Sayfa No: 1/5 1.AMAÇ Atıkların Çevre ve Orman Bakanlığı Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine uygun olarak toplanması, taşınması, geçici depolanması ve İlgili birimlere teslimini sağlamak. 2.KAPSAM Hastane yönetimini, tüm birimleri, hastane çalışanlarını ve temizlik firması çalışanlarını kapsar. 3.TEMEL İLKELER Atıklar; evsel nitelikli atıklar, tıbbi atıklar, tehlikeli atıklar, radyoaktif atıklar olmak üzere dört ana başlık altında Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği'nde tanımlanmıştır. 1-EVSEL NİTELİKLİ AT1KLAR: A) Genel Atıklar : Sağlıklı insanların bulunduğu kısımlar, enfekte olmayan hasta odalarındaki hasta ve çıkartılanı İle bulaşmamış atıklar, doktor, hemşire odaları atıkları, hasta olmayanların muayene edildiği bölümler, idan birimler, temizlik hizmetleri, mutfaklar, ambar ve atölyelerden gelen atıklar, yemek atıklarını, çay, vs. tehlikeli ve ambalaj atıklarından ayrı olarak siyah renkli plastik torbalarda toplanır. Ayrı toplanan evsel nitelikli atıklar, ünite içinde sadece bu İş için ayrılmış taşıma araçları ile taşınarak geçici atık deposuna götürülür ve ayrı olarak geçici depolanırlar. Evsel nitelikli atıklar toplanmaları sırasında tıbbi atıklar ile karıştırılmazlar. Karıştırılmaları durumunda tıbbi atık olarak kabul edilmelidirler. Toplanan evsel nitelikli atıkların, Katı Atık Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda taşınmaları ve bertaraf edilmeleri sağlanmalıdır. B) Ambalaj Atıkları: Tüm idari birimler, mutfak, ambar, atölye vs' den kaynaklanan enfekte olmamış ve tekrar kullanılabilir, geri kazanılabilir kağıt, karton, mukavva, plastik, cam, metal gibi atıklardır. Kontamlne olmamaları şartıyla diğer atıklardan ayrı olarak mavi renkli plastik torbalarda toplanırlar. Serum ve ilaç şişeleri gibi cam ambalaj atıkları ise yine kontamlne olmamaları şartıyla cam ambalaj kumbaralarında, kumbara olmaması halinde ise diğer ambalaj atıktan ile birlikte mavi renkli plastik torbalarda toplanırlar. Kullanılmış serum şişeleri ayrı toplanmadan önce, uçlarındaki plastik, hortum, iğne gibi hasta ile temas eden kontamlne olmuş materyallerden ayrılır. Kontamne olmuş malzemeler diğer tıbbı atıklar İle birlikte 13'üncü maddede belirtilen esaslara göre toplanır. Toplanan ambalaj atıklarının. Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda geri kazanılması sağlanmalıdır. 2-TIBBİ ATIKLAR= Sağlık kuruluşları, araştırma kuruluşları ve laboratuvar tarafından oluşturulan tüm atıklar tıbbi atıktır. Başta doktor, hemşire, ebe, veteriner, diş hekimi, laboratuvar teknik elemanı olmak üzere İlgili sağlık personeli tarafından oluşumları sırasında kaynağında diğer atıklar ile karıştırılmadan aynı olarak biriktirilir ve torbalar en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızlar sıkıca bağlanır. Toplama ekipmanı, atığın niteliğine uygun ve atığın oluştuğu kaynağa en yakın noktada bulunur. Tıbbi atıklar hiçbir suretle evsel atıklar, ambalaj atıklar ve tehlikeli atıklar ile karıştırılmamalıdır. HAZIRLAYAN KONTROL ONAY -
Sayfa No: 2/5 A) Enfeksiyon Atıklar = Enfeksiyon ajanların yayılımını önlemek için taşınması ve imhası özel uygulama gerektiren atıklardır. Laboratuvar atıkları, kan ve kan ürünleri, kan ve kan ürünleriyle kontamlne olmuş nesneler, kullanılmış ameliyat giysileri, diyaliz atıkları, karantina atıkları, bakteri ve virüs içeren hava filtreleri, enfekte deney hayvanı leşleri, organ parçalan, enjektörleri iğne ucu çıkarılmış), Intravenöz kataterler, foley sonda, nazogastrik sonda, trakeostomı kanülü, idrar torbası ve bağlantıları, izolasyon odası atıkları, pansuman malzemeleri, eldiven, serum seti, spanç, pamuk ve sarf malzemeleri, gaita kaplan, idrar kapları, balgam kapları, sekresyon ve çıkartılar gibi. B) Patolojik Atıklar = Anatomik atık dokular, organ ve vücut parçaları ile ameliyat, otopsi, tıbbi müdahale sırasında ortaya çıkan vücut sıvıları, plasenta Kesik uzuvlar, biyolojik deneylerde kullanılan kobay leşleri gibi atıklardır. C) Kesici ve Delici Alet Atıkları = Batma, delme, sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek atıklardır. Enjektör iğne uçları, intraket iğneleri, ampuller, iğne içeren diğer kesiciler, bisturi, lanset. lam, lamel, cam pastör pipeti, kırılmış diğer camlar delici ve kesici atıklardandır, diğer atıklardan ayrı olarak delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde "Uluslararası Biyotehllke" amblemi İle "DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBI ATİK" ibaresi taşıyan plastik veya aynı Özelliklere sahip kartondan yapılmış kutu veya konteynırlar içinde toplanır. Bu biriktirme kapları, en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları kapatılır ve bantlanarak kırmızı plastik çöp torbalarına konur. Delici ve kesici atık kapları dolduktan sonra kesinlikte sıkıştırılmamalı, ağızları açılmamalı, boşaltılmamalı ve geri kazanılmamalıdır. 3-TEHLİKELİ ATIKLAR = Fiziksel ve kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal nedenler dolayısı ile özel işleme tabi olacak atıklardır. Tehlikeli kimyasallar, amalgam atıkları, genotoksik ve sıstotoksık atıklar, farmasötık atıklar, ağır metal içeren atıklar ve basınçlı kaplar tehlikeli atıklar arasında sayılabilir. Tehlikeli atıklar diğer atıklardan ayrı toplanmalıdır. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre işlem görmelidir. 4-RADYOAKTİF ATIKLAR = Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı hükümlerine göre toplanıp, uzaklaştırılmalıdır. 4. UYGULAMA 1. Atık toplama, taşıma ve depolamada görevli personel göreve başlamadan önce eğitilmelidir. Yılda iki kez iç eğitim verilir ve gerekli görüldüğünde bu eğitimler tekrarlanır. Tüm hastane personeline birebir ve grup olarak oryantasyon eğitimi yapılmalı ve yıl İçinde ihtiyaca göre tekrarlanmalıdır. 2. Temizlik yapan tüm personel hepatit B aşısı ile aşılanmalıdır. Tıbbi atık taşımada, depolamada ve bahçede görevli personele ayrıca tetanos aşısı yapılmalıdır. 3. Doktor, hemşire, temizlik personeli ve diğer personel kesici ve delici alet yaralanmaları meydana geldiği durumlarda, Hastane Enfeksiyon Kontrol Komitesi'ne ve müracaat etmelidir. 4. Atıklar kaynağında ayrılmalıdır. Tıbbı atığa atılan her şey tıbbi atık olarak kabul edilmeli ve kesinlikle geri alınmamalıdır. Bu nedenle atığın kaynağında doğru ayrılması çok önemlidir.
Sayfa No: 3/5 5. Hastane çalışanları, atıkları doğru atık kaplarına koymalıdırlar. Temizlik personeli tarafından tıbbi atıklar toplanırken, atıkların kaynağı üzerine bir flasterle yazmalı ve atığın standartlara uygunluğu kontrol edilerek, servis sorumlu hemşiresinin kontrolünde tıbbi atık taşıyıcı personele teslim edilmelidir.' 6. Tıbbi atıklar servis ve ünitelerden saat 07:00, 08:00 ve 16:00. 17:00 arası; toplanmalı ve geçici atık deposuna taşınmalıdır. Lüzum halinde, Özellikle yoğun bakımlar ve ameliyathane gibi bölümlerden belirlenen saatler dışında da toplanmalı ve geçici atık deposuna taşınmalıdır. Tıbbi atıklar kaynağında toplandıktan sonra kesinlikle herhangi bir yerde biriktirilmemeli, bekletilmemeli, hemen geçici atık deposuna taşınmalıdır. Gerektiğinde taşıma zamanı, atığın toplandığı saate göre ayarlanmalıdır. 7. Atıklar boneli, maskeli, gözlüklü, eldivenli, çizmeli, ütülü ve temiz turuncu renkli özel giysili personel tarafından toplanmalı ve taşınmalıdır. Söz konusu özel kıyafet sadece atıkların toplanması ve taşınması sırasında kullanılmalıdır. 8. Tıbbı atık torbalan ve delici ve kesici atık kaplan ¾ oranında doldukları zaman ünite temizlik personeli tarafından derhal yenileri İle değiştirilmelidir. Yeni torba ve kapların kullanıma hazır olarak atığın kaynağında veya en yakınında bulundurulması sağlanmalıdır. 9. Tıbbı atıkların toplanmasında, yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, her iki yüzünde görülebilecek büyüklükte "Uluslararası Biyotehlike" amblemi ile "DİKKAT! TIBBİ ATIK" ibaresi taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar kullanılmalıdır. 10.Torbalar en fazla 3/4 oranında doldurulmalı, ağzına kadar dondurulmamalı, ağızları sıkıca bağlanmalı ve gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere sahip diğer bir torbaya konularak kesin sızdırmazlık sağlanmalıdır. Bu torbalar hiçbir şekilde geri kazanılmamalı ve tekrar kullanılmamalıdır. Tıbbi atık torbalarının içeriği hiçbir suretle sıkıştırılmamalı, torbasından çıkarılmamalı, boşatılmamalı ve başka bir kaba aktarılmamalıdır. 11.Tıbbi atık torbaları ağızları sıkıca bağlanmış olarak ve sıkıştırılmadan atık taşıma araçlarına yüklenmeli, toplama ve taşıma İşlemi sırasında el veya vücut ile temastan kaçınılmalıdır. Atık torbalan asla elde taşınmamalıdır. 12.Hastanede atık oluştuğu birimden çıkar çıkmaz, sadece atıkların taşınması için kullanılan asansörle geçici depolama alanına taşınmalıdır. Atık taşıma aracı, insan trafiğinin yoğun olmadığı, hastaların tedavi olduğu yerler ile diğer temiz ortamlardan, ziyaretçi, hastane personeli ve hasta trafiğinin yoğun olduğu bölgelerden mümkün olduğunca uzak güzergahı İzleyerek geçici depo alanına ulaştırılmalı ve atık taşıma görevlisi tarafından ' Atık Takip Formu ' İle geçici atık deposu sorumlusuna testim edilmelidir. 13.Tıbbi atıklar ünite içinden boneli, maskeli, eldivenli, gözlüklü, çizmeli ve turuncu renkli ütülü, temiz özel elbiseli 2 personel tarafından tekerlekli, kapaklı, paslanmaz metal, plastik ve benzeri malzemeden yapılmış, yükleme ve boşaltma esnasında torbaların hasarlanmasına veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan; yüklenmesi, boşaltılması temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay ve sadece bu iş için ayrılmış araçlar ile taşınmalıdır.
Sayfa No: 4/5 14.Tıbbi atıkların ünite içinde taşınmasında kullanılan araçlar turuncu renkli olacak, üzerlerinde "Uluslararası Biyotehlike" amblemi İle "Dikkat! Tıbbi Atık" ibaresi bulunmalıdır. 15.Atık taşıma araçları her gün düzenli olarak temizlenir ve 10.000 ppm'lik klorlu su ile dezenfekte edilmelidir. 16.Taşıma sırasında poşetlerden delinen, yırtılan olursa veya dökülürse derhal atıklar güvenil bir şekilde toplanır, yer ve araç 10.000 ppm'lik klorlu su ile dezenfekte edilir. 17.Tıbbi atıklar ile evsel nitelikli atıklar aynı araca yüklenmemeli ve birlikte taşınmamalıdır. 18. Evsel atıklar tek bir renk ve üzerinde 'EVSEL ATIK' yazan taşıma araçları ile evsel atık deposuna taşınmalıdır. 19.Tıbbi atıkların geçici depo alanları; tıbbi atık ve evsel atık olmak üzere iki bolümden oluşur, depo alanına depo görevlilerinden başka kimse girmemeli, depo kapıları sürekli kilitli tutulmalıdır. Depo ve kapıları, içeriye herhangi bir hayvan, haşerat girmeyecek şekilde inşa edilmelidir. 20.Ünitelerden getirilen tıbbi atıklar' Atık Takıp Formu ' ile tıbbi atık deposu sorumlusu tarafından formda yer alan şartlara uygunluğu kontrol edilerek teslim alınır. Atık deposu sorumlusu tarafından teslim alınan ' Atık Takip Formu ', testim tarih ve saatine göre sıralı olarak dosyalanmalıdır ve yetkililer istediğinde kontrole hazır bulundurulmalıdır. Tıbbi atıkların firma görevlisine teslimi ise, tıbbı atık deposu sorumlusu tarafından makbuz karşılığında yapılıp ve bu makbuzlar da aynı şekilde saklanmalıdır. 21.Geçici atık deposunun hacmi en az iki günlük atığı alabilecek boyutlarda olmalıdır. Deponun tabanı ve duvarları sağlam, geçirimsiz, mikroorganizma ve kır tutmayan, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay bir malzeme İle kaplanmalıdır. Depolarda yeterli aydınlatma ve pasif havalandırma sistemi bulunmalı ayrıca, sıcak bölgelerde depo özel olarak soğutulmalıdır. 22.Depo kapılan dışarıya doğru açılmalı veya sürgülü olmalıdır. Kapılar daima temiz ve boyanmış durumda olmalıdır. Tıbbi atıkların konulduğu bölmenin kapısı turuncu renge boyanmak, Üzerinde görülebilecek şekilde ve siyah renkli" Uluslararası Biyotehlıke" amblemi İle siyah harfler ile yazılmış "Dikkat! Tıbbi Atık" ibaresi bulunmalıdır. 23.Geçici atık depolarının içi ve kapıları görevli personelin rahatlıkla çalışabileceği, atığın kolaylıkla boşaltılabileceği, depolanabileceği ve yüklenebileceği boyutlarda inşa edilmelidir. 24.Geçici atık deposu, hastane giriş, çıkışı ve otopark gibi yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerler ile gıda depolama, hazırlama ve satış yerlerinin yakınlarına İnşa edilmemelidir.
Sayfa No: 5/5 25.Tıbbi atıklann konulduğu bölmenin temizliği ve dezenfeksiyonu kuru olarak yapılmalıdır. Tıbbi atık deposu günde bir kez tamamen temizlenmeli, 10.000 ppm'hk çamaşır suyu İle ıslatılmış paspas İle silinmelidir. Bu temizleme sırasında zemin kesinlikle sulu bırakılmamalı ve daha sonra tekrar talaşlanarak kullanıma hazır hale getirilmelidir. Tıbbi atık deposu için kullanılan paspas ve arabası, sadece tıbbı atık deposun temizliğinde kullanılmalı ve temiz, kuru bir şekilde bir sonraki temizlik için hazır halde bulundurulmalıdır. 26.Evsel atık deposunun kapısında 'EVSEL ATİK' yazısı olmalı, kapı boyalı ve temiz olmalıdır. Evsel nitelikli atıklarının konulduğu bölmede kanalizasyona bağlı, ızgaralı bir drenaj sistemi ve bölmenin kolaylıkla temizlenebilmesi İçin basınçlı bir su musluğu bulunmalıdır. Bölme atıkların boşaltılmasını müteakiben su ve deterjan ile temizlenmelidir. 27.Temizlik ekipmanı, koruyucu giysiler, atık torbaları ve konteynırlar geçici atık depolarına yakın yerlerde depolanmalıdır. 28.Geçici atık deposu alanında görevli personel çalışma süresince gözlük, maske, bone takmalı, eldiven, çizme, ütülü ve temiz turuncu renkli özel elbise giymeli, bu kıyafeti çalışma alanı dışında kullanmamalıdır. 29.Tıbbi atıklar büyük şehir belediyesi işbirliği ile uzaklaştırılmalı, büyük şehir belediyesinin tıbbi atık aracı atıkları almak İçin günde 1 ya da 2 kez hastaneye gelmeli, tutanak ile geçici depo alanında belediye yetkililerine teslim edilmelidir. 30.Radyoaktif atıklar Türkiye Atom Enerjisi Kurumu işbirliği ile uzaklaştırılmalıdır. 31.Tehlikeli atıklar' Tehlikeli atıkların kontrolü yönetmeliği' ne uygun şekilde uzaklaştırılmalıdır. 32.Evsel atıklar ilçe belediyesi İşbirliği ile uzaklaştırılmalı, belediye evsel atıkları almak için günde 1 ya da 2 kez hastaneye gelmelidir. 33.Ambalaj abklar İlgili firma işbirliği İle (kağıt ürünler ilgili firma tarafından, cam ürünler de şişe cam kurumu tarafından) hastaneden uzaklaştırılmalıdır. Hastanede cam ürünler, ambalaj atıklarla birlikte toplanmakta ve İlçe belediyesi işbirliği ile uzaklaştırılmalıdır.