Türkiye ile İsveç kalkınma işbirliği 2010-2013 dönemi ülke işbirliği stratejisi

Türkiye ile İsveç kalkınma işbirliği 2010-2013 dönemi ülke işbirliği stratejisi

1 Hükümet kararı eki UF2010/2097/EC 21.01.2010 Türkiye ile İsveç kalkınma işbirliği 2010-2013 dönemi ülke işbirliği stratejisi Özet Bu strateji 1 Ocak 2010-31 Aralık 2013 döneminde İsveç in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinde yol gösterici olacaktır. İsveç`in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinde Avrupa Birliği (AB) üyeliği koşullarını iyileştirecek şekilde demokrasinin güçlendirilmesi hedeflenir. İsveç`in yardımları, İsveç Hükümetinin Doğu Avrupa ülkeleri reform işbirliğinin hedeflerini ve İsveç in tematik öncelikli konularını göz önünde tutan çalışmalarda kullanılacaktır. Türkiye de görülen ekonomik ve demokratik gelişmeler bir bütün olarak, 1999 yılında ülkenin AB aday ülke statüsüne yükseltilmesinden sonra da olumlu istikamette devam etmiştir. AB nin 2005 Sonbaharında verdiği Türkiye nin katılım müzakerelerinin başlatılması kararı öncesinde ülkede demokrasi ve insan hakları alanlarında çok sayıda reform gerçekleştirilmiştir. Türkiye de bundan sonra da reformlar yapılmıştır. Ancak halen büyük ve somut gelişmelere gereksinim vardır. AB üyeliği için çözülmesi gereken önemli stratejik reform sorunları arasında demokrasi ve insan haklarına olan saygıyı güçlendirmek ve bunu garanti altına alan kurumları kurmak vardır. İsveç`in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinde istikamet demokrasi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği sektörü olacaktır. İşbirliği Türkiye nin demokratik yapısını ve AB üyeliği öncesinde gerekli reformları yapabilme yeteneğini güçlendirecektir. Seçim yapılırken Türkiye nin AB üyeliği öncesinde en fazla hangi alanlarda reform yapmaya ihtiyacı olduğu incelemesi, İsveç in mukayeseli üstünlüğü, Türkiye nin hazırlamış olduğu stratejiler ve gelişme planları esas alınmıştır. Daha etkili bir yardım için süreçte hedef, çalışmalarda üzerinde bileşilen

2 programlarla sınırlı kalmak, bu çalışmalara konsantre olmak, çalışmaların planlanması, yerine getirilmesi ve kalkınma çalışmalarının izlenmesi sırasında Türkiye nin kendi yapısından daha fazla yararlanılmaya başlanması için çalışmak olacaktır. İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida), İsveç İstanbul Başkonsolosluğu ve kalkınma işbirliğine iştirak eden diğer İsveçli aktörler arasındaki işbirliğini artırmak ve bu aktörlerin kalkınma işbirliğindeki rol paylaşımına açıklık getirmek uzun vadeli sürdürülebilir bir katkıda bulunulmasının koşullarını iyileştirecektir. Kalkınma işbirliği diyalogunda ele alınacak konular AB entegrasyonunun derinleştirilmesi, toplumsal cinsiyet eşitliği, kadınların demokratik toplum gelişmelerine katılımı ve ifade özgürlüğüdür. İsveç in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinin 2010-2013 döneminde mali hacmi, İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida) vasıtasıyla yılda yaklaşık 73 milyon kron ve İsveç İstanbul Başkonsolosluğu vasıtasıyla ise yılda yaklaşık 14 milyon kron olacaktır. Bölüm 1. İşbirliğinin hedefleri ve istikameti 1. Hedef ve öncelikler İsveç`in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinde Avrupa Birliği (AB) üyeliği koşullarını iyileştirecek şekilde demokrasinin güçlendirilmesi hedeflenir. Türkiye ile olan kalkınma işbirliği bu şekilde Doğu Avrupa ülkeleri reform işbirliğinin hedefleri olan, güçlendirilmiş demokrasi, adil ve sürdürülebilir bir gelişme, Avrupa Birliğine ve temel değerlerine yaklaşım konularında katkıda bulunacaktır. Türkiye ile olan işbirliğiyle, İsveç in dış yardım ve kalkınma işbirliğinde izlediği haklar perspektifi ve ayrıca yoksul kişilerin gözünden gelişim perspektifinden hareket eden, küresel kalkınma politikasının genel hedefi olan adil ve sürdürülebilir bir gelişmeye katkıda bulunmak da gerçekleşmiş olmaktadır. Stratejinin hareket noktası hükümetin tematik öncelikli konular olarak saptamış olduğu demokrasi, insan haklarına katkıda bulunmak ve toplumsal cinsiyet eşitliğini, kadınların kalkınmadaki rollerinin geliştirilmesini teşvik etmektir. İsveç`in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinin istikameti, demokratik toplum yönetimi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği olacaktır. Seçim yapılırken Türkiye nin AB üyeliği öncesinde en fazla hangi alanlarda reform yapmaya ihtiyacı olduğu incelemesi, İsveç in mukayeseli avantajları, Ulusal Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Programı dahil (National Plan for the Adoption of the Acquis) Türkiye nin hazırlamış olduğu stratejiler ve gelişme planları esas alınmıştır.

3 İsveç in kalkınma işbirliği, Türkiye nin AB katılım sürecine ve katılım ortaklığı belgesi çerçevesinde getirilen yükümlülüklerin yerine getirilmesine katkıda bulunarak Türkiye nin genel hedefine, Avrupa Birliği (AB) üyeliğine ulaşmasını kolaylaştıracaktır. Öncelik özellikle üyelik müzakerelerinde mevcut çözülmesi gereken en zor konulara verilecektir. Bölgesel yoğunlaşma Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardımı Aracı ile koordinasyon içinde gerçekleştirilecektir. İsveç dış politikası çerçevesinde yürütülen İsveç-Türkiye siyasi diyalogu ile kalkınma işbirliği arasında mutabakat olması, sinerjilerin garanti altına alınması ve reformlara etkili yardımda bulunulması açısından önem taşır. Daha etkili bir yardım için süreçte hedef, çalışmalarda üzerinde bileşilen programlarla sınırlı kalmak, bu çalışmalara konsantre olmak, çalışmaların planlanması, yerine getirilmesi ve kalkınma çalışmalarının izlenmesi sırasında Türkiye nin kendi yapısından daha fazla yararlanılmaya başlanması için çalışmak olacaktır Kalkınma işbirliği diyalogu konuları AB bütünleşmesinin derinleştirilmesi, toplumsal cinsiyet eşitliği, kadınların toplumdaki demokratik gelişmelere katılımı ve ifade özgürlüğüdür. 2. İstikamet ve kapsam 2.1. İşbirliği alanları İsveç in yardımları, demokrasi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği sektörüne teksif edilecektir. Bu sektör çerçevesinde toplumun gelişmesindeki rolünü güçlendirmek amacıyla sivil toplum desteklenecektir. Sektör içinde özellikle kadınlar ve azınlıklar perspektifi yerine getirilecektir. Türkiye nin ekonomik en zayıf bölümlerinin gereksinimleri de nazarı itibara alınacaktır. Türkiye nin de bu sektörde hazırlamış olduğu bir çok stratejileri vardır. Türkiye bu stratejilerle genel olarak reformlar yaparak demokrasi ve insan hakları alanlarında AB standartlarına ulaşmayı hedeflemektedir. Stratejilerin kapsamına giren konular arasında kamu kurumu personelinin yeterliliklerinin artırılması, kurumların daha etken bir şekilde çalışmasını sağlamak ve adli sistemde reform vardır. İsveç`in demokrasi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği sektöründe hedefleri: 1. Türkiye nin AB`ye katılım süreci yükümlülüklerini yerine getirebilme imkanlarının güçlendirilmesi Bu hedefe ulaşabilmek için, özellikle kadınlar ve azınlıklar düşünülerek, adli

4 yardım ve adalete erişim konuları üzerine odaklanılmak suretiyle adli sistemde yapılacak reformlara katkıda bulunulacaktır. Katkılar, AB nin yaptığı çalışmaların bir tamamlayıcısı olacak ve Türkiye nin adli sistem reformu stratejisinin, ve bu reformla ilgili eylem planının yerine getirilmesini destekleyecektir. Yerel idareleri güçlendiren, bölgesel ve yerel kalkınma, toplum planlaması ve çevre sorunları gibi konularda yerelleşmeyi kolaylaştıran idari reformlara ve çalışmalara da yardımda bulunulması mümkün olacaktır. İdari reformlara yardımda bulunulurken öncelikle kapasitenin gelişmesi üzerine odaklanılacaktır. İsveç in çalışmaları yurttaşların kamu yönetimine katılımını artırmaya ve bu yönetimde daha etkili olmalarına katkıda bulunacaktır. 2. İnsan hakları ile toplumsal cinsiyet eşitliğine saygıyı artırmak ve bu değerleresahip çıkmak İnsan haklarına katkıda bulunulması, yargı kurumları dahil devlet kurumlarıyla işbirliği yapılmasını ve de sivil toplumun desteklenmesini içerir. Bu aktörler arasındaki ekip çalışması da güçlendirilecektir. Bu hedefe ulaşabilmek için İsveç in yardımlarında öncelikle ifade özgürlüğüne, kadınlarla erkeklerin eşit haklara sahip olduklarına ve azınlıkların toplum gelişmesine katılımına odaklanılacaktır. Türkiye nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı uygulama çalışmalarına özellikle, ekonomik ve siyasi alanda kadınların katılımını artıracak projelere destekte bulunulacaktır. Yardım esas itibarıyla sivil toplum içinde bu konularla ilgili olarak çalışan gruplara yönlendirilecektir. Ancak kamusal yapılanmalara da yardımda bulunulması mümkün bulunmaktadır. İsveç teki örgütlerin vasıtasıyla yapılacak yardımlarla, toplumsal cinsiyet eşitliği, azınlıkların sorunları, çocuk hakları perspektifi dahil insan haklarını izleme, işkenceyle mücadele ve LGBT (Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Transcinsel) sorunları üzerinde durmak konusunda sivil toplumun sahip olduğu rol güçlendirilecektir. 3. Demokrasi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili toplum tartışmalarının artması Bu hedefin, sektörde mevcut diğer hedeflerin tamamlayıcısı olarak görülmesi gerekmektedir. Bu hedefe ulaşabilmek için konuların toplumda tartışılmasına katkıda bulunacak etkinlik ve sektör için önem taşıyan, demokrasi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği gibi AB Kopenhag kriterleri içinde de yer alan kavramlarla ilgili diyalog desteklenecektir.

5 Kültür işbirliği de yardımların gündemine getirilebilir. Bu tür etkinlikler örneğin müzik, tiyatro ve edebiyat dallarında olabilir. Kültür işbirliği çalışmalarının koşulu Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) Dış Yardımlar Komitesi (DAC) dış yardım kriterlerine uygun olarak şekillendirilmiş olmasıdır. 2.2 Yardım şekilleri İsveç yardımlarının bir bölümü merkezi, bölgesel ve yerel düzeyde Türk kamu yönetimini güçlendirilmesine gidecektir. Demokratik ve sürdürülebilir bir gelişmenin koşullarını güçlendirmek amacıyla, Türkiye de faaliyet gösteren veya Türkiye ile işbirliği yapan İsveç örgütleri kanalıyla yapılacak yardımlar dahil olmak üzere, sivil toplumun gelişmesi de desteklenecektir. İsveç in yapacağı işlerin hazırlık çalışmalarında bir hareket noktası da program yaklaşımı olacaktır. Bu program yaklaşımı ile İsveç, işin planlanması, yerine getiriliş ve takibinde daha büyük bir oranda ilgili ülkenin/örgütlerin sistemlerinin kullanılması için çalışacaktır. Katkıda bulunanların bir çoklarının bir kurum veya bir programa yaptıkları müşterek bir yardım konusunda iş birliği yapmaları gerekmektedir. Bütçeye katkıda bulunulmasının güncel olmadığı düşünülmektedir. İsveçli ve Türk aktörler arasındaki aktör işbirliğine, proje ve program yardımlarının tamamlayıcısı olarak yardımda bulunulması mümkündür. Bu yardımla İsveç ile Türkiye arasında kalkınma işbirliği alanında uzun vadeli ilişkiler geliştirilmesi ve bu ilişkilerin muhafaza edilmesi hedeflenmektedir. İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida) ve İsveç in İstanbul Başkonsolosluğu aralarındaki rol dağılımına açıklık getirilmesi amacıyla kurulacak sürekli diyalog sayesinde çalışmalarda aynı görevi yerine getiren Türk partnerler olması engellenecektir. 2.3 Diyalog konuları İsveç, mali yardımların tamamlayıcısı olarak Katılım Ortaklığı Belgesinden ve Türkiye nin hazırlamış olduğu Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Planı ndan hareketle kalkınma işbirliğinde üç konuda diyalog kuracaktır. Avrupa Birliği ne katılım müzakerelerinde AB ye üye olunması için çözülmesi gereken sorun olarak belirlenen, azınlıkların hakları, demokrasi ve insan hakları alanlarında mevcut önemli sorunlara odaklanılarak derinleştirilmiş Avrupa Birliği entegrasyonu. Toplumsal cinsiyet eşitliği ile kadınların demokratik toplum gelişimi sürecine katılımı.

6 İfade özgürlüğü. Belirtilen konularda kurulacak diyalog ve yapılacak mali yardımlar birlikte etkili olabilecektir. Bunun dışında strateji döneminde Türkiye ile olan tüm diyaloglar sırasında İsveç Hükümetinin bu strateji için saptamış olduğu ilgili iki tematik öncelikli konulardan hareket edilecektir. Diyalog ilgili hükümet temsilcileri ve sivil toplumla kurulacaktır. AB Komisyonu ile olan işbirliği çerçevesinde Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardımı ile ilgili olarak Ankara daki AB Komisyonu Temsilciliği ve Brüksel deki AB Komisyonu Genişleme Direktörlüğüyle de diyalog kurulacaktır. Kalkınma işbirliğindeki diyalogla, İsveç dış politikası çerçevesinde yürütülen diyalog arasında koordinasyon kurulacaktır. 2.4 Kapsam (Hacim) İsveç in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinin 2010-2013 döneminde mali hacmi, İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida) vasıtasıyla yılda yaklaşık 73 milyon kron ve İsveç İstanbul Başkonsolosluğu vasıtasıyla ise yılda yaklaşık 14 milyon kron olacaktır. Yapılacak işlerin sayısı üzerinde bileşilen program içeriği ile sınırlı tutulacak ve bu konulara konsantre olunacaktır. 3. Uygulama Stratejinin gerçekleştirilmesi, katılım müzakereleri dahil Türkiye nin AB ile bütünleşmesinin devam etmesine bağlıdır. Stratejinin uygulanabilmesinin koşulu ulusal reform çalışmalarının devam etmesi, demokrasi ve insan hakları alanlarında sürekli ilerlemeler kaydedilmesidir. Bir ve iki numaralı hedeflerin yerine getirilmesi ve takibinden öncelikle İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida) sorumlu olacaktır. Sida ayrıca İsveç in Ankara Büyükelçiliğiyle birlikte Türk partnerler, AB Komisyonu ve katkıda bulunan diğer taraflarla yapılacak genel stratejik diyalogdan da sorumlu olacaktır. İsveç in İstanbul Başkonsolosluğu öncelikle 3. hedefin yerine getirilmesi ve takibinden sorumlu olacaktır. Başkonsolosluk ayrıca, büyüme potansiyeline sahip ve Türkiye nin AB ye uyum süreci açısından önem taşıyan konular üzerinde ulusal düzeyde tartışmalar yapılmasına katkıda bulunacak yerel çalışmaları desteklemek suretiyle de stratejinin gerçekleştirilmesine katkıda bulunacaktır. Sida ile Başkonsolosluk arasında daha kapsamlı bir rol dağılımı, işbirliği stratejisinin uygulanması sırasında tespit edilecektir. Sida ve Başkonsolosluk işbirliği stratejisisin etkili bir şekilde gerçekleştirilmesini güven altına almak amacıyla çalışmalarla ilgili olarak sürekli koordinasyon içinde olacaktır.

7 3.1 Çok taraflı aktörler dahil katkıda bulunan diğer taraflarla işbirliği İsveç in kalkınma işbirliği başta AB Komisyonu olmak üzere katkıda bulunan diğer taraflarla yapılacak yakın diyalog ve Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) ile koordinasyon içinde gerçekleştirilecektir. AB Komisyonu ile yapılacak işbirliği, Yardımların Etkinliği Hakkındaki Paris Bildirgesi, Accra Eylem Planı ve AB nin Davranış Kuralları ve İşbölümüne İlişkin Tamamlayıcı Davranış Kuralları Kodu ile geliştirilecek ve yönlendirilecektir. İsveç Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardımının etkili bir biçimde yönlendirilmesi ve İsveç in kalkınma işbirliğinin nasıl en iyi bir şekilde mali yardımın tamamlayıcısı olacağı hususunda Ankara ve Brüksel le diyalog içinde olacaktır. İsveç, İsveç yardımlarının yönünde, koşulları haiz çok taraflı örgütlerle yaptığı işbirliğini devam ettirecektir. 3.2 Adaptasyon, uyum ve koordinasyon Katkıda bulunanlar arasındaki koordinasyonun geliştirilmesi için koşullar iyidir. Bu işbirliğinde Türkiye nin reform ve kalkınma stratejilerinden hareket edilecektir. İsveç, kalkınma çalışmalarının planlanması, yerine getirilmesi ve izlenmesinde Türkiye nin kendi yapılarının daha kapsamlı olarak kullanılmaya başlanması için çalışacaktır. Sektör kısmen ilgili Türk makamları ve Ankara daki AB Komisyonu temsilciliğiyle yapılan diyalog sonucunda seçilmiştir. Sektör saptanırken ayrıca Türkiye nin AB üyeliği öncesinde en fazla hangi alanlarda reform yapmaya ihtiyacı olduğu incelemesi, daha önceki işbirliğinden edilen tecrübeler, katkıda bulunan diğerler aktörlerin çalışmaları ve İsveç in mukayeseli avantajları esas alınmıştır. İsveç, örneğin yapılacak toplantı, seyahatler ve raporların hazırlanmasında katkıda bulunan diğer aktörlerle birlikte hareket etmek için daha çok çalışacaktır. İsveç, reform işbirliğini daha az sayıda alan ve konu üzerine teksif etmek ve diyalog konusunda daha fazla oranda personel kaynaklarından yararlanmakla, AB Komisyonu ve katkıda bulunan diğer taraflarla olan koordinasyonu geliştirecek ve Türkiye deki ilgili taraflarla stratejik bir diyalog kurabilme kapasitesi elde etmiş olacaktır. İsveç, resmi makamlarla olan işbirlikleri dahil olmak üzere aktörler arasındaki işbirlik çerçevesinde, yardımla ilgili prensipleri uygulamaları için İsveçli aktörleri daha fazla desteklemeye başlayacaktır. İsveç kamu sektöründeki aktörlerle ilgili olarak, aktörler arasındaki işbirliğinin partner öncelikleri ve mümkün olduğu kadar diğer katkıda bulunan taraflarla olan koordinasyona uygun olmasını güven altına alacaktır. İsveç, İsveçli kamu sektörü aktörlerini, partnerin düzenli olarak başvurduğu ekonomik izleme sistemini kullanmaya teşvik edecektir.

8 3.3 İsveçli aktörler arasında fikir birliği İsveç`in Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinin idaresi İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida) ve İsveç in İstanbul Başkonsolosluğundadır. İşbirliğinin idaresi kısmen de İsveç Enstitüsü ne verilmiştir. İsveç, Türkiye nin üyelik müzakerelerinin başlatıldığı 2005 yılında özel bir Türkiye Programı hazırlamış, bu programda İstanbul daki Başkonsolosluğa ve İsveç Enstitüsü ne aktif bir rol verilmişti. Sida, Başkonsolosluk ve İsveç Enstitüsü, planlama ve izleme çalışmalarını düzenli olarak birlikte yaparak birbirleriyle eşgüdüm içerisinde çalışacaklardır. Kalkınma işbirliğiyle ilgili işleyen güçlendirilmiş bu eşgüdüm yanında, Başbakanlığın da temsil edildiği bir eşgüdüm grubu kurulması mümkün bulunmaktadır. 4. İzleme İşbirliği stratejisinin izlenmesi çalışmalarında AB Komisyonu ilerleme raporları, Türkiye nin Ulusal Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Programı uygulamalarının sonuçları ve Türkiye nin ulusal istatistikleri esas alınacaktır. İzleme sonuçları güncellenmiş bir sonuç matrisi ile bir strateji raporunda gösterilecektir. Türkiye ile yılda bir işbirliğinde edinilen tecrübeler ele alınarak kontrol edilecek ve İsveç in gelecekteki kalkınma işbirliği planlanacaktır. Kalkınma işbirliğinde izlenmesi gerekli önemli konular, uzun vadede sonuca ulaşılmasını engelleyebilecek, idarede rüşvet ve personelde rotasyon şeklinde kendisini gösteren risk unsuru oluşturan hususlardır. İsveç in, rüşvetle ve doğurduğu olumsuz sonuçlarıyla mücadele etmek amacıyla yapacağı işler arasında düzenli olarak risk analizleri yapmak ve İsveç kalkınma işbirliği ile ilgili denetimler yapılması ve ihtiyaç halinde gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak vardır. 5. Aşamalı olarak sona erdirme Güncel işbirliklerine kıyasla, Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinde daha az sayıda sektörlere ve çalışmalara odaklanılacaktır. İşbirliği bir sektör çerçevesinde kalınarak gerçekleştirilecek, program yaklaşımı (yardımların yerine getirilmesi sırasında öncelikle ilgili ülkenin/örgütün kendi program ve sistemlerinin kullanılması) lehine hareket edilecek ve çalışma konusu sayısı azaltılacaktır. Bu nedenle devam etmekte olan ve yeni stratejinin kapsamına girmeyen çalışmalar aşamalı olarak en geç 31 Aralık 2011 tarihine kadar sona erdirilmiş olacaktır. İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı nın (Sida), Başbakanlık/Dışişleri Bakanlığı ile istişarelerde bulunarak aşamalı olarak sona

9 erdirilecek çalışmalarla ilgili bir plan yapması ve aşamalı olarak sona erdirilecek işlerin hangi safhada olduğu hakkında bilgi vermesi gerekmektedir. Bölüm 2. Geçmiş 1. Özet olarak ülke analizi Türkiye, Avrupa ve Asya da yer alan jeopolitik ve ekonomik bir bölgesel güç merkezidir. Türkiye nin üye olduğu kuruluşlar arasında Avrupa Konseyi, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve NATO vardır. Türkiye bir çok yıllardan beri hedefinin bilincinde AB ile daha yakın ilişkiler kurmak için çalışmaktadır. Türkiye nin Avrupa entegrasyonu projesiyle olan ilişkileri çok eskidir. Türkiye daha 1959 yılında bu tarihlerde adı Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) olan Avrupa Birliği ne üye olmak için başvurmuştur. Türkiye ile katılım anlaşması 1963 yılında imzalanmıştır. Türkiye, AB ye üye olmak için 1987 yılında yeniden başvuruda bulunmuş ve Avrupa Birliği 1999 yılında Türkiye nin aday ülke statüsüne yükseltilmesine karar vermiştir. Ekim 2005 te başlayan üyelik müzakereleri sürekli ilerlemektedir. Türkiye de 2002 yılından beri Adalet ve Kalkınma Partisi(AKP) iktidardadır. AKP, oyların yaklaşık %47 sini aldığı 2007 parlamento seçimlerinde ülkedeki en büyük siyasi parti olarak durumunu daha da güçlendirmiştir. AKP nin Mart 2009 da yapılan yerel seçimlerde oyları biraz azalmış olsa da AKP halen Türkiye deki en büyük siyasi partidir. Türkiye de siyasi sahnede görülen nisbi kutuplaşmadır. Bu kutuplaşmaya çoğunlukla damgasını vuran iktidar partisi AKP ile toplumdaki geleneksel olarak nüfuz sahibi olan kurumlar arasındaki uyuşmazlıklardır. İç politikada çoğunlukla daha geniş kapsamlı reformlar yapılması ve yasalar çıkarılması gerektiği hususunda konsensüs bulunmamaktadır. Türkiye de AB üyeliğine halkın verdiği destek zaman zaman %70 gibi yüksek bir orana ulaşmıştır. Ancak farklı AB üyesi ülkelerin Türkiye nin tam üyeliğine karşı oldukları yönündeki açıklamalardan sonra üyeliği destekleyenlerin oranı azalmıştır. AB üyeliği AKP Hükümeti için çok önceliklidir. Türkiye nin üyelik öncesinde karşı karşıya olduğu aşılması zor hususlar ve anahtar konular, AB ile yapılan katılım anlaşmasında ve katılım ortaklığı anlaşmasında tanımlanmıştır. Türkiye nin Avrupa Birliğinin üyelik için aradığı Kopenhag kriterleri olarak adlandırılan kriterleri yerine getirmek için öncelik vereceği konular 9. Ulusal Kalkınma Planı ( 2007-2013) ve Ulusal Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Programı nda belirtilmiştir.

10 Türkiye nin ekonomik olarak gelişmesi olumlu istikamette gitmeye devam etmiş ve demokrasi alanında da başarılar kaydedilmiştir. AB süreci Türkiye de 1999 yılından beri bir çok alanda önemli reformlar yapılması sonucunu doğurmuştur. Askerin sivil toplumdaki rolü ve nüfuzu azalmıştır. Tartışma ortamı daha açık bir hale gelmiştir. Ölüm cezası kaldırılmış ve insan haklarıyla ilgili önemli sözleşmeler onaylanmıştır. Türkiye de bugün eğilim çoğunlukla toplumda büyük ve hassas olan değişikliklere sebep olmasına rağmen, Osmanlı İmparatorluğu nun mirası olan çok kültürlülüğün ulusal Türk devleti çerçevesinde ifade edilmesine gittikçe daha fazla oranda müsaade edilmeye başlanmasıdır. Türkiye de son yıllarda önemli reformlar gerçekleştirilmiştir. Ancak gelişmeler genel olarak ve daha çok sınırlı kalmıştır. Türkiye nin devam eden reform sürecinde ve AB ye uyum çalışmalarında öncelikli olan konular demokrasinin ve hukuk devletinin, demokrasi ve hukuk devletiyle ilgili kurumların derinleştirilmesi, azınlıklarınki dahil insan haklarına saygının artırılması, ifade özgürlüğünün güçlendirilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliği durumunun iyileştirilmesidir. Türkiye ikibinli yılların başında geçirdiği derin ekonomik krizden sonra 2002 2007 yılları arasında bu krizden çıkarak, yılda ortalama %6,9 oranında büyüme hızı göstermiştir. Türkiye ticari ilişkilere bağımlı bir ülkedir. Küresel ekonomik krizden etkilenmiş ve bu yüzden büyüme hızı azalmıştır. 2009 yılında ekonomik gelişme hızının eksi %4 olması beklenmektedir. İşsizlik oranı %16 ya yükselmiştir. Ancak gençler, kadınlar ve bir azınlığa mensup olan kişiler arasında bu oran çok daha yüksektir. Yoksulluk devam eden bir sorundur. Bu konuda bölgeler arasında büyük farklılıklar vardır. Türkiye deki ekonomik gelişmeler genel olarak toplumdaki zayıf gruplara yansımamıştır. Başta Doğu ve Güneydoğu olmak üzere halkın tahminen %20 si yoksulluk içinde yaşamaktadır. Türk Hükümeti, iş imkanları yaratmak ve bölgenin ekonomik olarak kalkınmasını sağlamak amacıyla bu bölgelerle ilgili bir kalkınma planını uygulamaya başlamış bulunmaktadır. Bu planda yer alan hedeflere ulaşılıp ulaşılamayacağını henüz söyleyebilmek mümkün değildir. Küresel kriz yüzünden yoksulluğun artması mümkündür. Adli sisteme, özellikle kadınlar, çocuklar ve azınlıklara için geçerli olan erişebilme eksikliği ile sistem içerisindeki zayıf kurumlar damgasını vurmuştur. Hukukun üstünlüğünü güçlendirmek ve erişebilirliliği artırmak için son yıllarda yapılan uğraşılara rağmen halen sorunlar devam etmektedir. Özellikle eleştirilen konular arasında mahkemelerin yasaları yorumlayış şekilleri, savcılarla hakimlerin sorumluluğu ne şekilde paylaşacaklarına açıklık getirilmemiş olması ve idari sistemin zayıflığı vardır. Sistematik olmasa da halen işkence ve kötü muamele vakaları meydana gelmesi ve özellikle failleri hakkında adli soruşturma eksikliği üzerinde durulmaya devam edilmektedir. Türk Hükümeti adli sistemde yapılacak reformlarla ilgili kapsamlı bir projeyi kabul etmiştir. Halen bir rüşvetle mücadele stratejisi üzerindeki çalışmalar ise

11 devam etmektedir. Bazı onaylama süreçleri kalmış olmasına rağmen Türkiye, işkencenin önlenmesiyle ilgili BM İşkenceyi Önleme Sözleşmesi ek protokolü dahil önemli olan insan hakları sözleşmelerinin büyük bölümünü imzalamış bulunmaktadır. Kadın haklarını düzenleyen ulusal mevzuat yapılan değişikliklerle iyileştirilmiştir. Bu mevzuat bugün esas itibarıyla AB ülkeleri mevzuatlarıyla aynı çizgidedir. Ancak kabul edilen değişiklikleri hayata geçirilebilmek için daha yapılması gereken çok şey vardır. Doğu ve Güneydoğu bölgeleri başta olmak üzere ataerkil yapı Türkiye yi karakterize etmeye devam etmektedir. Avrupa da kadınların istihdam piyasasına en az katıldığı ülke Türkiye dir. Evde kadına şiddet halen çok yaygındır. Kadınların siyasete katılımı artmıştır ancak parlamento üyelerinin sadece % 9 u kadındır. İstihdam piyasasındaki, yüksek öğrenim gören kadın sayısının azalması ve toplumda geleneksel değerlere daha fazla yer verilmeye başlanmasıyla son yıllarda toplumsal cinsiyet eşitliği alanında olumsuz gelişmeler meydana gelmiş olduğunu Türk kadın örgütleri bildirmektedirler. Türkiye de LGBT(Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Transcinsel) kişiler devamlı tehdit altında yaşamakta ve çok sık tacizlere ve şiddete maruz kalmaktadırlar. Adli sistemde yapılan reformlara rağmen bu grup genelde polislerin, hakimlerin ve savcıların kötü davranışlarıyla karşılaşmaktadır. Türkiye de resmi olarak tanınmış sadece üç dini azınlık vardır. Bunlar Rum Ortodokslar, Ermeniler (Ortodoks ve Katolik) ve Musevilerdir. Ülkede yaşayan diğer halk grupları örneğin Süryaniler/Asuriler, Kürtler, Romanlar veya Aleviler azınlık olarak resmen tanınmamaktadırlar. Ancak Türk Hükümeti başta Kürtlerin hakları olmak üzere farklı azınlıkların hakları sorununa daha fazla odaklanılması için inisiyatif almış bulunmaktadır. Bu çerçevede tüm ülkede izlenilebilen resmi bir Kürtçe televizyon kanalı yayın yapmaya başlamıştır. Çıkarılan yeni yasalarla kısmen dini azınlıklara ait cemaatlerin faaliyette bulunabilmeleri güçlendirilmiştir. Genel olarak Türk Hükümeti temsilcileri ile çeşitli azınlıklar arasındaki diyalog daha düzelmiştir. Bu AB perspektifi açısından olumlu bir gelişmedir. Ancak Türkiye nin Kopenhag kriterlerinde ifade edilen AB üyeliği koşullarına uygun olarak, dini ve kültürel çokluk dahil azınlık haklarını güçlendirmek için daha fazla önlemler almaya ihtiyacı bulunmaktadır. Hükümetin yeni bir Anayasa teklifini gündeme getirme planı henüz gerçekleşmemiştir. İfade özgürlüğü alanında halen mevcut olan eksiklikler, Türkiye nin AB üyeliğinin önündeki en büyük engellerden birisi olarak ortaya çıkmaktadır. Türk Hükümeti baskılardan sonra Türk Ceza Yasasındaki en fazla eleştirilen Türkiye Cumhuriyetini ve kurumlarını alenen aşağıladıkları düşünülen gazeteci ve yazarlar hakkında açılan ceza davalarında kullanılan maddeleri değiştirmiştir. Yasa değişikliklerinden sonra açılan dava sayısı azalmıştır. Ancak Türkiye de halen barışçı bir görüş ifade edenler aleyhinde bu ifadelerine dayanılarak dava açılabilmektedir. Bunun dışında mevzuat içinde aynı amaçla kullanılan bazı benzeri maddeler de bulunmaktadır.

12 Çevre ile ilgili konular Türkiye nin AB ye uyum çalışmalarının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Türkiye çevrenin korunması ile ilgili konularda daha fazla sorumluluk almaya başlamıştır. Kyoto Protokolü 2009 başında onaylanmıştır. Türk çevre mevzuatının AB mevzuatına uygun hale getirilmesi için uyum çalışmaları yapılmaktadır. Bu çerçevede örneğin çok kapsamlı bir çevre stratejisi formüle edilmiştir. Ancak yasaların yerel ve bölgesel düzeyde karar mevkiinde olanlar nezdinde hayata geçirilmesi başta olmak üzere daha yapılması gereken çok şey vardır. 2. Sonuç ile ilgili özet değerlendirme Bundan önceki strateji 1 Temmuz 2005 te yürürlüğe girmiş ve Aralık 2009 dahil yürürlükte kalmıştı. Bu strateji döneminde İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida) ve İsveç in İstanbul Başkonsolosluğu aracılığıyla yaklaşık 146 milyon kron ödeme yapılmıştır. İsveç in yaptığı bu yardımlarda özellikle Avrupa işbirliği için oluşturulmuş yapılara uyum, kadınlarla erkeklerin eşitliği, azınlık ve kültürel haklar dahil insan haklarının güçlendirilmesi başta olmak üzere AB entegrasyonu üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede Türkiye nin müşterek Avrupai değerler ve işbirliği yapılarıyla bütünleşmesini güçlendirmek amacıyla özellikle Türkiye ve İsveç teki halklar arasında gerçekleştirilecek teatiler üzerine odaklanılmıştır. Sida ve İsveç in İstanbul Başkonsolosluğunun bir araya getirdiği sonuçla ilgili bir değerlendirme, oldukça küçük kapsamlı olmalarına rağmen çalışmaların büyük bir bölümünün, Türkiye nin AB üyelik müzakereleri açısından amaca uygun olduğunu ve strateji önceliklerini yerine getirdiğini göstermiştir. Kadınların ve fiziksel engellilerin hakları, belediye idareleri, gençlerin yaşam durumları, sivil toplumun rolü ile ilgili bilgiler artmış, yardım projeleri ve planlama konusunda sorumluluk alınması gerektiği isteği güçlenmiş ve bu şekilde projelerin çoğunda beklenilen sonuca ulaşılmıştır. Ulaşılan bir sonuca örnek olarak Raoul Wallenberg Enstitüsü ile Bilgi Üniversitesi arasındaki işbirliği gösterilebilir. Bu iki kurum arasındaki işbirliğinde fiziksel engelliliğe bir hak perspektifi entegre edilmesi fiziksel engellilerin daha iyi bir duruma kavuşturulması sonucunu doğurmuştur. İsveç ve Türk belediyeleri arasındaki işbirliği çerçevesinde bütçe planlaması, personel nitelikleri geliştirmesi, belediyelerin şehir planlamasındaki sorumlulukları, enerji ve atık planlaması gibi pilot projeler gerçekleştirilmiştir. Türkiye deki diğer belediyelerin çalışmalarında bu projeleri örnek alabilmeleri mümkün olabilecektir. Türkiye deki kadın örgütlerine yapılan yardımlar, kadınların nüfuzunu artırmak amacıyla etkide bulunabilmek için daha aktif çalışılmaya başlanması ve kırsal bölgede okuma yazma bilen kadınların oranının artması sonucunu doğurmuştur. Daha önceki stratejide İsveç makamlarının, şirketlerinin, halk hareketlerinin ve belediyelerinin kapsamlı olarak bu stratejiye katılmaları için çalışılacağı ve

13 insanların bir araya gelmelerinin önemli olduğunun düşünüldüğü belirtilmişti. Kalkınma işbirliğinin, idari imkanlarının sınırlı olması yanında, bir çok küçük boyutlu projeler ve bu projelerde çok sayıda aktörlere yer verilmesi,türkiye deki ilgili taraflarla stratejik diyalog kurulmasını ve AB Komisyonu ile diğer katkıda bulunan taraflarla koordinasyona katılmayı zorlaştırmıştır. Diyaloglarda daha fazla oranda personel kaynaklarının kullanılmasıyla İsveç diğer katkıda bulunan taraflarla daha fazla koordinasyon kurabilecektir. İsveç`in Türkiye ile olan kalkınma işbirliği İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı (Sida) ve İsveç in İstanbul Başkonsolosluğu tarafından idare edilmiştir. İşbirliğinde ayrıca bazı yardımlar İsveç Enstitüsü vasıtasıyla kanalize edilmiştir. İsveçli aktörler arasındaki net bir rol paylaşımı yapılmamış, işbirliği ise sadece enformasyon teatisiyle sınırlı kalmıştır. Aktörler arasındaki rol paylaşımına daha fazla açıklık getirilmesi ve daha etkili bir işbirliği uzun vadeli sonuç alınmasına katkıda bulunabilme imkanlarını arttıracaktır.

14 3. Özet olarak çok taraflı aktörler ve AB Komisyonu dahil diğer katkıda bulunan tarafların ülke içindeki çalışmaları ve rollerinin analizi Türkiye de oldukça az sayıda katkıda bulunan vardır. Katkıda bulunan tarafların çoğu çalışmalarını sona erdirmiştir veya aşamalı olarak sona erdirme süreci içindedir. Türkiye ye en fazla Avrupa Birliği yardım yapmaktadır. Strateji dönemi içindeki Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardımı (IPA) yaklaşık 3,23 milyar avroya ulaşmaktadır. IPA, beş unsur ihtiva etmektedir. Bunlar, geçiş yardımı ve kurumların inşası, sınır ötesi işbirliği, bölgesel kalkınma, insan kaynaklarının güçlendirilmesi ve kırsal bölgelerin kalkınmasıdır. AB nin 2002 yılından beri ayrıca Demokrasi ve İnsan Hakları için Avrupa Aracı (European Instrument for Democracy and Human Rights) çerçevesinde hazırlanmış bir Türkiye Programı vardır. Avrupa Birliği ile katkıda bulunan diğer taraflar arasındaki koordinasyon sınırlı kalmıştır. Ancak Avrupa Komisyonu 2009 başında bu işbirliğinden sorumlu olacak bir kişiyi göreve getirmiş bulunmaktadır. Dünya Bankası nın 2008-2011 dönemi stratejisi özel sektörün, sosyal sektörün (sosyal sigorta sistemi ve sağlık sigortası sistemi) ve kamu yönetiminin kalkındırılması üzerine yöneliktir. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programının (UNDP), İsveç in de bazı çalışmalarıyla katkıda bulunduğu konularda kapsamlı bir portföyü vardır. UNDP kadın hakları, yerel idareler ve yerel düzeydeki çevre sorunlarıyla ilgili çalışmaları desteklemektedir. Türkiye de, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) de faaliyet göstermektedir. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) 2008 yılında Türkiye yi faaliyetleri kapsamına almıştır. Banka nın yardımları özel sektör içinde enerji ve çevre alanlarında faaliyet gösteren şirketlere de gidecektir. Bunun dışında ayrıca belediye hizmetleriyle ilgili projeler de planlanmaktadır. Çok taraflı ilişkiler çerçevesinde faaliyette bulunan en büyük aktör özel sektörün geliştirilmesi ve altyapı ile ilgili çalışmalarda bulunan Japonya dır. Almanya nın Türkiye ile resmi bir devlet kuruluşu olan Alman Teknik İşbirliği Kurumu (GTZ ) aracılığıyla yürüttüğü özellikle çevre sorunları alanını kapsayan bir kalkınma işbirliği vardır. Ancak bu işbirliği 2010 yılında aşamalı olarak sona erecektir. İngiltere, Hollanda, Norveç, Danimarka ve Almanya nın esas itibarıyla demokrasi ve insan haklarına yönelik, ülkelerin Büyükelçilikleri vasıtasıyla yürütülen küçük çaplı programlar vardır. Ancak bu ülkelerin çoğunlukla faaliyetlerinde yol gösterici olacak bir stratejileri bulunmamaktadır. Durum özetlenecek olursa, Türkiye ye yardımda bulunanların sayısı oldukça azdır. Kalkınma işbirliği çerçevesinde Türkiye ye yapılan yardımlar ülke toplam GSMH sinin küçük bir bölümünü oluşturmaktadır. Türkiye ye en fazla çevre sorunları ve özel sektörün geliştirilmesi konularında yardımda bulunulmaktadır. Türkiye ye demokrasi ve insan hakları alanlarında katkıda

15 bulunanların sayısı daha fazladır. Ancak ihtiyaç büyükken programlar sınırlıdır. Türkiye ye katkıda bulunanlar arasında koordinasyon ve tamamlayıcılık işbirliğinin Türkiye ye AB üyeliği öncesinde Kopenhag kriterlerini yerine getirmesi için verilen desteği güçlendirmesi mümkündür. 4. İsveç in Türkiye de sahip olduğu rolün özet olarak analizi 4.1 AB nin ve İsveç`in aldığı siyasi kararlar ve işbirliği açısından uygun olan süreçler AB 1999`da oybirliğiyle Türkiye nin aday ülke statüsüne yükseltilmesine karar vermiştir. Üyelik müzakereleri bu karardan 6 yıl sonra başlatılabilmiştir. Türkiye nin müstakbel AB üyeliğinin gelişme ve reformlara devam edilmesinin arkasındaki en büyük itici güç olma niteliği devam edecektir. Türkiye nin üye olabilmesi için yerine getirmesi talep olunan hususlar, Türkiye ile AB arasındaki Ortaklık Anlaşması ile Türkiye nin Ulusal Eylem Planı nda belirtilmiştir. Gerekli olan bu reformların gerçekleştirilmesi için Türkiye ye Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı ndan mali yardımda bulunulmaktadır. İsveç, Türkiye nin üyelik için gerekli kriterleri yerine getirdiği zaman AB ye üye olmasını desteklemektedir. İsveç Hükümeti Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki bölgesel güvenlik ve kalkınma, elektrik enerjisi tedariki alanlarındaki stratejik işbirliğine büyük önem atfetmektedir. 4.2 Kalkınma için fikir birliği Türkiye ile İsveç arasındaki ikili ilişkiler iyidir. Bir çok konuda işbirliği yapılmaktadır. Türkiye son yıllarda, ülkenin stratejik konumuna ve açık olarak ortaya serdiği Ortadoğu yu, Güney Kafkasya yı ve Afganistan/Pakistan ı içine alan bölgede istikrar ve güvenliğe katkıda bulunmak isteğine istinaden daha aktif bir dış politika izlemeğe başlamıştır. Bu nedenle Türkiye nin AB entegrasyonu ve ülkenin bölgede sahip olduğu rollüyle orantılı olarak, İsveç dış politikasındaki öncelikli konuların ve düşüncelerin de nazarı itibara alınması Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinin önemli bir görevi haline gelmektedir. Türkiye ile kalkınma işbirliği ve dış politika diyalou dışında ticari, kültürel, bilimsel araştırmalar ve göçle ilgili alanlarda da işbirliği yapılmaktadır. Türkiye sahip olduğu büyük iç piyasası ve coğrafi konumuyla İsveçli aktörler için de enteresan bir ülke olmaktadır. Bir çok büyük İsveç şirketi uzun zamandan beri Türkiye de faaliyet göstermektedir. İsveç ticaret ve sanayi sektörü bu sayede İsveç in kalkınma işbirliği için kaynak oluşturabilecek bilgiler ve deneyimler elde etmiştir. İsveç Ticaret Konseyi nin İstanbul da başlıca görevi Türkiye pazarında iş kurmak veya büyümek isteyen İsveç şirketlerine yardım etmek

16 olan bir ticaret merkezi vardır. Türkiye ile olan araştırma ve araştırma işbirliği büyük bölümüyle İstanbul daki İsveç Araştırma Enstitüsü (SFII) faaliyetleri çerçevesinde yapılmaktadır. Enstitü, İsveç teki üniversite, yüksek okullar ve diğer araştırma kurumlarıyla yaptığı işbirliği vasıtasıyla İsveç in Türkiye deki ve Doğu Akdeniz bölgesindeki araştırmalarını teşvik etmektedir. İsveç Araştırma Enstitüsü kar gayesi gütmeyen bir dernektir. Giderleri büyük bölümüyle Başbakanlık/Eğitim Bakanlığı tarafından finanse edilmektedir. Türkiye Programın maksatı, kalkınma işbirliği vasıtasıyla halklar arasında ilişkiler kurulmasını sağlamak ve kapsamlı bir işbirlik oluşturmaktır.ticaret ve sanayi sektörüyle olan işbirliği Büyükelçilik, Başkonsolosluk ve Ticaret Konseyi tarafından yürütülmektedir. Bu nedenle de bu kurumlar arasında Türkiye ve Stockholm de işbirliği olması önem taşımaktadır. 4.3 İsveç le Türkiye arasındaki diğer ilişkiler İsveç ile Türkiye arasında kapsamlı bir parlamenter ziyaretleri teatisi vardır. İsveçli parlamenterler Türkiye ye büyük ilgi göstermektedirler. Son yıllarda çok sayıda parlamento heyeti Türkiye yi ziyaret etmiştir. Türkiye parlamentosundaki en büyük grup Türkiye İsveç Dostluk Grubu dur. İsveç, finanse ettiği çalışmalar çerçevesinde ve AB nin Eşleştirme Programı vasıtasıyla İsveç ile Türk makamları arasında yapılacak işbirliğini teşvik etmektedir. İsveç teki Türk diasporası Türkiye nin kalkınması hususunda muhtelif şekillerde potansiyel bir kaynak oluşturmaktadır. Diasporaya mensup olanların büyük bölümü ve hatta ikinci, üçüncü kuşağa mensup olanlar Türkiye ile olan ilişkilerini devam ettirmekte ve bu şekilde halklar arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesine katkıda bulunmaktadırlar. Bu nedenle İsveç in Türkiye ile olan kalkınma işbirliği çerçevesinde gelişime katkıda bulunacak bu potansiyelden en iyi şekilde nasıl yararlanılabileceğinin ele alınması gerekmektedir. 4.4 İsveç`in mukayeseli avantajları İsveç in Türkiye nin Avrupa Birliği üyeliğini desteklemesi ve iki ülke arasında uzun zamandan beri devam eden karşılıklı güvene dayanan ilişkiler yüzünden İsveç ile Türkiye arasında çok yakın bir siyasi işbirliği vardır. Bu nedenle bu hususun kalkınma işbirliğinde de önemli bir mukayeseli avantaj olarak görülebilmesi mümkündür. İsveç demokrasi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili çalışmalar

17 konusunda uzun yıllara dayanan bir tecrübeye sahiptir. İsveç in kapasitenin artırılması işbirliğinde katılımcı Türk aktörler ve diğer işbirliği partnerleri değerli, uzun vadeli ve dengeli olarak tarif edilmiştir. Türk makamları da İsveç in mali yardımlardan ziyade sadece üyelik müzakereleri çerçevesinde değil kapasitenin de geliştirilmesine katkıda bulunmasını istediklerini belirtmektedirler. İsveç örgütlerinin Türkiye deki mevcudiyetleri ve örgütlerin sivil toplumun güçlendirilmesi için verdikleri destekler Türkiye deki demokratik gelişmeler açısından önemli bir katkı teşkil etmektedir. 4.5 İsveç`in rolü konusunda varılan sonuçlar Türkiye aldığı yardımlardan çok daha fazla dış yardımda bulunmaktadır. Türkiye ye katkıda bulunanların sayısı azdır. Ancak AB nin, Türkiye ye Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) vasıtasıyla yaptığı yardım önemlidir. İsveç in yaptığı yardımlar artırılmış olmasına rağmen bu yardım mali yönden marjinal kalmaya devam edecektir. İsveç in rolü esas olarak AB nin demokrasi, insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği alanlarında Türkiye ye yaptığı yardımları tamamlamak ve yardımların kullanımı, hazırlanacak projelerin planlaması sorumluluğunun güçlendirilmesi ve yardımların etkili olarak kullanılması için yapılacak diyaloga katkıda bulunmak olacaktır. 5. Gelecekteki işbirliğinin hedefleri ve teksif olunacak konularla ilgili görüşler Ülke analizine göre Türkiye nin Kopenhag kriterlerini yerine getirebilmesi için daha fazla reformlar yapmaya ihtiyacı bulunmaktadır. Yapılması gereken reformlar arasında bağımsız, etkili ve vatandaşlar için erişilebilir bir yargı için adli sistemde ve azınlık haklarının, ifade özgürlüğünün güçlendirilmesi için yapılacak reformlar vardır. Yapılması gerekli bir çok husus bulunan başka bir konu da kabul edilen yeni yasaların hayata geçirilmesi başta olmak üzere toplumsal cinsiyet eşitliğidir. Sonuçlarla ilgili kanaate göre İsveç amaca uygun çalışmalarda bulunmuştur. Ancak bu çalışmaların ulusal reformlarla doğrudan bağlantısı zayıf kalmıştır. İsveç in katkıları küçük parçalar halinde ve İsveçli aktörler arasında olan sınırlı işbirliğiyle gerçekleştirilmiştir. Kalkınma işbirliği çok ve farklı konulara dağıtılmış, bu ise sürdürülebilir bir sonuca varılabilmesini kısıtlamıştır. Kurulan diyalog sınırlı kalmıştır. İsveç in yardımlarının Türkiye nin reformlarına daha fazla oranda katkıda bulunabilmesi için rol paylaşımına daha fazla açıklık getirilmesi, İsveçli aktörler arasındaki koordinasyonun güçlendirilmesi, daha az sayıdaki kısmi konular üzerine odaklanılması ve Türk partnerle stratejik

18 diyaloga girilmesi gerekmektedir. İsveç in mümkün olduğunca bir program yaklaşımı örneğin kalkınma işbirliğinin planlanması, yerine getirilmesi ve izleme konusunda mümkün olduğunca ülkenin/örgütün kendi sisteminin kullanılması veya birden ziyade katkıda bulunan tarafların bir kuruma veya bir programa destek vermek konusunda işbirliği yapmaları yoluyla, yardımın daha etkili olması için çalışması gerekmektedir. Ülke analizi ve İsveç in Türkiye deki rolüyle ilgili olarak yapılan analiz düşünülecek olursa Türkiye ile olan kalkınma işbirliğinde demokrasinin güçlendirilmesi, insan haklarına saygının artırılması ve toplumsal cinsiyet eşitliği üzerine odaklanılması gerekmektedir. İsveç in katkılarının kapsamı Türk ekonomisine kıyasla marjinal kalmaktadır. Bu nedenle de İsveç in işbirliğinde bir sektör üzerinde konsantre olması gerekmektedir. Bu, İsveç in ulusal reform çalışmalarına etkili bir şekilde katkıda bulunabilmesi için şarttır. Çevre sorunları ile ilgili de katkılarda bulunulması üzerinde durulan bir konudur. Ancak bu sektöre katkıda bulunan çok sayıda diğer aktörler olduğundan ve aynı konudaki çalışmaların tekrarlanması riski olduğundan çevre ile ilgili işbirliğinde belediyeler düzeyinde kalınması gerekmektedir. İşbirliği stratejisinde Türkiye de meydana gelen ekonomik gelişmelere rağmen Türkiye de halen mevcut olan yoksulluk da göz önüne alınmıştır. Türkiye de kadın hakları, ifade özgürlüğü ve özellikle yoksul bölgelerde adli yardım alanlarında çalışmalar yapılması gerekmektedir. Yardımlarda esas olarak kadınların ve azınlıkların ekonomik ve politik toplumun gelişmesine katılımına ve güç durumda olan gruplara bu konularda adil davranışlara muhatap olmalarına odaklanılacaktır.

103 39 Stockholm Telephone: Int+46-(0)8-405 10 00, fax: Int+46-(0)8-723 11 76, web site: www.ud.se Cover: Editorial Office, The Ministry for Foreign Affairs Printed by XGS Grafisk service, 2010 Article no: UD 10.041