Bu sıcak konu, müşterisinin mali raporları Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (UFRS lere) göre hazırlanması gereken (veya ileride gerekecek olan) üye firmalarda çalışan personel ile ilgilidir. Sıcak konular UFRS nin açıkça yol göstermediği konularda UFRS nin nasıl uygulanması gerektiği konusunda Grant Thornton International ın (GTI) yorumunu açıklar.gti üyelerden oluşan bir organizasyon olup muhasebe ile iştigal etmez, bu nedenle Sıcak Konular bültenleri sadece yol gösterme amacıyla hazırlanmıştır ve ne hazırlayanlar ne de bunları kullananlar için bağlayıcı değildir; ancak UFRS nin dikkatlice incelenmesi ve uygulamaların birbirleri ile tutarlı olmasını teşvik eder; bültenlerde önerilen yaklaşımla çelişen bir muhasebe politikasını benimsemeden önce, uygulayıcıların UFRS gurubuna danışmaları uygun olacaktır. İlgili UFRS ler IAS 39 Financial Instruments:Recognition and Measurement (UMS 39-Finansal Araçlar:Muhasebeleştirme ve Ölçme) Konu: Bir finansal borcun şartlarında gerçekleşen bir değişikliğin muhasebeleştirilmesi (örneğin banka kredilerinin). Yönlendirme: Not:Bu Sıcak Konu Bülteni nde söz konusu borçların türev olmadığı ve kar/zararda gerçeğe uygun değerleriyle gösterilmediği varsayılmıştır. Bir finansal borcun koşullarında gerçekleşen değişiklik şu şekilde muhasebeleştirilebilir: Önemli değişiklikler gerçekleştiğinde mevcut borç ortadan kalkar ve yeni borcun muhasebeleştirilmesi gerekir (UMS 39.40) ( silinme muhasebesi - extinguishment accounting ); Önemli olmayan bir değişiklik ise mevcut borç üzerinde düzeltme yapılarak ( değişim muhasebesi ) ya da silinme (extinguishment) yapılarak muhasebeleştirilebilir.bu esasen bir muhasebe politikası meselesidir.en uygun politika seçilirken durumsal şartlar göz önünde bulundurulmalı ve seçilen politika istikrarlı bir biçimde uygulanmalıdır. Eğer ödenen ya da elde edilen net ücretler de dahil olmak üzere yeni koşullara göre oluşacak nakit akışlarının bugünkü değeri mevcut borcun kalan nakit akışlarının bugünkü değerinden en az %10 farklı olursa, değişiklik önemli olarak kabul edilir.bu hesaplama, orjinal etkin faiz oranı (EFO) kullanılarak gerçekleştirilmelidir (UMS 39.UR62). Silinme Muhasebesi-Extinguishment Accounting Bu husus UMS 39.40 ta incelenmiş olup şunları içerir: Mevcut borcun ortadan kaldırılması, Yeni ya da değişikliğe uğramış borcun gerçeğe uygun değerinden muhasebeleştirilmesi, Eski borcun defter değeri ile yeni borcun gerçeğe uygun değeri arasındaki farkın kar ya da zarar olarak muhasebeleştirilmesi.bütün ek maliyetler ve ödenen ya da elde edilen bedeller de kar/zarar hesaplamasına dahil edilir. Değişime uğramış borç için yeni bir EFO hesaplanır ve bu sonraki dönemlerde kullanılır. Yeni borcun gerçeğe uygun değerinin genellikle tahmin edilmesi gerekir.gerçeğe uygun değerin mevcut borcun defter değerine eşit olduğu varsayılamaz.gerçeğe uygun değer, değişikliğe uğramış borcun gelecekte edinilecek nakit akışları esas alınarak tahmin edilebilir.bu nakit akışları için esas alınacak iskonto oranı ise kuruluşların aynı şartlarda borç alabildiği durumlarda uygulanan faiz oranıdır.
Değişim Muhasebesi Değişim muhasebesi UMS 39.UR 62 de açıklanmış olup şu hususları içerir: Mevcut borcun defter değerinin oluşan maliyet ve ücretlere göre düzeltilmesi; Değişiklik tarihinde EFO nun da düzeltilmesi.efo, borcun gözden geçirilmiş tahmini ömründen düzeltilmiş defter değeri ve gözden geçirilmiş gelecek tahmini nakit akışları iskonto edilerek düzeltilir (UMS 39.9). Değişiklikte kar ya da zarar kaydedilmez. Tartışma: İşletmeler borç şartlarını genellikle alacaklılarıyla anlaşma yaparak değiştirirler.bu duruma bazen borç şekillendirme de denir.borç şekillendirme çeşitli yasal formlara bürünebilir. Bunlardan bazıları: Borç aracının koşullarında düzeltmeler yapılması (örn. ana ve faiz ödemelerinin tutar ve ödeme tarihlerinde yapılan değişiklikler), Mevcut borcun türev olarak tekrar ödenmesi ve akabinde aynı ya da farklı bir tutarın tekrar borç verilmesi. Borç alan borç şekillendirmesi esnasında genellikle bazı maliyetlere maruz kalacaktır ayrıca başka ücretlerde ödenebilir ya da elde edilebilir. Borç şekillendirmesi muhasebesi değiştirilen koşulların (ya da yeni borç aracının) eski koşullara oranla (ya da borç aracına) önemli ölçüde farklı olup olmamasına bağlıdır. UMS 39, yeni ya da değiştirilmiş borcun önemli ölçüde farklı olup olmadığını öncelikle %10 testi ne göre saptar.bu test, gözden geçirilmiş nakit akışları ve ödenen tüm maliyet ve ücretlerin bugünkü değerinin, mevcut borcun kalan nakit akışlarından en az %10 farklı olması hesaplamasına dayanır.ums 39.UR 62 ye göre bu hesaplamada orjinal EFO kullanılmalıdır. EFO orjinal borcun başlangıcında belirlenen sabit orandır (borcun değişken oranlı olması dışında- UMS 39.UR 7). Eğer %10 eşiği görülür ya da aşılırsa, UMS 39 a göre borç şekillendirmesi, mevcut borcun yeniden alınması ve dolayısıyla yeni borcun kaydedilmesi olarak muhasebeleştirilmelidir.bu durum bazen silinme muhasebeleştirmesi olarak adlandırılır.bir konuda yeni ya da değiştirilmiş borcun hangi tutardan kaydedileceğidir. Bize göre yeni ya da değiştirilmiş borç gerçeğe uygun değerden kaydedilmelidir.bu, UMS 39 un (UMS 39.43) ilk muhasebeleştirme şartları ile uyumlu olmak adına böyle yapılmalıdır. Değişiklikteki kar ya da zarar da muhasebeleştirilir ( yönlendirme ve örnekler bölümlerine bakınız). Silinme muhasebesinin bir etkisi de işlem maliyetlerini yükseltmesi olabilir.bu, orijinal borçtan iskonto edilen tüm işlem maliyetlerinin amorti edilmemiş kısımlarının, silinme muhasebesindeki (extinguishment) kar veya zararın belirlenmesinde kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Değişiklik esnasında gerçekleşen tüm ek ücret ya da maliyetler de kar veya zarara dahil edilir. Eğer %10 eşiği görülür ya da aşılırsa, UMS 39 borç şekillendirmesinin mevcut borçta gerçekleşen değişiklik olarak muhasebeleştirilmesine izin vermektedir (fakat şart koşmamaktadır).değişim muhasebesi ya da silinme (extinguishment) muhasebesi arasında bir seçim yapılırken diğer ayırt edici özellikler de göz önünde bulundurulmalıdır.örneğin borcun para biriminde gerçekleşen bir değişikliğin etkisi, değişim tarihinde %10 eşiğinin altında kalsa bile önemli bir değişiklik olarak görülebilir Değişim muhasebesinde tüm maliyet ve ücretler borcun defter değerinde düzeltmeye neden olur (UMS 39.UR 62).Değişim muhasebesindeki esas mesele, orijinal EFO nun gözden geçirilmiş nakit akışlarını düzeltilmiş defter değerine (genellikle) tam olarak iskonto etmeyecek olmasıdır.bu, UMS 39.9 daki EFO tanımıyla çakışmaktadır.bu nedenle EFO da düzeltme yapmak gereklidir.
Örnekler 1.Değişim Muhasebesi A şirketi 1.1.X1 tarihinde 10 yıllık 1,000,000 PB tutarında %10 faiz doğuran bono ihraç eder (her yıl 31.12 de ödenebilen). Bonolar 31.12.X10 da 1,000,000 PB den paraya çevrilebilir durumdadırlar. Maliyet ya da ücret oluşmaz. Bu yüzden EFO %10 dur. 1.1.X6 da (yani beş yıl sonra) A şirketi ve bono sahipleri,bazı değişiklikler yapmaya karar verirler ve: Daha fazla faiz ödemesi yapılmaz, Bonolar orijinal tarihinde (31.12.X10) 1,600,000 PB den paraya çevrilmiştir, 50,000 PB lik yasal ve diğer bazı ücretler oluşur. Analiz: İlk adım %10 testinin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini belirlemektir.bu örnekte mevcut borcun kalan nakit akışlarının bugünkü değeri 1,000,000 PB dir.bu tutar değişiklikte ödenen ücretlerin toplamıyla (50,000 PB) ve değişmiş şartlara göre gerçekleşecek gelecek ödemelerin bugünkü değeriyle kıyaslanır.bu örnekte bugünkü değer, 5 yılda (993,474 PB) %10 oranında iskonto edilmiş (orijinal EFO) olan 1,600,000 PB dir.oluşan tutar ve ücretlerin bu toplamı 1,043,474 PB dir.bu da 1,000,000 PB nin %10 unun içindedir.burada değişim muhasebesi uygulanır. Buna dayanarak; Ödenen 50,000 PB lik ücretler mevcut borca göre net hale getirilmiştir, düzeltilmiş defter değeri 950,000 PB olur, EFO tekrar hesaplanır.bu, gelecek nakit akışlarını (5 yıllık dönemde 1,600,000 PB) 950,000 PB olan düzeltilmiş defter değerine iskonto eden orandır.düzeltilmiş EFO %10,99 dur. Düzeltilmiş EFO gelecek dönemlerdeki amorti edilmiş maliyeti ve faiz giderini belirlemek için kullanılır (aşağıdaki tabloyu inceleyiniz). Değişiklik tarihinde muhasebe girişleri şöyledir: 1.1.X6 (PB) Dr Cr Borç 50,000 Nakit (maliyet ve ücretler ödenmiş) 50,000
Değişimden önce ve sonraki amorti edilmiş maliyetler ve faiz giderleri şöyledir: Yıl Açılış borcu Nakit akışları Faiz gideri Kapanış borcu (faiz ve ana tutar) (%10/%10.99 EFO ile) Düzeltme tarihi 2. Silinme Muhasebesi Orjinalar bonolar hakkında bazı faktörlerin yukarıdaki gibi olduğunu varsayın. 1.1.X6 da (yani 5 yıl sonra) A şirketi ve bono sahipleri bazı değişiklikler yapmaya karar verirler ve; Süre 31.12.X12 ye uzatılır, Faiz ödemeleri 50,000 PB ye düşürülür, Bonolar 31.12.X12 de 1,500,000 PB den paraya çevrilir durumdadır, 50,000 PB tutarında yasal ve bazı diğer ücretler belirmiştir. A şirketi aynı koullar altında yeni bonolar ihraç edebileceği piyasa faiz oranını %11 (1.1X6 da) olarak belirler.
Analiz: Değişiklik tarihinde mevcut borcun kalan nakit akışlarının bugünkü değeri 1,000,000 PB dir. Bu, ödenen ücretlerin toplamı (50,000 PB) ve yeni şartlara göre gerçekleşecek gelecek ödemelerin bugünkü değeri ile kıyaslanır.bu örnekte bugünkü değer, 7 yıllık süreçte (769,737 PB) %10 (orijinal EFO) ile iskonto edilmiş 1,500,000 PB ve yedi adet 50,000 PB lik faiz ödemesinin (293,421 PB) toplamıdır.bu tutarların toplamı 1,113,158 PB dir.bu, 1,000,000 PB den %10 dan fazla oranda farklıdır.bu yüzden silinme (extinguishment) muhasebesi gereklidir. Bir sonraki adım değişikliğe uğramış borcun gerçeğe uygun değerini tahmin etmektir.bu, %11 faiz oranı kullanılarak (A şirketinin aynı şartlara sahip yeni bonolar ihraç edebileceği piyasa oranı) gelecek nakit akışlarının (faiz ve ana tutar) bugünkü değerindeki gibi belirlenir. Bu esasa göre tahmini gerçeğe uygun değer 958,097 PB dir. Değişiklik itibariyle kar ya da zarar şöyle belirlenir: Kar (zarar) = mevcut borcun defter değeri değişmiş borcun gerçeğe uygun değerioluşan ücret ve maliyetler Bu durumda zarar (1,000,000-958,097-50,000) = 8,097 PB dir. 1.1.X6 da muhasebe girişleri şöyledir: 1.1.X6 (PB) Dr Cr Yeni borç 958,097 Mevcut borç 1,000,000 Nakit (maliyet ve ücretler ödenmiş) 50,000 Silinmedeki zarar (gelir tablosu) 8,097 Değişen borç daha sonra yeni EFO oranı ile muhasebeleştirilmiştir.yeni EFO bu durumda %11 dir (bugünkü değer hesaplamasında değişikliğe uğramış borcun gerçeğe uygun değerini tahmin etmek için kullanılan oran).
Aşağıdaki tablo orijinal ve değişmiş borçların amorti edilmiş maliyetleri ve faiz giderlerini göstermektedir: Yıl Açılış borcu Nakit akışları Faiz gideri Kapanış borcu (faiz ve ana tutar) (%10/ %11 EFO ile) Mevcut borcun tekrar Muhasebeleştirilmesi (1,000,000) Değişmiş borcun Muhasebeleştirmesi 958,097