AŞI İLE ÖNLENEBİLİR HASTALIKLAR DAİRE BAŞKANLIĞI Dr. Bekir Mutlu GÜNGÖR Soğuk Zincir Birim Sorumlusu 1
AŞI ile ÖNLENEBİLİR HASTALIKLAR DAİRESİ LOJİSTİK GBP 2
LOJİSTİK Planlama ve Tedarik Depolama ve Dağıtım Soğuk Zincir İzleme
Planlama ve Tedarik Birimi Aşı ve antiserum Soğuk Zincir Araçları Enjektör Güvenli Atık Kutusu Aşı Nakil Kabı Uzun Süreli Isı Kayıt Cihazı Karekodlama El Terminali
DaBT-IPV-Hib (beşli kombine) DaBT-IPV (dörtlü karma) Td Erişkin KPA(Konjuge Pnömokok) Kızamık KKK Hepatit B (pediatrik) DT Pediatrik BCG Suçiçeği Aşısı Hepatit A Aşısı Aşı ve Antiserumlar OPV (Oral Polio) İnfluenza Kuduz Aşısı Yılan Antiserumu At Kuduz Antiserumu İnsan Kuduz Antiserumu Akrep Antiserumu Difteri Antiserumu At Tetanoz Antiserumu İnsan Tetanoz Antiserumu Menenjit Aşısı 5
1995 (6 antijen) 2002 (7 antijen) 2010 (11 antijen) 2012 (13 antijen) BCG Difteri Boğmaca Tetanoz Kızamık Polio (Oral) BCG Difteri Boğmaca Tetanoz Kızamık Polio (Oral) Hepatit B BCG Difteri Boğmaca Tetanoz Kızamık Polio (Oral) Hepatit B Polio (Inaktif) Hib Kızamıkçık Kabakulak Pnömokok Kon. BCG Difteri Boğmaca Tetanoz Kızamık Polio (Oral) Polio (Inaktif) Hib Kızamıkçık Kabakulak Pnömokok Kon. Hepatit A Su Çiçeği 6
Aşılamada Çocuk Başı Maliyet 2013 yılında 5 yaş altı bir çocuğun aşılanması için yaklaşık 120 USD harcanmaktadır. 2002 yılında ise bu miktar 5 USD idi. (Bu maliyetlere operasyonal giderler dahil değildir.) Aynı aşıların piyasa satış fiyatları toplamı 430 USD dır. 7
Aşının Teslim Alınması Aşının Analizi Kesin Kabul ve Depolama 8
Aşı Tedariği Yıllık İhtiyacın Belirlenmesi Kamu İhale Kanunu Kapsamında Satın Alımın Yapılması Ürünlerin Aşı Deposuna Teslim Edilmesi Ürünlerin Firmaya İade Edilmesi Kati Kabulün Yapılarak Stok Girişlerinin Yapılması Ön Kabul Muayenesinin Yapılması Red Uygun Analiz İçin Numune Alınması ve Laboratuvara Numunelerin Teslim Edilmesi Uygun Değil 9
Aşı ve İlaç Deposu 9.000 m2 kapalı alan 10.000 m2 açık alandan oluşmaktadır. Kasım 2013 tarihinde hizmete açılmıştır. 10
Aşı Dağıtımı Merkez Depo İl Halk Sağlığı Deposu Toplum Sağlığı Merkezi Son Kullanıcı 3 ay 1 ay 1 ay 1 81 950 22000 8 adet Kamyon # 118 adet Nakil Aracı 11
AŞI DAĞITIMI Aşı ve İlaç Deposu Aşı Nakil Kamyonu Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Deposu Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Nakil Aracı Toplum Sağlığı Merkezi Son Kullanıcılar (Aile Sağlığı Merkezi, Özel ve Kamu Hastaneleri, Üniversite Hastaneleri, Özel Hekimler, Silahlı Kuvvetlere Bağlı Birimler, Özel Poliklinikler) 12
Halk Sağlığı Müdürlüklerinden Üçer Aylık Dönemlerde İhtiyaçlarının Toplanması Aşı Dağıtımı Sevkiyat Dönüşü Sevkiyat Raporu Düzenlenmesi ve Tutanaklar ile Birlikte Dosyalanması Halk Sağlığı Müdürlüklerine Gönderimi Yapılacak Aşı, Antiserum ve Malzemelerin Dağıtım Planının Yapılması Halk Sağlığı Müdürlüklerine Aşı ve Antiserumların Teslimatının Yapılması Dağıtımda Görev Alacak Personel ve Araçların Belirlenmesi Aracın Yola Çıkması ve Sevkiyat Memurunun Frigofrik Kasanın Sıcaklığını Takip Ederek (+) 2 C - (+) 8 C Arasında Sıcaklığın Korunmasını Sağlaması Ürünleri Dünya Sağlık Örgütünün Önerdiği Sevkiyat Kurallarına Göre Araca Yüklemesi Araçlara DSÖ Prequalifikasyon Listesinde Yer Alan Uzun Süreli Isı Kaydı Yapan Digital termometrelerin Yerleştirilmesi 13
Sevk Dönemleri Aşının depolandığı yer Halk Sağlığı Müdürlüğü Toplum Sağlığı Merkezi Aile Hekimi/Hastane v.b. Son Kullanıcılar Sevk dönemleri Üç ayda bir Ayda bir Ayda bir 14
2013 2014 Personel 27 30 Doz 48,229,035 53,599,735* Km 393,338 318,889* Kamyon 7+1 8 15
Halk Sağlığı Müdürlükleri Soğuk Hava Deposu 2005 yılı sonunda soğuk hava deposu bulunan il sayısı; 5 2007 yılı sonunda soğuk hava deposu bulunan il sayısı; 81
GENEL İLKELER Depo Bakımları Soğuk Zincir Malzemesi Kontrol Aşı Hacmi ve Depo Hesaplaması Dağıtım Planı FIFO Düzenli Miad Kontrolleri Depo Yerleşimi Depo konumu Envanter
Karekod Uygulaması Palet Koli Kutu Paket Flakon, ampul veya kullanıma hazır enjektör tekli paketlenmiş ise bu birimlere ait karekod paketin üzerine yapıştırılıyor. Bir pakette birden fazla birim varsa 18 karekod paketin içerisine konuluyor.
ÇOKLU DOZ TEKLİ DOZ
Aşı Nerede Hatalı Stok Miadı geçti Soğuk Zincir kırıldı 20
Eniyileme (optimizasyon) Etkinlik Verimlilik Kayıt Gözden geçirme Eğitim
SOĞUK ZİNCİR
Soğuk Zincir Soğuk zincir, bir aşının etkinliğini üretiminden kişiye uygulanana kadar koruyan ve ihtiyacı olanlara yeterli miktarda etkin aşının ulaşmasını sağlayan insan ve malzemeden oluşan sistemdir. Kullanılan aşılar etkin değilse, %100 aşılama hızlarına ulaşılsa bile bağışık bir toplum oluşturma hedefine ulaşılamayacaktır. Bu nedenle soğuk zincir GBP nın en önemli bileşenlerinden biri olarak büyük önem taşımaktadır.
GENEL İLKELER Soğuk zincir malzeme mevcudunun, her yıl, Periyodik bakımları yapılmalı Onarımı sağlanmalı, İlgili malzemenin servis sözleşmeleri yenilenmeli, Yeni malzeme ihtiyacı belirlenmeli, 24
Aşıların sıcaklık hassasiyetleri Oran Aşı OPV Kızamık, KKK, IPV,Hib (liyofilize) Su Çiçeği BCG DaBT, KPA,HepA DT, Hib (liyofilize değil) Td, TT, HepB 22.5.2015
Aşıların donma hassasiyetleri Oran Aşı HepB DaBT DT Td TT, KPA,HepA Kızamık, KKK, Hib (liyofilize), BCG, OPV ve Su Çiçeği aşıları dondurulabilir 22.5.2015
Buzdolabına Aşı Yerleştirirken Dikkat Edilecek Hususlar Üstten soğutmalı bir buzdolabı için buzdolabının; Üst raf: OPA, sulandırıcıları ayrı olmak üzere Hib, meningokok, BCG, KKK, Kızamık, Kızamıkçık, Suçiçeği aşıları (dondurulabilir aşılar) Orta raf: DaBT-İPA-Hib, Kuduz, KPA, DaBT-İPA aşıları Alt raf: Hep B, Hep A, Td, DT aşıları ile PPD solüsyonu, aşı sulandırıcıları ve tüm antiserumlar, yerleştirilmelidir. *Aşı ile sulandırıcısı aynı pakette olan aşılar orta veya alt rafa yerleştirilmelidir.
Buzluk: Buz Aküleri ÜST RAF OPA-Kızamık-KKK-Kızamıkcık- Suçiçeği-BCG-Hib. ORTA RAF 5 Lİ Karma-Kuduz-Grip Aşısı Hep.A ALT RAF KPA -Hep.B - Td-DT- PPD Solusyonları - Aşı Sulandırıcıları SEBZELİK Su Şişeleri 22.5.2015 28
Buzdolabına Aşı Yerleştirirken Dikkat Edilecek Hususlar Aşı flakonları ve paketleri, aralarında yeterli hava akımı dolaşacak şekilde yerleştirilmelidir. Donmaya hassas olan aşılar buzdolabının soğutucu kısmından uzakta tutulmalı, Aşılar orijinal kutularının içerisinde saklanmalı Buzdolabının duvarı ile temas ettirilmemelidir. Aşı yerleştirilmesinde, miadı yakın olan aşıların ön kısımda bulunmasına dikkat edilmelidir.
Buzdolabına Aşı Yerleştirirken Dikkat Edilecek Hususlar En alt kısma (sebzelik) dolap ısısının sabit tutulmasına yardımcı olmak üzere su bidonları yerleştirilmelidir. Uzun süreli elektrik kesintilerinde buzdolabı ısısı düzenli olarak kontrol edilmeli ve kapak sık sık açılmamalıdır. İzolasyonu iyi bir buzdolabında bu yolla genellikle 24 saat süre ile ısı korunur. Daha uzun süreli kesintilerde acil durum planı uygulanmalıdır. Elektrik kesintilerinde kesintinin süresi mutlaka öğrenilmelidir.
Soğuk Zincir BCG, Kızamık, KKK, Kızamıkçık aşıları güneş ışığı gibi ultraviyoleye hassastır. Aşıların tahrip olmasının sebebi, ısının kümülatif etkisidir. Yani bir kerede çok yüksek (30 35 C üzeri) sıcaklığa maruziyet kadar, birçok kereler daha az sıcaklıklara (10 30 C arası) maruziyet de aşıyı aynı derecede bozabilir. Bir kez aşının etkinliği kaybolur ya da azalırsa, aşılar eski haline döndürülemez, bu nedenle soğuk zincir süreklilik gerektirir.
Soğuk Zincir Polio, Kızamık, KKK, Kızamıkçık, Liyofilize Hib, Suçiçeği ve BCG aşıları dondurulabilir aşılardır. (Sulandırıcısı aynı pakette olan aşılar dondurulmamalıdır!!!) DaBT-İPA-Hib, DT, Td, Hepatit B, Hepatit A ve KPA aşıları ile liyofilize aşıların sulandırıcılarının hiçbir zaman donmaması gerekir.
+2 ile +8 o C arasında Soğuk Hava Depolarında OPV dışındaki aşılar (-) 20 o C aşı dolaplarında OPV aşısı saklanmaktadır.
Depo/Buzdolabı Isı Takibi Sürekli ısı kaydeden sistemler kullanılmalıdır. Tüm aşı depo ve dolaplarında en az bir adet kalibrasyonu yapılmış uzun süreli kayıt yapabilen (En az bir aylık süreyi gösteren) elektronik ısı takip cihazı bulundurulması zorunludur. Termometreler orta rafın orta bölümüne yerleştirilmelidir. Her sabah mesai başlarken ve her akşam mesai bitiminde bu cihaz kontrol edilerek alarm olmasa bile en düşük ve en yüksek sıcaklık kontrol edilmeli ve ısı izlem çizelgesine işlenmelidir. Uzun süreli kayıt yapabilen elektronik termometrenin arızalanabileceği düşünülerek yanında mutlaka mekanik termometre bulundurulmalıdır.
Soğuk Zincir Kırılmasında Yapılması Gerekenler Soğuk zincir kırılması tespit edildiğinde aşı ve antiserumların kullanımı durdurulmalı bir üst birime durum hakkında bilgi verilmelidir Sıcaklığa maruz kalan aşı ve antiserumlar için: VVM i olan aşıların VVM i kontrol edilerek ve aşıların maruz kaldığı sıcaklıklar ile kaçıncı kez maruz kaldığı göz önünde bulundurularak aşıların kullanılıp kullanılamayacağı belirlenir. Karar verilirken sıcaklığın aşılar üzerindeki kümülatif etkisi unutulmamalıdır.
Soğuk Zincir Kırılmasında Yapılması Gerekenler Soğuğa maruz kalan aşılar için: Aşıların soğuğa karşı hassasiyetleri göz önünde bulundurularak karar verilmelidir. Aşılar donduğunda etkinliğini geri dönülemez olarak yitirmektedir. (dondurulabilir aşılar mmr, bcg, opv, su çiçeği, kızamık - hariç)
Karekod Uygulaması 2011 yılında; Tüm aşı, antiserum ve aşı sulandırıcılarına karekod zorunluluğu getirilmiştir. Karekod Destekli Aşı Takip Programı oluşturulmaktadır. Tüm aşı ve antiserumlar sevk edilirken ve uygulanırken karekod okutularak işlem yapılmaktadır. Amaç; Soğuk zincir yönetiminde, uygulama güvenliği, etkin stok kontrolü ve erken uyarılı ısı takip sistemini gerçekleştirmektir. 37
Programın Amacı Aşıların etkinliğinin korunması ile Türkiye de aşı uygulamalarının iyileştirilmesi, Aşı güvenliğinin sağlanması ile bağışıklamanın arttırılması, Düzenli çalışmayan ya da yetersiz olan dolap ve odaların kontrol altına alınarak, aşı ve anti-serumların bozularak imha edilmesinin önlenmesi, Enerji kesintilerinde uyarı sisteminin devreye girmesiyle gerekli acil eylem planına geçişin sağlanması, İmha edilmesi gereken aşıların belirlenmesi, Yapılan hataların tespiti ve olası hataların önlenmesi, Maddi kayıpların önlenmesi, Soğuk zincire ilişkin istatistik ve raporların üretilmesi.
Karekod içerisinde hangi bilgiler var? Koli-Paket İçeriği Aşının Adı ve Ulusal Kod Üreticinin Adı Lot no. Son Kullanım Tarihi T.C. Sağlık Bakanlığı standart matriks yapısı 39
Isı Takip Sistemi
Stok Kontrol Programı
AŞI ANTİSERUM SOĞUK ZİNCİR VE STOK TAKİP SİSTEMİ Karekod kullanılarak stok ve ısı takibinin yapılması amacı ile program temin edilmiştir. Kurumumuzun tedarik etmiş olduğu aşıların uygulaması yapılan tüm birimlerde 2014 yılında sistemin kullanıma başlanmıştır. Ürünlerin merkez depoya kabulünden sonra aşılar Karekod sistemi kullanılarak stoklanmaktadır. Halk Sağlığı Müdürlüklerine sevk edilirken yine karekod okutularak sevk edilmekte ve il depolarında da aynı şekilde stoklanmaktadır. Son kullanıcılar tarafından aşı uygulanacak kişinin T.C. numarası ile aşının 42 karekodu eşleştirilmektedir.
Aşı Saklama Dolabı; Buzdolabı üreticileri ile aşıya özel buzdolabı üretimine yönelik görüşmeler yapılmaktadır.. 43
TEŞEKKÜRLER