a uygun bir yaflam hak etmenin ve insanca yaflaman n ön koflulu olmaktad r. Nas l ki ana babalar çocuklar n n daha yarat c, yap c ve olgun bir varl k olarak büyüyüp geliflmesi do rultusunda çal fl yorsa, devletler de uluslar n oluflturan her bir birey için ayn çabay göstermektedir. Dünyaya yeni gelip kimi içgüdüsel davran fllarda bulunan insan yavrusuna hiç zaman yitirilmeden iyi ve do ru davran fllar n kazand r lmas çabas na giriflilmektedir. Nerede ve hangi yaflta olursa olsun bireye davran fl kazand rma çabas ise tam anlam yla bir e itim etkinli idir. Zaten e itim de bireyin davran fl nda kendi yaflant s yoluyla ve kas tl olarak istendik de ifliklik meydana getirme süreci olarak tan mlanmaktad r. Hemen belirtmek gerekir ki bu tan mda istendik ile toplumca arzu edilenler kastedilmektedir. Yanl fllar m z düzeltmek, eksiklerimizi gidermek ve toplumca arzu edilen davran fllar edinmek için hepimiz her zaman e itime ihtiyaç duymaktay z. Toplumu iyiye, güzele ve do ruya götürecek kuflaklar n yetifltirilmesinden herkes sorumludur; ancak ö retmenler bu rolü meslek olarak da üstlenmifltir. Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; e itim, teknoloji ve ö retim teknolojisi aras ndaki iliflkiyi aç klayabilecek, iletiflim süreciyle ö retme-ö renme sürecinin benzerliklerini de erlendirebilecek, ö rencilerde istendik davran fllar oluflturmada iletiflimin önemini kavrayabilecek, ö rencilerle iletiflimin daha etkili olmas için yap lmas gerekenleri tart flabileceksiniz.

2 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m Örnek Olay Cemile Han m ve Mustafa Bey in 6 yafl nda Elif isimli bir k z çocuklar vard r. Elif 1 y ld r anas n f na gitmektedir. Ancak son zamanlarda Elif, okula giderken huzursuzluk yaflamaktad r. Bu durum annesinin dikkatinden kaçmaz. Cemile Han m k z na neden okula gitmek istemedi ini sorar. Elif, ö retmeninin kendilerine iyi davranmad n, sürekli sinirli oldu unu, bu nedenle ona hiçbir fley soramad klar n ve konuflamad klar n söyler. Cemile Han m çok endiflelenir. Elif i okula gitmesi konusunda ikna eder ve servisine bindirir. Ö leden sonra iflinden izin alarak Elif in okuluna ö retmeniyle görüflmeye gider. Durumu Elif in ö retmeni Ifl l Han m a anlat r. Ifl l Ö retmen, Elif in annesine k z yla ilgilenece ini, aralar ndaki bu durumu en k sa zamanda düzeltece ini ve endiflelenmemesi gerekti ini söyler. Asl nda kendisiyle ayn konuyu konuflan sadece Cemile Han m de ildir. Daha önce de birkaç veli ayn konuda kendisini ziyaret etmifltir. Efli de kendisini iletiflim sorunlar yaflamalar nedeniyle daha önce birkaç defa elefltirmifltir. Ifl l Ö retmen, o gece tüm bu olanlar uzun uzun düflünür. Deneyimsiz bir ö retmen olan Ifl l Ö retmen, insanlarla ve ö rencileriyle yaflad bu sorunlar giderebilmek için iletiflim ve e itim iletiflimi ile ilgili yay nlar araflt rmaya ve okumaya karar verir. Anahtar Kavramlar Teknoloji E itim teknolojisi Ö retim teknolojisi letiflim Kaynak Mesaj Kanal Al c Dönüt Sözlü iletiflim Sözsüz iletiflim Biliflsel alan Duyuflsal alan Psikomotor alan Ortak yaflant alan Güvenilirlik Çekicilik Uzmanl k Yöntem Teknik Kodlama Kod çözme çindekiler TEKNOLOJ VE E T M TEKNOLOJ S Ö RET M TEKNOLOJ S LET fi M KAYNAK MESAJ KANAL ALICI DÖNÜT

1. Ünite - Ö retim Teknolojisi ve letiflim 3 TEKNOLOJ VE E T M TEKNOLOJ S E itim, ça yakalaman n, ça a uygun bir yaflam hak etmenin ve insanca yaflaman n ön koflulu olmaktad r. Nas l ki ana babalar çocuklar n n daha yarat c, yap c ve olgun bir varl k olarak büyüyüp geliflmesi do rultusunda çal fl yorsa, devletler de uluslar n oluflturan her bir birey için ayn çabay göstermektedir. Dünyaya yeni gelip kimi içgüdüsel davran fllarda bulunan insan yavrusuna hiç zaman yitirilmeden iyi ve do ru davran fllar n kazand r lmas çabas na giriflilmektedir. Nerede ve hangi yaflta olursa olsun bireye davran fl kazand rma çabas ise tam anlam yla bir e itim etkinli idir. Zaten e itim de bireyin davran fl nda kendi yaflant s yoluyla ve kas tl olarak istendik de ifliklik meydana getirme süreci olarak tan mlanmaktad r. Hemen belirtmek gerekir ki bu tan mda istendik ile toplumca arzu edilenler kastedilmektedir. Yanl fllar m z düzeltmek, eksikliklerimizi gidermek ve toplumca arzu edilen davran fllar edinmek için hepimiz her zaman e itime ihtiyaç duymaktay z. Toplumu iyiye, güzele ve do ruya götürecek kuflaklar n yetifltirilmesinden herkes sorumludur; ancak ö retmenler bu rolü meslek olarak da üstlenmifltir. Gelece imizi emanet etti imiz ö retmenler s n ftaki yaln zl klar na terk edilemezler. Bilimle, bilimsel araflt rma bulgular yla, bilimsel do rularla desteklenmeyen ö retmenin mesle inde baflar l olmas n beklemek hayal olacakt r. Ö retmeni mesle inde daha baflar l ve etkili k lmak için e itimde çeflitli uzmanl k alanlar oluflturulmufltur. E itim yönetimi ve planlamas, program gelifltirme, e itimde psikolojik hizmetler, ölçme ve de erlendirme vb. uzmanl k alanlar e itimi daha etkili k lman n çabas içerisindedir. Bu uzmanl k alanlar ndan biri de e itim teknolojisidir. Kimileri e itim teknolojisi teriminden e itimde s k s k yeni teknolojilerin kullan lmas anlam n ç karmaktad r. Oysa bilindi i gibi teknoloji, belli bir sanayi dal yla ilgili araç, gereç, yol ve yöntemlerin bilgisidir. Teknoloji, bireylerin e itim yoluyla kazand klar bilgi ve becerilerden daha etkili ve verimli bir biçimde yararlanmalar - na yard mc olmaktad r. Teknoloji, s n f içinde ya da s n f d fl nda ö retmene de ö renciye de hizmet sunmaktad r. Ancak unutulmamal ki ö retme çok zor bir ifl ve çok iddial bir kavramd r. Ö renme birey taraf ndan gerçeklefltirilirken ö retme, ö retmenler ve öteki pek çok ortam taraf ndan yerine getirilen bir ifllevdir. Ben ö rettim. diyen kifli ancak kendine göre belli bir içeri in, belli bir kifli ya da kifliler taraf ndan ö renilmesine yol açacak koflullar haz rlayabilir. Uygun oldu unu düflündü ü koflullar haz rlamaktan öte yapabilece i pek bir fley bulunmamaktad r. Ö renme için uygun koflullar n haz rlanmas ö renmeyi garantiler mi? Ö renme için uygun oldu u düflünülerek haz rlanan tüm koflullar ö renmeyi DÜfiÜNEL M az ya da çok sa layabilece i gibi hiç de sa layamayabilir. Çünkü ö renme, ö renmesi amaçlanan bireyin ancak kendisince ve kendi içinde gerçeklefltirebilece i bir eylemdir. S n f içerisindeki ö renci ö renme için ihtiyaç duymayabilir, SORU sunulacak içeri i almaya haz r olmayabilir, yanl fl ö renmelerin etkisiyle yeni sunulanlar yanl fl alg layabilir, zihinsel olarak s n fta olmaktan s k nt duyabilir. Tüm bunlar ve daha niceleri ö retme - ö renme sürecinde var olan ve yenilmesi gereken sorunlar- D KKAT d r. E itimle ilgili sorunlar n temelinde çok farkl nedenler olabilece ine göre sorunlara tan koymak da sorunlara çözüm bulmak da çok kapsaml düflünmeyi ve pek çok faktörü dikkate almay gerektirmektedir. 1 DÜfiÜNEL M SORU D KKAT AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ K T A P K T A P

4 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m E itim Teknolojisi: Ö renme ile ilgili sorunlar n analizi ve çözümünde insanlar, yöntemleri, düflünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmafl k ve tümleflik bir süreçtir. Ö retim Teknolojisi: Özel amaçlar n gerçeklefltirilmesinde etkili ö renme sa lamak için iletiflim ve ö renmeyle ilgili araflt rmalardan hareketle, insan gücü ve insan gücü d fl kaynaklar kullan larak ö retme-ö renme sürecinin tasar mlanmas, yürütülmesi ve de erlendirilmesinde sistematik bir yaklafl md r. DÜfiÜNEL M SORU D KKAT 2 flte e itim teknolojisi, ö renme ile ilgili sorunlar n analizinde ve çözümünde insanlar, yöntemleri, düflünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmafl k ve tümleflik bir süreç olarak tan mlanmaktad r. Ö RET M TEKNOLOJ S E itim kavram n n kapsam çok genifltir. Bizleri etkileyen ve davran fllar m z n de- iflmesine neden olan her türlü etkinli in e itim oldu u söylenebilir. Evde, okulda, sokakta, çevremizdekilerle ya da kitle iletiflim araçlar yla girdi imiz etkileflimlerde çok çeflitli davran fllar kazanabiliriz. Ne var ki bunlar n hepsi istendik davran fl olmayabilir. stendik davran fllar n önceden belirlenen hedefler do rultusunda planl ve programl bir biçimde kazand r lmaya çal fl ld yerler genellikle okullar olmaktad r. Bilindi i gibi, okullarda yap lan planl, kontrollü ve örgütlenmifl ö retme etkinliklerine ö retim denilmektedir. Ö retimin, e itimin bir parças oldu u gerçe inden yola ç karak ö retim teknolojisi de e itim teknolojisinin bir parças olarak ele al nmaktad r. Ö retim teknolojisi, özel amaçlar n gerçeklefltirilmesinde etkili ö renme sa lamak için iletiflim ve ö renmeyle ilgili araflt rmalardan hareketle, insan gücü ve insan gücü d fl kaynaklar kullan larak ö retme-ö renme sürecinin tasar mlanmas, yürütülmesi ve de erlendirilmesinde sistematik bir yaklafl m olarak tan mlanmaktad r. Ö retim teknolojisinde kapsanan ögelerin birbirleriyle nas l bir iliflkileri vard r? Yukar da verilen ö retim teknolojisi tan m nda yer alan her ögenin kendine göre özel görevi oldu u gibi, ögelerin birbirleriyle de iliflkileri vard r. Ögelerin her- DÜfiÜNEL M hangi birinde meydana gelen de ifliklik sistemdeki bütün öteki parçalar ve do al olarak bu sistemin SORUürünü olan ö renciyi ve ö rencinin niteli ini etkileyecektir. Öyleyse, ö retim teknolojisi kapsam ndaki kuram boyutunda yer alan iletiflim ilke ve tekniklerinin yeterince dikkate al nmad bir ö retme-ö renme ortam nda ürünün D KKAT nitelikli olma flans n n azalaca söylenebilir. LET fi M Genelde, insan toplulu u ve davran fllar ile ilgili her dal n iletiflimle ilgilenme zorunlulu unun bulundu u vurgulanmaktad r. AMAÇLARIMIZ Ö retim AMAÇLARIMIZ teknolojisinde iletiflim; bu disiplinin kuramsal bir boyutu olarak iletiflim kuramlar ile, K T A P ö retme-ö renme K T A P süreçlerindeki etkinlikler için iletiflim süreç, model, yöntem ve teknikleri ile, ö retim etkinliklerinde kullan lacak iletiflim araçlar ile, TELEV ZYON ö retme- TELEV ZYON ö renme sürecine kat lan tüm insan gücü kaynaklar aras iliflkiler için iletiflim becerileri kazand rma yolu ile, ö retme-ö renme süreçlerinin baflar s için gerekli davran fllar n kazand r lmas ile, NTERNET ö retme-ö renme NTERNET sürecinde sa l kl iletiflimi engelleyici faktörlerin giderilmesine yönelik çözüm önerilerinin gelifltirilmesi ile önemli bir çal flma alan d r. Baflka bir söyleyiflle, ça dafl ö retim teknolojisi anlay fl içinde iletiflim kavram n n incelenmesini gündeme getiren zorunluluk, ö retme-ö renme süreçlerinde gerçeklefltirilen tüm etkinliklerin, ileride de tart fl laca gibi temelde birer iletiflim etkinli i olmas ndan kaynaklanmaktad r.

1. Ünite - Ö retim Teknolojisi ve letiflim letiflim olgusu, pek çok kifli taraf ndan çok farkl yönleri önemsenerek çok farkl biçimlerde aç klanagelmifltir. Kimileri, iletiflimi konuflma ve sözel semboller olarak görmüfl, düflünce ve görüfllerin sözlü olarak karfl l kl al flveriflidir biçiminde tan mlam flt r. Baz lar ise, anlama olarak görmüfl iletiflim bizim baflkalar n, baflkalar n n da bizi anlamalar na yarayan bir süreçtir demifltir. Baflka bir tan mda iletiflimin bir süreç oldu u vurgulanm fl ve sözlüklerin, resimlerin, figürlerin, grafiklerin, vb. sembollerin kullan larak bilgi, düflünce, duygu ve becerilerin aktar lmas süreci olarak tan mlanm flt r. Görüldü ü gibi iletiflim ile ilgili pek çok tan m bulunmaktad r. Tan m yap - land ran en önemli faktörlerden biri de tan m yapan kifli ya da kurumun amac olmaktad r. Ö rencilerde davran fl de iflikli i yaratmak çabas nda olan e itimcilerin ço u ise, iletiflimin davran fl de iflikli i meydana getirmek üzere haber, bilgi, düflünce, duygu, tutum ve becerilerin paylafl lmas süreci oldu u tan m nda birleflmektedir. letiflim kavram n n daha iyi anlafl labilmesi için hemen bu aflamada davran fl kavram üzerinde k saca durmakta yarar görülmektedir. Davran fl, genel bir tan mla, organizman n do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen tüm etkinlikleridir. Bir e itim süreci içindeki ö renme ifllemleri s ras nda birey, içinde bulundu u çevreden gelen uyar c lara karfl en uygun biçimde davranmaya çal fl r. Belli bir uyar c ile ilk defa karfl lafl yorsa, ona karfl kendisinde daha önce bulunmayan bir davran fl gelifltirebilir. E er o uyar c ile daha önce karfl laflm fl ve cevap olarak bir davran fl gelifltirmiflse, bu defa yine ayn davran flla cevap verebilece i gibi, eski davran fl n de ifltirerek daha uygun bir davran flla da cevaplayabilir. K saca söylersek, bir ö renme ifllemi s ras nda bireyde ya yeni bir davran fl oluflur ya da eskiden var olan bir davran fl de iflikli e u rar. E itim sonunda ulaflabilecek davran fllar; biliflsel alan, duyuflsal alan ve psikomotor alan olmak üzere bafll ca üç alanda s n fland r lm flt r. Biliflsel alandaki davran fllar, bilgi ve bilgiden do an zihinsel yeteneklerle becerileri içerir. Duyuflsal alanda ilgi, tutum ve de er vermeyle ilgili davran fllar yer al r. Psikomotor alan ise koflma, yazma, konuflma, bir müzik aleti çalma gibi vücut organlar ndan birisi taraf ndan yap lan ya da yap lmas birden çok organ n koordinasyonunu gerektiren hareketlerle becerileri kapsar. flte biz, ö renme - ö retmeyle ilgili kimseler olarak, iletiflim sürecinde davran fllardan söz etti imizde yukar - da verilen biliflsel, duyuflsal ve psikomotor davran fllar kastetmifl olaca z. Daha önce belirtildi i gibi davran fl, organizman n do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen tüm etkinlikleridir. Bu tan ma göre bireyin zihninde, duygular nda, tutumlar nda, hareketlerinde do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen de ifliklikler davran fl de iflikli i olarak yorumlanabilir. Bir ders arac olarak tepegözü tan mayan bir ö retmenin bu araca iliflkin bilgiler edinmesiyle zihninde; tepegözü benimseyerek bu arac n lehinde düflünmesi ya da konuflmas yla tutumlar nda; bu arac s n f içi etkinliklerde kullanmas yla da psikomotor davran fllar nda de ifliklikler meydana geldi i söylenebilir. 5 letiflim: Davran fl de iflikli i meydana getirmek üzere haber, bilgi, düflünce, duygu, tutum ve becerilerin paylafl lmas sürecidir. Davran fl: Organizman n do rudan ya da dolayl olarak gözlenebilen tüm etkinliklerdir. E itim sonunda ulaflabilecek davran fl alanlar : Biliflsel alan Duyuflsal alan Psikomotor alan Bir ö retmenin okulun koridorunda karfl laflt ö rencisine, o ö rencinin de ö retmenine günayd n demesi bir iletiflim olmakla birlikte, bu süreçte davran fl de iflikli inden söz edilebilir mi? DÜfiÜNEL M Günayd n demekle birey, karfl s ndaki bireyi sayd n, yeni bafllayan gündeki umutlar n onunla bölüflmek istedi ini belirtmektedir. Kendisine SORU günayd n 3 DÜfiÜNEL M SORU D KKAT D KKAT

6 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m Ö renme: Yaflant ürünü ve nispeten kal c izli davran fl de iflmesidir. denilen kifli karfl s ndaki ile ilgili olarak olas l kla bana sayg duyuyor, bana sevgi gösteriyor, dostça bir yaklafl m sergiliyor gibi de erlendirmelerde bulunacakt r. flte bu de erlendirmeler hep zihinde oluflan davran fl de ifliklikleridir. Öyleyse, iletiflim eyleminde kas tl ya da kas ts z davran fl de iflikliklerinden söz edebilmekteyiz. S n f içindeki ö retmen de sosyal ve fiziksel çevresini kas tl olarak etkilemek için iletiflim kurar. Ö retmenin iletiflim becerisini art rmak amac yla iletiflim olgusunu çözümlerken öncelikle kendi kendisine flu gibi sorular sormas ve cevaplamas gerekir: Gönderece im mesaj sonras nda ne olmas n bekliyorum? Çevremi etkileme anlam nda neyi baflarmak istiyorum? Girece im iletiflim sonucunda ö rencilerimin neye inanmalar n, ne söylemelerini, ne yapmalar n istiyorum? Psikolojik anlamda, ö rencilerimde hangi etkiyi oluflturmak ve onlardan hangi tepkiyi almak istiyorum? Bu sorular ö retme-ö renme etkinli i öncesinde cevaplayan ö retmenlerin daha iyi bir ö retme-ö renme ortam yaratabilecekleri düflünülmektedir. Ö renme, günümüzde yaflant ürünü ve nispeten kal c izli davran fl de iflmesi olarak tan mlanmaktad r. letiflimde bulunan kayna n amac da genellikle al c - n n davran fl n de ifltirmektir. letiflimde amac mesaj n içeri i olarak de il, kayna- n ya da al c n n vermek istedikleri olarak görmek daha yararl d r. flte bu amaç, iletiflime yön verir ve iletiflim olgusunun etki ve baflar s amac n gerçekleflme oran ile ölçülür. Ö rencilere e itim program nda öngörülen hedef davran fllar kazand rmaya çal flmak ö retmenin amac ve görevidir. Ö retmenin bir konu ile ilgili hedef davran fllar ö rencilerine kazand rmaya çal flmas ise, o konu ile ilgili olarak kendisinde bulunan biliflsel, duyuflsal ve psikomotor davran fllar ö rencisi ile paylaflmas, baflka bir söyleyiflle, bu davran fllar n ö rencilerinde de oluflmas n sa lamaya çaba göstermesi demektir. Oysa davran fl de iflikli i meydana getirmek üzere haber, bilgi, düflünce, duygu, tutum ve becerilerin paylafl lmas sürecinin iletiflim olarak adland r ld önceki sayfalarda dile getirilmiflti. Öyleyse, ö renme, iletiflim ifllemleri sonucunda bireyde kal c izli davran fl de iflikliklerinin oluflmas anlam na gelmektedir. Bu nedenle ö renmenin iyi bir iletiflim ürünü oldu u söylenebilir. Yeni ö renmeler yeni bilgi ve beceriler edinmeyle olaca ndan iletiflim gerçekleflmedikçe ö renme de gerçekleflmeyecektir. fiekil 1.1 letiflim ve Ö retme- Ö renme Süreci liflkisi Ö RETMEN (Kaynak) ÇER K (Mesaj) Ö RET M ARAÇ VE YÖNTEMLER (Kanal) Ö RENC (Al c ) Ö RENC TEPK LER (Dönüt) S n f içindeki iletiflim sürecinin foto raf çekildi i anda ö retmen kayna ; ö renciler ise al c y ; ö retmenin ö rencileri ile paylaflmak istedi i düflünce, duygu ve becerilerin yer ald içerik mesaj ; ö retim araç ve yöntemleri kanal ; ö renci tepkileri ise dönütü yans tmaktad r.

1. Ünite - Ö retim Teknolojisi ve letiflim letiflim sürecinin temel ögeleri olan kaynak, mesaj, kanal, al c ve dönüt bu bölümün bundan sonraki sat rlar nda s n f içi görünümleriyle ele al n p biraz daha ayr nt l olarak tart fl lacakt r. KAYNAK letiflim sürecinde kaynak, hedefledi i kifli ya da grupta (al c da) davran fl de iflikli i oluflturmak üzere iletiflim sürecini bafllatan kiflidir. S n fta bu görevi üstlenen kifli ö retmendir. Ço u zaman ö retme-ö renme sisteminde, bir ö retim donan m olarak çal flan, bir bilgi kayna olarak görev yapan ö retmen bu sistemin bir bilefleni olup sistemin öteki bileflenlerini de denetleme ve yönetme yetkisine sahiptir. Kendi yaflant m zdan ve bugüne kadar gözlemlerimizle edindi imiz deneyimlerle çok iyi biliriz ki belli bir bilgiye sahip olan herkes bu bilgiyi karfl s ndakilere aktar rken ayn oranda baflar l olamamaktad r. 7 Ö retmen kaynak Ö renci al c Paylafl lan düflünce, duygu, beceri mesaj Araç-gereç yöntemler kanal Ö renci tepkileri dönüt Kayna n kendisinde bulunan bilgiyi karfl s ndakine baflar l olarak SIRA aktarmas nda S ZDE neler rol oynar? 4 Çevresiyle sürekli iletiflim içerisinde bulunan ö retmenlerin DÜfiÜNEL M etkili iletiflim yöntemlerini kullanma çabas içerisinde olduklar bilinmekle birlikte onlar bu çabala- DÜfiÜNEL M r nda daha etkili k labilmek için kayna n kafas ndaki fikir ya da SORU anlamlar al c s - SORU na iyi anlatmadaki baflar s n etkileyen faktörleri flu flekilde s ralamak mümkündür: Kendisi, al c s ve iletece i konu hakk ndaki bilgi ve becerileri D KKAT D KKAT Kendisine, al c s na ve iletece i konuya karfl tutumu Yetiflmifl oldu u ve halen içinde bulundu u toplumsal ve kültürel ortam n etkileri Dile dayal iletiflim becerileri Güvenilirli i ve çekicili i AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ Kendisi, Al c s ve letece i Konu Hakk ndaki Bilgi ve Becerileri K T A P letiflim sürecini bafllatan kifli olarak kaynak, kendisini iyi tan yor mu? Girece i iletiflim biçimini sürdürebilecek yeterlilikte mi? Bir baflka söylefliyle, iyi ve rahat konuflabilecek mi? yi örnekler sergileyebilecek mi? letiflimi yönlendirecek kapasite- TELEV ZYON de mi? Bu konularda kendisine güvenebiliyor mu? Çok kolayl kla tahmin edildi i gibi yukar daki sorulara ve benzerlerine olumlu cevaplar verebilen bir kaynak, daha iyi iletiflim kurmada daha çok flansa sahip olacakt r. Ne var ki bu flans, al c s ve konusu hakk nda bilgi sahibi NTERNET olmayan kayna a pek bir yarar da sa layamaz. Göreve yeni bafllayan ö retmenlerin yaflad iletiflim sorunlar n n temelinde ö rencilerini iyi tan mama sorunu yatar. Kayna n iletiflime girdi i kifli ya da kiflileri iyi tan mas nda onlar n geçiregeldi- i yaflant lar n, sosyokültürel ve ekonomik durumlar n, e itim düzeylerini vb. özelliklerini bilmesi onlarla sa l kl bir iletiflime girmesinde ve onlarda istenilen davran fllar n oluflturulmas nda büyük destek sa layacakt r. Daha iyi iletiflim kurma çabas ndaki ö retmenlerin hizmet sundu u ö rencilerini öncelikle okuldaki dosya bilgilerinden yararlanarak çok iyi tan malar gerekmektedir. Özellikle okulöncesi e itim kurumlar nda kay t esnas nda çocuklara iliflkin çok ayr nt l bilgiler dosyalara ifllenmeli ve bu bilgiler s k s k gözden geçirilmelidir. letiflime giren kiflinin kendisini ve al c s n çok iyi tan mas ancak iletiflim içeri- ini belirleyen konuyu da bilmesiyle anlam kazan r. K T A P TELEV ZYON NTERNET

8 Okulöncesinde Ö retim Teknolojisi ve Materyal Tasar m Ö retmenlerin konular n çok iyi bilmeleri için alanlar ndaki geliflmeleri ve yenilikleri sürekli izlemeleri gere inin daha sa l kl, daha güvenli ve daha dinamik bir toplum yaratma peflinde koflan bu kesim için tart flmas z bir biçimde kabul gördü üne ve bu konuda titiz çaba gösterildi ine inan lmaktad r. Kendisine, Al c s na ve letece i Konuya Karfl Tutumu Tutum, bireyin insanlar, olaylar ve öteki canl -cans z varl klar karfl s nda tak nd davran fl biçimi olarak tan mlanabilmektedir. Karfl lafl lan bir baflar s zl k, haks z yere bafllat lan ve sonu kötü biten bir tart flma, istenilen özende temizli in ve bak m n yap lamadan evden ç k lmas vb. birçok durum, bireyi kendi içinde tedirginli e götürebilir, bireyin kendisi ile bar fl k olmamas na yol açabilir. Kendi iç dünyam zdaki rahats zl m z yüzünden en çok sevdi imiz, en çok sayd m z kiflileri hiç de kast m z olmadan üzdü ümüz, k rd m z ve hatta bazen de küstürdü ümüz olmufltur. Kendi iç dünyas nda kendisiyle çat flan bireyin bir baflkas ya da baflkalar yla sa l kl iletiflim kurmas beklenemez. Özellikle girdisi de insan, ç kt s da insan olan okuldaki ö retmenin, al c s yla girece i iletiflim öncesinde kendi iç huzursuzlu unu gidermeye çal flmas, gideremiyorsa da en az ndan bunun bir iletiflim engeli olabilece ini akl ndan ç karmamas gerekmektir. Böylelikle ilettiklerinin iyi anlafl lmamas durumunda eksikli in kendisinden gelmekte olabilece i düflüncesiyle anlafl labilmek için, karfl taraf da k rmadan, daha fazla çaba harcayabilecektir. Okulöncesinde mini mini yavrulara karfl güler yüzlü, sevecen ve anlay fll davranabilen ö retmenler hiç kuflkusuz o yavrular o günde de ileride de iletiflime rahatça girebilmeleri için yüreklendireceklerdir. Belli bir konuyu anlatan ya da o konuda görüfllerini aç klayan bireyin o andaki baflar s konuya iliflkin tutumundan da etkilenmektedir. Ö retmenler, programda yer alan bir konuyu ve konularla ilgili s n f içi tart flma ve görüflmeleri önemsedikleri ve de erli bulduklar takdirde iletiflim kurabilmede baflar l olabilecektir. Konuyu sevmeyen, sevmedi ini sezdiren ö retmen ö rencisinin o konuyu sevmesini, anlamas n nas l isteyebilir ki? Belli bir masal sevmeyen bir ö retmen o masal anlat rken büyük bir olas l kla anlat ma coflkusunu katamayacak; ö renciler de ya masal iyi dinleyemeyecek ya da iyi anlayamad klar için masal n bitiminde kendilerinden beklenen sorular sormayacaklard r. Bununla birlikte, coflkulu bir ö retmenin ö renci grubu da coflkulu olacakt r. Yetiflmifl Oldu u ve çinde Bulundu u Toplumsal ve Kültürel Ortam n Etkileri letiflim sürecini bafllatan kifli olarak hiçbir kaynak, içinde bulundu u toplumsal, kültürel yap dan ve bu yap da sahip oldu u yerden (pozisyondan) ba ms z olarak iletiflimde bulunamaz. nsanlar iletiflim sürecine, ait olduklar toplumsal ve kültürel grubun de erlerini, inançlar n, gelenek ve göreneklerini ve toplumda sahip olduklar yere iliflkin alg lar n da katarlar. yi bir iletiflimcinin al c s n n da içinde bulundu u toplumsal ve kültürel yap y ve iflgal etti i pozisyonu dikkate almas gerekir. DÜfiÜNEL M 5 Ortak yaflant lar SIRA iletiflimi S ZDE nas l etkiler? DÜfiÜNEL M SORU SORU D KKAT D KKAT