Chapter 24: Frezeleme DeGarmo s Materials and Processes in Manufacturing
24.1 Giriş Frezeleme, düz bir yüzey elde etmek için yapılan temel bir talaş kaldırma işlemidir Freze bıçakları bir veya birden fazla kesici dişe sahiptir. Bu dişler bir eksen etrafında döner ve keserek parçadan talaş kaldırır. Frezeleme ile, tek veya birden fazla paso verilerek arzu edilen bir yüzey üretilir. Frezeleme ile kolayca seri üretim gerçekleştirilir.
24.2 Frezelemenin Temelleri Frezeleme iki gruba ayrılır: Çevresel Frezeleme:Yüzey, kesici gövdesinin çevresi üzerinde bulunan dişler tarafından oluşturulur. Oluşan yüzey, kesicinin dönme eksenine paraleldir. Alın Frezeleme: Oluşturulan yüzey kesici eksenine dik bir açı yapar. Malzeme çevresel dişler ile çıkarılır ve yüzey kısmında bir bitirme işlemi sağlar.
Çevresel Frezeleme Şekil 24-1 Çevresel frezeleme yatay freze tezgahlarında gerçekleştirilir. Bıçak Ns rpm hızıyla döner, V hızıyla malzeme kaldırır. Başlama ve bitirme payı, d paso derinliği ve bıçağın çapına bağlıdır. Diş başına besleme ft ve kesme hızı operatör tarafından seçilir.
Alın Frezeleme Şekil 24-2 Alın frezeleme çok dişli bir bıçak ( n 6 diş) kullanılarak dikey freze tezgahlarında gerçekleştirilir. Bıçak Ns rpm hızıyla dönerek V kesme hızını oluşturur.iş parçası fm in /dk. hızıyla beslenir. Payın uzunluğu, takım çapına ve kesiğin genişliğine bağlıdır.
Dikey ve Yatay Kesici Şekil 24-3 Alın frezeleme dikey kesici ile gerçekleştirilir. Levha frezeleme yatay tezgah ile aşağı doğru öğütme işlemi olarak yapılır.
Parmak Frezeleme Şekil 24-4 Bir bloğun düz tabanlı parmak freze bıçağı ile dikey tezgahta frezelenmesi. Sol da ve ortada, tabla bloğu kesiciye doğru hareket ettirir. Sağdaki yandan görünüşte, iş parçası sağdan sola takıma doğru beslenir.
Zıt yönlü ve Eş yönlü Frezelme Zıt yönlü frezeleme(konvansiyonel frezeleme) Kesici, iş parçasının besleme yönünün tersine doğru döner. Talaş kalınlığı başlangıçta çok incedir, daha sonra uzunluğu boyunca artar. Kesici bıçak, çalışma parçasını iter ve tabladan yukarı doğru kaldırma eğilimindedir. Eş yönlü frezeleme : Kesicinin dönme yönü besleme yönü ile aynıdır. Maksimum talaş kalınlığı kesici dişin çalışma parçasına değdiği noktadadır. Kesici dişler daha çabuk körelir. Çalışma parçası kesiciye doğu çekilir. Böylece çalışma tezgahın besleme adımında meydana gelecek gevşekliğin etkileri yok edilmiş olur.
Zıt yönlü Eş yönlü Frezeleme Şekil 24-5 Çevresel ve alın frezelemede eş yönlü ile zıt yönlü frezeleme
24.3 Freze Takımları ve Kesiciler Çok çeşitli freze takımları kullanılır, en çok kullanılan takımlar alın freze takımları ve parmak freze takımlarıdır. Parmak frezeler(şekil ekil 7) Parmak frezeler çeşitli geometrilere sahip olabilirler: Düz Kabuk Boşluklu
Diğer Freze Bıçak türleri Alın frezeleme takımlarının çevresi boyunca dizinlenebilir kesici uçları vardır.(şekil 6) Yüzey (alın) takımları çeşitli geometrilere sahiptir. (Şekil 8) Ortası boş Kenar frezeleme takımları (Şekil 10) Çatallı freze Slot kesiciler Dilme kesiciler
Yüzey takımı Şekil 24-6 Konvansiyonel alın frezeleme (solda). Fc kesme kuvveti diyagramı (sağda). işlemin kesintili yapısını göstermektedir. (From Metal Cutting Principles, 2nd ed., Ingersoll Cutting Tool Company.)
Parmak Freze Geometrisi Şekil 24-7 Parmak frezeler genellikle kaplanır. Parmak frezeler çeşitli boyutlarda olur ve konik bir mil üzerine monte edilir.
Alın Freze Geometrisi Şekil 24-8 Alın freze bıçakları çeşitli tasarımlara sahip olabilir.
Kenar Frezeleme Takımları Şekil 24-10 Kenar freze bıçaklarının dişlerinin yan ve uç kısımları keskindir. Bu yüzden slot veya oluk açabilirler.
Helisel Freze Takımları Şekil 24-12 Helisel dişler, artan biçimde talaş oluşumuna neden olur.
Şekilli Bıçaklar Karmaşık şekiller gerektiğinde şekilli kesiciler kullanılmaktadır. T-slot kesiciler, slot açmak için kullanılır. Bir parmak freze ilk önce başlangıç oluğu açmak için kullanılır.
24.4 Freze Tezgahları Freze tezgahlarının dört en yaygın çeşidi, güçlerine (ve dolayısıyla talaş kaldırma yeteneğine) göre artan sırada aşağıda listelenmiştir: 1. Koç tipi tezgahlar 2. Kolon-ve-diz-tipi freze makineleri a. Yatay tezgahlar b. Dikey tezgahlar 3. Sabit yatak tipi freze makineleri 4. Planya tipi freze makineleri
Freze Tezgahlarının Temel Yapısı Çoğu freze sütun ve diz tasarımına sahiptir. Sütun, bir tabana monte edilir ve dönen mil sütun üzerinde yer alan bir dize monte edilir. Diz, dikey yönde hareket eder. Malzeme, boyuna hareket edebilen bir tabyaya bağlanır, tabla da enine hareket eden bir eyerin üzerine monte edilmiştir. Bu tür frezelerin en yaygını Koç frezeleridir. Bu tezgahlarda bir motor ve makara sistemi sütunun üstüne yerleştirilmiştir.
Yatak Tipi Frezeler Derin pasolar ve ağır malzeme çıkarılması yapılır. Yatakta sadece yatay hareket vardı. Yatak ayarlandıktan sonra, milin yüksekliği işlem sırasında değiştirilmez. Kullanımları kolay olduğundan oldukça yaygındırlar.
Freze Tezgahlarının Temel Yapısı FIGURE 24-14 Sütun-diz tipi frezenin temel bileşenleri. Tabladaki iş parçası ve tutucu, takıma göre X, Y, ve Z yönlerinde hareket edebilir.
Yatak tipi freze Yatak tipli dikey milli ağır üretim için frezenin genellikle üç hareketli ekseni vardır.
Planya tipi freze Planya tipi frezelerin, fazla miktarda talaş kaldırmak için çok sayıda kafası bulunur. Malzemenin besleme hızları düşüktür. Sadece tek paso vermek için kullanılır. Fazla miktarda talaşın kaldırılacağı çalışma parçaları için avantajlıdırlar.
FIGURE 24-16 Planya tipi freze tezgahları
Freze Tezgahı Seçimi Uygun freze tezgahını seçmek için aşağıdaki kriterleri göz önünde bulundurmak gerekir. 1. Dönme yönü ve rpm 2. Makine yeteneği (kesinlik ve hassasiyet) 3. Makine kapasitesi (iş parçasının boyutu) 4. Milinin mevcut beygir gücü (makine beygir gücünün genellikle % 70) 5. Otomatik takım değiştirme