Ortaöğretim TRAFİK VE İLK YARDIM DERS KİTABI Yazarlar Sermin ŞAHİN İSTEKLİ Tevfik Fikret ATAY Talim ve Terbiye Kurulunun 29.11.2013 tarih ve 178 sayılı kararıyla 2014-2015 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilmiştir.
Editör Barış KORKMAZ Dil Uzmanı Himmet AÇIKGÖZ Görsel Tasarımcı Ümit YÜKSEL Program Geliştirme Uzmanı İsmet KEBAPÇI Ölçme Değerlendirme Uzmanı Tolga İNCE Rehberlik Yağmur KAYNAK ÇIKARAY ISBN: 978-975-7386-92-6 Baskı: Semih Ofset Matbaacılık Ltd. Şti. Ankara - 2014 www.semihofset.com.tr
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. İSTİKLÂL MARŞI Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakkʼa tapan milletimin istiklâl. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana vaʼdettiği günler Hakkʼın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden naʼşım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakkʼa tapan milletimin istiklâl! Mehmet Âkif ERSOY 3
GENÇ Lİ ĞE Hİ TA BE Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur. Mustafa Kemal Atatürk 4
MUSTAFA KEMAL ATATURK MUSTAFA KEMAL ATATÜRK 5
İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...8 ORGANİZASYON ŞEMASI...9 1. ÜNİTE TRAFİK KÜLTÜRÜ...13 ÜNİTEYE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI...13 Trafik Eğitimi ve Kara Yolu ile İlgili Kavramlar...15 Kara Yollarının Kullanımı...19 Trafikte Kamunun Rahatı ve Huzuru...22 Trafik ve Çevre İlişkisi...26 Trafik Kazalarının Nedenleri...30 Trafik Kazalarının Olumsuz Etkileri ve Verdiği Zararlar...33 Trafik İşaretleri ve Trafik İşaret Levhaları...36 Emniyet Kemeri ve Çocuk Güvenlik Koltuğu...42 Kara Yollarının Kullanımı ve Hız Kurallarına Uymanın Önemi...46 İlk Geçiş Hakkı, Geçiş Üstünlüğü ve Dönüş Kuralları...50 Durma, Duraklama, Park Etme, Yolcu Bindirme, Yolcu İndirme...53 Araçların Işıklandırılması, Yolda Kalan Araçlar İçin Alınacak Önlemler...57 Trafikte Aydınlatmanın Yetersizliği, Hava Koşulları ve Alınacak Önlemler...61 PROJE GÖREVİ...64 PROJE GÖREVİ DEĞERLENDİRME FORMU...65 Okul Geçidi, Demir Yolu Geçidi, Yaya Geçidi...66 Fark Ettiğimiz Kural İhlalleri, Bisiklet ve Motosiklet Kullanma...68 Trafik Kazası Sonrası Yapılacak İş ve İşlemler, Trafiği İhlal Eden Yayalar...72 Sürücü Belgesi, Trafik Tescil Belgesi, Araçlarda Bulunması Zorunlu Malzemeler ve Gereçler...76 DEĞERLENDİRME TESTİ...81 2. ÜNİTE İLK YARDIM...83 ÜNİTEYE HAZIRLIK ÇALIŞMALARI...83 İlk Yardım, Acil Yardım...85 İlk Yardımın Amaçları ve Temel Uygulamaları, Güvenli İlk Yardım Uygulaması İçin Alınacak Önlemler ve Önemi, Taşıtlarda Bulunması Gereken İlk Yardım Malzemeleri...88 Güvenli Ortam Sağlanmanın Önemi, Yaralının/Hastanın Durumunu Değerlendirerek Ne Yapılacağına Karar Vermek...92 İlk Yardımda Temel Yaşam Desteği Uygulamaları, Doku ve Organ Bağışlamanın Önemi...96 Solunum Yolu Tıkanıklığında İlk Yardım, Boğulmalarda İlk Yardım...106 Kanamalarda İlk Yardım, Kopan Uzvun Yaralıyla Birlikte Ulaştırılması, Şokta İlk Yardım...113 6
Yaralanmalarda İlk Yardım...119 Göze, Kulağa ve Burna Yabancı Cisim Kaçması Durumunda İlk Yardım...123 Yanık, Donma ve Sıcak Çarpmasında İlk Yardım...126 Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım...131 Bilinç Kayıplarında İlk Yardım, Bilinç Kaybı Oluşturan Duruma Göre İlk Yardım...135 Zehirlenmelerde İlk Yardım...140 Hayvan Isırmalarında ve Sokmalarında İlk Yardım...144 PERFORMANS GÖREVİ...148 PERFORMANS GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI...149 Yaralı / Hasta Taşımanın Temel Kuralları, Yaralı / Hasta Taşıma Teknikleri...150 DEĞERLENDİRME TESTİ...156 ÖRNEK FORMLAR...159 DEĞERLENDİRME TESTLERİ CEVAP ANAHTARI...165 SÖZLÜK...166 KAYNAKÇA...170 7
ÖN SÖZ Trafik kuralları insan hayatının korunması ve kolaylaştırılmasıyla ilgilidir. Sosyal hayatımızı düzenleyen tüm kurallar gibi trafik kurallarının da çıkış noktası budur. Trafik kuralları sorumluluk, duyarlılık ve paylaşım kültürü gerektirir. Bu kültür ancak erken yaşlarda başlayan bir eğitim süreci ile sağlanabilir. Trafik eğitiminde bireylerden beklenen değer, tutum ve davranış değişikliğini gerçekleştirmeleri, yeni bakış, anlayış ve uygun ahlaki değer kazanmalarıdır. Toplumsal duyarlılığın sağlanması, vatandaşlık bilincinin arttırılması, sorumluluğun üstlenilmesi ve paylaşılması ancak eğitimle sağlanabilir. Kurallara uyulması, trafikteki diğer kişilere saygı gösterilmesi, ben yerine biz bilincinin geliştirilmesiyle mümkündür. Bu ise ailede başlayan ve öğrenim hayatı boyunca devam edecek olan bir eğitimle gerçekleştirilebilir. Günümüz dünyasında birçok ülkenin mücadele ettiği trafik sorununa çözüm getirilmesi demek, insana yatırım yapılması demektir. Trafik kazalarını azaltmak için kullanılması gereken en etkili yol eğitimdir. Bu eğitim, yalnız kural öğretmek ve kurala uyma refleksi uyandırmakla sınırlandırılamaz. Aslında bu eğitim, kent kültürü ve çağdaş toplumsal yaşamın temel ilkelerini oluşturur. O hâlde trafik ve ilk yardım eğitimini bir bütün olarak ele alıp, hak ve yaşam kurallarını zorlamadan toplumsal yaşama saygılı, bencillikten uzak, sevmesini ve paylaşmasını bilen bireylerin yetiştirilmesi sağlanmalıdır. Beklenilen çağdaş davranış biçimlerinin kazandırılması da ancak eğitimle mümkün olabilir. Trafik ve ilk yardım eğitimi sayesinde gelecekte trafik kurallarına duyarlı bireyler olarak trafikte yer almanız sağlanacaktır. İlköğretim sınıflarında başlayıp ortaöğretim sınıflarında devam eden trafik ve ilk yardım eğitimi sadece bir ders olarak düşünülmemelidir. Bu eğitim, sizlerde güvenli trafik bilinci oluşturma açısından da çok önemlidir. Trafik ve ilk yardım eğitimi, aynı zamanda siz gençlere trafikte tehlike yaratmama ve tehlikelerden korunma konusunda farkındalık yaratma/duyarlılık geliştirme eğitimidir. Duyarlılık geliştirme çabaları, sizlerin trafiğin ne olduğunu anlamanızı sağlamak, trafikle ilgili değer yargısı oluşturarak olumlu davranış biçimine dönüştürmenize yardımcı olmak, hedef kitle olan siz genç neslin gelecekte bilinçli sürücü olmanızı sağlamak, herhangi bir kazada yardımlaşma ve iş birliğinin önemini kavratmak amacına yöneliktir. 8
ORGANİZASYON ŞEMASI 1. ÜNİTE TRAFİK KÜLTÜRÜ Ünite numarası ve ünite adı. Ünite ile ilgili fotoğraf. İşlenecek konunun ait olduğu kazanım numarası ve kazanım için önerilen ders saati süresi. İşlenişte yer alan beceriler ve değerler. 13 Kazanımlar 1. Trafik eğitiminin gerekliliğini ve önemini açıklar. [!] Trafik sorunu ve nedenleri trafikle ilgili istatistiklerden faydalanılarak açıklanır. 2. Kara yolu ile ilgili kavramları açıklar. [!] Şerit, tek yönlü kara yolu, iki yönlü kara yolu, bölünmüş yol, tali yol, otoyol, bağlantı yolu, geçiş yolu, kavşak, geçiş hakkı ve geçiş üstünlüğü kavramları açıklanır. Süre: 1 ders saati Beceriler Değerler İletişim, algıda seçicilik, eleştirel düşünme, tablo Kurallara uyma, sorumluluk, yardımlaşma, duyarlılık. ve grafik yorumlama, karar verme. Kullanılacak araç-gereç ve kaynaklar Ders kitabı, kalem. İşlenişte kullanılacak araçgereç ve kaynaklar. Ünite içinde işlenecek konu başlıkları. Denizdeki canlılardan köpekbalığı ve müren gibi deniz canlıları insanlara ısırarak zarar verebilirler. Örneğin mürenler, bir kez ısırdıkları zaman öldürünceye kadar çeneleri açılmayabilen deniz canlıları olup oldukça derin ve çok geç kapanan bir yara açarlar. Zehirli değillerdir, ancak ağızlarındaki çok çeşitli bakteriler nedeniyle ısırdıkları yer çoğunlukla iltihaplanarak sorun oluşturur. Zehir içeren sırt yüzgeçleriyle iskorpit, batan dikenleriyle çok şiddetli ağrıya neden olan çarpan balığı, kuyruğundaki zehirli dikenleriyle vatoz, batan ve kırılarak orada kalıp iltihap oluşmasına neden olabilen dikenleriyle denizkestanesi denizlerde insanlara sorunlar yaşatabilen deniz canlılarından bazılarıdır (Fotoğraf 111). Konu işlenişlerinin gerçekleştirildiği bölüm. Trafik Eğitimi ve Kara Yolu ile İlgili Kavramlar Öğrenme ve öğretme süreci Giriş Trafikte hoşunuza gitmeyen bir davranışla karşılaştığınızda ne yapıyor, nasıl davranıyorsunuz? Açıklayınız. Şerit, tek yönlü kara yolu, iki yönlü kara yolu, bölünmüş yol, tali yol, otoyol, bağlantı yolu ve geçiş yolu kavramları hakkında bildiklerinizi söyleyiniz. İşleniş Ülkemizde trafik eğitimi konusunda 30 Mayıs 2012 tarihinde gerçekleştirilen Karayolu Güvenliği Yüksek Kurulu toplantısında, Karayolu Trafik Güvenliği 10 Yıllık Eylem Planı nı uygulamaya konulmuştur. Buna göre büyükşehir belediyelerince çocuk trafik eğitim parkları yapılması, aday sürücülük uygulamasının başlatılması ve Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde Trafik Güvenliği Eğitim Merkezi kurulması kararı alınmıştır. Bunların yanı sıra üniversiteler bünyesinde ön lisans, lisans ve lisansüstü programlarının açılması ve bu alanda eğitim görenlerin sektörde öncelikli olarak istihdamının sağlanacağı belirtilmiş, yaya ve bisiklet önceliğinin göz önünde bulundurulması istenmiştir. Trafik eğitimi ve sorunların çözümüne yönelik aşağıdaki konuşma metnini okuyunuz. Ortaokulların 5. sınıflarına trafik güvenliği, liselerin 12. sınıflarına ise trafik ve ilk yardım dersi koyarak bu konudaki eğitimi temelden başlattık. Önümüzdeki yıllarda trafik eğitimini anasınıfından itibaren başlatmayı planlıyoruz. Sürücü eğitim ve sınav sistemini de daha iyi, daha usta sürücüler yetiştirecek şekilde yeniden yapılandırmanın çalışmalarını yürütüyoruz. Aynı şekilde fahri trafik müfettişliği uygulamasını da genişletiyoruz. Yollarda meydana gelen kazalara acil yardım hizmetlerini süratle ulaştıracak bir sistemi de böylece hayata geçiriyoruz. Trafiğin yoğun olduğu kara yollarında pek çok ilk yardım ve acil yardım istasyonu kurduk, kara, hava ve deniz ambulanslarının sayılarını artırdık, böylece şehir merkezlerinde meydana gelen kazalarda ilk 10 dakikada, kırsal alandaki kazalarda ise ilk 30 dakikada acil yardım müdahalesi yapılacak bir sistemi büyük ölçüde işler hâle getirdik. 14 İşlenişi destekleyen görsel unsurlar. Fotoğraf 111: Deniz canlıları ısırma ve sokmalarıyla karşılaşıldığında ilk yardım uygulanmalıdır. Deniz canlılarının ısırma ve sokmalarında ilk yardımcı; deniz canlısından zarar gören kişiyi hareket ettirmemelidir. Isırma ya da sokmanın etkisiyle yaralanan bölgeyi ovmamalıdır. Deniz canlılarından cilde batan diken varsa ve görünüyorsa uygun şekilde çıkarmalıdır. Denizanası çarpmasının yaşandığı temas bölgesi derhâl deniz suyu ile yıkanmalıdır (tatlı su ve buz kullanmamalı). Zehirleriyle dayanılmaz acılar veren deniz canlılarının enzimleri sıcağa karşı dayanıksız olduğu için yaralanan bölgeye sıcak uygulama yapmalıdır. Kişiyi en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırarak acil bakım yaptırmalıdır. Ders dışı etkinlik: Deniz canlılarının ısırma ve sokmalarında ilk yardım başlıklı bir broşür hazırlayınız. Hazırladığınız broşürünüzü çoğaltarak yakın çevrenizde dağıtınız. Sonuç Hayvan ısırmalarında ve sokmalarında ilk yardım hayati önem taşımaktadır. Arı, akrep ve yılan sokmalarında, kene ısırmasında kişiye ilk yardım yapılırken bir taraftan da acil yardım istenerek tıbbi müdahalede bulunulması sağlanmalıdır. Kene ısırmalarında Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığı olasılığı dikkate alınmalı ve derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Kedi ve köpek ısırmaları sonucunda kişinin kuduz ve tetanos olabileceği unutulmamalı ve kişi aşı yaptırması konusunda ikna edilmelidir. Deniz canlıları ısırma ve sokmalarında zaman yitirmeksizin ilk yardım uygulanmalıdır. Ölçme ve değerlendirme 1. Arı sokması durumunda ilk yardımcının gerçekleştireceği uygulamalar nelerdir? Açıklayınız. 2. Kırım kongo kanamalı ateşi hastalığı başlangıç belirti ve bulgularının neler olduğunu söyleyiniz. 3. Deniz canlılarının ısırma ve sokmaları durumunda gerçekleştirilecek olan ilk yardım uygulamalarını söyleyiniz. Sonraki derse hazırlık Performans görevinizi yerine getirmek için performans konunuzu belirleyerek öğretmeninizi bilgilendiriniz. Size verilen süre içerisinde çalışmanızı gerçekleştiriniz ve 1 hafta sonraki dersinizde teslim ediniz. 146 Ölçme ve değerlendirme soruları. 9
Yılı Kaza sayısı Ölü sayısı Yaralı sayısı 2008 950.120 184.468 4.236 2009 1.053.346 4.324 201.380 2010 1.104.388 4.045 211.496 2011 1.228.928 3.835 238.074 2012 1.296.636 3.750 268.102 Not: Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı sorumluluk bölgesinde meydana gelen trafik kaza bilgilerini kapsamaktadır. 1 Nisan 2008 tarihinde uygulamaya konulan tarafların anlaşarak kendi aralarında tutanak tanzim ettiği maddi hasarlı trafik kaza sayıları da dâhil edilmiştir. Tablo 5: Genel kaza istatistikleri (2008-2012). http://www.trafik.gov.tr/sayfalar/istatistikler/genel-kaza.aspx (03 Aralık 2013) Yıllar Kazalar (sayı / yıl) Maliyetler (milyar /yıl) 1990 115.295 1.360.000 1999 465.915 1.780.000 2011 1.228.928 2.420.000 Tablo 6: Trafik kazaları maliyeti http://www.tuik.gov.tr/ (06.03.2012) Tablo 5 ve 6ʼda yer alan sayısal veriler dikkate alındığında trafik kazalarından kaynaklanan hasar ve iş gücü kaybının ülkemiz millî gelirinin % 2ʼsinden fazla olduğunu görülmektedir. Bu durum ülkemizde yaşanan trafik kazalarının ülkemiz ekonomisine verdiği zararın ne kadar büyük olduğunu ortaya koymaktadır. Trafik kazası sonucunda fiziksel ya da psikolojik zarara uğrayarak çalışamaz duruma gelen insanların iş gücü kayıpları ve kazazedelerin tedavi vd. masrafları da önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Türkiyeʼde trafik kazaları sonucu ortaya çıkan maddi zarar (Fotoğraf 18) 2011 yılı için 2.420.000 ʼdir. Bu rakam ülkemiz ekonomisi için oldukça büyük bir rakamdır. Trafik kazaları, yıllık olarak ülke ekonomisine Marmara depreminin verdiği zarardan daha da büyük zarar vermektedir. Etkinlik: Trafik kazaları ile ülkemiz ekonomisi arasındaki ilişkiyi dikkate alarak ekonomik kayıpların nasıl önüne geçilebileceği konusunda Fotoğraf 18: Maddi hasarlı trafik kazası düşüncelerinizi açıklayınız. Sonuç Türkiyeʼde yaşanan trafik kazaları sonucu beşeri ve ekonomik kayıplar ile trafik sorunlarını ortadan kaldırmak için gerçekleştirilen iyileştirme harcamaları ekonomiyi yakından ilgilendirmektedir. Konunun şu an bir maliyet gibi görünmeyen ancak ilerleyen yıllarda ekonomiye ek maliyet yükleyecek olan ekolojik yönü ve toplumsal psikolojik yönü de bulunmaktadır. Son 15 yılda trafik kazalarında bir yakınının kaybı ya da sakat kalmasıyla yaklaşık 8 milyon kişinin etkilenmesi konunun ne derece ciddi olduğunu göstermektedir. Trafik kazası mağduru ailelerin yaşam kalitesi ve yaşam standardında kalıcı düşüşler görülmektedir. Trafik kazalarında ölenlerin yakınlarının yaklaşık % 60ʼının, yaralı yakınlarının yaklaşık % 80ʼinin ve sakat kalanların da % 70ʼinin kazadan dolayı işlerini değiştirdikleri bilinmektedir. Bunların büyük çoğunluğu fiziksel ve psikolojik nedenlerle işlerini kaybetmiştir. Etkinlik aşamaları. Ölçme ve değerlendirme 1. Trafik kazalarının birey üzerinde bıraktığı olumsuz etkilerin neler olduğunu söyleyiniz. 2. Trafik kazalarından insanların ve toplumun nasıl etkilendiğini açıklayınız. 3. Trafik kazalarının ülke ekonomisine nasıl zarar verdiğini bir örnekle belirtiniz. Sonraki derse hazırlık Hazırlık çalışmasında istenen poster çalışmasını yapınız. 34 Bir sonraki ders için yapılacak hazırlıkları gösteren bölüm. PROJE GÖREVİ Proje görevi. İçerik düzeyi Sınıf düzeyi Ünite adı Beklenen performans Süre Trafik ve ilk yardım 12. sınıf Trafik kültürü Öğrencilerin bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını sağlamak. 3 ay ÖLÇÜTLER PROJE GÖREVİ DEĞERLENDİRME FORMU Projenin adı:... Öğrencinin Adı ve soyadı:... Sınıfı:... Numarası:... Zayıf DERECELER Kabul edilebilir Orta İyi Çok iyi Proje görevi konuları * Trafik sorunu ve nedenleri * Kara yollarının kurallarına uygun olarak nasıl kullanılacağı * Trafikte kamunun rahatını ve huzurunu bozacak, zarar verecek tutum ve davranışlar * Trafiğin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için alınabilecek önlemler * Trafik kazalarının nedenleri * Trafik kazalarının birey ve toplum üzerindeki olumsuz etkileri * Trafik kazalarının ülke ekonomisine verdiği zararlar * Emniyet kemeri ve çocuk güvenlik koltuğu kullanmanın gerekliliği * Güvenli yolculuk için alınması gereken önlemler * Sürücü ve yayaların okul, demir yolu ve yaya geçitlerinden geçerken dikkat etmesi gereken kurallar Yukarıdaki proje konularından birisini seçiniz, öğretmeninizi de bilgilendirerek çalışmalarınıza başlayınız. Proje görevinizi gerçekleştirirken dikkat etmeniz gerekenler * Proje çalışmalarınızda hangi kaynaklardan yararlanacağınızı, hangi kurum ve kuruluşları ziyaret edeceğinizi ve kimlerin görüşlerine başvuracağınızı belirleyiniz. * Görüşme, anket, vb. yöntemlerin hangilerinden yararlanacağınızı ve nasıl bilgi toplayacağınıza karar veriniz. * İkili görüşmelerinizde, kişilere hangi soruları yönelteceğinizi belirleyiniz. * Topladığınız bilgileri özetleyiniz, bir rapora dönüştürünüz. * Proje çalışmanızı resimler, fotoğraflar, karikatürler vb. görsel araçlar ile zenginleştiriniz. * Raporunuzda açık ve anlaşılır bir anlatım kullanmaya özen gösteriniz. * Raporunuzda yararlandığınız kaynaklara, Kaynakça bölümünde yer veriniz. * Proje çalışmanızı en geç././201... tarihine kadar teslim ediniz. I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİ Projenin amacını belirleme Projeye uygun çalışma planı yapma Grup içinde görev dağılımı yapma İhtiyaçları belirleme Farklı kaynaklardan bilgi toplama Projeyi plana göre gerçekleştirme Ekip çalışmasını gerçekleştirme Proje çalışmasının istekli olarak gerçekleştirilmesi TOPLAM II. PROJENİN İÇERİĞİ Türkçeyi doğru güzel ve etkili kullanma Bilgilerin doğruluğu Toplanan bilgilerin analiz edilmesi Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma Toplanan bilgileri düzenlenme Kritik düşünme becerisini gösterme Yaratıcılık yeteneğini kullanma TOPLAM III. SUNU YAPMA Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma Sorulara cevap verebilme Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunma Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleme Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanma Verilen sürede sunuyu yapma Sunum sırasındaki öz güvene sahip olma TOPLAM GENEL TOPLAM 1 2 3 4 5 Proje görevi değerlendirme formu. 64 Ders öğretmeninin yorumu:...... 65 10
PERFORMANS GÖREVİ İçerik düzeyi Sınıf düzeyi Ünite adı Beklenen performans Süre Trafik ve ilk yardım 12. sınıf İlk yardım Öğrencilerin bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını sağlamak. 1 hafta Performans görevi konuları * Yaya kaldırımda yürürken dikkat edilmesi gereken kurallara yönelik anket çalışması * Yazılı ve görsel basında yer alan ilk yardım uygulamaları ile ilgili dökümanlardan yararlanarak yapılacak sunum çalışması * Trafik güvenliği ve ilk yardım ile ilgili örnek durumlar oluşturup sınıf ortamında uygulama yapılması * İlk yardımın amaçlarının ve temel uygulamalarının açıklanacağı sunum çalışması * Doku ve organ bağışlamanın öneminin açıklanacağı sunum çalışması Yukarıdaki performans görevi konularından birisini seçiniz, öğretmeninizi de bilgilendirerek çalışmalarınıza başlayınız. Performans görevinizi gerçekleştirirken dikkat etmeniz gerekenler * Performans görevinizle ilgili çalışmalarınızda hangi kaynaklardan yararlanacağınızı, hangi kurum ve kuruluşları ziyaret edeceğinizi ve kimlerin görüşlerine başvuracağınızı belirleyiniz. * Görüşme, anket, vb. yöntemlerin hangilerinden yararlanacağınızı ve nasıl bilgi toplayacağınıza karar veriniz. * İkili görüşmelerinizde, kişilere hangi soruları yönelteceğinizi belirleyiniz. * Topladığınız bilgileri özetleyiniz, bir rapora dönüştürünüz. * Performans görevi çalışmanızı resimler, fotoğraflar, karikatürler vb. görsel araçlar ile zenginleştiriniz. * Raporunuzda açık ve anlaşılır bir anlatım kullanmaya özen gösteriniz. * Raporunuzda yararlandığınız kaynaklara, Kaynakça bölümünde yer veriniz. * Performans görevi çalışmanızı en geç././201... tarihine kadar teslim ediniz. Performans görevi. 147 Performans görevi dereceli puanlama anahtarı. 5 4 PERFORMANS GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI Görevi hazırlarken çeşitli kaynaklardan faydalanılmıştır. Performans görevinde çalışılmak üzere seçilen konunun raporlaştırılmasında ulaşılan kaynaklardaki bilgilerden yeterince yararlanılmıştır. Poster çalışmasında aktarılan bilgiler grafik dışında fotoğraf, karikatür, çizim vb. ile desteklenmiştir. Poster çalışmasında yer alan görsel materyaller, konuya ilişkin özet bilgiler ile desteklenmiştir. Kullanılan kaynaklar uygun biçimde rapora yansıtılmıştır. Rapor anlaşılır biçimde yazılmıştır. Oluşturulan cümleler Türkçe yazım kurallarına uygundur. Görevi hazırlarken çeşitli kaynaklardan faydalanılmıştır. Performans görevinde çalışılmak üzere seçilen konunun raporlaştırılmasında ulaşılan kaynaklardaki bilgilerden yararlanılmıştır. Poster çalışmasında aktarılan bilgiler grafik dışında fotoğraf, karikatür, çizim vb. ile desteklenmiştir. Poster çalışmasında yer alan görsel materyaller, konuya ilişkin özet bilgiler ile desteklenmiştir. Kullanılan kaynaklar uygun biçimde rapora yansıtılmamıştır. Rapor anlaşılır biçimde yazılmıştır. 3 Görevi hazırlarken çeşitli kaynaklardan faydalanılmıştır. Performans görevinde çalışılmak üzere seçilen konunun raporlaştırılmasında ulaşılan kaynaklardaki bilgilerden yararlanılmıştır. Poster çalışmasında aktarılan bilgiler grafik dışında fotoğraf, karikatür, çizim vb. ile yeterince desteklenmemiştir. Poster çalışmasında yer alan görsel materyaller, konuya ilişkin özet bilgiler ile yeterince desteklenmemiştir. Kullanılan kaynaklar uygun biçimde rapora yansıtılmamıştır. Rapor anlaşılır biçimde yazılmıştır. 2 Rapor anlaşılır biçimde yazılmıştır. Poster çalışmasında aktarılan bilgiler grafik dışında fotoğraf, karikatür, çizim vb. ile yeterince desteklenmemiştir. Poster çalışmasında yer alan görsel materyaller, konuya ilişkin özet bilgiler ile yeterince desteklenmemiştir. DEĞERLENDİRME TESTİ A. Aşağıdaki sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz. Herhangi bir kazada yaralanan ya da hastalanan kişiye, profesyonel sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, kişinin durumunun kötüye gitmesini önlemek ve hayatının kurtarılmasını sağlamak amacı ile olay yerinde, tıbbi araç ve gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalar. 1. Yukarıda verilen açıklama aşağıdakilerden hangisine aittir? A. ilk yardım B. ilk yardımcı C. acil yardım D. acil tıbbi yardım E. tıbbi yardım 2. Aşağıdakilerden hangisi acil yardımla ilgili değildir? A. Alanında uzmanlaşmış sağlık personeli tarafından uygulanır. B. Tıbbi araç ve gereç kullanılır. C. Tıbbi araç ve gereçsiz uygulamaları kapsar. D. Olay yeri, ambulans ve sağlık kuruluşunda uygulanır. E. Acil yardım merkezi tarafından yönlendirilir. 3. Aşağıdakilerden hangisi ilk yardımın amaçlarından biridir? A. Yaralının/hastanın durumunu kontrol altına alarak kötüleşmesini engellemek. B. Yaralının/hastanın yalnız kalmasını sağlamak. C. Yaralının/hastanın acilen sıvı gıda almasını sağlamak. D. Yaralının/hastanın evine gitmesine yardımcı olmak. E. Yaralıyla/hastayla ilgilenmemek. 4. Aşağıdakilerden hangisi yaralanma/hastalanma olayına tanık olan kişiden başlayarak tedavinin tamamlanacağı hastaneye kadar gerçekleştirilen bakım ve uygulamaların tümü ifadesinin karşılığıdır? A. güvenli ilk yardım B. ilk yardım uygulaması C. acil tıbbi yardım D. yaşam kurtarma zinciri E. olay yerinde yardım 5. Sürücü adayları ve sürücülerde aranacak sağlık şartları ile muayenelerine dair yönetmeliğin 10. maddesinde yer alan listeye göre aşağıdakilerden hangisi taşıtlarda bulundurulması gereken ilk yardım malzemelerinden biri değildir? A. üçgen sargı B. oksijen maskesi C. esmark bandajı D. çengelli iğne E. makas 1 Raporda konuya ilişkin yer alan bilgiler yetersizdir ve anlaşılır biçimde yazılmamıştır. Ünitede öğrenilenlerin değerlendirileceği, ünite genelini kapsayan soru ve çalışmaların yer aldığı ölçme ve değerlendirme bölümü. 148 bilinç düzeyi belirlemesi, sözlü ve gürültülü, ağrılı, dışına, kontağı, takozlanmalı, emin, güvenli, vurma, karından, diyalog, başını, burnunun, can simidi, tahta parçası B. Boşluklara yukarıdaki sözcüklerden uygun olanlarını yazarak cümleleri tamamlayınız. 6. Kaza yapan araç mümkünse kara yolunun.. ve güvenli bir alana alınmalı, aracın;. kapatılmalı, mümkünse akü kutup başı çıkartılmalı, gerekiyorsa el freni çekilmeli, tekerlekleri üzerindeyse..., LPGʼli ise bagajda bulunan gaz tüpünün vanası kapatılmalıdır. 7. İlk yardımcı, öncelikle ilk yardım gerektiren her yaralının/hastanın..ni yapmalıdır. 8. İlk yardımda; yaralının/hastanın durumu, yaralı/hasta. uyarılara cevap veriyorsa 1. derece,. uyaranlara cevap veriyorsa 2. derece ve tüm uyarılara cevap vermiyorsa 3. derece olarak değerlendirilmelidir. 9. Nakil için çıkartılan organların başka bir yerdeki alıcıya ulaştırılıncaya kadar..... ve... bir şekilde korunması gerekir. 155 11
ÖRNEK FORMLAR ÖZ DEĞERLENDİRME Öğrencinin Adı ve soyadı: Tarih: Sınıfı: Numarası: Bu çalışmada neler yaptım?......... Bu çalışmada neler öğrendim?... Örnek ölçme ve değerlendirme formları....... Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler?......... Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler?......... Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım?......... Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım:......... Öz değerlendirme, bireysel veya kendini değerlendirme olarak da adlandırılabilir. Öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini, özellikle başarı düzeylerini ve öğrenme sonuçlarını yargılamaları olarak açıklanabilir. Temel amaç, öğrencilerin öz değerlendirme becerilerini geliştirmektir. Çünkü yaşam boyu öğrenme, bireylerin yalnızca bağımsız çalışmalarını değil aynı zamanda kendi başarılarını ve gelişimlerini değerlendirmelerini zorunlu kılar. Değerlendirme süreci, öğrencinin öğrenmeye yaklaşımını, öğrencinin kendi güçlü ve zayıf yönlerini görmesini ve becerileri hakkında değerlendirme yapmasını sağlar. Öğrencinin kendi düşüncelerini kontrol edebilme, yani kişinin planlama ve problem çözme becerisini geliştirir. 158 DEĞERLENDİRME TESTLERİ CEVAP ANAHTARI 1. ÜNİTE A 1. C 2. B 3. B 4. D 5. C B 1. zarar vermemek 2. araç-trafik 3. fiziksel-sosyal 4. ülkemiz millî gelirinin 5. ön-arka-sağ-sol 6. saatin-markası-modeli C 1. ( D ) 2. ( D ) 3. ( Y ) 4. ( D ) 5. ( Y ) 6. ( D ) 2. ÜNİTE A 1. A 2. C 3. A 4. D 5. B B 1. dışına-kontağı-takozlanmalı 2. bilinç düzeyi belirlemesi 3. sözlü ve gürültülü-ağrılı 4. emin-güvenli 5. vurma-karından 6. can simidi-tahta parçası 7. diyalog-başını-burnunun C 1. ( D ) 2. ( Y ) 3. ( D ) 4. ( D ) SÖZLÜK KAYNAKÇA Andrews CJ, Cooper MA, ten Duis HJ et al: Thge pathology of electrical and lightning injuries, Forensic Sci April 1995. ATEŞ, Nizamettin, Yeni Trafik ve Çevre-Motor İlk Yardım Bilgisi, İnkılap Kitap Evi, Ankara, 1998. EGE, Rıdvan, Kaza, Hastalık ve Yaralanmalarda İlk ve Acil Yardım, TTKYV, Ankara, 1995. GÜNAY, Erhan, Uygulamada Trafik Kazalarında Kusur, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2007. Karayolları Trafik Kanunu ve Ceza Rehberi, Bakım Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1997. Karayolları Trafik Yönetmeliği, Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası, Ankara, 1998. PAMPAL, S.; Öztürk Arıkan, E, Hatipoğlu, S, (2002), Türkiyeʼde Trafik Problemi ve Trafik Eğitimi, Trafik, Ankara Trafik Vakfı Yayın Organı, sayı: 2, 1304-4842. SEVİNÇ, Murat, Trafik Kazalarında Kusur ve Trafik Bilirkişiliği, Adalet Yayın Evi, Ankara, 2011. Trafik Hizmetleri Başkanlığı İstatistikleri - 2005, İstatistik Şube Müdürlüğü, Emniyet Genel Müdürlüğü Basımevi, Ankara, 2005. Trafik İstatistik Yıllığı-2003, Ankara, Emniyet Genel Müdürlüğü Basımevi, Ankara, 2004. Trafik Kazaları Özeti, 2011, Kara yolları Genel Müdürlüğü, Trafik Güvenliği Dairesi Başkanlığı, Trafik Güvenliği Eğitimi ve Proje Şubesi Müdürlüğü, Ankara, Ağustos 2012. Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2005. Türkiye İstatistik Kurumu, Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri, 2012 (Yayın nu.: 4028), Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, Ağustos 2013. Türkiye İstatistik Kurumu,Türkiye İstatistik Yıllığı, 2012 (Yayın nu.: 3933), Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, Haziran 2013. Türkiye İstatistik Kurumu, Trafik Kaza İstatistikleri, Kara yolu, 2012 (Yayın nu.: 4115), Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, Eylül 2013. Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2012. Yıldırım, C, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, ÖSYM Yayınları (4. basım), Ankara, 1999. Sözlük Kaynakça A acil: Hemen yapılması gereken, ivedi, ivedili. acil servis: Hastanelerde acilen bakılması gereken hastaların ilk bakımlarının yapıldığı yer. analiz: Çözümleme, tahlil. antiseptik: Canlı dokulardaki mikroorganizmaları, genellikle kimyasal maddeler kullanılarak ortadan kaldırmaya yönelik uygulamalarda kullanılan madde. atel: Uzun kemiklerde kırık bölgeyi sabit tutan, düz tahta veya metal nesne. B bandajlama: Sargı ile sarma, bağlama, sargılama. bariyer: Engel. belge: Bir gerçeğe tanıklık eden yazı, fotoğraf, resim, film vb. vesika, doküman. bere (yara bere): Vurma ve incitme sonucu vücudun herhangi bir yerinde oluşan çürük. Herhangi bir şeyde görülen çizik, ezik. beyan etmek: Bildirmek, söylemek, ileri sürmek, anlatmak. bilgilendirme: Bir konuda özet olarak verilen bilgi veya açıklama, brifing. bisiklet: Tekerlekleri pedal aracılığıyla ayakla döndürülen binek aracı, çiftteker. buz: Donarak katı duruma gelmiş su. C, Ç ceza: Uygunsuz davranışlarda bulunanlara uygulanan üzüntü, sıkıntı, acı verici işlem veya yaptırım. Suç işleyen bir kimsenin yaşantısına, özgürlüğüne, mallarına, onuruna karşı yasaların öngördüğü yaptırım. cihaz: Aygıt, alet, takım. 164 İNTERNET KAYNAKÇASI http://www.kgm.gov.tr/sayfalar/kgm/sitetr/root/default.aspx (06.01.2012) http://www.egm.gov.tr/ (06.01.2012) http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/motorlu_araclar/moduller/aydinlatma_ve_uyari_ sistemleri.pdf (08.01.2012) http://www.haberler.gen.al/2009-02-08/ambulanslarin-gecis-ustunlugu-tartisma-konusu-oldu/ (07.01.2012) http://tdk.org.tr/tr/genel/belgegoster.aspx?f6e10f8892433cffaaf6aa849816b2ef9dac10de3df29 AC6 (06.01.2012) http://tdk.gov.tr/sozluk.html (06.01.2012) http://tdk.gov.tr/yazim (06.01.2012) http://www.tuik.gov.tr/kitap.do?metod=kitapdetay&kt_id=15&kitap_id=70 (02 Aralık 2013) http://www.kgm.gov.tr/sitecollectiondocuments/kgmdocuments/trafik/trafikkazaozet.pdf (06.01.2012) http://saglik.gov.tr/ (06.01.2012) http://trafik.gov.tr/ (06.01.2012) http://gloucestershire.gov.uk/index.cfm?articleid=429t (08.01.2012) http://education.qld.gov.au/publication/reporting/parents/ (08.01.2012) http://scotland.gov.uk/library5/education/srstc-07.asp (08.01.2012) http://education.qld.gov.au/publication/reporting/parents/ (08.01.2012) 168 12
1. ÜNİTE TRAFİK KÜLTÜRÜ 13
Kazanımlar 1. Trafik eğitiminin gerekliliğini ve önemini açıklar. [!] Trafik sorunu ve nedenleri trafikle ilgili istatistiklerden faydalanılarak açıklanır. 2. Kara yolu ile ilgili kavramları açıklar. [!] Şerit, tek yönlü kara yolu, iki yönlü kara yolu, bölünmüş yol, tali yol, otoyol, bağlantı yolu, geçiş yolu, kavşak, geçiş hakkı ve geçiş üstünlüğü kavramları açıklanır. Süre: 1 ders saati Beceriler İletişim, algıda seçicilik, eleştirel düşünme, tablo ve grafik yorumlama, karar verme. Değerler Kurallara uyma, sorumluluk, yardımlaşma, duyarlılık. Kullanılacak araç-gereç ve kaynaklar Ders kitabı, kalem. Trafik Eğitimi ve Kara Yolu ile İlgili Kavramlar Öğrenme ve öğretme süreci Giriş Trafikte hoşunuza gitmeyen bir davranışla karşılaştığınızda ne yapıyor, nasıl davranıyorsunuz? Açıklayınız. Şerit, tek yönlü kara yolu, iki yönlü kara yolu, bölünmüş yol, tali yol, otoyol, bağlantı yolu ve geçiş yolu kavramları hakkında bildiklerinizi söyleyiniz. İşleniş Ülkemizde trafik eğitimi konusunda 30 Mayıs 2012 tarihinde gerçekleştirilen Karayolu Güvenliği Yüksek Kurulu toplantısında, Karayolu Trafik Güvenliği 10 Yıllık Eylem Planı nı uygulamaya konulmuştur. Buna göre büyükşehir belediyelerince çocuk trafik eğitim parkları yapılması, aday sürücülük uygulamasının başlatılması ve Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde Trafik Güvenliği Eğitim Merkezi kurulması kararı alınmıştır. Bunların yanı sıra üniversiteler bünyesinde ön lisans, lisans ve lisansüstü programlarının açılması ve bu alanda eğitim görenlerin sektörde öncelikli olarak istihdamının sağlanacağı belirtilmiş, yaya ve bisiklet önceliğinin göz önünde bulundurulması istenmiştir. Trafik eğitimi ve sorunların çözümüne yönelik aşağıdaki konuşma metnini okuyunuz. Ortaokulların 5. sınıflarına trafik güvenliği, liselerin 12. sınıflarına ise trafik ve ilk yardım dersi koyarak bu konudaki eğitimi temelden başlattık. Önümüzdeki yıllarda trafik eğitimini anasınıfından itibaren başlatmayı planlıyoruz. Sürücü eğitim ve sınav sistemini de daha iyi, daha usta sürücüler yetiştirecek şekilde yeniden yapılandırmanın çalışmalarını yürütüyoruz. Aynı şekilde fahri trafik müfettişliği uygulamasını da genişletiyoruz. Yollarda meydana gelen kazalara acil yardım hizmetlerini süratle ulaştıracak bir sistemi de böylece hayata geçiriyoruz. Trafiğin yoğun olduğu kara yollarında pek çok ilk yardım ve acil yardım istasyonu kurduk, kara, hava ve deniz ambulanslarının sayılarını artırdık, böylece şehir merkezlerinde meydana gelen kazalarda ilk 10 dakikada, kırsal alandaki kazalarda ise ilk 30 dakikada acil yardım müdahalesi yapılacak bir sistemi büyük ölçüde işler hâle getirdik. 14
Bugüne kadar trafik güvenliğini artırmak amacıyla yaptığımız çalışmaların olumlu sonuçlarını almaya başladık. Trafik kazaları nedeniyle meydana gelen ölüm olayları yüzde 23 azaldı. Dünya genelinde trafik kazalarındaki kayıpları yüzde 50 oranında azaltma amacına dönük bir çalışma var. Biz de buna uygun olarak kendi eylem planımızı hazırladık. Toplantımızda trafik kazalarından kaynaklanan ölüm olaylarını yüzde 50 oranında düşürmek amacıyla önümüzdeki 10 yıllık dönemi kapsayan eylem planını görüşecek ve karara bağlayacağız Recep Tayyip ERDOĞAN (30 Mayıs 2012, Ulusa Sesleniş konuşmasından) Ülkemizde trafik eğitiminin verilmesinde etkin rol oynayan kurum ve kuruluşlar da bulunmaktadır. Bu kurum ve kuruluşlar liderlerden yardım alarak, onların spot filmlerde rol almalarını sağlayarak konuyu daha da ilgi çekici duruma getirmeye çalışmaktadır. Trafik eğitiminin önemine inanan Sayın Cumhurbaşkanımız başta olmak üzere pek çok devlet büyüğümüz ile sanat ve spor dünyasından çeşitli kişiler eğitici spot filmlerde rol almışlardır. Vatandaşa ulaşabilmek için en iyi yolun kitle iletişim araçlarından yararlanmak olduğu gerçeğinden hareket eden kurum ve kuruluşlar emniyet kemeri, aşırı hız, alkollü araç kullanma vb. konulardaki risk bilgilerini dinleyicilere aktarmaktadır. Trafik güvenliği konusunda hazırlanan bu eğitici filmler ulusal televizyon kanallarında sıklıkla yayınlanmaktadır. Sürücü, yaya ve özellikle çocuklarımızın trafik güvenliği konusunda bilgi ve bilinç düzeylerini artırmak amacıyla; emniyet kemeri, aşırı hız, hatalı sollama vb. konularda broşürler ve afişler dönemsel olarak hazırlanmakta, basımı yapılarak dağıtımı sağlanmaktadır. 2009 yılında trafik güvenliği konusunda yol kullanıcılarını bilgilendirip bilinçlendirmek amacıyla, 238.000 afiş, 177.000 broşür, 4.500.000 sticker, 5.750.000 etiket ve benzeri basılı materyaller hazırlanarak ülke genelinde dağıtılmıştır. Diğer taraftan, daha geniş kitlelere birçok alanda ulaşmak amacıyla, şans oyunları, elektrik, su, doğalgaz ve telefon faturaları ile banka hesap dökümlerine trafik bilincini oluşturmaya yönelik spot sözler eklenmesi için gerekli koordinasyon sağlanmıştır. Bazı kuruluşlar ile doğal gaz şirketleri iletişim araçlarında bu uyarılara yer vermişlerdir. http://www.trafik.gov.tr/ (06.03.2012) Etkinlik Trafik eğitimi konusunda siz neler yapılmasını istersiniz? Açıklayınız. Ülkemizde yaşanan trafik sorunlarını daha kolay algılayabilmek için aşağıdaki örnek verilerden [http://www.trafik.gov.tr/ (06.03.2012)] yararlanabiliriz. Buna göre, 2011 yılı içerisinde yapılan denetimlerde: Yük ve yolcu taşımacılığı yapan araç ve şoförden kusurlu görülen 592.993ʼüne, Okul servis aracı ve şoföründen kusurlu görülen 19.935ʼine, Alkol kontrolüne tabi tutulanlardan belirlenen limitler üzerinde alkol alarak araç kullandığı tespit edilen araç sürücülerinden 308.976ʼsına, Emniyet kemeri kontrollerine tabi tutulan sürücülerden kusurlu görülen 412.795ʼine, Radarla yapılan hız kontrollerinde belirlenen hız sınırlarının üzerinde seyir eden 1.419.852 araç sürücüsüne trafik idari para cezası uygulanmıştır. Ülkemiz genelinde 2011 yılında, kara yolu kenarında yapılan denetimlerde fazla yük ve yolcu, radarla hız, alkol, emniyet kemeri gibi değişik kontrol türlerinde 80.494.860 kontrol gerçekleştirilmiştir. Bunlardan değişik kural ihlallerinde bulunan, eksiklik veya aykırılığı tespit edilen 8.727.014 yaya, sürücü ve araç sahip veya işletenine toplam 1.163.949.365 trafik idari para cezası uygulanmıştır. 15
Ayrıca bu denetimlerde; 108.235 sürücünün sürücü belgesi alkollü araç kullanmaktan, 13.794 sürücünün sürücü belgesi 100 ceza puanını doldurduğundan, 320 sürücünün sürücü belgesi de 5 kez hız ihlalinde bulunduğundan, dolayı geri alınmıştır. 222.368 sürücü değişik kural ihlali nedeniyle cumhuriyet savcılıklarına sevk edilmiş ve 680.717 araç ise değişik nedenlerle, trafikten men edilmiştir. Aşağıdaki tablolarda, 2011-2012 yıllarında Türkiye genelinde uygulanan trafik cezaları tür ve sayıları ile 2007-2012 yılları arasında farklı nedenlerle daimi veya geçici sürelerle geri alınan sürücü belgesi sayıları yer almaktadır. Verilen tabloları (Tablo 1, 2) inceleyiniz. Trafik verilerinden yararlanarak trafikte görülen olumsuzluklarla ilgili görüşlerinizi açıklayınız, trafik eğitiminin gerekliliği ile verileri ilişkilendiriniz. Kontrol türleri 2011 2012 Alkol kontrolü 119.334 154.787 Aşırı hız kontrolü 1.387.473 1.282.745 Cep telefonu kontrolü 179.741 235.408 Emniyet kemeri kontrolü 246.248 449.074 Koruma başlığı-gözlük kontrolü 77.302 114.087 Takograf kontrolü 105.173 106.180 Yaya kontrolü 12.344 8.255 Tablo 1: Türkiye genelinde uygulanan trafik cezaları tür ve sayıları (2011-2012). http://www.trafik.gov.tr/sayfalar/istatistikler/denetim1.aspx (03 Aralık 2013) Tablo 2: Farklı nedenlerle daimi veya geçici sürelerle geri alınan sürücü belgesi sayılarının yıllara göre dağılımı (2007-2012). http://www.trafik.gov.tr/sayfalar/istatistikler/denetim2.aspx (03 Aralık 2013) Etkinlik Yıllar Alkol Aşırı hız Ceza puanı Diğer 2007 106.168 985 2.165 1.242 2008 133.757 1.827 2.695 1.153 2009 121.787 1.090 14.330 1.412 2010 139.844 638 21.894 1.196 2011 116.469 482 13.815 959 2012 137.928 173 17.470 2.114 Yukarıdaki verilerden de yararlanarak trafik sorununa neden olan etmenleri söyleyip bunların nedenlerini açıklayınız. Ülkemizde yaşanan trafik sorunlarını daha kolay algılamamızı sağlayacak bazı verilerin yer aldığı aşağıdaki metni okuyup inceleyiniz. Kara yolu: Trafik için kamunun yararlanmasına açık olan arazi şeridi, köprüler ve alanlardır. Tek yönlü kara yolu: Taşıt yolunun yalnız bir yöndeki taşıt trafiği için kullanıldığı kara yoludur. İki yönlü kara yolu: Taşıt yolunun her iki yöndeki taşıt trafiği için kullanıldığı kara yoludur. 16
Şerit: Taşıtların bir dizi hâlinde güvenli seyredebilmeleri için taşıt yolunun çizgilerle ayrılmış bölümüdür. Bölünmüş yol: Bir yöndeki trafiğe ait taşıt yolunun bir ayırıcı ile belirli şekilde diğer taşıt yolundan ayrılması ile meydana gelen kara yoludur. Tali yol: Genel olarak üzerindeki trafik yoğunluğu bakımından, bağlandığı yoldan daha az önemde olan yoldur. Erişme Kontrollü Kara yolu (Otoyol): Özellikle transit trafiğe tahsis edilen, belirli yerler ve şartlar dışında giriş ve çıkışın yasaklandığı, yaya, hayvan ve motorsuz araçların giremediği, ancak izin verilen motorlu araçların yararlandığı ve trafiğin özel kontrole tabi tutulduğu kara yoludur. Bağlantı yolu: Bir kavşak yakınında kara yolu taşıt yollarının birbirine bağlanmasını sağlayan, kavşak alanı dışında kalan ve bir yönlü trafiğe ayrılmış olan kara yolu kısmıdır. Geçiş yolu: Araçların bir mülke girip çıkması için yapılmış olan yolun, kara yoluna bağlanan ve kara yolu sınır çizgisi içinde kalan kısmıdır. Kavşak: İki veya daha fazla karayolunun kesişmesi veya birleşmesi ile oluşan ortak alandır. Geçiş hakkı: Yayaların ve araç kullananların diğer yaya ve araç kullananlara göre, yolu kullanmak sırasındaki öncelik hakkıdır. Geçiş üstünlüğü: Görev sırasında, belirli araç sürücülerinin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak şartı ile trafik kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmamalarıdır. Karayolları Trafik Yönetmeliği Etkinlik Kara yolu kavramlarından birini seçiniz. Sınıfınızda arkadaşlarınıza seçtiğiniz kavramı tanıtan bir konuşma yapınız. Sonuç Ülkemizde insanlarımızın trafikte güvenle bulunabilmelerini sağlamak amacıyla trafik eğitimi konusuna gereken önem verilmektedir. Kamu ve özel sektör tarafından trafik eğitimi ile ilgili farklı çalışma alanları oluşturulmuştur. Bilim ve teknolojide yaşanan gelişmeler toplum ve insan yaşamını çok boyutlu olarak etkilemiştir. İnsanların yaşam standartları da gelişen teknoloji ve bu teknolojiye uygun araçlar sayesinde yükseliş göstermiştir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde şehirleşme yoğunluğu ile otomobilleşme sayısı hızla artmaktadır. Toplumlarda yaşanan bu değişimin hızına yetişemeyen alt yapı faaliyetleri beraberinde trafik sorunlarında artışa neden olmaktadır. Trafikte yaşanan sorunların ana kaynağı da çözümü de insandır. Toplumumuzda öne çıkan trafik sorunlarının asgariye indirilmesi, düzenli ve güvenli bir trafik ortamının oluşturulması, trafik kurallarına uymanın alışkanlık hâline getirilmesi için insanlarımıza trafik kültürünün kazandırılması gerekmektedir. Ölçme ve değerlendirme 1. Trafik sorunu sizce nasıl çözülür? 2. Kara yolu ile ilgili kavramlar hakkında bilgi sahibi olmamız bize neler kazandırır? 17
Kazanımlar 3. Kara yollarını kurallarına uygun olarak kullanır. [!] Tek yönlü kara yolu, iki yönlü kara yolu, bölünmüş yol, ana yol, tali yol, otoyol, bağlantı yolu, geçiş yollarının nasıl kullanılacağı üzerinde durulur. [!] Mustafa Kemal Atatürkʼün, Cumhuriyetin kuruluşundan sonra ulaşımla (kara, demir ve deniz yolları) ilgili yaptığı reformlar üzerinde durulur. Süre: 1 ders saati Beceriler İletişim, algıda seçicilik, eleştirel düşünme, çevresel algılama, eleştirel düşünme, tablo ve grafik yorumlama, karar verme. Değerler Kurallara uyma, sorumluluk, yardımlaşma, duyarlılık, sabır, saygı. Kullanılacak araç-gereç ve kaynaklar Ders kitabı, kalem. Kara Yollarının Kullanımı Öğrenme ve öğretme süreci Giriş Sürücü ve yayaların kara yollarında kurallara uygun davranıp davranmadıkları konusunda neler düşünüyorsunuz? Açıklayınız. İşleniş Tek yönlü kara yolu: Bu yollarda tek yönlü yol bilgi işaret levhası yer alır. Sürücüler bu yolda, işaret levhasındaki ok yönünde araç kullanırlar. Tek yönlü kara yolu bitiminde ise yola karşı yönden giriş olmaması için girişi olmayan yol trafik tanzim işareti kullanılır. İki yönlü kara yolu: Sürücüler, iki yönlü yol levhası ile tanıtılan bu kara yolunu kullanırken yolun her iki yöndeki taşıt trafiği için kullanıldığını dikkate almalıdır. Bölünmüş yol: Bir yöndeki trafiğe ait taşıt yolunun bir ayırıcı ile belirli şekilde diğer taşıt yolundan ayrılması ile meydana gelen bölünmüş yola katılımlarda işaretlemeler sağdan ana yola giriş ve soldan ana yola giriş işaretleri ile yapılır. Bu işaretler, sürücüleri tek yönlü ve bölünmüş yola katılan yan yollar veya köprülü kavşakların bağlantı yolları hakkında uyarır. Ana yol: Ana yol işaret levhası ana yolu gösterir. Ana yola yaklaşmakta olan sürücüler ana yol üzerindeki bütün taşıtlara yol vermek zorundadır. Birbirini kesen iki ana yolun oluşturduğu kavşaklarda güvenli trafik akışını sağlamak için konulan dur ya da yol ver levhasına uyulmalıdır. Ana yol sonu işaret levhası görüldüğünde ana yolun burada sona erdiği anlaşılmalıdır. Tali yol: Genel olarak üzerindeki trafik yoğunluğu bakımından, bağlandığı yoldan daha az önemde olan tali yolu kullanan sürücüler katılacak oldukları trafik yoğunluğunun daha fazla olduğu yola tali yoldan çıkmadan önce araçlarını yavaşlatmalıdır. Gerekirse aracı durdurmalı ve yolda seyir hâlindeki taşıtlara yol verdikten sonra bu yoldaki trafiğe katılmalıdır. Sürücüler trafik yoğunluğunun daha fazla olduğu yollarda tali yol çıkışlarına yaklaştıklarında ana yol-tali yol kavşağı trafik uyarı işaretiyle karşılaşırlar. Bu uyarı işaret, sürücülere, az ileride tali yol bağlantısının olduğu uyarısında bulunur. Bu uyarı işaretlerinden biriyle karşılaşan sürücüler tali yoldan seyir hâlinde oldukları yola çıkabilecek araçlara karşı dikkatli olmalıdır. 18
Tali yolu kullanan sürücüler tali yoldan ana yola çıkacaklarında dur veya yol ver trafik tanzim işareti ile karşılaştıklarında Ana yol üzerinde seyir hâlinde olan taşıtlara yol verdikten sonra, uygun anda bu yoldaki trafik akışına katılmalıdır. Otoyol (Erişme kontrollü kara yolu): Özellikle transit trafiğe tahsis edilen, belirli yerler ve şartlar dışında giriş ve çıkışın yasaklandığı, yaya, hayvan ve motorsuz araçların giremediği, ancak izin verilen motorlu araçların yararlandığı ve trafiğin özel kontrole tabi tutulduğu kara yolu olan otoyol girişlerinde otoyol başlangıcı bilgi işaret levhası yer alır. Bu işaret levhasını gören sürücüler, bir otoyola girmekte olduklarını anlarlar. Otoyoldan çıkışlarında karşılaştıkları otoyol sonu bilgi işaret levhası otoyolda araçlarıyla seyreden sürücülere otoyolun sona erdiğini bildirir. Türkiyeʼde, otoyollarda araç kullanan sürücüler Türkiyeʼde, otoyollarda araçların uyması gereken yasal hız sınırları tablosunda verilen hız sınırlarına ve otoyol şerit kullanım kurallarına uygun davranmalıdır. Bağlantı yolu: Bu yolda seyreden araç sürücüleri, tek yönlü ve bölünmüş yola katılan yan yollar veya köprülü kavşakların bağlantı yollarını bildirmek için kullanılan sağdan ana yola giriş ve soldan ana yola giriş işaretlerine dikkat etmelidir. Geçiş yolu: Bu yolu kullanan sürücüler trafiğin yoğun olduğu diğer yollara katılımlarında uyarı işaretlerine dikkat etmelidir. Etkinlik Aşağıda verilen kara yolu kullanma kuralını okuyunuz. Kara yollarını nasıl kullanmamız gerektiğini açıklayan diğer kuralları da siz yazınız. 1. Kara yolunda araç kullanırken; geçme, dönme, duraklama, durma ve park etme gibi hâller dışında şerit değiştirmemelidir. Aracın cinsine ve hızına uygun olan şerit kullanılmalı, iki şerit birden kullanılmamalıdır. 2.... 3.... 4.... 5.... Mustafa Kemal Atatürkʼün, Cumhuriyetin kuruluşundan sonra ulaşımla (kara, demir ve deniz yolları) ilgili yaptığı reformları anlatan aşağıdaki metni okuyunuz. Anadoluʼyu imar etmek, Cumhuriyet yönetiminin önemle ele aldığı bir konu olmuştur. Şehirler yeniden onarılırken eğitim, sağlık ve sanayi amaçlı binaların artırılmasına önem verilmiştir. Kara ve demir yolları ihtiyaca cevap verecek durumda olmadığından, temel ulaşım ağı kurulmasına önem verilerek devletin etkinliğinin artırılmasına, ülkenin güvenliğinin sağlanmasına, millî ekonominin geliştirilmesine azami çaba gösterilmesi ilkeleri benimsenmiştir. Ülke içinde bir ulaşım ağının kurulması askerî yönden de gerekliydi. Cumhuriyetin ilk yıllarında dünyada en yaygın ulaşım türü, demir yolu idi. Ayrıca demir yolu o dönemde yurdun ekonomik ve doğal şartlarına en elverişli ulaşım şekliydi. 1924 yılında kabul edilen kanunlarla demir yollarının yapımına başlandı. Bir yandan yabancıların işlettiği demir yolları satın alınırken diğer yandan yenilerinin yapımına hız verildi. Ankara-Kayseri-Sivas-Erzurum, Sivas-Samsun-Çarşamba, Zonguldak-Ankara, Sivas-Malatya-Fevzipaşa, Malatya-Diyarbakır hatlarıyla yurdun bütün önemli merkezleri birbirine bağlandı. Ayrıca, Balıkesir-Kütahya hattı ile Kuzeybatı Anadolu yeni hatlarla birleşti. Yapılan bu demir yollarının, ülke kaynaklarıyla bitirilmiş olması kayda değer bir olaydır. 1927ʼde Ulaştırma Bakanlığına bağlı olarak Devlet Demir Yolları ve Limanları Genel Müdürlüğü kuruldu. Kara yollarının yapımına 1950 yılından itibaren büyük önem verilmiş, büyük şehirler düzgün kara yolları ile birbirine bağlanmıştır. Cumhuriyet Hükûmeti, deniz ulaşımına da büyük önem verdi. Lozanʼda elde edilen işletme hakkı ile Türk liman ve iskeleleri arasında yük ve yolcu taşıma hakkı Türk gemilerine verilmişti. Satın alınan yeni gemilerle deniz ticaret filosu güçlendirildi. Türk armatörlere kredi kolaylıkları sağlandı. Özel sektör gemi yapımına ve işletmeciliğine teşvik edildi. 1930ʼdan sonra ise gemi inşası ve işletmeciliğinde devlet ön plana çıktı. Limanlar yapılarak deniz ulaşımı, iç ve dış ticaretin gelişmesi yolunda önemli adımlar atıldı. Türk kıyıları arasında düzgün posta seferleri işletme tekeli Denizyolları İşletmesi İdaresine verildi. Deniz yollarını ve ticaret filosunu güçlendirmek için 1937ʼde Denizbank kuruldu. 19
Türkiyeʼde ilk Millî Hava Ulaştırma Teşkilatı 1933ʼte Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi adıyla kuruldu. İlk ticari seferlerini Ankara, Eskişehir ve İstanbul arasında yaptı. Yeni hava meydanları yapıldı. Uçak bakım onarımı için tesisler inşa edildi. Millî Hava Ulaştırma Teşkilatı 1938ʼde Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü adını aldı. http://www.mku.edu.tr/index.php?page=readpage&id=2682 (01 Haziran 2012) Etkinlik Sınıfta dörder kişilik gruplar oluşturunuz. Her grup üyesi arkadaşınız ulaşım türlerinden birini konu olarak alsın. Gruplar Mustafa Kemal Atatürkʼün, Cumhuriyetin ilânından sonra bayındırlık alanında neler yaptırdığını anlatan birer resimli pano çalışması hazırlasın. Panoları sınıfınızda sergileyerek diğer arkadaşlarınızla da paylaşınız. Fotoğraf 1: Ulaşımda büyük kolaylık sağlayan hızlı tren. Fotoğraf 2: Ulaşımda hava yolu ulaşımından da yararlanılmaktadır. Fotoğraf 3: Otoyollar ulaşımda kolaylık sağlamaktadır. Sonuç Kara yollarında, güvenli trafik akışının sağlanması için kurallara uygun davranılmalıdır. Her sürücü önce kendi güvenliği ve rahatını daha sonra da en az kendi rahat ve güvenliği kadar diğer insanların da rahat ve güvenliğini düşünmek zorundadır. Ülkemizde yaşanan trafik kazalarının önlenmesinde ve trafik akışının tüm sürücüler, yayalar için güvenle sağlanabilmesinde, ilk ve en önemli kural kara yolunun doğru kullanımıdır. Günümüzde, Mustafa Kemal Atatürkʼün sayesinde gerçekleştirilen alt yapı ile ulaşımda çağın gerisinde kalmadan gelişmelere (Fotoğraf 1, 2, 3) ayak uydurabiliyoruz. Ölçme ve değerlendirme 1. Tek yönlü kara yolu, iki yönlü kara yolu ve bölünmüş yolu kullanırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini açıklayınız. 2. Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyetʼin kuruluşundan sonra ulaşımla ilgili reformları niçin yapmıştır? Açıklayınız. 20