ÝÇÝNDEKÝLER GÝRÝÞ...21 BÖLÜM 1: REASÜRANSA ÝLÝÞKÝN KAVRAMSAL ÇERÇEVE...25 1.1. REASÜRANSIN TANIMI...27 1.2. REASÜRANSIN TARÝHSEL GELÝÞÝMÝ...29 1.3. REASÜRANSIN ÝLKELERÝ...32 1.3.1. Azami Ýyi Niyet Ýlkesi...32 1.3.2. Sigortalanabilir Menfaat Ýlkesi...33 1.3.3. Tazminat Ýlkesi...34 1.3.4. Yakýn Sebep Ýlkesi...34 1.4. REASÜRANSIN ÝÞLEVLERÝ...35 1.5. REASÜRANS TÜRLERÝ...37 1.5.1. Ýhtiyari (Fakültatif) Reasürans Anlaþmalarý...38 1.5.2. Otomatik Reasürans Anlaþmalarý (Trete Reasüransý)...39 1.5.2.1. Bölüþmeli (Orantýlý) Reasürans Anlaþmalarý...40 1.5.2.1.1. Kotpar (Kota Payý) Reasürans Anlaþmalarý...40 1.5.2.1.2. Eksedan (Surplus) Reasürans Anlaþmalarý...41 1.5.2.2. Bölüþmeli Olmayan (Orantýsýz) Reasürans Anlaþmalarý...41 1.5.2.2.1. Hasar Fazlasý Reasürans Anlaþmalarý...42 1.5.2.2.2. Hasar Oraný Fazlasý Reasürans Anlaþmalarý (Stop Loss)...42 1.6. REASÜRANS TEORÝSÝ...43 1.6.1. Beklenen Fayda Teorisi Çerçevesinde Gerçekleþtirilen Çalýþmalar...43
1.6.2. Ters Seçim Problemine Yönelik Olarak Gerçekleþtirilen Çalýþmalar...46 1.6.3. Yakýn Dönemde Gerçekleþtirilen Çalýþmalar...48 1.7. REASÜRANS FAALÝYETLERÝNÝN DENETLENMESÝ...49 1.7.1. Denetlemenin Tanýmý ve Reasürans Faaliyetlerinin Denetlenmesinin Önemi...49 1.7.2. Reasürans Denetlemesinin Ýþlevleri...52 1.7.3. Reasürans Denetleme Yaklaþýmlarý...56 BÖLÜM 2: DÜNYA REASÜRANS PÝYASASI VE ULUSLARARASI REASÜRANS DÜZENLEME VE DENETLEME KURULUÞLARI...59 2.1. DÜNYA REASÜRANS PÝYASASINA GENEL BAKIÞ...61 2.2. DÜNYA REASÜRANS PÝYASASINDA DENETLEME VE DENETLEMENÝN ULUSLARARASI BOYUTTA ELE ALINMASININ NEDENLERÝ...68 2.3. REASÜRANS DÜZENLEME VE DENETLEME FAALÝYETÝ YÜRÜTEN ULUSLARARASI KURULUÞLAR...71 2.3.1. Uluslararasý Sigorta Denetleyicileri Birliði (International Association of Insurance Supervisors -IAIS-)...72 2.3.1.1. IAIS'nin Amaçlarý ve Temel Görevleri...72 2.3.1.2. IAIS'nin Çalýþma Organlarý...73 2.3.1.3. IAIS'nin Reasürans Düzenleme ve Denetlemesine iliþkin Çalýþmalarý...74 2.3.1.4. IAIS'nin Reasürans Düzenleme ve Denetlemesi Alanýndaki Etkinliði...81 2.3.2. Ýktisadi Ýþbirliði ve Geliþme Teþkilatý (OECD)...81 2.3.2.1. OECD'nin Amaçlarý ve Temel Görevleri...82 2.3.2.2. OECD'nin Çalýþma Organlarý...83 2.3.2.3. OECD'nin Reasürans Düzenleme ve Denetlemesine iliþkin Çalýþmalarý...84
2.3.2.4. OECD'nin Reasürans Düzenleme ve Denetlemesi Alanýndaki Etkinliði...87 2.3.3. Finansal Ýstikrar Forumu (FSF)...88 2.3.3.1. FSF'nin Amaçlarý ve Temel Görevleri...89 2.3.3.2. FSF'nin Çalýþma Organlarý...90 2.3.3.3. FSF'nin Reasürans Düzenleme ve Denetlemesine iliþkin Çalýþmalarý...90 2.3.3.4. FSF'nin Reasürans Düzenleme ve Denetlemesi Alanýndaki Etkinliði...91 2.3.4. Derecelendirme Kuruluþlarý...91 BÖLÜM 3: AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK REASÜRANS PÝYASASININ DÜZENLENME VE DENETLENMESÝ: 2005/68/AT SAYILI REASÜRANS DÝREKTÝFÝ VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKE UYGULAMALARI...93 3.1. AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK SÝGORTA PÝYASASININ ÝNCELENMESÝ...95 3.1.1. Tek Sigorta Piyasasýnýn Hukuki Dayanaðý...96 3.1.2. Tek Sigorta Piyasasýnýn Tarihsel Geliþim Süreci...97 3.1.3. Tek Sigorta Piyasasýnýn Temel Ýlkeleri...102 3.1.3.1. Avrupa Pasaportu......103 3.1.3.2. Menþe Ülke Düzenleme ve Denetlemeleri...103 3.1.3.3. Hukuk Kurallarýnýn Uyumlaþtýrýlmasý ve Karþýlýklý Tanýma...104 3.1.3.4. Ev Sahibi Ülkelerin Düzenleme ve Denetlemeleri...104 3.1.4. Tek Sigorta Piyasasýnýn KurumsalAktörleri...105 3.1.4.1. Avrupa Birliði Kurumlarý...105 3.1.4.1.1. Avrupa Komisyonu...105 3.1.4.1.2. Avrupa Parlamentosu...106 3.1.4.1.3. Avrupa Birliði Konseyi...107 3.1.4.1.4. Avrupa Adalet Divaný...108 3.1.4.2. Sigortacýlýk Komiteleri...110
3.1.4.2.1. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi (EIOPC)...111 3.1.4.2.2. Avrupa Sigorta ve Emeklilik Denetleyicileri Komitesi (CEIOPS)...112 3.1.4.3. Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu (CEA)...112 3.1.5. Tek Sigorta Piyasasýný Düzenleyen Avrupa Birliði Mevzuatý...114 3.2. AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK REASÜRANS PÝYASASININ DÜZENLENMESÝ VE DENETLENMESÝ...116 3.2.1. Avrupa Birliði'nde Reasürans Alanýndaki Ýlk Düzenleme: 64/225/AET Sayýlý Konsey Direktifi...116 3.2.2. Avrupa Birliði'nde Reasürans Alanýnda Artan Düzenleme ve Denetleme Gereksinimi...118 3.2.2.1. Reasürans Düzenleme ve Denetlemesini Destekleyen Görüþler...119 3.2.2.2. Reasürans Düzenleme ve Denetlemesine Karþý Görüþler...122 3.2.3. Avrupa Birliði'nde Reasürans Düzenleme ve Denetleme Projesi ve Geliþtirilen Yaklaþýmlar...125 3.2.3.1. Avrupa Birliði'nde Reasürans Düzenleme ve Denetleme Projesi...126 3.2.3.2. Avrupa Birliði'nde Reasürans Düzenleme ve Denetlemesine Yönelik Olarak Geliþtirilen Yaklaþýmlar...128 3.2.3.2.1. Uyumlaþtýrýlmýþ Reasürans Düzenleme ve Denetleme Yaklaþýmý...129 3.2.3.2.2. Reasürans Düzenleme ve Denetlemesinde Hýzlý Kulvar Yaklaþýmý...130 3.2.3.2.3. Uzun Dönemli ve Kapsamlý Reasürans Düzenleme ve Denetleme Yaklaþýmý...131 3.2.3.3. Reasürans Düzenleme ve Denetlemesinde Hýzlý Kulvar Yaklaþýmýnýn Benimsenmesi...132
3.2.4. Avrupa Birliði Tek Reasürans Piyasasýnýn Düzenlenme ve Denetlenmesi: 2005/68/AT Sayýlý Reasürans Direktifi..133 3.2.4.1. Direktifin Amaçlarý...134 3.2.4.2. Direktifin Kapsam ve Tanýmlarý...136 3.2.4.3. Reasürans Faaliyetine Baþlama ve Reasürans Þirketinin Yetkilendirilmesi...137 3.2.4.4. Reasürans Faaliyetlerini Düzenleyen Kurallar...141 3.2.4.5. Finansal Reasürans ve Özel Amaçlý Araçlara Ýliþkin Hükümler...156 3.2.4.6. Yerleþme Hakký ve Hizmet Sunumu Serbestîsine Ýliþkin Hükümler...161 3.2.4.7. Merkezleri Avrupa Birliði Dýþýnda Bulunan ve Avrupa Birliði Ýçinde Reasürans Faaliyeti Yürüten Reasürans Þirketleri...162 3.2.4.8. Üçüncü Ülke Hukukuna Tabi Ana Þirketlerin Yan Kuruluþlarý ve Ana Þirketlerin Pay Edinimleri...163 3.2.4.9. Diðer Hükümler, Direktiflerde Meydana Gelen Deðiþiklikler, Geçiþ Hükümleri ve Nihai Hükümler...165 3.3. REASÜRANS DÜZENLEME VE DENETLEMESÝNDE SEÇÝLMÝÞ ÜLKE UYGULAMALARI...166 3.3.1. Almanya ve Alman Federal Finansal Denetleme Kurumu (BaFin)...166 3.3.1.1. Avrupa Birliði (ve AEA) Ýçerisinde Kurulmuþ Reasürans Þirketleri için Avrupa Pasaportu...171 3.3.1.2. Üçüncü Ülke Reasürans Þirketlerinin Almanya'daki Þubelerinin Denetlenmesi...173 3.3.1.3. Reasüransa iliþkin Kabul Edilebilir Faaliyetler...174 3.3.1.4. Reasürans Þirketinin Teknik Karþýlýklarýný Karþýlayan Varlýklara Uygulanacak Yatýrým Ýlkeleri...175 3.3.1.5. Reasürans Þirketleri Ýçin Portföy Transferinin Mümkün Hale Getirilmesi...176 3.3.1.6. Finansal Reasüransa Ýliþkin Düzenlemeler...177 3.3.1.7. Özel Amaçlý Araçlara Ýliþkin Düzenlemeler...179
3.3.2. Ýngiltere ve Finansal Hizmetler Kurumu (FSA)...180 3.3.2.1. Avrupa Birliði (ve AEA) Ýçerisinde Kurulmuþ Reasürans Þirketleri için Avrupa Pasaportu...183 3.3.2.2. Üçüncü Ülke Reasürans Þirketlerinin Ýngiltere'deki Þubelerinin Denetlenmesi...185 3.3.2.3. Reasüransa iliþkin Kabul Edilebilir Faaliyetler...186 3.3.2.4. Reasürans Þirketinin Teknik Karþýlýklarýný Karþýlayan Varlýklara Uygulanacak Yatýrým Ýlkeleri...186 3.3.2.5. Reasürans Þirketleri için Portföy Transferinin Mümkün Hale Getirilmesi...188 3.3.2.6. Finansal Reasüransa iliþkin Düzenlemeler...189 3.3.2.7. Özel Amaçlý Araçlara iliþkin Düzenlemeler...190 BÖLÜM 4: TÜRKÝYE'NÝN AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK REASÜRANS PÝYASASINA UYUMU...193 4.1. TÜRK REASÜRANS PÝYASASI...195 4.1.1. Türk Reasürans Piyasasýnýn Geliþim Süreci...195 4.1.2. Türk Reasürans Piyasasýnýn Mevcut Durumu ve Temel Göstergeleri...198 4.1.3. Mevcut Yapý Ýçerisinde Türk Reasürans Piyasasýnýn Düzenlenmesi ve Denetlenmesi...205 4.1.3.1. Reasürans Þirketlerinin Kuruluþu...207 4.1.3.2. Reasürans Þirketlerinin Teþkilatý...209 4.1.3.3. Reasürans Þirketlerinin Ruhsatlandýrýlmasý ve Ruhsat Ýptali...211 4.1.3.4. Reasürans Þirketlerinin Ana Sözleþme Deðiþiklikleri... 213 4.1.3.5. Reasürans Þirketlerinde Ýntifa ve Oy Kullanma Hakký Edinilmesi...214 4.1.3.6. Reasürans Þirketlerinde Tasfiye, Birleþme, Devir, Portföy Devri ve Ýflâs...214
4.1.3.7. Mali Bünye...215 4.1.3.8. Denetleme ve Bilgi Verme...220 4.2. AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK REASÜRANS PÝYASASINA UYUM SÜRECÝNDE TÜRK REASÜRANS PÝYASASININ ETKÝN DÜZENLENMESÝ VE DENETLENMESÝ ÝÇÝN ÖNERÝLER...221 4.2.1. Etkin Düzenleme ve Denetlemeye Duyulan Ýhtiyaç: Türk Sigorta Sektöründeki Geliþmeler ile Alman, Ýngiliz ve Türk Reasürans Þirketlerinin Mukayeseli Analizi...224 4.2.2. Sigortacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (SDDK) Kurulmasý...233 4.2.2.1. Baðýmsýz Düzenleme ve Denetleme Kurumlarýnýn Önemi...234 4.2.2.2. Baðýmsýz Bir SDDK Kurulmasýnýn Gerekliliði...235 4.2.2.3. SDDK'nýn Reasürans Açýsýndan Misyon ve Vizyonu...237 4.2.2.4. SDDK'nýn Reasüransa Ýliþkin Görevleri...238 4.2.2.5. SDDK'nýn Baðýmsýzlýðý ve Özerkliði...238 4.2.2.6. SDDK'nýn Reasürans Açýsýndan Yönetim ve Karar Organlarý...239 4.2.2.7. SDDK'nýn Reasürans Hizmet Birimleri...241 4.2.2.8. SDDK'nýn Denetimi...243 4.2.2.9. Yaþanabilecek Güçlükler...244 4.2.3. Yeni Bir Reasürans Düzenleme ve Denetleme Çerçevesi Oluþturulmasý...245 4.2.3.1. Avrupa Birliði (ve AEA) Ýçerisinde Kurulmuþ Reasürans Þirketleri için Avrupa Pasaportuna Hazýrlýk Çalýþmalarýnýn Tamamlanmasý...246
4.2.3.2. Üçüncü Ülke Reasürans Þirketlerinin Þubelerinin Denetlenmesine iliþkin Hazýrlýk Çalýþmalarýnýn Tamamlanmasý...248 4.2.3.3. Reasüransa Ýliþkin Kabul Edilebilir Faaliyetlerin Tanýmlanmasý...249 4.2.3.4. Reasürans Þirketlerinde Kuruluþ ve Ruhsatlandýrmaya Ýliþkin Kurallarýn Yeniden Düzenlenmesi...250 4.2.3.5. Reasürans Þirketlerinde Nitelikli Paylara Ýliþkin Düzenlemelerin Avrupa Birliði Mevzuatýna Uyumlu Hale Getirilmesi...252 4.2.3.6. Reasürans Þirketlerinin Mali Yapýlarýna iliþkin Düzenlemelerin Avrupa Birliði Mevzuatýna Uyumlu Hale Getirilmesi...254 4.2.3.7. Reasürans Þirketlerinde Portföy Transferine iliþkin Düzenlemelerin Yeniden Þekillendirilmesi...257 4.2.3.8. Finansal Reasüransa Ýliþkin Düzenleyici Çerçevenin Oluþturulmasý...259 4.2.3.9. Özel Amaçlý Araçlara Ýliþkin Düzenleyici Çerçevenin Oluþturulmasý...261 4.2.3.10. SDDK ile AB Yetkili Kurumlarý Arasýnda Ýþbirliði Saðlanmasý ve Mesleki Gizlilik Ýlkelerinin Düzenlenmesi...263 SONUÇ...267 EKLER EK 1: Ýlk 150 Reasürans Þirketi...277 EK 2: Bazý Avrupa Ülkelerinde Reasürans Piyasasý Verileri...281 KAYNAKÇA...282
TABLO LÝSTESÝ Tablo 1: Ýlk 25 Reasürans Grubu (2006 Yýlý Net Yazýlan Reasürans Primlerine Göre Sýralama)...64 Tablo 2: Dünya Reasürans Piyasasýnda En Yüksek Bileþik Oranlar (%)...66 Tablo 3: Dünya Reasürans Piyasasýnda En Düþük Bileþik Oranlar (%)...66 Tablo 4: Derecelendirme Kuruluþlarýnýn Dünya Reasürans Piyasasýna Ýliþkin Deðerlendirmeleri...68 Tablo 5: Alman Sigorta Piyasasýnýn Temel Göstergeleri...169 Tablo 6: Alman Reasürans Piyasasýnda Toplam Prim Üretimi...170 Tablo 7: Ýngiliz Sigorta Piyasasýnýn Temel Göstergeleri...182 Tablo 8: Reasürans Þirketlerinin Branþlara Göre Karþýlaþtýrmalý Prim Üretimleri (YTL) (2005-2007)...200 Tablo 9: Sigorta ve Reasürans Þirketleri Toplam Varlýklarý (2003-2007)...201 Tablo 10: Sigorta ve Reasürans Þirketleri 2007 Yýlý Varlýk Toplamý...202 Tablo 11: Sigorta ve Reasürans Þirketlerinin Finansal Varlýklarý (2007)... 203 Tablo 12: Sigorta ve Reasürans Þirketlerinin Yükümlülük Daðýlýmlarý...203 Tablo 13: Sigorta ve Reasürans Þirketlerinin Özsermayeleri (2007)...204 Tablo 14: Bazý Avrupa Birliði Ülkelerinde Prim Üretimi Oranlarý (2007)...226 Tablo 15: Alman, Ýngiliz ve Türk Sigorta Sektörlerinin Temel Göstergeleri (2007)...228 Tablo 16: Almanya ve Ýngiltere'nin En Büyük Reasürans Gruplarý ile Milli Re'nin Primleri ve Finansal Analiz Oranlarý (2005-2006)...230 Tablo 17: Almanya ve Ýngiltere'nin En Büyük Reasürans Gruplarý ile Milli Re'nin Faaliyet Kârlarý ve Özsermayeleri (2006)...232 Tablo 18: Almanya, Ýngiltere ve Türkiye'de Reasürans Düzenlemeleri...246
ÞEKÝL LÝSTESÝ Þekil 1: Reasürans Türleri...38 Þekil 2: Dünya Genelindeki Doðal Afet Kayýplarý (1970-2008)...62 Þekil 3: OECD Kurumsal Mekanizmasý...83 Þekil 4: AB Hayat ve Hayat-Dýþý Sigorta Direktiflerinin Tarihsel Geliþim Süreci...101 Þekil 5: Avrupa Birliði'nin Karar Alma Mekanizmasý...110 Þekil 6: CEA Komite Yapýlanmasý...113 Þekil 7: Reasürans Þirketlerinin 2007 Yýlý Prim Üretimlerinin Branþlar Bazýnda Grafiði...201 Þekil 8: Reasürans Þirketlerinin Dönem Kârý Artýþlarý (2003-2007).204 Þekil 9: Türk Sigorta Sektöründe Prim Üretimi (2003-2008)...225 Þekil 10: Türkiye'de Kiþi Baþýna Düþen Prim Üretimi (1980-2008)..227 Þekil 11: Türkiye'de Toplam Prim Üretiminin GSYÝH'ye Oraný (2003-2008)...227