ii İÇİNDEKİLER BİRİNCİ AYIRIM MAL PİYASASI ALT AYIRIM I DEĞİŞİM TEORİSİNE GİRİŞ 1 TALEP VE ARZ... 5 I. PİYASA... 5 A. PİYASA NEDİR?... 5 B. TAM REKABET VE EKSİK REKABET PİYASALARI... 5 C. DÜNYADA ÖRGÜTLÜ PİYASALAR... 6 II. TALEP... 7 A. TALEP FONKSİYONU... 7 B. TALEP FONKSİYONUNUN YER DEĞİŞTİRMESİ... 9 III. ARZ... 10 A. ARZ FONKSİYONU... 10 B. ARZ FONKSİYONUNUN YER DEĞİŞTİRMESİ... 12 C. ÜZERİNDEKİ HER NOKTADA ESNEKLİĞİNİN AYNI OLDUĞU ARZ EĞRİLERİ... 12 IV. PİYASA DENGESİ... 13 A. DENGE... 13 B. DENGEDE DEĞİŞMELER... 14 2 STOKLAR (ENVANTERLER), AKIMLAR VE ARZ-TALEP DENGESİ... 17 I. STOKLAR, AKIMLAR VE DEĞİŞİM... 17 II. STOK (ENVANTER) TALEP VE ARZI... 18 III. TALEP VE ARZ AKIMI... 19 IV. PİYASA ARZ VE TALEBİ... 21 V. PİYASANIN DENGESİ VE DENGESİZLİĞİ... 22 A. PİYASA DENGESİ... 22 B. PİYASA DENGESİZLİĞİ... 23 3 PİYASA TALEP EĞRİLERİYLE İLGİLİ BAZI GENİŞLETMELER... 25 I. FİZİKSEL VE GÜCÜL ŞEBEKELER... 25 A. GÜCÜL ŞEBEKE DIŞSALLIĞI... 25 B. FİZİKSEL ŞEBEKELERDE ŞEBEKE DIŞSALLIKLARI... 26 C. POZİTİF ŞEBEKE DIŞSALLIĞININ (BAŞKALARINDAN GERİ KALMAMA ETKİSİNİN) GEOMETRİK AÇIKLAMASI... 26 II. NEGATİF ŞEBEKE DIŞSALLIĞI: ZÜPPE ETKİSİ... 27 III. REZERVLİ FİYAT MODELİ... 28 IV. EVRİK YA DA TERS TALEP EĞRİSİ... 29 V. VEBLEN EĞRİSİ: NORMAL MAL DURUMUNDA YUKARIYA EĞİMLİ PİYASA TALEP EĞRİSİ...30 VI. BAKİYE TALEP EĞRİSİ...31 4 ARZ, TALEP VE BEKLEYİŞLER...33 I. ÖRÜMCEK AĞI TEOREMİ...33 II. RASYONEL BEKLEYİŞLERİN ETKİSİ...34 A. GELECEĞİN ÖNGÖRÜLMESİ...34 B. BEKLENEN TALEP VE BEKLENEN ARZ...35 C. RASYONEL BEKLEYİŞİN OLUŞTURULMASI...36 D. GELECEKTEKİ CARİ FİYATIN BELİRLENMESİ...36 III. ÇABUK BOZULAN MALLAR VE SATICININ KENDİ FİYATINI KENDİSİNİN BELİRLEMESİ...38 5 İKİNCİ EL PİYASASI VE ARZ-TALEP...39 I. İKİNCİ EL PİYASASINDA UZUN DÖNEMDE DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI (OTOMOBİL) ARZI...39 II. İKİNCİ EL PİYASASINDA UZUN DÖNEMDE DAYANIKLI TÜKETİM MALLARI (OTOMOBİL) TALEBİ...41 III. PİYASA DENGESİ VE KISA DÖNEM DEĞİŞMELERİ...42 IV. İKİNCİ EL PİYASASINDA EKSİK VE ASİMETRİK ENFORMASYON: KALİTE BELİRSİZLİKLERİ VE AKERLOF LİMONU...43 6 MALLARIN ZAMANLAR VE MEKANLAR ARASI TAHSİSİ: TEK FİYAT YASASI ARBİTRAJ, RASSAL KARŞILAŞMA VE VADELİ PİYASALAR...47 I. TALEP VE ARZIN KARŞILAŞMA TİPLERİ...47 A. TEK FİYAT YASASI...48 B. ARBİTRAJ...49 C. RASSAL BULUŞMA...51 II. DENGENİN DOĞASI...51 A. DENGE, ARBİTRAJ VE BİLGİLENME...51 B. TALEP VE ARZ EĞRİLERİ...52 III. VADELİ PİYASALAR VE RİSK...56 A. RİSK PİYASASI...56 1. Sigorta...56 2. Portföy Farklılaştırması...57 B. RİSK VE ZAMAN: GELECEK PİYASALARI...57 1. Vadeli (Forward) ve Gelecek (Future) Sözleşmeleri...57 2. Kısa ve Uzun Pozisyon...58 C. RİSKİN TRANSFERİ: HEDGİNG VE SPEKÜLASYON...59 1. Rakamsal Örnekler...59 2. Satış Hedging i...60 3. Alış Hedging i...60 4. Spekülasyon...61 D. SPEKÜLASYON VE DAYANIKLI MALLARIN ZAMAN İÇİNDE TAHSİSİ...61 1. Spekülasyon ve Fiyatlarda Değişme...62 2. Spekülasyon ve Toplam Değer...63 3. Spekülasyon ve Riskin Üstlenilmesi...63
iii iv ALT AYIRIM 2 TALEP TEORİSİNE GİRİŞ 7 TALEP TEORİSİ... 67 I. BİREYSEL TALEP... 67 A. TÜKETİCİ DAVRANIŞLARIYLA İLGİLİ TEMEL AKSİYOMLAR... 67 1. Bir Model Olarak Tüketici... 67 2. Tüketicinin Rasyonelliği... 67 3. Faydanın Maksimizasyonu... 68 B. FAYDA VE FARKSIZLIK EĞRİLERİ... 71 1. Fayda Fonksiyonundan Farksızlık Eğrilerine... 71 2. Farksızlık Eğrileri Analizi... 72 3. Mallar Arasında İkame... 75 4. Standart Olmayan Farksızlık Eğrileri... 77 II. BÜTÇE KISITI... 80 III. TÜKETİCİNİN OPTİMUMU... 81 A. GEOMETRİK ÇÖZÜM... 81 B. CEBİRSEL ÇÖZÜM... 81 1. İçsel Çözüm... 82 2. Diğer Çözümler: Köşe Çözümü... 83 IV. OPTİMUMDA DEĞİŞMELER VE BİREYSEL TALEP... 83 A. GELİRDEKİ DEĞİŞME... 83 1. Gelir Tüketim Eğrisi... 83 2. Normal ve Düşük Mallar... 84 3. Engel Eğrisi... 85 B. MALLARIN FİYATLARININ DEĞİŞMESİ... 86 1. Fiyat Tüketim Eğrisi... 86 2. Bireysel Talep Eğrisi... 87 3. Bazı Diğer Fiyat Tüketim Eğrileri ve Bireysel Talep Eğrileri... 87.V. GELİR VE İKAME ETKİLERİ... 89 A. HİCKS YAKLAŞIMI... 89 1. İkame Etkisi... 89 2. Gelir Etkisi... 90 B. SLUTSKY YAKLAŞIMI... 90 C. NORMAL VE ÜSTÜN MALLAR DURUMUNDA GELİR VE İKAME ETKİLERİ... 91 1. Normal Mallar... 91 2. Düşük Mallar... 91 3. Giffen Malları... 92 KUTU: ÖZEL FAYDA FONKSİYONLARI... 93 I. COBB-DOUGLAS FAYDA FONKSİYONU... 93 II. TAM İKAME... 93 III. TAM TAMAMLAYICILIK... 94 IV. KISMEN DOĞRUSAL TERCİHLER... 95 KUTU: NORMAL, TUTULAN (ÜSTÜN), TUTULMAYAN (FAKİR) VE GİFFEN MALLARINDA GELİR VE İKAME ETKİLERİ... 96 8 PİYASA TALEBİ VE ESNEKLİĞİ... 97 I. TALEBİN FİYAT ESNEKLİĞİ... 97 A. FİYAT ESNEKLİĞİNİN TANIMI VE CEBİRSEL ÖLÇÜMÜ... 97 B. FİYAT ESNEKLİĞİNİN ŞEKİLLE ÖLÇÜLMESİ...98 C. YAY ESNEKLİĞİ...100 D. TALEBİN FİYAT ESNEKLİĞİNİN MUTLAK DEĞERİNİ AÇIKLAYAN ETMENLER...101 II. TALEBİN GELİR ESNEKLİĞİ...101 III. ÇAPRAZ ESNEKLİK: İKAME VE TAMAMLAYICILIK...103 IV. FİYAT ESNEKLİĞİ, TÜKETİCİ HARCAMALARI VE FİRMALARIN GELİRİ...103 V. TÜKETİCİ ARTIĞI...104 KUTU: ESNEKLİK TOPLAM SATIŞ GELİRİ İLİŞKİSİ...106 KUTU: NORMAL, ÜSTÜN, DÜŞÜK VE GİFFEN MALLARINDA GELİR VE İKAME ETKİLERİ...106 ALT AYRIM III ARZ TEORİSİNE GİRİŞ 9 ARZ TEORİSİ I:...109 I. TEK DEĞİŞKEN GİRDİLİ ÜRETİM...109 A. ÜRETİM FONKSİYONU...109 B. ÜRETİMLE İLGİLİ YASALAR VE KAVRAMLAR...111 1. Azalan Verimler Yasası...111 2. Azalan Toplam ve Ortalama Ürün...112 3. Azalan Marjinal Ürün...115 4. Artan Marjinal Ürün...118 C. ORTALAMA VE MARJİNAL ÜRÜN...118 D. BEŞERİ SERMAYE...121 1. Beşeri Sermayenin Üretim Fonksiyonuna Katılması...121 2. Beşeri Sermaye Düzeyinin Değiştirilmesi...122 3. Çalışanların Geçici İstihdamı...122 II. İKİ DEĞİŞKEN GİRDİLİ ÜRETİM VE ÜRETİM MAKSİMİZASYONU...123 A. ÜRETİM YÜZEYİ...123 B. EŞ ÜRÜN EĞRİLERİ...124 1. Eş Ürün Eğrilerinin Elde Edilmesi...125 2. Eş Ürün Eğrilerinin Özellikleri...126 3. Eş Ürün Eğrilerinin Çeşitleri...127 4. Azalan Marjinal Teknik İkame Oranı...128 5. Ekonomik Üretim Bölgesi...129 6. Ölçek Ekonomileri ve Eş Ürün Eğrileri...131 C. OPTİMAL KAYNAK BİLEŞİMİ...133 1. Geometrik Analiz...133 2. Cebirsel Analiz...136 3. Genişleme Yolu...138 D. GİRDİ FİYATINDAKİ DEĞİŞMELERİN GİRDİ KULLANIMI ÜZERİNDEKİ İKAME VE ÇIKTI ETKİSİ...139 10 ARZ TEORİSİ II: MALİYET FONKSİYONU...141 I. KISA DÖNEMDE ÜRETİM MALİYETLERİ...141 A. TOPLAM MALİYET...141 B. TOPLAM SABİT MALİYET...141 C. TOPLAM DEĞİŞEN MALİYET...142
v vi D. ORTALAMA MALİYET... 142 E. MARJİNAL MALİYET... 143 F. MARJİNAL VE ORTALAMA MALİYET ARASINDAKİ İLİŞKİ... 143 II. UZUN DÖNEMDE ÜRETİM MALİYETLERİ... 144 A. UZUN DÖNEMDE TOPLAM MALİYET FONKSİYONU... 144 B. KISA VE UZUN DÖNEM ORTALAMA MALİYET FONKSİYONU... 145 1. Belli Bir Üretim İçin Uygun Fabrika Boyutu... 145 2. Uzun Dönem Ortalama Maliyet Eğrisi... 146 C. UZUN DÖNEM MARJİNAL MALİYET FONKSİYONU... 146 III. MODERN MALİYET EĞRİLERİ... 147 A. ORTALAMA SABİT MALİYET... 147 B. ORTALAMA DEĞİŞEN MALİYET... 148 C. ORTALAMA TOPLAM MALİYET... 149 KUTU: ÜRETİMİN MAKSİMİZASYONU... 150 KUTU: DÖRT ÖZEL ÜRETİM FONKSİYONU... 150 I. DOĞRUSAL ÜRETİM FONKSİYONU... 150 II. SABİT ORANLI ÜRETİM FONKSİYONU... 151 III. COBB-DOUGLAS ÜRETİM FONKSİYONU... 152 IV. CES ÜRETİM FONKSİYONU... 152 KUTU: ÖLÇEĞE GÖRE GETİRİLER VE COBB-DOUGLAS ÜRETİM FONKSİYONUNDA ÖLÇEĞE GÖRE GETİRİLER... 153 I. ÖLÇEĞE GÖRE GETİRİLER... 153 II. COBB-DOUGLAS ÜRETİM FONKSİYONUNDA ÖLÇEĞE GÖRE GETİRİLER... 153 ALT AYIRIM IV ÖLÇEK VE KAPSAM EKONOMİLERİ 11 ÖLÇEK VE KAPSAM EKONOMİLERİ... 157 I. ÖLÇEK EKONOMİLERİ... 157 A. ÖLÇEK EKONOMİLERİNİN NEDENLERİ L-BİÇİMLİ ÖLÇEK EKONOMİLER... 157 1. Üretim Maliyetleri... 157 2. Yönetim Maliyetleri... 158 B. ÖLÇEK EKONOMİLERİNİN ÇEŞİTLERİ... 159 1. Parasal Ölçek Ekonomileri... 160 2. Reel Ölçek Ekonomileri... 160 3. Negatif İçsel Ölçek Ekonomileri... 161 II. KAPSAM EKONOMİLERİ: İKİ ÇIKTILI ÜRETİM... 162 III. MALİYETLERDE DİNAMİK DEĞİŞMELER: ÖĞRENME EĞRİSİ... 164 İKİNCİ AYIRIM PİYASA YAPILARI, FİRMA STRATEJİSİ VE PİYASALARIN DÜZENLENMESİ ALT AYIRIM I GELENEKSEL VE MODERN PİYASA YAPILARI 12 FİRMANIN AMACI... 171 I. TOPLAM KÂR VE FİRMANIN HASILATLARI... 171 A. TOPLAM HASILAT... 171 B. ORTALAMA VE MARJİNAL HASILAT...172 II. TOPLAM KÂRIN MAKSİMİZASYONU...177 13 TAM REKABET...179 I. TAM REKABETİN HİPOTEZLERİ VE ÖZELLİKLERİ...179 II. KISA DÖNEM FİRMA DENGESİ...180 A. FİRMANIN TALEP VE ARZI...180 1. Firmanın Talebi...180 2. Firmanın Arzı...181 3. Firmanın Arz Fonksiyonu...183 B. FİRMA DENGESİ...184 1. Dengenin Belirlenmesi...184 2. Normal Kâr, Pür Kâr ve Ekonomik Zarar...185 III. FİRMANIN UZUN DÖNEM DENGESİ...186 A. ENDÜSTRİDE YER ALAN FİRMALAR...186 B. PİYASAYA GİRİŞLER VE UZUN DÖNEM DENGESİ...186 1. Uzun Dönem ve Kârın Ortadan Kalkması...186 2. Sıfır Kârın Anlamı...188 14 MONOPOL...189 I. YALIN MONOPOL...189 A. MONOPOLÜN TANIMI, ÖZELLİKLERİ VE NEDENLERİ...189 1. Monopolün Tanımı...189 2. Monopolün Özellikleri...189 3. Monopolün Sebepleri...190 B. MONOPOLDE FİYATIN BELİRLENMESİ...191 1. Kısa Dönemde Fiyatın Belirlenmesi...191 2. Uzun Dönemde Monopolcünün Dengesi ve Giriş Engelleri...193 3. Çok Fabrikalı Monopol...193 II. FİYAT FARKLILAŞTIRMASI STRATEJİSİ...194 A. FİYAT FARKLILAŞTIRMASININ TANIMI VE KOŞULLARI...194 B. FARKLILAŞTIRMA TİPLERİ...195 1. Birinci Derece Fiyat Farklılaştırması...195 2. İkinci Derece Fiyat Farklılaştırması...196 3. Üçüncü Derece Fiyat Farklılaştırması...196 4. Diğer Fiyat Farklılaştırma Türleri...198 15 MONOPOLÜN MALİYETLERİ...201 I. MONOPOLÜN GÜCÜ VE ANTİ TRÖST DURUMU...201 II. ETKİN MONOPOLLERİN VARLIĞI...207 III. ETKİNLİK VE MONOPOLÜN DÜZENLENMESİ...207 A. MONOPOLÜN ETKİNSİZLİĞİ...207 1. Monopolün Daha Yüksek Fiyatla Daha Az Üretmesi...207 2. Monopole Bağlı Sosyal Kayıp (Refah Kaybı)...208 3. Doğal Monopol...209 B. MONOPOLÜN DÜZENLENMESİ...210 1. Ortalama Maliyete Göre Fiyatlama...210 2. Marjinal Maliyete Göre Fiyatlama...211
vii viii 16 MONOPOLLÜ REKABET... 213 I. MONOPOLLÜ REKABET PİYASASININ TANIMI VE ÖZELLİKLERİ... 213 A. FİRMANIN TALEBİ... 214 B. ÇİFT DİRSEKLİ TALEP EĞRİSİ... 215 II. KISA VE UZUN DÖNEMDE FİRMA DENGESİ... 215 A. KISA DÖNEMDE FİRMA DENGESİ... 215 B. UZUN DÖNEMDE FİRMA DENGESİ... 216 III. REKLAM VE MONOPOLCÜ REKABET... 217 17 OLİGOPOL... 219 A. DÜOPOL MODELLERİ: MİKTARA DAYALI REKABET... 219 1. Cournot un Düopol Modeli... 219 2. Bertrand Modeli: Fiyata Dayalı Rekabet... 221 3. Chamberlin in Küçük Grup Modeli... 222 4. Edgewort Modeli... 223 5. Stackelberg Modeli... 224 6. Oligopolcü Piyasalarda İstikrar: Hotelling Çözümü... 225 7. Tepki Eğrileri Yardımıyla Cournot ve Stackelberg Duopol Modellerinin Karşılaştırılması... 226 B. DİRSEKLİ TALEP EĞRİSİ YAKLAŞIMI... 229 1. Dirsekli Talep Eğrisi... 229 2. Dirsekli Talebin Başlıca İşlevleri... 230 3. Dirsekli Talep Fonksiyonlarının Sonuçları... 232 C. OLİGOPOL VE GİZLİ ANLAŞMALAR... 234 1. Kartel... 234 2. Fiyat Liderliği... 236 KUTU: BAZI PİYASA TÜRLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ... 237 18 PİYASA YAPISININ BELİRLENMESİ... 239 I. SATICILARIN YOĞUNLAŞMASI VE ÖLÇÜLMESİ... 239 A. SATICILARIN YOĞUNLAŞMASI... 239 B. YOĞUNLAŞMANIN ÖLÇÜLMESİ... 240 1. Yoğunlaşma Oranı... 240 2. Herfindahl Hirshman Endeksi (HHİ)... 241 3. Antropy Katsayısı... 242 II. YOĞUNLAŞMANIN BELİRLEYİCİLERİ... 243 A. ENDÜSTRİLER ARASI BELİRLEYİCİLER... 243 B. YOĞUNLAŞMADA ZAMAN İÇİNDE DEĞİŞMELER... 249 III. PİYASA YAPISININ DİĞER BOYUTLARI... 250 19 OLİGOPOL VE FİYATIN BELİRLENME SORUNUNUN GENİŞLETİLMESİ... 253 I. FİYAT TEORİSİ Mİ? FESAT DOKTRİNİ Mİ? FİYAT BELİRLEME KURALININ SUÇLULAŞTIRILMASI... 253 II. OLİGOPOLCÜ FİYATLAMADA KARŞILIKLI BAĞIMLILIK TEORİSİ... 254 III. BİRLEŞTİRİLMİŞ DANIŞIKLI FİYATLAMA YA DA UYUMLU EYLEM TEORİSİ... 257 IV. AÇIK YA DA GİZLİ DANIŞIKLI DAVRANIŞIN (UYUMLU EYLEMİN) KONTROLÜNÜN VE KANITLANMASININ BİR EKONOMİK YAKLAŞIMLA TAMAMLANMASI...261 A. DANIŞIKLI DAVRANIŞA (UYUMLU EYLEME) ELVERİŞLİ KOŞULLAR...261 B. DANIŞIKLI DAVRANIŞ YA DA UYUMLU EYLEM ÇEŞİTLERİ...264 20 MODERN FİRMA VE PİYASA TEORİLERİ...269 I. MODERN FİRMA TEORİLERİNİN TEMELLERİ...269 A. KOALİSYON YA DA DAVRANIŞ TEORİSİ...270 B. TEMEL FİRMA YAPILARI: BÖLÜMLERİN ÇOĞALTILMASI...271 1. U-Biçimli Yapı...271 2. M-Biçimli Yapı...272 3. P-Biçimli Yapı...273 C. YÖNETİM TEORİLERİ...273 1. Yönetsel Amaçlar...274 2. Temel Yönetim Teorisi...276 3. Değiştirilmiş Yönetim Teorisi...277 4. Baumol un Minimum Kârı İçeren Satış Maksimizasyonu Hipotezi...278 D. FAYDA ANALİZİYLE FİRMA DAVRANIŞININ AÇIKLANMASI...279 E. ORTALAMA MALİYETE GÖRE FİYATLAMA (TAM MALİYET FİYATLAMASI).281 1. Talep ve Arz Çizelgesi...281 2. Mark-up Fiyatlama...282 3. Ortalama Maliyete Göre Fiyatlamanın Eleştirisi...282 II. MODERN PİYASA TEORİLERİ...284 A. PİYASAYA GİRİŞİN ENGELLENMESİ VE YAPI-YÖNETİM-PERFORMANS YAKLAŞIMI...284 B. YARIŞMALI (YA DA TAM GİRİŞLİ ÇIKIŞLI) PİYASALAR...286 1. Tam Girişli Çıkışlı Ya da Giriş Çıkış Engelsiz Piyasanın Performansı...287 2. Yeni Analizin Geleneksel Analizle Karşılaştırılması...288 3. Vur-Kaç Fiyatlama...289 ALT AYIRIM II REKABET EKONOMİSİ VE DÜZENLEMELERİN ÖNEMİ 21 REKABET VE DÜZENLEMELER...293 I. REKABET KAVRAMININ GENİŞLETİLMESİ...293 II. DÜZENLEME NEDİR?...294 A. DÜZENLEMENİN AMACI VE TANIMI...294 B. REKABETİN DÜZENLENMESİ...295 III. ANTİ-TRÖST YASALARININ UYGULANMASI...296 A. HAKİM GÜCÜN BELİRLENMESİ...296 1. Piyasa Payı Oranı...296 2. Diğer Belirleyiciler...297 B. HAKİM GÜCÜN KÖTÜYE KULLANILMASI VE SAPTANMASI...297 1. Ekonomik Göstergeler...298 2. Hukuksal Göstergeler...298 C. UYUMLU DAVRANIŞ VE UYUMLU DAVRANIŞLARIN ENGELLENMESİ...302 D. BİRLEŞMELERİN ENGELLENMESİ YA DA KONTROLÜ...303 E. TÜRK REKABET HUKUKUNDA DURUM...304
ix x 22 BÜYÜK FİRMALARIN PARÇALANMASI... 305 I. BÜYÜK FİRMALAR PARÇALANMALI MI, UYARILMALI MI?... 305 II. BİR FİRMANIN BİR YA DA DAHA FAZLA BİRİMİNİN KAPATILMASI, SATILMASI YA DA TECRİT EDİLMESİ (DIVESTMENT)... 306 III. TECRİT SÜRECİNİN UZUN ZAMAN ALMASI... 308 IV. YOĞUNLAŞMANIN AZALTILMASININ ÖNEMLİ ÖLÇEK EKONOMİSİ KAYBINA... 308 23 YATAY KAYNAŞMALAR, POTANSİYEL REKABETİN DÜZENLENMESİ... 311 I. ANTİ-TRÖST ŞEMASINDA KAYNAŞMA YASASININ YERİ... 311 II. YATAY KAYNAŞMALAR... 312 III. POTANSİYEL RAKİPLER ARASINDAKİ KAYNAŞMALAR... 316 24 REKABET VE DÜZENLEMELERİN TARİHSEL GELİŞİMİ... 319 I. ABD DE REKABET EKONOMİSİ DÜZENLEMELERİNİN TEMEL AŞAMALARI... 319 A. SHERMAN YASASININ İLK YILLARI 1880-1914... 319 B. ABD DE RULES OF REASON KURALIN NIN YÜKSELİŞİ (1915-1936)... 321 C. PİYASA YAPISININ VE PER SE KURALININ ÖNE ÇIKARILMASI (1936-1972)... 322 D. ŞİKAGO OKULUNUN (MONETARİSTLERİN) YÜKSELİŞİ (1973-1991)... 324 E. BİR POST ŞİKAGO SENTEZİNE DOĞRU (1996- ): OYUN TEORİSİNİN ÖNE ÇIKMASI... 326 II. AVRUPA REKABET EKONOMİSİ VE REKABET DÜZENLEMELERİ... 327 A. ANLAŞMANIN 85 VE 86. MADDELERİNİN UYGULANMASI: HAKİM DURUMDAKİ FİRMALARIN ANLAŞMALARI... 327 B. YOĞUNLAŞMA İŞLEMLERİNİN AVRUPA TOPLULUĞUNDA DÜZENLENMESİ... 328 25 REKABET EKONOMİSİNDE YENİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE DEKİ DURUM... 331 I. REKABET EKONOMİSİNDE YENİ GELİŞMELER...331 A. KAYNAŞMALARA BAĞLI ETKİNLİKLERİN ANALİZİNDE YENİ GELİŞMELER... 331 B. PİYASAYA GİRİŞ KOŞULLARININ ANALİZİNDE YENİ GELİŞMELER... 332 C. KOORDİNASYONU KOLAYLAŞTIRICI UYGULAMALARIN ANALİZİNDE YENİ GELİŞMELER... 333 D. DIŞARDA TUTMA UYGULAMALARI ANALİZİNDE YENİ GELİŞMELER... 334 E. KAYNAŞMALARIN ANTİ-REKABETÇİ TEK YANLI ANALİZİNDE YENİ GELİŞMELER... 336 F. BANKACILIKTA VE ÖDEME SİSTEMLERİNDE ANTİ-TRÖST UYGULAMALARI... 337 II. TÜRKİYE DE REKABET DÜZENLEMELERİ... 337 A. REKABET KURUMU... 338 B. TÜRKİYE DE REKABET KORUNMASI HAKKINDAKİ DÜZENLEMELERİN AMACI, İÇERİĞİ VE UYGULAMASI... 339 1. Düzenlemenin Amacı... 339 2. 4054 Sayılı Yasanın Kapsamı... 340 3. Yasaklanan Faaliyetler, Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar... 340 4. Muafiyet... 341 5. Hakim Durumun Kötüye Kullanılması...342 6. Birleşme ya da Devralma...343 7. Avrupa Birliği Düzenlemelerine Uyum...344 C. REKABET KURULU KARARLARI...344 1. Ara Kararlar...345 2. Nihai Kararlar...346 D. REKABET KURULU KARARLARI VE ADLİ YARGI...347 III. ÜLKEMİZDE REKABET EKONOMİSİ VE HUKUKU İLE İLGİLİ BAZI SAPTAMALAR...348 IV. ÜLKEMİZDE REKABET KURULUKARARLARI VE TÜKETİCİ YARARI...349 KUTU: TÜRKİYE DE FAALİYET GÖSTEREN ONİKİ BANKA HAKKINDA YÜRÜTÜLEN SORUŞTURMAYA İLİŞKİN 08.03.2013 Tarihli Nihai Karar...354 ÜÇÜNCÜ AYIRIM BÖLÜŞÜM, GENEL DENGE, REFAH EKONOMİSİNE GİRİŞ VE PİYASA BAŞARISIZLIKLARI ALT AYIRIM I FAKTÖR PİYASALARI VE ÜCRETLERİN BELİRLENMESİ 26 FAKTÖR PİYASALARI...361 I. REKABETÇİ KOŞULLARDA FAKTÖR FİYATLARININ BELİRLENMESİ...361 A. BİR FAKTÖRÜN İSTİHDAMI VE KÂR MAKSİMİZASYONU...361 B. FAKTÖR TALEBİ...363 1. Tek Değişken Faktörün Talebi...363 2. Çok Faktör Durumunda Talep...365 C. BİR FAKTÖRÜN ARZI VE PİYASA DENGESİ...365 II. EKSİK REKABET KOŞULLARINDA FAKTÖR FİYATLARI...366 A. MONOPOLÜN FAKTÖR TALEBİ...366 B. MONOPSONUN FAKTÖR ARZI...367 EK 26.1 ZAMAN EKONOMİSİ: GELECEĞİN PLANLANMASI...369 I. ZAMAN EKONOMİSİ...369 A. TÜKETİMİN TOPLAM MALİYETİ...369 B. GELİR VE ZAMANIN DEĞERİ...370 C. ZAMAN VE FAYDA...370 D. ZAMAN TERCİHİ...371 E. ZAMANIN FİYATI...371 II. FAİZ ORANININ TÜRETİLMESİ...371 III. BÜTÇE KISITI...373 IV. BİREYİN ZAMAN TERCİH HARİTASI...373 V. TÜKETİCİ DENGESİ...375 27 İŞVERENLERİN HEDEFLERİ VE ÜCRETLER...377 I. GİRİŞİMCİ FİRMANIN MAKSİMUMSAL DAVRANIŞI...377 A. EMEĞİN REKABETÇİ VE MONOPSONCU DÜZEYDE İSTİHDAM EDİLMESİ...377 B. İKİ YANLI MONOPOL BENZERİ DURUM...378 C. EMEK TALEBİ VE KÂR DÜZEYİ...379 II. İŞVERENİN TERCİHLERİ VE TALEP KOŞULLARININ DEĞİŞMESİ...380
xi xii III. OPTİMUM KOŞULLARDA ÜCRET... 381 VI. EKSİK BİLGİ KOŞULLARINDA ÜCRETLERİN SAPTANMASI... 381 V. ÜCRET SAPTAMALARININ İSTİHDAM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ... 384 28 SENDİKALARIN HEDEFLERİ VE ÜCRETLER... 385 I. SENDİKALARIN FARKSIZLIK EĞRİLERİNİN BİÇİMİ... 385 II. SENDİKALARIN TERCİH HARİTASI VE ÜCRET TERCİH YOLARI... 386 III. SENDİKALI İŞÇİLERİN ÜCRETLERİNİN SENDİKASIZ İŞÇİLERİN ÜCRETLERİ ÜZERİNDEN ETKİLERİ... 389 A. SENDİKA YAYILMA ETKİSİ (SPİLLOVER EFFECT)... 389 B. SENDİKALAŞMA TEHDİDİ ETKİSİ (THREAT EFFECT)... 389 C. BEKLEME İŞSİZLİĞİ ETKİSİ (WAİTİNG UNEMPLOYMENT)... 390 D. MAL PİYASASI ETKİSİ... 391 E. SENDİKALARIN YAN ÖDEMELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ... 391 ALT AYIRIM II GENEL DENGE VE REFAH 29 GENEL DENGE ANALİZİNE GİRİŞ... 395 I. GELENEKSEL WALRASGİL GENEL DENGE TEORİSİ... 395 A. CEBİRSEL OLARAK WALRASGİL DENGENİN AÇIKLANMASI... 396 B. GEOMETRİK OLARAK WALRASGİL GENEL DENGENİN AÇIKLANMASI... 397 1. 2x2x2 Modeli... 397 2. Bağıt Eğrisi... 398 3. Üretim İmkanları Sınırı... 399 4. Marjinal Dönüşüm Oranı (MRT)... 399 II. ÇAĞDAŞ GENEL DENGE TEORİLERİ... 401 A. DEBREU NÜN YAKLAŞIMI... 401 1. Tüketim ve Genel Denge... 401 2. Üretim ve Genel Denge... 402 3. Genel Denge... 402 B. K.J. ARROW UN YAKLAŞIMI VE CONDORCET PARADOKSU... 402 30 REFAH EKONOMİSİNE GİRİŞ... 405 I. DEĞİŞİMDEN SAĞLANAN KAZANÇ... 405 II. PARETO YAKLAŞIMI... 407 A. REKABETÇİ DENGE VE TÜKETİM... 408 B. REKABETÇİ DENGE VE ÜRETİM FAKTÖRLERİ... 408 C. REKABETÇİ DENGE VE ÜRETİM... 408 III. DIŞSALLIKLAR VE REFAH... 409 A. PIGOU NUN YAKLAŞIMI... 409 B. COASE TEOREMİ: DIŞSALLIKLARIN ÖZELLEŞTİRİLMESİ... 410 ALT AYIRIM III PİYASA BAŞARISIZLIKLARINA GİRİŞ 31 PİYASA BAŞARISIZLIKLARI I: EMEK PİYASASININ İYİ İŞLEMEDİĞİ BAZI DURUMLAR...415 I. EMEK PİYASASINDA ÜCRET YAPIŞKANLIKLARI...415 A. GÜVENCELİ EMEK SÖZLEŞMESİ...415 B. DENGE ÜCRETİ OLMAYAN BİR ÜCRETİN BELİRLENMESİ (MENÜ MALİYETLERİ TEORİSİ)...415 II. EMEK PİYASASINDA ETKİNSİZ DENGELERİ...416 A. İÇERDEKİLER- DIŞARDAKİLER TEORİSİ...416 1. İşe Alma ve İşten Çıkarma Maliyeti...417 2. İşbirliği ve Taciz Etme...417 3. Emek Dönüştürme Maliyeti...417 B. ETKİN ÜCRET HİPOTEZİ...417 C. HİSTERESİS OLGUSU...419 32 PİYASA BAŞARISIZLIKLARI II: MAL PİYASASININ İYİ İŞLEMEDİĞİ BAZI DURUMLAR...421 I. MAL PİYASASINDA FİYAT YAPIŞKANLIKLARI...421 A. KATALOG YA DA MENÜ MALİYETLERİ TEORİSİ...421 B. TALEPTE BİR DÜŞÜŞ OLMASI DURUMUNDA FİYATIN YAPIŞKANLIĞI...422 II. MAL PİYASASINDA ETKİNSİZLİKLER...423 A. MARJİNAL MALİYET EĞRİSİNİN EĞİMİ, ÖLÇEK EKONOMİLERİ VE DOĞAL MONOPOL...423 B. BİLGİLENME, İŞLEM MALİYETLERİ VE AKERLOF LİMONU SORUNU...424 1. Alışveriş Maliyeti ve Tüketicinin Araştırma Modeli...424 2. Ters Seçim ve Ahlaki Riziko (Moral Hazard) Sorunu...427 III. RİSK VE BELİRLİLİK...428 IV. TEMİZ PİYASA DENGESİNİN OLUŞMAMASI...429 V. MONOPOLLEŞMEYE BAĞLI PİYASA BAŞARISIZLIKLARI...431 A. MONOPOLÜN MALİYETİ VE FAYDASI...431 B. BAZI MONOPOLCÜ UYGULAMALAR...434 1. Zorlamalı ve Bağlantılı Satışlar ve Kurnaz Fiyat Farklılaştırmaları...435 2. Perakende Satış Fiyatının Belirlenmesi...436 3. Kümülatif İndirimler...436 4. Yağmacı Fiyatlama...436 5. Enformasyon Anlaşması...437 6. Patentler ve Giriş Engelleri...437 KAYNAKÇA... 439