2 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

AKILLI sınıf. Melih Malkondu Emre Osman İlgüntok AFG Matbaa Yayıncılık Kağ. İnş. Ltd. Şti. Buca OSB, BEGOS 2. Bölge 3/20 Sk. No: 17 Buca-İZMİR Tel: 0.232.442 01 01-442 03 03 Faks: 442 06 60

Bu kitabın tüm hakları AFG Matbaa Yay. Kağ. İnş. Teks. Paz. İm. San. ve Tic. Ltd. Şti. aittir. Yayınevimizin yazılı izni alınmadan, kitabın içeriği veya tekniği kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz. Hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz, yayımlanamaz. Baskı Yeri ve Tarihi AFG Matbaa Buca OSB, BEGOS 2. Bölge 3/20 Sk. No: 17 Buca-İZMİR Tel: 0.232.442 01 01-442 03 03 Eylül 2016 2 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE Biz Bu Toplumun Bir Üyesiyiz...5 Doğal Afetler ve İnsan Yaşamı...62 Ünite Değerlendirme Testi - III...63 Rollerimiz...8 Sosyal Kulüplerimiz...9 Haklarım ve Sorumluluklarım...11 Çocuk Haklarına Yolculuk...15 Ünite Değerlendirme Testi - I...21 4. ÜNİTE Ürettiklerimiz...65 Ekonomik Faaliyetler...65 Coğrafya Ekonomi...68 Ekomoni ve Bölge...69 2. ÜNİTE Kültürümüz... 23 Doğal Varlıklar, Tarihi Mekanlar ve Nesneler...23 Ekonomi ve Meslekler...72 Girişim ve Ekonomi...73 Birlikte Üretim...74 Ünite Değerlendirme Testi - IV...75 Zengin Kültürümüz...30 Bayramlarımız...31 Halk Oyunları...33 Atatürk'ü Anlamak...34 Atatürk İlkeleri: Cumhuriyet...36 Atatürk İlkeleri: Milliyetçilik...37 Atatürk İlkeleri: Devletçilik...40 Atatürk İlkeleri: Laiklik...41 Atatürk İlkeleri:İnkılapçılık...42 Bütünleyici İlkeler...44 Ünite Değerlendirme Testi - II...47 5. ÜNİTE Gerçekleşen Düşler...77 Teknoloji ve Buluşlar Sayesinde...77 Buluşlar ve Bilim İnsanları...79 Bilim İnsanlarının Bazı Ortak Özellikleri...81 Teknolojinin Getirdikleri...84 Çeşitli Kaynaklardan Yararlanarak Öğreniyorum...85 Atatürk ve Bilim...87 Ünite Değerlendirme Testi - V...92 3. ÜNİTE Yeryüzü Şekilleri ve İklimi...49 İklim ve İnsan...52 Yaşadığımız Yer...56 Doğayı Değiştirmek...58 Doğal Afetler...60 6. ÜNİTE Toplum İçin Çalışanlar...95 İhtiyaçlar ve Kurumlar...95 Sivil Toplum Kuruluşları...100 Ünite Değerlendirme Testi - VI...112 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 3

İstiklal Marşı...129 7. ÜNİTE Yasalar Bizim İçin...115 Anayasa...117 Ülkemizin Yönetim Yapısı...119 Cumhurbaşkanı...120 Cumhurbaşkanlığı Forsu...121 Bayrağımız...129 Resmi Dilimiz: Türkçe...130 Başkentimiz: Ankara...130 Demokrasi ve Yönetim...131 Konu Değerlendirme Testi - II...132 Ünite Değerlendirme Testi - VII...135 Başbakan ve Bakanlar Kurulumuz...121 Bakanlıklarımız...122 Başbakan...122 Milli Eğitim Bakanlığı...122 Dış İşleri Bakanlığı...122 Bakanlar Kurulu...122 İç İşleri Bakanlığı...122 Adalet Bakanlığı...122 Sağlık Bakanlığı...123 Kültür ve Turizm Bakanlığı...123 Merkeze Bağlı Yönetimler...124 İl ve İlçemizin Yönetimi...125 Konu Değerlendirme Testi - I...127 8. ÜNİTE Dünya Çocukları, Ortak Miras ve Turizm... 137 Dünya Çocukları...137 Ülkeler Arası Alışveriş...138 Alışverişte İletişim ve Ulaşım...141 Konu Değerlendirme Testi...146 Ortak Miras ve Turizm...147 Ortak Miras...147 Dünya Miras Listesindeki Varlıklarımız...148 Turizm...151 Ünite Değerlendirme Testi - VIII...157 Yanıt Anahtarı...159 Ulusal Egemenlik ve Demokrasi...129 TBMM...129 4 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

Biz Bu Toplumun Bir Üyesiyiz 1. ÜNİTE Biz Bu Toplumun Bir Üyesiyiz Bütün bireyler toplumun bir parçasıdır. Yaşamımızı sürdürebilmek için bireyler arası iş birliği ve iş bölümü yaparız. Görüşleri, çıkarları bir olan kişiler bütününe g_u_denilir. Belirli düşüncelerin, bireyler arasındaki ilişkilerin ve karşılıklı görevlerin oluşturduğu, genellikle devletle ilişkisi olan toplumsal örgütlenmelere k_r_m denilir. Kavram Kutucuğu Aile Grup Kimlik Rol Sorumluluk Sözleşme Birey Kurum Bildirge Davranış Duygu Temel Hak ve Özgürlükler Birey: Toplumları oluşturan ve düşünsel, duygusal, iradeyle ilgili nitelikleri toplum içinde belirlenen insanların her biri, fert. 1 Siz de üyesi olduğunuz ya da bildiğiniz grup ve kurumları aşağıdaki tabloya yazınız. Gruplar Kurumlar........................ 8. Sınıf Sosyal Bilgiler 5

SÖZ SENDE Ailenizle ilgili bilgiler vererek, aile içindeki görevlerinizi ve sorumluluklarınızı yazınız................... Okul: Her türlü eğitim ve öğretimin toplu olarak yapıldığı yer. Aile: Anne, baba ve çocuklardan oluşan, toplumun en küçük grup ve kurumudur. 2 Okul içinde üye olduğunuz ya da katıldığınız grupları belirtiniz. Varsa üyesi olduğunuz diğer grupları aşağıdaki boş bırakılan yerlere yazınız.... 6 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

3 Aşağıdaki tanımları ilgili terimlerle eşleştiriniz. Anne, baba ve çocuklardan oluşan toplumun en küçük kurumu Kurum Toplumu oluşturan insanların her biri Aile Genellikle devlet ile ilişkisi olan toplumsal örgütlenme Birey Belirli amaçlar için bir araya gelen kişiler bütünü Grup SÖZ SENDE Okulunuzu ve okulda katıldığınız grupları anlatan kompozisyon yazınız............................ 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 7

Rollerimiz İş bölümünün ve iş birliğinin olduğu yerlerde her birimize düşen farklı görev ve sorumluluklar vardır. Üzerimize düşen görev ve sorumluluklara r_l denir. Rol: Bireyin üyesi bulunduğu grubun etkinliği sırasında benimsediği davranış özellikleri Rollerimiz içinde bulunduğumuz gruba veya kuruma göre değişebilir. 4 Rollerimizi yazalım. ROLLERİMİZ Okulda... Ailede... Futbol takımında... Müzik grubunda... 8 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

Sosyal Kulüplerimiz Derslerin yanında öğrencilerde güven ve sorumluluk duygusunu geliştirmeye, yeni ilgi alanları oluşturmaya ve beceriler kazandırmaya yönelik bilimsel, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinliklerin tümüne so_y_l k_l_p denir. Sorumluluk: Kişinin kendi davranışlarını veya yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi 5 Siz de okulunuzda bulunan sosyal kulüpleri ve bulunduğunuz kulüpteki rollerinizi aşağıdaki kutucuklara yazınız. Kütüphanecilik Kulübü... Başkan............... SÖZ SENDE Okulda yer aldığınız sosyal kulübü ve size olan katkılarını anlatan bir kompozisyon yazınız................... 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 9

6 Aşağıda kulüplerindeki rollerini belirten çocuklar hangi sosyal kulübün üyesidir? Kitapları tanıtırım. Kitapları alanlarına göre ayırırım. Kitapları kayıt altına alırım. Kitapları raflarına yerleştiririm. 7 Aşağıda verilen bilgileri doğru ve yanlış olarak ayıralım. Doğru ise D, yanlış ise Y yazalım. Resim yapabilmek müzik kulübü üyelerinden beklenen bir harekettir. Kan bağışının önemini Kızılay Kulübü vurgular. Tiyatro kulübü çeşitli oyunlar hazırlar. Satranç kulübü geziler düzenler. Yayın ve iletişim kulübü çeşitli sayılarda dergiler hazırlar. Müzik kulübü grup çalışmasını geliştirir. 10 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

Haklarım ve Sorumluluklarım Bireylerin toplum içinde yer aldığı grup ve kurumlarda bazı h_k ve s_ru_l_l_kları vardır. Bizlerin de ailemiz içinde birtakım haklarımız ve sorumluluklarımız vardır. 8 Aile içindeki haklarınızı ve sorumluluklarınızı yazınız. Haklarım Sorumluluklarım SÖZ SENDE Okulumuzda sahip olduğumuz haklar ve yerine getirmemiz gereken sorumluluklarla ilgili bir kompozisyon yazınız............. 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 11

1 Sabah kalkınca yatağımı toplarım. 9 2 Kahvaltıdan sonra dişlerimi fırçalarım. Yandaki listede Zeynep in tüm gün bo- 3 Okulda derslerimi dinlerim. yunca yaptıkları verilmiştir. 4 Tenefüslerde okul bahçesinde oyun oynarım. Bu listeye göre Zeynep in hak ve sorum- 5 Ders sonrası olul kütüphanesinden istediğim ki- luluklarını aşağıdaya yazınız. tabı alırım. 6 Eve geldikten sonra yemeğe kadar bahçede oynarım. Sorumlulukları Hakları 7 Yemekten sonra ödevlerimi yaparım. 8 Dişlerimi fırçaladıktan sonra yatarım. 10 Aşağıdaki boş bırakılan yerlere rollerinizi ve rollerinizin getirdiği hak ve sorumluluklarınızı yazınız. 12 Ailedeki Rolüm: Okuldaki Rolüm: Ailedeki Haklarım: Okuldaki Haklarım: Ailedeki Sorumluluklarım: Okuldaki Sorumluluklarım: 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

11 Aşağıdaki tabloda belirtilen hak ve sorumlulukları ayırarak kutucuklara uygun olarak hak ya da sorumluluk yazınız. Okula zamanında gitmek. Eğitim imkânlarının sağlanması. Okul takımının antrenmanlarına katılmak. Çevremize duyarlı olmak. Okul araç - gereçlerinden yeterince yararlanmak. Oyun oynayabilmek için gerekli imkânların sağlanması. İnsanlara karşı saygılı davranmak. Sağlıklı bir ortamda yaşayabilmek. Ev işlerinde aileme yardımcı olmak. Okul ve sınıf kurallarına uygun davranmak. 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 13

12 Verilen tanımları doğru terimlerle eşleştirelim. Kan bağışı gibi yardımlaşmanın önemini öğreten okul kulübüdür. Sorumluluk Görüşleri, amaçları ve çıkarları bir olan kişiler bütünüdür. Aile Toplumun en küçük kurum ve grubudur. Kurum Toplumu oluşturan insanların her biridir. Kızılay Kulübü Kişinin yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir. Okul Genellikle devlet ile ilişkisi olan toplumsal örgütlerdir. Birey Her türlü eğitim ve öğretimin toplu olarak yapıldığı yerdir. Grup 14 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

Çocuk Haklarına Yolculuk 20 Kasım 1989 tarihinde B_rl_ş_iş M_l_e_l_r tarafından Ço_u_ H_k_a_ı S_z_e_şm_si kabul edilmiştir. Türkiye bu sözleşmeyi 19_0 yılında imzalayarak yasalarını bu sözleşmeye uygun hâle getirmiştir. Türkiye de bu sözleşmenin uygulanmasından ve takip edilmesinden A_le ve S_s_al Po_it_k_l_r B_ka_l_ğı sorumludur. Sözleşmenin kabul edildiği gün olan 2_ K_sı_ günü tüm dünyada her yıl Ç_c_k H_kl_r_ G_n_ olarak kutlanmaktadır. Bildirge: Belirli bir konuda topluluk ya da bir kişinin yaptığı yazılı açıklama. Beyanname. Çocuk Hakları Sözleşmesi Temel İlkeleri Madde - 1: On sekiz yaşına kadar her insan çocuktur. Madde - 2:............ Madde - 6:............ Madde - 7:............ Madde - 9:............ Madde - 12:............ Madde - 14:............ Madde - 20............ 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 15

SÖZ SENDE Çocuk haklarına dair sözleşmenin çocuklar için neden önemli olduğuna dair bir kompozisyon yazınız.... 13 Aşağıda verilen tanımlarla ilgili terimleri örnekteki gibi yazınız. Her çocuğun özgürce bilgi edinme hakkı vardır. Eğitim Bakıma ve korunmaya muhtaç her çocuğun devletten özel koruma ve yardım görme hakkı vardır.... Her çocuğun yaşam hakkı vardır.... Her çocuk doğumdan sonra isim hakkına ve vatandaşlık kazanma hakkına sahiptir.... 16 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

14 Cümlelerdeki boşlukları yukarıdaki sözcük ya da sözcük gruplarından uygun olanlarla doldurunuz. Hak Sorumluluk Kurum Bildirge Birey Aile Okul Rol Çocuk Hakları Grup Toplumun en küçük kurum ve grubuna... denir. Görüşleri, amaçları, çıkarları bir olan kişiler bütününe... denir. Kişinin kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesine... denir. Belirli bir konuda bir topluluk ya da bir kişinin yaptığı yazılı açıklamaya... denir. Bireyin üyesi bulunduğu grubun etkinliği sırasında benimsediği davranış özelliklerine... denir. Her türlü eğitim ve öğretimin toplu olarak yapıldığı yere... denir. Toplumu oluşturan insanların her birine... denir. Genellikle devlet ile ilişkisi olan toplumsal örgütlere... denir. 20 Kasım günü tüm dünyada... günü olarak kutlanır. Adaletin ve hukukun gerektirdiği veya birine ayırdığı şeye... denir. 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 17

15 Aşağıdaki soruların cevaplarını bulmacadaki uygun boşluklara yazalım. 1. Devletle ilişkisi olan toplumsal örgütlenme 2. Çocukların temel haklarından biri 3. Bireyin üyesi bulunduğu grubun etkinliği sırasında benimsediği davranış özellikleri 4. Toplumdaki insanların her biri 5. Belirli bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelen, çıkarları bir olan kişiler bütünü 6. Bireyin üzerine düşen görevlerini yerine getirmesi 7. Toplumun en küçük kurum ve grubu 8. Okuldaki sosyal kulüplerden biri 9. Resmi geçerliliği olan, bireyi tanıtan belge 6 7 5 3 2 4 1 8 9 18 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanların karşılarına D, yanlış olanların karşılarına Y harfi yazalım. 16 1. (...) Toplumun en küçük kurumu okuldur. 2. (...) Toplumda yaşayan her bir bireyin bazı sorumlulukları ve hakları vardır. 3. (...) Bir işte üzerimize düşen görevlere sorumluluk denir. 4. (...) Birey olarak toplumda sadece bir rolümüz vardır. 5. (...) 18 yaşından küçük olan her birey çocuk olarak kabul edilir. 6. (...) Çocuk Hakları Sözleşmesi Avrupa Birliği tarafından hazırlanıp kabul edilmiştir. 7. (...) Çocuk Hakları Sözleşmesi nin Türkiye de uygulanmasından Milli Eğitim Bakanlığı sorumludur. 8. (...) 23 Nisan Çocuk Hakları Günü olarak kutlanır. 9. (...) Okul takımı sosyal bir gruptur. 10. (...) Okuldaki tek rolümüz öğrenci olmaktır. NOTLARIM 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 19

17 Aşağıdaki soruların cevaplarını altlarına yazınız. 1. Grup ve kurum ne demektir, açıklayınız. 2. Toplumdaki rollerimiz nelerdir? Örnekler ile açıklayınız. 3. Okulda bulunan öğrenci kulüplerinin yararları nelerdir? 4. Okul içindeki hak ve sorumluluklarınız nelerdir? 5. Çocuk Hakları Sözleşmesi nden üç madde yazınız. 1. 2. 3. 6. Çocuk Hakları Sözleşmesi ne göre kimler çocuk sayılır? Açıklayınız. 20 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

Ünite Değerlendirme Testi - I Türkiye Çocuk Hakları Sözleşmesi ni aşağıdaki tarihlerden hangisinde kabul etmiştir? A) 1980 B) 1989 C) 1991 D) 1990 1 I. Birleşmiş Milletler 4 II. Avrupa Birliği III. UNICEF IV. UNESCO Yukarıda verilenlerden hangisinin Çocuk Hakları Sözleşmesi ni konu ettiği söylenebilir? A) I B) II C) III D) IV 5 2 Toplumun en küçük kurum ve grubuna... denir. Verilen ifadede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) grup B) kurum C) aile D) okul İzcilik kulübü üyesi olan Ali nin sorumlulukları arsında aşağıdakilerden hangisinin olduğu söylenemez? A) Hayvanları korumak B) Çevreye duyarlı olmak C) Doğaya sahip çıkmak D) Trafik kurallarını anlatmak 6 Sınıf arkadaşlarım ile uyum içinde 3 I. Kütüphanecilik Kulübü II. Okul Futbol takımı III. Hastane IV. Oyun Grubu Yukarıda verilenlerden hangisinin kurum olduğu söylenebilir? A) IV B) III C) II D) I derslerimi dinlemek Odamı temiz ve düzenli tutmak Esma nın tuttuğu notlara bakarak aşağıdakilerden hangisine örnek verildiği söylenebilir? A) Haklarımız B) Sorumluluklarımız C) Rollerimiz D) Duygularımız 5. Sınıf Sosyal Bilgiler 21

7 Her çocuk, din, dil ve ırk ayrımı gözetmeksizin, Çocuk Hakları Sözleşmesi nden yararlanır. 10 I. Ödevlerini zamanında yapmak II. Temel ihtiyaçlarımızın yerine getirilmesi III. Okul araç-gereçlerinden yararlanmak Sözleşmede yer alan maddeye göre aşa- IV. Güvenlik ve sağlık ihtiyaçlarının kar- ğıdaki anlayışlardan hangisi vurgulanmış- şılanması tır? Yukarıda verilen maddelerden hangisinin A) Eşitlik B) Özgürlük haklarımız arasında olduğu söylenemez? C) Adalet D) Eğitim A) I B) II C) III D) IV 8 I. Milli Eğitim Bakanlığı II. Kültür ve Turizm Bakanlığı III. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı IV. Dış İşleri Bakanlığı Çocuk Hakları Sözleşmesi nin Türkiye de uygulanması ve takibi verilen bakanlıklardan hangisinin görevidir? A) I B) II C) III D) IV 11 Bireyin üyesi bulunduğu grubun etkinliği sırasında benimsediği davranış özelliklerine ne denir? Öğretmenimizin tahtaya yazdığı sorunun cevabı aşağıdakilerden hangisidir? 9 A) Sorumluluk B) Hak C) Rol D) Grup Verilen görselde aşağıdaki sosyal kulüplerden hangisi vurgulanmıştır? 12 Devlet Hastanesi Postane A) İzcilik Kulübü Okul B) Yeşilay Kulübü Hastane C) Kütüphanecilik Kulübü Verilenlerden kaç tanesi kurumdur? D) Tiyatro Kulübü A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 22 5. Sınıf Sosyal Bilgiler