ARMONİYE YABANCI SESLER GEÇİT, İŞLEME, BASAMAK, GECİKME SESLERİ GEÇİT Geçit sesi, bir ezgi akora ait bir sesten (örneğin akorun 3lüsünden), akora ait olan bir başka sese (örneğin akorun 5lisine) geçmek için kullanılır. Geçit sesi, zayıf zamanda gelir. Aşağıdaki örnekte GEÇİT sesi özelliği taşıyan notalar, altına "g" harfi yazılmak suretiyle belirtilmiştir. İŞLEME İşleme sesi, akora ait bir sesin İKİLİ ARALIK mesafesinde yukarısındaki veya aşağısındaki sesine, zayıf zamanda uğramasıyla gerçekleşir. Bu ikili aralık "küçük ikili" veya "büyük ikili" olabilir. Aşağıdaki örnekte İŞLEME sesi olma özelliği taşıyan notalar, altına "i" harfi yazılmak suretiyle belirtilmiştir. BASAMAK Basamak sesinin birinci özelliği, bu sesin geçit ve işlemenin tersine GÜÇLÜ ZAMANDA gelmesidir. Basamak sesi akora ait olan sesin yukarı veya aşağı yönüne doğru İKİLİ ARALIK uzaklığında duyulur ve akora ait sesin gelişi gecikmiş olur. Aşağıdaki örnekte BASAMAK sesi olma özelliği taşıyan notalar, altına "b" harfi yazılmak suretiyle belirtilmiştir.
GECİKME Gecikme sesi, bir anlamda basamak sesine benzemekle birlikte, basamak sesinden farkının, geciken akora ait sesin (ilgili derece ile) bir önceki vuruştan UZATMA bağı ile gelmesidir. Yukarıdaki BASAMAK örneğinden yola çıkarak, ikinci ölçünün birinci vuruşunda yer alan FA sesi'nin, birinci ölçüde akora ait bir ses iken, ikinci ölçüde BİRİNCİ DERECEYE AİT Mİ SESİ'NİN BİR VURUŞ GECİKME ile duyularak, FA SESİNİN GECİKME NOTASI (Geciktirici ses) haline geldiğini görüyoruz. Aşağıdaki örnekte GECİKME sesi olma özelliği taşıyan notalar, altına "gc" harfi yazılmak suretiyle belirtilmiştir. KALIŞLAR (KADANSLAR) Birbirini izleyen derecelerin yazılış veya oluşturulma sırasındaki farklılığa göre değişik öntakılar alan akor-derece oluşumlarına, evrensel müzik terminolojisinde KADANS, dilimizdeki terminolojide KALIŞ adı verilmiştir. Temel olarak 4 tür KALIŞ vardır. TAM KALIŞ (ki MÜKEMMEL KALIŞ da denilir) Derece geliş sırası / sıraları: I - IV - V -I
YARIM KALIŞ Derece geliş sırası: I - IV - V / I - V / I - IV Yarım Kalış sadece IV. veya V. derecede kalışlarda olmaz. Kalışın son akor'unda I. derece duyulmasına rağmen eğer soprano partisinde I. derecenin kök sesi dışında kalan üçlüsü veya beşlisi varsa bu durum da YARIM KALIŞ sayılır.
KIRIK KALIŞ Derece geliş sırası / sıraları: I - IV - V - VI / I - V - VI PLAGAL KALIŞ Derece geliş sırası / sıraları: I - IV - I
MOTİF, FİGÜR Bir ezgi'nin en küçük parçacığına FİGÜR, figürden biraz daha büyük ezgi parçacığına MOTİF adı verilir. Motif ve Figür'ü oluşturan unsurlar: Aralıkların yapısı, çıkıcı ve inici yapı, tartımsal yapı. Aralıkların yapısı: Örneğin küçük ikili; Çıkıcı ve İnici Yapı: aralığın yukarı veya aşağıya doğru olması; Tartımsal Yapı: Süre değerlerinin benzeşmesi. Aşağıdaki örnekte 4 adet figür ve 2 adet motif yer almaktadır. Örneklemek gerekirse Figür 1, büyük üçlü aralık; çıkıcı ve dörtlük süre birimlerinden oluşan tartımsal yapıya sahiptir. Örneği iyi inceleyerek konuyu anlamaya çalışınız. DÖNEM (PERİYOD) Bir ezginin oluşumunu incelerken, çıkış noktamızın DÖNEM (PERİYOD) adı verilen müzik cümlesi yapısı olması gerekmektedir. DÖNEM teriminin eğitim için de kullanıldığını düşünelim. Örneğin, 2004-2005 EĞİTİM DÖNEMİ denildiğinde aklımıza GÜZ YARIYILI ve BAHAR YARIYILI gelmektedir. Benzer bir şekilde bir DÖNEM, ÖNCÜL ve SONCUL'dan oluşmaktadır. Bu bilgiyi şöylesi bir sonuca dökebiliriz. DÖNEM=ÖNCÜL+SONCUL. Bir DÖNEM ölçü sayısı itibarıyla 4 ve katlarından oluşabilir. Örneğin 4 ölçülük bir ÖNCÜL ve ardından yine 4 ölçülük bir SONCUL, 8 ölçülük bir DÖNEM'in oluşmasına yol açacaktır.
ÖNCÜL YARIM KALIŞLA, SONCUL TAM KALIŞLA BİTER. ÖNCÜL'ÜN İLK ÖLÇÜSÜ İLE, SONCUL'UN İLK ÖLÇÜSÜ BİRBİRİNİN AYNISI VEYA BENZEŞ MOTİFSEL YAPIDAN OLUŞUR. Aşağıdaki örnekte de göreceğiniz gibi, öncül ile sonculun ilk ölçüsü birbirinin aynısıdır. Öncül'un son ölçüsünde I.derece olmasına rağmen ezgide akorun 3lüsü olduğu için bu kalış yarım kalış olarak değerlendirilir. Aynı şekilde, öncül I.dereceyle bitmesine rağmen akorun beşlisini ezgide duyuyor olsaydık bunu da yarım kalış olarak algılayacaktık.