ISL 203 ENVANTER VE BİLANÇO

9. HAFTA ISL 203 ENVANTER VE BİLANÇO Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr 2 Öz Kaynaklar Öz Kaynaklar Öz kaynaklar, İşletme sahip yada ortakların bilanço tarihinde işletmeye yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yılları karları ve geçmiş yıllar zararları ve dönemin net kar yada zararının oluştuğu sınıfıdır. Öz kaynaklar, işletmenin toplam net varlıkları ile borçları arasındaki farktır. Öz kaynaklar, işletmenin sahip veya sahiplerinin işletmenin toplam varlıkları üzerindeki hakları olarak ifade edilmektedir. Öz kaynak sınıfının grupları aşağıdaki gibidir: 5 ÖZ KAYNAKLAR 50 Ödenmiş Sermaye 52 Sermaye Yedekleri 54Kâr Yedekleri 57GeçmişYılKârları 58 Geçmiş Yıl Zararları 59Dönem Net Kârı (Zararı) Öz kaynakların değerlemesi için kanunda bir hüküm belirtilmemiş. İşletme varlık ve borçlarını tespit ettikten sonra, öz kaynakların tutarı şu formülle direkt olarak belirlenir. Özkaynak =NetVarlıklar Borçlar 3 4 İşletmenin öz sermayesinin envanterinde, apel alacaklarının zamanında ödenip ödenmediği, ödemelerin kayda alınıp alınmadığı kontrol edilir. Apel alacaklarının gecikmesi durumunda, faiz tahakkuk kaydı yapılır. Dönem sonunda öz kaynaklarda genel olarak değişme olup olmadığı kontrol edilir. Ortaklıktan çıkan veya yeni ortaklığa alınan ortaklar ile ilgili, düzeltme kayıtları yapılır. Dönem sonu itibariyle yasal yada isteğe bağlı olarak kardan ayrılacak yedekler, sermaye yedekleri ve dağıtılacak kar paylarına ilişkin, gerekli hesaplama ve düzeltme işlemleri yapılır. Ortakların ortaklık paylarını temsil eden hisse senetleri türleri ve tutarları göz önüne alınarak, mutabakat kayıtları yapılır. Örneğin nama ve hamiline göre ihraç edilen hisse senetlerine ilişkin, ayrı ayrı envanter listeleri düzenlenir. 5 6 1

549 Özel Fonlar hesabında tutulan yenileme fonu mevcut ise, bu fon tutarı öncelikle yerine alınan varlığın amortisman giderleri için kullanılır. Bu durumda 549 Özel Fonlar Hesabı borçlandırılırken, 257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı(-) alacaklandırılır. Yasal süresi içinde kullanılmayan yenileme fonu ise dönem sonunda(3. Yılın sonunda) 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabının alacağına kaydedilerek kapatılır. Dönem net karının veya zararının tespiti için, dönem sonu işlemleri yapılır. Sonuçta, dönem başı ve dönem sonu bilançoları karşılaştırılarak, öz kaynaklardaki değişme tespit edilir. 7 8 50 Ödenmiş Sermaye Hesap Grubu 50 Ödenmiş Sermaye Hesap Grubu Şirketin ortaklarının taahhüt ettiği sermaye ile bu sermayeden henüz ödenmemiş sermaye paylarının izlendiği gruptur. Şirket ana sözleşmesinde ortakların taahhüt ettiği sermayeden ödenmeyen sermaye düşüldüğünde ödenmiş sermaye bulunur. Ödenmiş Sermaye = Sermaye - Ödenmemiş Sermaye EsasSermaye ile ödenmemiş sermaye arasındaki farktır. Ödenmiş sermaye adında bir hesap yoktur. Ticaret sicilinetescil edilmiş esas sermayedir. Şirketlerdetaahhüt edilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır. Aktif X İşletmesinin 31.12.201. Tarihli Bilanço 50 Ödenmiş Sermaye 200.000 TL Sermaye 300.000 (-) Ödenmemiş Sermaye () Pasifi düzenleyen aktif karakterli bir hs. Öz kaynakları azaltıcı bir unsurdur. Pasif 9 10 50 Ödenmiş Sermaye Hesap Grubu 500 Sermaye Hesabı Bu grupta bulunan hesaplar: 50 ÖDENMİŞ SERMAYE HESAP GRUBU 500 Sermaye Hesabı 501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı(-) 502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları Hesabı 503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları Hesabı(-) İşletmeye tahsis edilen yada işletmelerin ana sözleşmelerinde yer alan ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarının izlendiği hesaptır. Taahhüt edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak kaydedilir, sermaye artırımında bu hesap yine alacak kaydedilir, sermayenin azaltılmasında ise bu hesaba borç olarak kaydedilir. 500 Sermaye Hesabı Mukayyet Değerle değerlenir. 11 12 2

501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı (-) İşletmeye tahsis edilen veya ortaklarca taahhüt edilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır. Bu fark pasifte esas sermayeden bir indirim şeklinde gösterilmiştir. Hesabın kalanı ortakların sermayeye olan borçlarıdır. Taahhüt edilen sermaye tutarı 500 Sermaye Hesabı alacağına karşılık bu hesaba borç kaydedilir, ödenen tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir. 501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı Mukayyet Değerle değerlenir. Sermaye Taahhüdü Serdemir kollektif şirketi 2 kurucu ortak tarafından 01.01.201. tarihinde ani biçimde kurulmuştur. Ana sözleşmeye göre şirket sermayesi TL'dir. Ortakların sermaye payları eşittir. 501 Ödenmemiş Sermaye Hs. 500 Sermaye Hs. 01.01.201. Borç Alacak Sermayenin Taahhüt edilmesi 13 14 Sermaye Taahhüdü Sermaye Taahhüdü Ortaklar, sermayenin tamamını ödemeyi taahhüt etmişlerdir. Kurucu ortaklar sermaye taahhütlerini 10.01.201. tarihinde şöyle ödemişlerdir: Kurucu ortaklardan ortak A 40.000 TL değerinde otomobil ve 10.000 TL değerinde demirbaş vermiştir. Kurucu ortaklardan ortak B 25.000 TL ve 25.000 TL nakit para şeklinde sermaye taahhütlerini ödemişlerdir. 100 Kasa Hs. 25.000 250 Arazi Ve Arsalar Hs. 25.000 254 Taşıtlar HS. 40.000 255 Demirbaşlar HS. 10.000 10.01.201. Borç Alacak 501 Ödenmemiş Sermaye Hs. Sermayenin Taahhüdününyerine getirilmesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve 15 Uzaktan Eğitim Uygulama ve 16 Sermaye Artırımı Sermaye Artırımı Serdemir Şirketi, sermayesini 01.09.201. tarihinde TLartırmaya karar vermiş ve yasal formaliteleri tamamlamıştır. Şirket 2 ortaklı olup sermaye payları eşittir. Ortaklar, sermaye taahhütlerinin 1/4 ünü hemen nakit olarak ödemişler, kalan sermaye taahhütlerini ise daha sonra ödeyeceklerdir. Uzaktan Eğitim Uygulama ve 17 01.09.201 Borç Alacak 501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-) 500 SERMAYE HS. Sermaye arttırma taahhüt kaydı 01.09.201 Borç Alacak 100 Kasa Hs. 25.000 501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-) Ortak A 12.500 Ortak B 12.500 Ortakların sermaye paylarının 1/4 ünü ödeme kaydı 25.000 18 3

Sermaye Azatlımı Serdemir Şirketi sermayesinin iş kapasitesine göre fazla gelmesi nedeniyle sermayesini 15.11.201. tarihinde 50.000 TL azaltmaya karar vermiş ve gerekli işlemler tamamlamıştır. 500 Sermaye Hs. 15.11.201. Borç Alacak 331 Ortaklara Borçlar Hs. Ortak A 25.000 Ortak B 25.000 Sermaye azaltma kaydı 50.000 50.000 YEDEKLER Yedekler, özkaynak bünyesini sağlam tutmak, işletmenin gelişimini ve devamlılığını sağlamak, işletme sahip ve alacaklarının hakkını korumak ve özkaynak azalışlarını karşılayabilmek için net karın dağıtılmayarak işletmede alıkonulan kısmıdır. Sermaye şirketleri(anonim ve limitted) yedek ayırmak zorundadır. 19 20 YEDEKLER a) Yasal Zorunluluğa Göre Yedekler: 1. Yasal Yedekler (zorunlu) 2. İhtiyari Yedekler (isteğe bağlı) Statü Yedekleri (Ana sözleşme) Olağanüstü Yedekler (Genel Kurul Kararı ile) b) Tahsis Edildikleri Amaçlara Göre Yedekler: 1. Genel Yedekler: İşletmenin tüm varlığını ilgilendiren ve önceden belli olmayan zararların karşılanması için ayrılırlar 2. Özel Yedekler: Ayrılma nedenleri ve tahsis yerleri belli olan yedeklerdir. Yedek niteliğinde karşılık da denir. 52 Sermaye Yedekleri 52 Sermaye Yedekleri: Faaliyet karı dışında sermaye hareketleri sonucu ortaya çıkan yedeklerdir. a) 520 Hisse senedi ihraç primleri: sermaye artırımına gider sermaye şirketlerinin hisse senetlerini nominal değerin üzerinde bir bedelle çıkarması durumunda ihraç fiyatı ile nominal değer arasındaki fark TTK yagöreyedekakçeolarakkabuledilir vebuhesaptaizlenir. b) 521 Hisse Senedi İptal Karları: A.Ş. lerde sermaye taahhüdünü yerine getirmeyen ortağın hisseleri iptal edilerek yerine yeni ortak alınırsa yeni ortağın söz konusu hisseler için ödediği bedel ile hisse senetlerinin nominal bedeli arasındaki fark yedek akçe olarak kabul edilir ve bu hesaptaizlenir. c) 522 Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları: Maddi duran varlıkların yeniden değerleme sonrası değeri ile eski değer arasındaki farkyedekakçeolarakkabuledilir. Buhesaptaizlenir. 21 22 54 Kar Yedekleri 2. 54 Kar Yedekleri: Yasa ve ana sözleşme hükümleri veya ortakların yetkili organları tarafından alınan kararlar uyarınca ortaklara dağıtılmamış yada işletmede alıkonulmuş karlarıdır. Şu bölümlerden oluşur: a) 540 Yasal Yedekler: TTK hükümlerine göre ayrılması zorunlu yedektir. Her yıl safi karın yirmide birini ödenmiş sermayenin beşte birini buluncayakadaryedekakçeayrılmakzorundadır. b) 541 Statü Yedekleri: Ana sözleşme hükümlerine göre ayrılan isteğe bağlı yedektir. c) 542 Olağanüstü Yedekler: Yönetim kurulunun önerisi ile şirket genel kuruluncaayrılanisteğebağlıyedektir. d) 549ÖzelFonlar: Yenileme,yatırım,geliştirme, sermayeitfası gibiamaçlar içinfonadıaltındakardanayrılanyedektir. 23 Öz kaynakları oluşturan bir diğer unsur da işletmenin bir döneme ilişkin faaliyet sonucunda ulaştığı net kar veya zarardır. TDHP 590DönemNetKarı 591DönemNetZararı(-)hesaplarınıKapsar. a. DönemNetKarı İşletmenin bir dönemlik faaliyetleri sonucunda meydana gelen tümgelirvegiderlerinbirsonuç/gelirtablosuhesabıolan690 DönemKarı veyazararıhesabındatoplanır. Dönem kârı bulunduktan sonra kanunen kabul edilmeyen giderler bu tutara eklenip vergiden istisna kazançlar düşülerek malikâr(vergimatrahı)bulunur. 24 4

Borç Tarafı 690 Dönem Kar Zararı Hs. Alacak Tarafı Giderler 10.000 Gelirler 50.000 Alacak Kalanı = Vergi Öncesi Kar 40.000 Kar Dönem Net Karı İşletmenin kurum olması halinde, bu vergi öncesi kardan (40.000) gerekli vergi ve yasal yükümlükler düşüldükten sonra bu kar 692 Dönem Net K/Z Hs. Aracılığı ile 590 Dönem Net Karı Hs. Aktarılır. Yeni bilançoya Vergi Öncesi Kar: 40.000 Vergi ve Yasal Yükümlük = 12.000 25 690 Dönem Karı veya Zararı Hs. 40.000 691 Dönem Karı Vergi ve DYY Karşılığı Hs. 692 Dönem Net Kar/Zarar Hs. Netkarın belirlenmesi ve vergi karşılığının ayrılması Uzaktan Eğitim Uygulama ve 12.000 28.000 691 Dönem Karı Vergi ve DYY Karşılığı Hs. 12.000 370 Dönem Karı ve Diğ. Yasal Yüküm. Karş. Hs. 12.000 26 Net Karın Bilançoya Aktarılması 692 Dönem Net Kar/Zarar Hs. 28.000 590 Dönem Net Karı Hs. 28.000 Net karın bilançoya aktarılması Net Karın BilançoyaAktarılması 01.01.201.Takip eden Yılın başında Borç Alacak 590 Dönem Net Karı Hs. 28.000 570 Geçmiş Yıl Karları 28.000 Net karın bilançoya aktarılması 590 Dönem Net Karının özkaynak unsuru olabilmesi için tamamının işletmede alı konulması gerekir. Şahıs işletmelerinde ve şahıs şirketlerinde bilançoda yer alan 590 Dönem Net Karı Hs. nın alacak kalanı vergi öncesi karı gösterir. Uzaktan Eğitim Uygulama ve 27 Uzaktan Eğitim Uygulama ve 28 Özkaynakları oluşturan bir diğer unsur da işletmenin bir döneme ilişkin faaliyet sonucunda ulaştığı net kar veya zarardır. TDHP 590DönemNetKarı 591 Dönem Net Zararı(-) hesaplarını Kapsar. a. DönemZararı 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabının borç kalanı işletmenin 591 Dönem Net Zararı Hesabını vermektedir. Borç Tarafı 690 Dönem Kar Zararı Hs. Alacak Tarafı Giderler 50.000 Gelirler 10.000 Borç kalanı=zarar 40.000 Zarar Dönem sonunda bu hesap kapatılıp ilgili hesaba aktarılırken şöyle bir kayıt yapılır. 692 Dönem Net Kar/Zarar Hs. 40.000 690 Dönem Karı veya Zararı Hs. 40.000 Zararın belirlenmesi 31.12.201 591 Dönem Net Zararı Hs. 40.000 692 Dönem Net Kar/Zarar Hs. 40.000 Zararın aktarılması 29 Uzaktan Eğitim Uygulama ve 30 5

Zararın Bilançoya Aktarılması 01.01.201. takip eden yılın başında Borç Alacak 580 Geçmiş Yıllar Zararı Hs. 40.000 591 Dönem Net Zararı Hs. 40.000 Net karın bilançoya aktarılması 591 Dönem Net Zararı Hesabının borç kalanı takip eden yılın açılış kaydında 580 Geçmiş Yıllar Zararı Hesabının borcuna aktarılır. Uzaktan Eğitim Uygulama ve 31 Kaynakça Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Yusuf Sürmen, "Muhasebe I", Celepler Matbacılık, Trabzon, 2010 Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Aydın Karapınar vd." Gayri Menkul Değerleme Uzmanlığı Hazırlık Kitabı, Gazi kitapevi, 2007. Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS-Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. 32 Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 33 6