22 İL Hane Ziyaretleri 2015 Raporu 2015 yılı içerisinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde bulunan 22 ilde 22864 kadın evlerinde ziyaret edilerek onlara aileleri, evlilikleri ve çocuklarıyla ilgili çeşitli sorular yöneltilmiştir. Görüşme dili olarak % 85,6 oranında Türkçe,% 14,2 oranında Kürtçe ve geri kalanlarda Arapça ve Zazaca tercih edilmiştir. Kadınların % 56,8 inin anadili Kürtçe, % 33,1 inin Türkçe, % 7,2 sinin Zazaca ve % 2,8 inin Arapça dır. Görüşülen kadınların ortalama yaşı 36 olup en küçüğü 13, en büyüğü 89 yaşındadır. Ziyaret ettiğimiz kadınların % 75 i evli, geri kalanı bekârdır. Evliliklerde % 96,2 oranında resmi ve dini nikâh birlikte yapılmıştır. Bekârlar arasında hiç evlenmemişler en yüksek oranı oluştururken, 362 kadın boşanmış, 1094 kadın ise kocasını kaybetmiştir. Medeni durum Bekar 25% Evli 75% Evli olanlar Sayı % Yalnız dini nikâhlı 374 2,2 Yalnız resmi nikâhlı 183 1,1 Resmi ve dini nikâhlı 16484 96,2 Nikâhsız birlikte yaşıyor 25 0,1 Evli, ayrı yaşıyor 79 0,5 Toplam 17145 Bekâr olanlar Sayı % Hiç evlenmemiş 4263 74,5 Boşanmış 362 6,3 Kocası yaşamıyor 1094 19,1 Toplam 5719 1
Evlendikleri yaş açısından bakıldığında kadınların % 44 ü 18 yaşının altında evlendiğini ifade etmiştir. Evlilik şekli açısından bakıldığında ise kadınların % 62 sinin görücü usulü, % 4 ünün zorla evlendirildiği görülürken sadece % 34 ü anlaşarak-severek evlendirilmiştir. Zorla evlendirilenler kadınlar en çok akraba, kuma ve berdel evliliklerine zorlanmıştır. Evlilik yaşı 12 ve daha küçük 1% 13-15 yaş 14% Anlaşarakseverek 34% Nasıl evlendi Evliliğe zorlandı 4% 18 ve daha büyük 5 16-17 yaş 29% Görücü usulü 62% Görücü usulü evlenenler 22% 5 22% İstemiyordum aile büyükleri isteyince evlendim Görünce ısındım, sevdim evlendim Akraba olduğu için itiraz edemedim Zorla evlendirilenler Sayı % Akraba evliliği 350 53,0 Kayın evliliği 13 2,0 Kuma 115 17,4 Berdel 156 23,6 Kan bedeli 9 1,4 Beşik kertmesi 17 2,6 Toplam 660 2
Ziyaret ettiğimiz kadınların % 30 u göç ettiğini ifade etmiştir. Göçe en çok evlilik gerekçe olarak gösterilirken bunu iş bulma ve güvenlik takip etmektedir. Görüşme yaptığımız kadınlar arasında okur-yazar olmayanların oranı % 26 dır. Ziyaret ettiğimiz kadınların % 64 ü okula gitme imkânı bulmuştur ancak bunların yarıya yakını ilkokuldan sonra okula devam edememiştir. Göç durumu Göç ettiniz mi? Göç etme nedeni 30% Güvenlik 17% Kan davası 1% 70% Evlilik sonucu 48% İş bulma 28% Eğitim durumu Meslek kursu 0% Yükseko.-Üni Lise 1 Okur-yazar değil 2 Ortaokul 13% Okur-yazar 10% İlkokul 29% 3
Ziyaret ettiğimiz hanelerdeki oda sayısı 3,1 olup evlerde ortalama 5,3 kişi birlikte yaşamaktadır. Evlerin ortalama % 6 sı kadınların kendisine aittir. Ev dışında çalışan veya ev içinde çalışarak gelir elde eden kadın oranı sırasıyla % 7 ve % 3 tür. Ziyaret ettiğimiz hanelerdeki gelir daha çok 500 ila 2000 TL arasındadır. Kira ödemiyorlar 24% Ev kime ait? Kira 31% Kocasına 33% Kendisine Ev işleri dışında gelir getiren bir faaliyetiniz var mı? Ev dışında çalışıyor Çalışmak istiyor 7% fakat kocası/ailesi izin vermiyor 3% Ev içinde gelir getiren bir faaliyeti var 3% Çalışmak istiyor fakat iş bulamıyor Gelir getiren bir işi yok 81% 2000 TL'den fazla 12% Hanenin ortalama aylık geliri Geliri yok 8% 100-500 TL arası 9% 1000-2000 TL arası 30% 500-1000 TL arası 41% 4
Ziyaret ettiğimiz kadınların % 37 si mirastan pay alabildiklerini ifade etmiştir. İllerdeki duruma daha ayrıntılı bakıldığında kadınların eğitim seviyesi ve çalışma yaşamına katılımları arttıkça mirastan pay alma oranlarının da arttığı söylenebilir. Mirastan pay alan kişilerin % 65,7 si bu paylaşımın daha çok medeni hukuk çerçevesinde olduğunu ve genellikle eşit dağıtıldığını ifade etmektedir. Ailenizde kadınlar mirastan pay alabilir mi? Bilmiyorum 5% 37% 58% Miras paylaşımında dayanak alınan nedir? Sayı % Medeni kanun 5626 65,7 Töreler (din, inanç vs.) 2836 33,1 Bilmiyorum 107 1,2 Toplam 8569 Miras nasıl dağıtılır? Sayı % Kadın ve erkeğe eşit bir şekilde 5604 66,2 Erkeğe 2 hak, kadına 1 hak 1973 23,3 Erkeğe 3 hak, kadına 1 hak 742 8,8 140 1,7 Toplam 8459 5
Ziyaret ettiğimiz kadınların % 91 i kadınların şiddet yaşadığını düşünmektedir. Genel olarak cinsel şiddet daha az olmak üzere kadınların tüm şiddet türlerini yaşadığı düşünülmektedir. Görüştüğümüz kadınların % 30 u şiddet gören kadınların bundan kurtulmak için çaba gösterdiğini düşündüğünü söylemiştir. Şiddetten kurtulmak için öncelikle aileye başvurulmaktadır. Bundan sonraki tercih ise karakol, savcılık veya arkadaş olabilmektedir. Şiddetten kurtulmak için çaba gösteremeyen büyük çoğunluğun en önemli gerekçesi şiddet uygulayana karşı duyduğu korkudur. Bunu şiddete razı olma ve bazı illerde dil veya nereye başvuracağını bilmemek takip etmektedir. Sizce kadınlar şiddet yaşıyor mu? 9% 91% Kadınlar hangi şiddet türlerini yaşıyorlar? (%) 59,4 43,6 45,8 44,8 45,6 30,7 1,0 Fiziksel Ekonomik Sözel Psikolojik Cinsel Hepsini yaşıyorlar 6
Kadınlar şiddetten kurtulmak için çaba harcıyor mu? 30% 70% 63,1 Kadınlar şiddetten kurtulmak için nerelere başvuruyorlar? (%) 20,7 28,0 16,2 6,7 9,8 7,8 2,3 6,4 Kadınlar neden şiddetten kurtulmak için çaba harcamıyorlar? (%) 63,5 38,5 16,7 7,4 6,0 Nereye başvuracaklarını bilmiyorlar Dil bilmiyorlar Korkuyorlar Şiddete razı oldukları için 7
Ziyaret ettiğimiz kadınların 17447 si ortalama 3,6 çocuk sahibidir ve ilk çocuklarını doğurma yaşı kendi ifadelerine göre 19,9 olmuştur. Evde çocuklarıyla özel vakit geçirebilenlerin oranı % 68 olmuştur. Çocuklarıyla vakit geçiremeyen kadınlar ise buna gerekçe olarak büyük çoğunlukla boş vakitlerinin olmamasını göstermiştir. Annelerin % 14,2 si ise gerek duymadığı için çocuklarıyla özel vakit geçirmemektedir. Evde çocuğunuzla özel vakit geçirebiliyormusunuz? 32% 68% 55,7 Evde çocuğunuz/çocuklarınızla özel vakit geçirebiliyorsanız neler yapıyorsunuz? (%) 30,7 41,0 46,8 32,4 31,7 2,5 Oyun oynarız Resim yaparız Ev işleri yaparız TV izleriz Şarkı söyleriz Hepsi Evde çocuğunuz/çocuklarınızla özel vakit geçiremiyorsanız nedeni nedir? (%) 76,7 14,2 22,0 12,5 3,6 Gerek duymuyorum Vaktim olmuyor Çok çocuk var hangisiyle vakit geçireyim? Çocuklar birbirleriyle oynar, benimle oynamasına gerek var mı? 8
Kadınların % 60,5 i evde çocuklarıyla yaşadıkları problemleri konuşarak, dinleyerek çözdüklerini ifade etmiştir. Korkutarak, cezalandırarak sorunları çözenlerin oranı % 30 ların altında kalmıştır. Çocuk sahibi kadınların % 62 si aile ile ilgili karalarda çocuklarına danışmaktadır. Evde çocuğunuz/çocuklarınızla bir sorun yaşadığınızda nasıl çözüyorsunuz? (%) Korkuturum İstediği bir şeyi yapmam Benim istediğimi yapması için zorlarım 5,9 9,1 10,1 Çocuğu babasına şikâyet etmekle tehdit Ara-sıra döverim/cezalandırırım 22,5 28,4 Konuşurum, birlikte çözüm bulmaya çalışırım 60,5 Onu dinlerim, anlamaya çalışırım 34,0 Ailenizle ilgili kararlar konusunda çocuklarınıza danışır mısınız? 38% 62% Çocuklarınız siz sormadan fikrini söylerse nasıl karşılarsınız? Sayı % Dikkate alırız 11915 68,3 Üstüne vazife olmayan şeylere burnunu soktuğu için kızarız 4794 27,5 730 4,2 Toplam 17439 9
Ziyaret ettiğimiz çocuk sahibi olan kadınların % 33 ü çocuklarıyla bir etkinliğe katıldıklarını söylemiş ve sadece % 39 u bundan sonra yapılacak etkinliklere katılmak istediğini ifade etmiştir. Her iki oran da oldukça düşük gözükmektedir. Daha önce imkânsızlıklar nedeniyle aileler çocuklarıyla bir etkinliğe katılma imkânı bulamamış olabilir ancak bundan sonraki etkinliklere katılma arzusunun bu kadar düşük olması eldeki veriler ile açıklanabilecek bir husus değildir. Çocuklarınızla bir etkinliğe katıldınız mı? 33% 67% Çocuklarınızla bir etkinliğe katılmak istermisiniz? 39% 61% 10
Sorularımızı cevaplayan kadınlar mahallelerinin yoksulluk, altyapı eksikliği, çocuk parkının olmayışı ve güvenlikle ilgili problemleri olduğunu ifade etmiştir. Kendilerinin en önemli ihtiyacının ekonomik destek ve iş olduğunu söylemişlerdir. Haklarını öğrenmek isteyenlerin oranı % 17, şiddetten kurtulmak için destek isteyenlerin oranı % 3 olmuştur. Mahallenizin en önemli sorunu nedir? Hepsi 25% Su Yol 15% Yoksulluk 19% Güvenlik 9% Çocuk parkı 17% Işıklandırma 3% En önemli ve acil ihtiyacınız nedir? Hepsi 22% 5% Şiddetten kurtulmak için destek 3% Haklarımı öğrenmek 17% İş 21% Ekonomik destek 32% 11