Araştırma/Research Article TAF Prev Med Bull 2008; 7(5):429-434 Hemşirelik Yüksek Okulu Öğrencilerinin Zaman Yönetimi Becerileri [Time Management Skills of Nursing Students] ÖZET: AMAÇ: Bu çalışmada, hemşirelik yüksek okulu öğrencilerinin zaman yönetimi becerilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. YÖNTEM: Tanımlayıcı olan bu çalışma, 1-31 Mayıs 2007 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, hemşirelik yüksek okulu öğrencileri oluşturmuş olup, toplam 323 öğrenci araştırma kapsamına alınmıştır. Verilerin toplanmasında Zaman Yönetimi Envanteri (ZYE) kullanılmıştır. Veri analizleri için yüzdelik ölçüleri, Kruskal Wallis, Anova, Mann-Whitney, iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi ve Spearman s korelasyon analizi kullanılmıştır.. BULGULAR: Öğrencilerin zaman yönetimi envanterinden aldıkları toplam puan minumum 46 maximum 127 olup, ortanca 90, ortalama ise 89.41±12,71 dir. Öğrencilerden yaşı yüksek olan grubun diğer gruba göre ZYE toplam puanları yüksektir. Akademik başarı ile toplam ZYE puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı korelasyon bulunmuştur. SONUÇ: Öğrencilerin zaman planlama konusunda kendilerini geliştirmeye ihtiyacı vardır. Yaşı büyük olan öğrenciler daha iyi zaman yönetim becerisine sahiptir. ZYE puanı artıkça akademik başarısı puanı da artmaktadır. SUMMARY AIM: The purpose of this research was to determine time management skills of nursing students. METHOD: Time Management Inventory and the form that has been developed via screening the literatures by researcher were used gather data. The descriptive study was carried out between the 1st May 2007 and 31st May 2007. The research population of this study constituted nursing students in a Nursing School in Turkey. The sample was consisted of 323 students. Statistical analysis was made using Mann-Whithey U test, One-way ANOVA, Kruskal-Wallis variance analysis, Sperman s correlation analysis. RESULTS: Nursing student s total time management points were minimum 46 maximum 127 and median is 89.41±12.71. Total time management points were higher at older age group than the other group. There was a significant correlation between total time management points and academic achievement of nursing students. CONCLUSİON: Nursing students needs progress about time planing. Students who are older age had better time management skills. As the total time management point increased also academic achievement point increased. Tülay Başak, Şenay Uzun, Filiz Arslan GATA Hemşirelik Yüksek Okulu, Ankara, Türkiye. Anahtar Kelimeler: Zaman yönetimi, hemşirelik yüksek okulu öğrencileri Key words: Time management, students of nursing school Sorumlu yazar/ Corresponding author: Tülay Başak, GATA Hemşirelik Yüksek Okulu, Hemşirelik Esasları BD. 06018 Etlik, Ankara, Türkiye. tbasak2003@yahoo.com GİRİŞ Türk Dil Kurumu zamanı bir işin, bir oluşun içinde geçtiği, geçeceği veya geçmekte olduğu süre, vakit şeklinde tanımlanmıştır (1). Başka bir tanımda da zaman; duyu organlarımız tarafından art arda gelen birtakım olaylar neticesinde hissedilen, tarifi son derece güç olan bir tür algı olarak ifade edilmiştir (2). Algı olarak belirtilen zaman; yerine konması, geri döndürülmesi, yenilenmesi, depolanması, satın alınması mümkün olmayan bir kaynaktır (3). Günlük hayatlarında insanlar, yaşadıkları zamanın farkına varamamaktadırlar. Hâlbuki zamanı fark etmek, etkili ve verimli bir şekilde kullanabilmek için onun iyi yönetilmesinin ön-şart olduğu vurgulanmıştır (4). Zaman yönetiminin, işgücü yoğun yöneticilerin zamanlarını daha iyi organize etmelerine yardımcı olmak amacıyla Danimarka da doğup, dünyaya yayıldığı belirtilmiştir. Yakın zamana kadar araştırmacıların ilgi alanı dışında kalan, ancak insan yaşamının amacı ve kişiliğinin verimliliğini doğrudan etkilediği fark edilen zaman önemli olmuş, zamanın etkili ve üretken kullanılabilmesi için zaman yönetimi gündeme gelmiştir. Günümüzde zaman yönetimi, özellikle profesyonel çalışma hayatında başarının en önemli unsurlarından biri durumuna gelmiştir (5,6). Zaman yönetimi; ihtiyaçları belirlemek, bu ihtiyaçları karşılayabilmek www.korhek.org 429
için gerekli olan hedefleri oluşturmak, öncelikli işleri belirlemek ve önceliklerle zamanı, planlama, programlama ve listeleme yoluyla uyumlaştırmak olarak tanımlanmaktadır (7). Zamanı iyi yönetmek bireysel anlamda; kariyeri daha iyi planlama ve geleceğe hazırlanma, daha fazla okuma ve öğrenme, yeni gelişmeleri ve teknolojiyi takip etme, aile ve diğer insanlara daha fazla zaman ayırma, dinlenme, eğlenme, düşünme, yeni fikirler yaratma, yeni projeler başlatmak için fırsat sağlar (6). Bu bağlamda, üniversite öğrencilerin başarısı zamanı tam ve doğru kullanmasından etkilenmektedir. Öğrencinin öğrenme için ayrılan zamanı tam ve etkin kullanmaması, öğrenmeyi olumsuz etkileyen etmenler arasında sıralanmıştır (8). Bu nedenle öğrencilerin zamanı iyi yönetmeleri gerekmektedir. Zaman yönetimi konusunda iyi bir beceriye sahip öğrencilerin, mezuniyet sonrası iş yaşamlarında da zamanı etkin kullanacağı ve vereceği hizmetinin verimliliğine katkı da bulunacağı düşünülmektedir. Hizmet veriminin ve kalitesinin sağlanması açısından çok önemli olan bu becerinin, hemşirelik öğrencilerinin okul yaşamındayken kazandırılmaya başlanması gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca yapılan çalışmalarda zaman yönetimi ile akademik başarı arasındaki pozitif ilişkinin saptanmasından dolayı, bu beceri aynı zamanda başarılı hemşireler yetişmesine imkan tanıyacaktır (7, 10, 11, 12). Bütün bu gerekçelerden hareketle çalışmada, hemşirelik öğrencilerinin zaman yönetimi becerilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışma, Hemşirelik Yüksek Okulu (HYO) öğrencilerin zaman yönetimi becerilerini saptamak amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmış ve 1 31 Mayıs 2007 tarihleri arasında Ankara da bulunan bir HYO nda yapılmıştır. Araştırmanın evrenini, HYO öğrencileri (toplam=332) oluşturmuş, örneklem seçimi yapılmamış, 2006 2007 akademik yılında 1 2 3 ve 4. sınıflarında öğrenim gören toplam 323 öğrenci (evrenin % 97,2 si) araştırma kapsamına alınmıştır. HYO nun tamamını kız öğrenciler oluşturmaktadır. Çalışmaya katılımda gönüllülük esas alınmış ve araştırmanın yapılabilmesi için HYO Müdürlüğü nden izin alınmıştır. Verilerin toplanmasında 2002 yılında Alay ve Koçak tarafından Türkçe ye uyarlanması ve geçerlilik güvenirlik çalışmaları yapılan Zaman Yönetimi Envanteri (ZYE) kullanılmıştır (9). Öğrencilerin yıl sonu akademik puanları, HYO Müdürlüğü nden alınmıştır. ZYE, Britton ve Glynn tarafından üniversite öğrencilerinin zaman yönetimi becerilerini ölçmek amacıyla hazırlanmıştır. Türkçe ye uyarlanan ankette, Temel Bileşenler Faktör Çözümlemesi yapılmış, anketin 3 alt boyutu ve madde sayısı 27 olarak belirlenmiştir. Zaman planlaması, zaman tutumları ve zaman harcattırıcılar başlıklarından oluşan envanter likert yöntemi kullanılarak hazırlanmıştır. Cevaplar her zaman-sık sık-bazennadiren-hiç ifadelerinden oluşmaktadır. Bu ifadelere 1 ile 5 arasında puan verilmiştir. ZYE de zaman planlaması alt ölçeği, uzun süreli ve kısa süreli (bir günlük veya haftalık) planlamaları temsil etmekte olup, bir tanesi (16. madde) tersine ifade olmak üzere 16 soru bulunmaktadır. Bu bölümden yüksek puan alan öğrencilerin, zamanını daha iyi kullananlar sınıfında olup zamanlarını harcamada kendilerinin söz sahibi oldukları belirtilmiştir. Zaman tutumları alt ölçeği, kişinin zaman yönetimi ile ilgili neler yaptığına yönelik maddeleri içeren 4 tane düz, 3 tane de (2, 6 ve 7. maddeler) tersine ifadeli olmak üzere, toplam 7 sorudan oluşmaktadır. Bu alt ölçekten yüksek puan alan öğrencilerin, zamanlarını iyi yönettikleri, her şeyi uzun zaman aralığında düşündükleri kabul edilmiştir. Diğer alt ölçek ise, öğrencilerin zamanı olumsuz yönde harcayan etkinliklerle ile ilgili 4 sorudan oluşmaktadır ve bu soruların hepsinde tersine ifade kullanılmıştır. Bundan dolayı bu maddelere zaman harcattırıcılar adı verilmiştir. Zaman harcattırıcıların, öğrencileri okul gayelerinden uzaklaştıran her şeyi içine aldığı ifade edilmiştir. Bu üç bölümden alınan puanların toplamı, ZYE sonucunu vermektedir. ZYE den alınabilecek maksimum puan 135 olup, minimum puan 27 dir. Veriler SPSS 13.0 programında kodlanmış, veri analizleri için yüzdelik ölçüleri, Kruskal Wallis, Anova ve Mann-Whitney, iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi ve akademik başarı ile zaman yönetimi beceri puanları arasındaki ilişkinin araştırılmasında Spearman s korelasyon analizi uygulanmıştır. 430 www.korhek.org
Tablo-1: Öğrencilerin ZYE Puanlarının Dağılımı (n=323) Min Ortanca Max Ort. S Zaman Planlaması Puanı 22 52 79 51,27 10,38 Zaman Tutumları Puanı 11 24 32 23,55 3,64 Zaman Harcattırıcılar Puanı 4 15 20 14,58 2,42 Toplam Zaman Yönetim Puanı 46 90 127 89,41 12,71 BULGULAR Öğrencilerin %23,3 ü 1. sınıf, %20,7 si 2.sınıf, %29,4 ü 3. sınıf, %26,6 sı 4. sınıfta okumakta olup, %43,3 ü 21-23 yaş grubu arasındadır. HYO öğrencilerin ZYE den aldıkları toplam puan minumum 46 maximum 127 olup, ortanca 90, ortalama ise 89.41±12,71 dir (Tablo-1) Öğrencilerin ZYE verdikleri yanıtlar incelendiğinde zaman planlaması bölümünde günü planlama için zaman ayırma (2,77±1,03) ve yapılacakların listesini oluşturma maddelerinde (2,68±1,21) ortalamalarının düşük olduğu ancak, öncelikleri belirleme (3,77±0,92) ve çok uğraş gerektiren çalışmalar için en iyi zamanı programlama (3,77±0,92) maddelerinde ortalamaların daha iyi olduğu görülmektedir. Zaman tutumları bölümünde, zamanı planlama işinde kendini geliştirmeye ihtiyaç duyma maddesi tersine ifadeli bir soru olup, bu soruda öğrencilerin ortalamalarının düşük olduğu (2,65±1,07) belirlenmiştir. Yani öğrenciler zamanı planlama konusunda kendilerini geliştirmeye ihtiyaç duymaktadır. Öğrencilerin zaman harcattırıcılar bölümünde ortalamalarının yüksek olduğu, yani zaman harcattırıcıların farkında oldukları belirlenmekle beraber okul ödevinin son teslim gününden bir gece önce hala onun üzerinde çalışma maddesinden ortalamalarının (2,74±1,15) düşük olduğu saptanmıştır. Ayrıca bu bölümde günde ortalama bir paket sigara içme maddesi tersine ifadeli olup, bu bölümde ortalamanın yüksek (4,73±0,77) olduğu görülmektedir. (Tablo-2). Sınıflara göre ZYE toplam puan ve alt ölçek puanları açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılık (p>0,05). Ancak yaşlara göre ZYE puanları karşılaştırıldığında, 21-23 yaş grubunda olan öğrenciler ile 17-20 yaş grubu olan öğrenciler arasında ZYE toplam puanı ve zaman planlama alt ölçek puanları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.(z=2,119 p=0,03 p<0,05, t=2,130 p=0,03 p<0,05) (Tablo-3). Sınıflara göre akademik başarı puanları açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunamamıştır (F=2,839, p=0,61). Akademik başarı ile toplam ZYE puanı arasında düşükte olsa bir korelasyon vardır ve bu korelasyon istatistiksel olarak anlamlıdır (r=0,243; p<0,001). ZYE alt ölçekleri ile akademik başarı arasındaki ilişki incelendiğinde; zaman planlaması alt ölçeği ile akademik başarı arasında r=0,222 lik bir korelasyon istatistiksel olarak anlamlıdır (r=0,222; p=0,001). Zaman tutum ve zaman harcattırıcılar alt ölçekleri ile akademik başarı arasındaki korelasyonlar ise istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05). TARTIŞMA Araştırma sonunda ZYE den alınan toplam puanların 46-127 arasında değiştiği ve ortalama puanın 89.41±12,71 olduğu saptanmıştır. Erdul un yaptığı çalışmada beş farklı üniversitede öğrenim gören kız öğrencilerinin oluşturduğu grubun toplam ZYE puan ortalaması 86,62±11,62 olarak bulunmuştur (7). Aynı çalışmada kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre daha iyi zaman yönetimi yaptıkları belirlenmiştir. Bu bulgular arasındaki farkın nedeninin örneklem grubundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Öğrencilerin ZYE ye verdikleri yanıtlar arasında, ortalama puanın üçün altında (orta nokta) olduğu maddelerin en fazla zaman planlaması bölümünde olduğu, zamanı planlama ortalamasının düşük, zaman harcattırıcılar bölümü puan ortalamasının ise daha yüksek olduğunu saptanmıştır. Bu bulgular, öğrencilerin zamanı planlamada etkin olamadıklarını ancak zaman harcattırıcıların farkında oldukları ve bunlardan kaçındıklarını göstermesi açısından önemlidir. Ayrıca zaman harcattırıcılar bölümü, aynı zamanda öğrencilerin sigara içmediklerini göstermesi açısından sevindiricidir. www.korhek.org 431
Tablo-2: Öğrencilerin ZYE verdikleri yanıtların dağılımı (n=323) Zaman Yönetimi Envanteri Ort. S.S. Zaman Planlaması (Kısa ve Uzun Vadeli Planlama) 1. Güne başlamadan önce gününüzü planlar mısınız? 3,39 0,94 2. Hafta baslarında her hafta için bir dizi amaçlar saptar mısınız? 3,29 0,97 3. Her gün planlama için zaman harcar mısınız? 2,77 1,03 4. Her gün kendiniz için bir takım amaçlar belirler misiniz? 3,20 0,96 5. Her gün yapmak zorunda olduğunuz şeylerin listesini yapar mısınız? 2,68 1,21 6. Okul günlerinizde yapmak zorunda olduğunuz aktivitelerin programını yapar mısınız? 3,02 1,19 7. Bir sonraki hafta için ne başarmak istediğiniz net olarak belirgin mi? 2,90 1,03 8. Çalışmalarınızı bitirmek için kendinize tarih saptar mısınız? 3,45 1,00 9. Çok uğraş gerektiren çalışmalarınız için en iyi zamanınızı programlamaya çalışır mısınız? 3,77 0,95 10. Sizin için önemli tarihleri (sınav tarihleri, ödev teslim tarihleri vs.) bir takvim üzerinde işaretler misiniz? 3,70 1,26 11. Bir akademik dönem için bir dizi amaçlar belirler misiniz? 3,24 1,05 12. Makaleleri şimdi gerekli olmasalar bile gelecekte olabilir diye dosyalar/fotokopisini çeker misiniz? 2,62 1,22 13. Yakın tarihte sınavınız olmasa bile, ders notlarınızı düzenli olarak tekrar eder misiniz? 3,13 1,24 14. Üzerinde çalışabileceğiniz şeyleri boş zaman bulduğunuzda yapabilmek için yanınızda taşır mısınız? 3,18 1,07 15. Önceliklerinizi belirler ve onlara uyar mısınız? 3,77 0,92 16. Her hafta sizinle ilgili şeyleri önceden bir plan yapmadan ve önceden takip etmeden yapar mısınız? 3,08 1,02 Zaman Tutumları 1. Zamanınızı yapıcı olarak kullanır mısınız? 3,47 0,86 *2. Zamanınızı planlama işinde kendinizi geliştirmeye ihtiyaç duyuyor musunuz? 2,65 1,07 3. Genel olarak kendi zamanınızı kendiniz planladığınızı hisseder misiniz? 3,59 0,95 4. Genellikle amaçlarınızın hepsini size verilen hafta içerisinde çoğunlukla başarabileceğinizi düşünür müsünüz? 3,65 0,82 5. Küçük kararları çabucak verebiliyor musunuz? 3,77 0,94 *6.İnsanlara hayır diyememekten, kendinizi sık sık okul işlerinizi engelleyen işlerle meşgul durumda bulur musunuz? 3,20 1,09 *7.Yapacak bir şeyiniz yoksa kendinizi uzun süre bekliyor durumda bulur musunuz? 3,19 0,98 Zaman Harcattırıcılar *1.Normal bir okul gününde, okul işlerinden kendi özel işlerinizle daha çok zaman harcar mısınız? 3,19 0,92 *2. Fayda sağlamayan alışkanlıklara veya aktivitelere devam eder misiniz? 3,91 1,05 *3. Günde ortalama bir paket sigara içiyor musunuz? 4,73 0,77 *4.Önemli okul ödevinin son teslim gününden bir gece önce hala onun üzerinde çalışır mısınız? 2,74 1,15 * Ters puanlanan sorular 432 www.korhek.org
Tablo 3. Öğrencilerin yaş gruplarına göre ZYE puanlarının dağılımı (n=323) Puanlar Yaş grupları Toplam Zaman Yönetimi Zaman Planlaması Zaman Tutumları Zaman Harcatıcılar Ortalama S.S: Ortalama S.S: Ortalama S.S: Ortalama S.S: 17-20 (n=183) 87,99 13,34 50,20 10,83 23,20 3,80 14,58 2,34 21-23 (n=140) 91,2 11,62 52,67 9,61 24,00 3,39 14,59 2,54 Öğrencilerin bulundukları sınıflara göre ZYE puanları arasında ilişki bulunmazken öğrencilerin 21-23 yaş grubunda olan öğrencilerin 17-20 yaş grubuna göre daha iyi zaman yönetimi yaptıkları belirlenmiştir. Trueman ve Hartley in yaptığı çalışmada öğrenciler 21 yaşından küçük, 21 25 yaş arası 25 yaşından büyük olmak üzere 3 yaş gurubunda zaman yönetim becerileri incelenmiş ve 25 yaş üstü öğrencilerin diğer iki yaş grubuna göre daha iyi zaman yönetim becerilerine sahip oldukları tespit edilmiştir. (13). Bizim çalışmamızda öğrencilerden en büyük yaş grubunda olanların zaman yönetim becerilerin diğer gruba göre daha yüksek olduğunu görmekteyiz. Bu sonuç, zaman iyi yönetmede yaşın da bir etken olduğunu göstermektedir. Akademik başarı ile toplam ZYE puanı ve zaman planlaması alt ölçeği arasında pozitif ilişki olduğu belirlenmiş ancak, zaman tutumları ve zaman harcattırıcılar alt ölçeklerinde ise ilişki olmadığı saptanmamıştır. Benzer şekilde Alay tarafından yapılan araştırmada da aynı bulgular elde edilmiştir (10). ZYE puanı artıkça akademik başarı puanı da artmaktadır.bu sonuç, akademik başarı da zaman yönetiminin rolünü göstermesi açısından önemlidir. Demirtaş ve Özer in çalışmalarında ise, ZYE in, zaman harcattırıcılar alt ölçeği ile akademik başarı puanı arasında istatistiksel bir ilişki bulunmamasına rağmen, diğer alt ölçekler arasında bulunmuştur (11). SONUÇ VE ÖNERİLER Öğrencilerin yaşı arttıkça daha iyi zaman yönetimi yapmaktadır. Tüm HYO öğrencileri, zaman planlamada yardıma ihtiyaç duymaktadır. ZYE den yüksek puan alan öğrencilerinin akademik başarılarının da yüksek düzeyde olduğu bulunmuştur. Öğrencilerin daha iyi zaman yönetimi yapmaları konusuna eğitim müfredatında yer verilmesi, pratik uygulamalarda da konunun önemine sık sık dikkat çekilmesi ve danışmanlık hizmetlerinin verilmesinin bu becerilerin arttırılmasında etkili olacağı düşünülmektedir. Aynı zamanda öğrenci hemşirelerin klinik uygulama performansları ile zaman yönetimi becerileri arasındaki ilişkileri değerlendirecek çalışmaların yapılması önerilebilir. KAYNAKLAR 1. Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük: http://www.tdk.gov.tr/ [Erişim Tarihi: 22.05.2007]. 2._Zamansızlık_ve_Kader_Gerçeği:_http://www.bilima rastirmavakfi.org/html2/yayinlar/zamansizlikvekad er.html_[erişim Tarihi:03.08.2007]. 3. Gayef A, Sur H, Demiray ST, İşçi E, Şener S. Hastane Yöneticileri Açısından Zamanı Anlamı ve Etkili Zaman Yönetiminin Esasları: http://www.sabem.saglik.gov.tr/akademik_metinle r/goto.aspx?id=3070[erişim_tarihi:_03.08.2007]. 4. Yılmaz A, Aslan S. Örgütsel Zaman Yönetimi: C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2002; 3(1): 25-46. 5. Akatay A. Örgütlerde Zaman Yönetimi: http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/makal eler%5cayten%20akatay%5c281_300.pdf [Erişim Tarihi: 22.05.2007]. 6. Sayan İ. Yönetici Hemşirelerde Zaman Yönetimi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi. 2005. 7. Erdul G. Üniversite Öğrencilerinin Zaman Yönetimi Becerileri İle Kaygı Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi. Bursa. Uludağ Üniversitesi. 2005. 8. Fidan N. Okulda Öğrenme ve Öğretme, Ankara. Alkım;1996, p. 207-208. 9. Alay S, Koçak S. Validty and Reliability of Time Management Questionnaire. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2002; 22: 9-13. 10. Alay S. Relationship Between Time Management and Academic Achivement of Selected University Students. Yüksek Lisans Tezi. Ankara. ODTÜ. 2000. 11. Demirtaş H, Özer N. Öğretmen Adaylarının Zaman Yönetimi Becerileri İle Akademik Başarısı www.korhek.org 433
Arasındaki İlişkisi. Eğitimde Politika Analizleri ve Stratejik Araştırmalar Dergisi. 2007; 2(1). 12. Britton BK, Tesser A. Effects of time management practices on college grades. Journal of Educational Psychology. 1991; 83(3): 405 410. 13. Trueman M, Hartley J. A Comparison Between The Time-Management Skills and Academic Performance of Mature and Traditional-Entry University Students. Higher Education. 1996; 32(2): 199-215. 434 www.korhek.org