ISL 108 GENEL MUHASEBE

Transkript

1 9. HAFTA ISL 108 GENEL MUHASEBE ÖZKAYNAKLAR GRUBU II Doç. Dr. Murat YILDIRIM 2 Temel Kavramlar Temel Kavramlar Anonimşirketlerde karikişekilde hesaplanmaktadır: Dönembaşıözsermayeiledönemsonuöz sermayekarşılaştırılarakbulma Birfaaliyetdönemindekigelirlerilegiderlerikarşılaştırarakkarıbulma Herikiyoldandaaynıdönemkarıbulunur.AncakbulunanbukarTicariKardır. TicariKar:TTKvemuhasebeilkevekurallarına,muhasebestandartlarınagörebir muhasebe döneminde (faaliyet döneminde) elde edilen gelirlerden yapılan giderlerin çıkarılmasısonucubulunmuşkardır. Mali Kar: Vergi Kanunları dikkate alınarak hesaplanan kardır. Yani mali kar ile dönemkarıbirbirine eşit olmakzorundadeğildir. Ticari Kar (+) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (-) Vergiden Muaf Gelirler Mali Kar Dönemkarı: Gelir tablosunda vergiveyasalyükümlülüklerden öncekikardır. Ödenecek Vergi ve Yasal Yükümlülükler: Dönem karı üzerinden hesaplanan vergivediğer yasalyükümlülükleri kapsar. Geçmiş Yıllar Zararı: Zararla kapanmış geçmiş faaliyet dönemlerinden gelen zararlarıifadeeder. Birinci Tertip YasalYedekAkçe: Türk Ticaret Kanunu uyarınca ayrılmasıgereken %5birincitertipkanuniyedek akçeyiifadeeder. İşletmede Bırakılmasıve Tasarrufu Zorunlu YasalFonlar: Mevzuat gereğidönem karından işletmede alıkonacak ihtiyat veya karşılıklar ile finansman fonu ve yenileme fonu gibi işletmenin malî yapısını güçlendirmek amacıyla oluşturulanfonlar. Ortaklara Birinci Temettü: İşletmenin ödenmiş sermayesi üzerinden ilgili yasa hükmüveanasözleşmesi gereği ortaklarınadağıtacağıbirincitertiptemettüdür. 3 4 Temel Kavramlar Anonim Şirketlerde Karı Payı Dağıtımı 7-Personele Temettü:Genelkurulkararıylapersoneledağıtılacaktemettüdür. Yönetim Kuruluna Temettü:Genelkurulkararıylayönetimkuruluüyelerinedağıtılması kararlaştırılantemettüyükapsar. Ortaklara İkinci Temettü: Genelkurul kararıyla ortaklaradağıtılması kararlaştırılan ikinci tertiptemettüdür. İkinci Tertip yasal Yedek Akçe: Türk Ticaret Kanunundaki ilgili hüküm uyarınca ortaklara % 5 birinci temettü hariç, kalan karın dağıtılması kararlaştırılmış kısmının onda biridir. StatüYedekleri; Anasözleşmeuyarınca ayrılmasıgerekenyedeklerikapsar. Olağanüstü Yedekler (Dağıtılmamış Karlar): İşletmede olağanüstüdurumlardikkate alınarakbırakılanyedekveyageçmişdönemleilgilidağıtımkonusuyapılmayankarlarıifade eder. DiğerYedekler:Genelkurulkararıylaayrılandiğeryedeklerdir. ÖzelFonlar:Çeşitlimevzuathükümlerigereğiişletmedebırakılanfonlardır. 5 Örnek: Bir şirketin bir faaliyet dönemi sonundaki ticari karı TL dir. Şirketin dönem içinde vergi kanunları açısından gider kabul edilmeyen TL gideri ve vergi kanunları açısından vergi dışı bırakılmış TL geliri vardır. Kurumlar vergisi oranı % 20 dir. Şirketin mali karı, ödenecek kurumlarvergisivedağıtılabilir karınekadardır? TicariKar : TL (+)KanunenKabulEdilmeyenGiderler : TL (-)VergidenMuafGelirler : (20.000TL) MaliKar : TL KurumlarVergisi=70.000x0,20=14.000TL DağıtılabilirKar= =66.000TL dir. Dağıtılabilir kar: Bir faaliyet dönemi sonunda şirketlerin dağıtabileceği kardır. Dağıtılabilir kar, ticari kardan vergi ve yasal yedekler ile varsa geçmiş dönem zararlarıdüşülmesi sonucukalantutardır. 6 1

2 54 Kar Yedekleri Grubu Kar yedekleri net karın, özsermaye yapısını sağlam tutmak, işletmenin devamlılığını ve gelişmesini ve ortaklar ile alacakların haklarının korunmasını sağlamak ve özsermaye de faaliyet sonunda doğabilecek azalışları (zararları) karşılamak amacıyla dağıtılmayarak işletmede alıkonulan kısmıdır. Şirket karından bir bölümünün işletmede tutulması, fon çıkışını azaltacağından işletmenin borçlarını ödeme gücünü artırır. Yedek akçe deyimi de yedek ayırılması karşılığında işletmede yedektutulacaködemearaçlarınıifadeetmektedir. 54 Kar Yedekleri Grubu Sermaye şirketleri, her yıl safi karılarının %5 ini ödenmiş sermayenin beşte birini buluncaya kadar yedek akçe olarak ayırmak zorundadır. Buna I.TertipYedekAkçe denir. Ayrıca ortaklara ve kardan pay alan diğer kişilere dağıtılmasına karar verilen karın %10 u kadar II. Tertip Yedek Akçe ayrılması gerekir (TTK md. 252) Yedekler TTK, şirket sözleşmeleri vegenel kurul kararlarına göre kardan ayrılır. Yasalzorunluluk sonucuolupolmamalarına göreyedekler: Yasagereği ayrılanlara: Yasalyedekler Anasözleşmegereğiayrılanlara: Statüyedekleri Şirket genel kurul kararına göre ayrılanlara: Olağanüstü Yedekler İsteğe bağlıyedekler denir. 54 Kar Yedekleri Grubu Tekdüzen Hesap Planında yedek akçenin ayrılmasının dayanağına göre ayrı defteri kebir hesabı açılması seçeneği benimsenmiştir. 54 Kar Yedekleri 540 Yasal Yedekler 541 Statü Yedekleri 542 Olağanüstü Yedekler 548 Diğer Kar Yedekleri 549 Özel Fonlar 540 Yasal Yedekler Hesabı Kanun hükümleri uyarınca ayrılmış bulunan yedekler bu hesap kaleminde gösterilir. Hesabının İşleyişi: Yedekler faaliyet yılı kârından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir. 541 Statü Yedekleri Hesabı Ana sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan yedekler bu hesap kalemi içinde yer alır. Hesabının İşleyişi: Yedekler faaliyet yılı kârından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir. 542 Olağanüstü Yedekler Hesabı Sermaye şirketlerinde Genel Kurul tarafından ayrılmasına karar verilen olağanüstü yedek akçeler ile dağıtım dışı kalan kârlar bu hesapta yer alır. Hesabının İşleyişi: Yedekler faaliyet yılı kârından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir. 2

3 548 Diğer Kar Yedekleri Hesabı Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan kârdan ayrılan diğer yedekler bu hesapta izlenir. Hesabının İşleyişi: Kardan ayrılan tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir, mahsubunda borç kaydedilir. 549 Özel Fonlar Hesabı İşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer maksatlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir. Hesabının İşleyişi: Kardan ayrılan tutarlar bu hesaba alacak, mahsubunda borç kaydedilir. Kar Yedekleri Hesaplarının İşleyişi Kar yedeklerinin ortak özelliği işletmenin önceki dönemde elde ettiği karlardan ayrılmalarıdır. Dolayısıyla bu bölümdeki hesaplar 570 Geçmiş Yıllar Karları hesabınınborçlanmasıkarşılığında alacaklandırılır. Yenilecek duran varlıkların satışlarından elde edilecek kar ise istisnai olarak, kar hesaplarına alınmadan doğrudan 549 Özel Fonlar Hs.na alınır. Bulunan hesap dönemine ait kâr ya da zararın yer aldığı hesaplar bu grupta yer alır. Dönem net karı/zararı hesap grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır: 590 Dönem Net Kârı Hesabı 591 Dönem Net Zararı Hesabı (-) Dönem net karı/zararı hesaplarının işleyişinde artış meydana geldiğinde hesabın alacak tarafına, azalış meydana geldiğinde hesabın borç tarafına kayıt yapılır Dönem Net Kârı Hesabı: İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net kâr tutarının izlendiği hesaptır. 590 Dönem Net Kârı Hesabının İşleyişi: Sonuç hesaplarında yer alan 692 Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir. Not: 692 Dönem Net Kârı Veya Zararı Hesabı alacak kalanı verirse net kar var demektir ve bu kar 590 Dönem Net Kârı Hesabının alacağına kaydedilir. Örnek: İşletmenin 201. yılı sonunda gelir tablosu hesaplarının kalanları aşağıdaki gibidir. Buna göre dönem karını veya zararını hesaplayınız. 600 Yurt İçi Satışlar Hesabı: TL 642 Faiz Gelirleri Hesabı: TL 621 Satılan Malın Maliyeti Hesabı: TL 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabı: TL 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri Hesabı: TL Kanunen kabul edilmeyen giderler TL, vergiden istisna kazanç TL ve kurumlar vergisi oranı % 20 dir. Not: Gelir ve gider hesapları tüm gelir ve gider hesaplarını temsilen verilmiştir

4 a) Gelir Hesaplarının Kapatılması a) Gider Hesaplarının Kapatılması 600 Yurt İçi Satışlar Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs Dönem Kari Veya Zarari Hs Gelir hesaplarının kapatılması 690 Dönem Kari Veya Zarari Hs Satilan Malin Maliyeti Hs. 632 Genel Yönetim Giderleri Hs. 660 Kisa Vadeli Borçlanma Gider Hs. Gider hesaplarının kapatılması Gelir ve Gider Hesaplarının Kapatılması Mali Karın Hesaplanması Gider Hesapları Gelir Hesapları Borçlu Çalışır Alacaklı Çalışır 690 Dönem Kar/ Zarar Hesabı Mali Karın Hesaplanması Ticari Kar (690 Hs. Alacak Bakiyesi) (+) TL Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (+) TL Vergiden İstisna Gelirler (-) ( TL) Mali Kar TL Kurumlar Vergisi (%20) TL x 0,20 = TL => 691 Hs. Vergi sonrası Net Kar = TL 692 Hs. Alacak Kalanı(Ticari Kar) = TL Ticari Karın Dağıtımı Dönem karının bilançoya aktarılması 690 Dönem Kari Veya Zarari Hs Dönem Karı Yasal Yükümlülükler Kar. Hs. 692 Dönem Net Kari Veya Zarari Hs Dönem karının bilançoya aktarılması 691 Dönem Karı Vergi ve DYY Karşılığı Hs Dönem Karı ve Diğ. Yasal Yüküm. Karş. Hs. Kurumlar Vergisi Dönem Net Kari Veya Zarari Hs Dönem Net Karı Hs Dönem karının bilançoya aktarılması

5 a) Örnek: Önceki dönem bilançosunda net kar TL dir. 570 Geçmiş Yıllar Karları Hesabı a) Dönem net karı hesabında devredilir, sonra bu hesaptan aktarılır... İşletmesi Pasif 31/12/201. Tarihli Bilançosu 5. Özkaynaklar Dönem Net Karı Veya Zararı 01/01/ Dönem Net Karları Hs Geçmiş Dönem Karları Hs Geçen Yılın Karının cari hesaplardan çıkarılması 590 Dönem Net Karı TL Geçmiş Yıllar Karları Hesabı nın borcuna karşılık bu hesabın alacağına kaydedilir. Açılış kaydında önceki dönem net karı doğrudan bu hesabın alacağına kaydedilir. Kar Yedekleri Hesaplarının İşleyişi Örnek: İşletmenin 201. yılı net kârı TL dir. Bu kârın T.T.K. şirket ana sözleşmesi ve genel kurul hükümlerine göre aşağıdaki gibi kullanılacaktır. Yedek Akçe : TL Statü Yedekleri TL Olağanüstü Yedekler: TL Ortaklara Temettü: TL 27 Kar Yedekleri Hesaplarının İşleyişi Kar Yedekleri Hesaplarının İşleyişi / / Dönem Net Karı Hs Geçmiş Dönem Karları Hs / / Geçmiş Dönem Karları Hs Ortaklara Borçlar Hs Ödenecek Temettüler 540 Yasal Yedekler Hs I. Tertip Yedek Akçe II. Tertip Yedek Akçe Statü Yedek. Hs. 542 Olağanüstü Yedek. Hs

6 Geçmiş Dönem Karları ve Zararları İşletmenin geçmiş yıllar karları özsermayeyi artırıcı, geçmiş yıl zararları ise öz sermayeyi azaltıcı kalemlerdir. Öz kaynakların geçmiş dönemler kârlarından oluşan ve tek hesabın yer aldığı hesap grubudur. Geçmiş Yıl Kârları hesaplarının işleyişinde artış meydana geldiğinde hesabın alacak tarafına, azalış meydana geldiğinde hesabın borç tarafına kayıt yapılır. 570 Geçmiş Yıllar Karları Hesabı Bu hesap, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: hesap açılış kaydında önceki dönem net karının doğrudan 570 Geçmiş Yılları Karları alacak hesabına yazılması şeklinde açılabilir. Net karın 590 Dönem Net Karı hesabında devretmesi, dönem başı söz konusu hesabın borcuna karşılık 570 Geçmiş Yıllar Karları hesabına alacak yazılması şeklinde bir uygulama da mümkündür Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı(-) 580 Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı(-) İşletmenin geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan zararın yer aldığı hesap grubudur. Geçmiş yıl zararları hesap grubunda aşağıdaki hesap yer alır: 580 Geçmiş Yıl Zararları Hesabı Geçmiş Yıl Zararları hesaplarının işleyişinde artış meydana geldiğinde hesabın alacak tarafına, azalış meydana geldiğinde hesabın borç tarafına kayıt yapılır. Bu hesap, önceki yıllara ait zararların; yedeklerle, daha sonraki yılların karlarıyla yada sermayeyle mahsup edilerek kapatılıncaya kadar tutulması için açılmıştır. Borç karakterli bir hesap olduğu için özkaynakta azalmayı temsil eder ve bilançoda özkaynakların bir indirim biçiminde gösterilir. Hesabının İşleyişi: 591 Dönem Net Zararı Hesabının alacağına karşılık bu hesabın borcuna kaydedilir. Açılış kaydında önceki dönem net zarar doğrudan bu hesabın borcuna kaydedilir Dönem Net Zararı Hesabı (-) 591 Dönem Net Zararı Hesabı 591 Dönem Net Zararı Hesabı: İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin net zarar tutarının izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Sonuç hesaplarında yer alan 692 Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba borç olarak kaydedilir. Not: 692 Dönem Net Karı Veya Zararı Hesabı alacak kalanı verirse net kar var demektir ve bu kar 590 Dönem Net Karı Hesabının alacağına kaydedilir. 692 Dönem Net Karı Veya Zararı Hesabı borç kalanı verirse net zarar var demektir ve bu zarar 591 Dönem Net Zararı Hesabının borcuna kaydedilir. Örnek: İşletmenin 201. yılı sonunda gelir tablosu hesaplarının kalanları aşağıdaki gibidir. 600 Yurt İçi Satışlar Hesabı: TL 642 Faiz Gelirleri Hesabı: TL 621 Satılan Malın Maliyeti Hesabı: TL 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabı: TL 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri Hesabı: 500 TL İşletmenin 201. yılına ait kanunen kabul edilmeyen giderleri TL, vergiden istisna kazançları ise TL dir. Kurumlar vergisi oranı % 20 dir. Buna göre dönem karını veya zararını hesaplayınız

7 591 Dönem Net Zararı Hesabı a) Gelir Hesaplarının Kapatılması 590 Dönem Net Zararı Hesabı a) Gider Hesaplarının Kapatılması 600 Yurt İçi Satışlar Hs. 642 Faiz Gelirleri Hs Dönem Kari Veya Zarari Hs Gelir hesaplarının kapatılması 690 Dönem Kari Veya Zarari Hs Satilan Malin Maliyeti Hs. 632 Genel Yönetim Giderleri Hs. 660 Kisa Vadeli Borçlanma Gider Hs. Gider hesaplarının kapatılması Gelir ve Gider Hesaplarının Kapatılması Mali Karın Hesaplanması Gider Hesapları Gelir Hesapları Borçlu Çalışır Alacaklı Çalışır 690 Dönem Kar/ Zarar Hesabı Ticari Zarar (690 Hs. Borç Bakiyesi) (+) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (+) Vergiden İstisna Gelirler (-) Mali Zarar Kurumlar Vergisi (%20) Mali Karın Hesaplanması (2.000 TL) TL ( TL) (2.000 TL) (2.000 TL) => Zarar 692 Dönem Net Karı veya Zararı Hs. Zarar Durumunda Kurumlar Vergisi Ödenmez. Borç Kalanı(Ticari Zarar) = TL Dönem Net Zararı Hesabı 591 Dönem Net Zararı Hesabı Dönem Zararının bilançoya aktarılması Önceki dönem bilançosunda net zararı TL dir. 692 Dönem Net Kari Veya Zarari Hs Dönem Kari Veya Zarari Hs Dönem Zararının bilançoya aktarılması 591 Dönem Net Zararı Hs Dönem Net Kari Veya Zarari Hs Dönem Zararının bilançoya aktarılması... İşletmesi Pasif 31/12/201. Tarihli Bilançosu 5. Özkaynaklar Dönem Net Karı Veya Zararı 591 Dönem Net Zararı Hs.(-) (2.000 TL)

8 580 Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı (-) Örnek: İşletmenin geçen dönem yılı sonundaki net zararı TL dir Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı(-) Dönem Net Zararı Hesabı Dönem net zararının devredilmesi 43 Kaynakça Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, Yusuf Sürmen, "Muhasebe I", Celepler Matbacılık, Trabzon, 2010 Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Aydın Karapınar vd." Gayri Menkul Değerleme Uzmanlığı Hazırlık Kitabı, Gazi kitapevi, Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak No lu TMS- Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 45 8