KAMU PERSONEL SEÇME SINAVI ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENLİĞİ 22 23 Şubat 2014 TG 2 ÖABT EDEBİYAT Bu testlerin her hakkı saklıdır. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamının veya bir kısmının İhtiyaç Yayıncılık ın yazılı izni olmadan kopya edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması, yayımlanması ya da kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar, gerekli cezai sorumluluğu ve testlerin hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen kabullenmiş sayılır.
AÇIKLAMA DİKKAT! ÇÖZÜMLERLE İLGİLİ AŞAĞIDA VERİLEN UYARILARI MUTLAKA OKUYUNUZ. 1. Sınavınız bittiğinde her sorunun çözümünü tek tek okuyunuz. 2. Kendi cevaplarınız ile doğru cevapları karşılaştırınız. 3. Yanlış cevapladığınız soruların çözümlerini dikkatle okuyunuz.
2014 ÖABT / TDE 1. Numaralanmış dillerden Fince (I) ve Macarca (II) Ural - Altay Dil Ailesi ne mensuptur. Almanca (III) Hint - Avrupa Dil Ailesi ne, Çince (IV) Çin - Tibet Dil Ailesi ne, Arapça (V) Hami-Sami Dil Ailesi ne mensuptur. I ve II numaralı diller aynı dil ailesine mensuptur. TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENLİĞİ 4. Parçada özellikleri verilen Türk lehçesi Kazak Türkçesidir. Parçanın başına Kazak Türkçesi getirilmelidir. TG 2 7. Parçada Burkancılık üzerinde duruluyor. Budizmle ilgili bir eserdir. Seçeneklere baktığımızda A daki Vezir Tonyukuk Anıtı Göktürkçe yazılmış ve içeriği ise II. Köktürk Devleti nin kuruluşu, Çinlilerle yapılan savaşlardır. C deki Köl Tigin Yazıtı ise II. Köktürk Devleti Hakanı Bilge Kağan ın ölen kardeşi Köl Tigin in halkı için yaptıklarını içerir. D deki Divan-ü Lügât it Türk adlı eser ise bir sözlük niteliğinde, Türkçe ve Arapçayı karşılaştıran bir eserdir. E deki Divan-ı Hikmet adlı eser tasavvuf inancını anlatır. B deki Irk Bitig ise Uygur Dönemi nde yazılan ve Burkancılığı anlatan, Budizmle ilgili bir eserdir. 2. I. sözcük (toygılarım) duy- eylemine gelen -gı yapım eki almış ve türemiştir. 2. sözcük (kersez) kir ismine gelen -sız yapım ekini almış türemiştir. 4. sözcük (onıtılırmın) unut- eylemine gelen -ul yapım ekini almış türemiştir. 5. sözcük yaş ismine gelen -a yapım ekini almış ve türemiştir. 3. sözcük ise (ülsegez) öl- eylemidir. -se şart kipini (çekim ve -niz kişi ekini yani çekim ekleri almıştır. Bu sözcük yapıca basittir. 5. Bir diğer adı Hakaniye olan bu şive Karahanlı Türkçesi dir. Yusuf Has Hacip in Kutadgu Bilig, Yüknekli Edip Ahmet in Atabetü l Hakayık gibi eserleri bu Türkçe ile kaleme alınmıştır. 8. Dizelere baktığımızda dini nitelikli bir eser olduğunu söyleyebiliriz. Dizeler XII. yüzyılda Türkistan da yaşamış olan Ahmet Yesevi nin Divan-ı Hikmet adlı eserinden alınmıştır. 3. A daki Köl Tigin Yazıtı, B deki Altun Tamgan Tarkan Yazıtı, C deki Kol İç Çor Yazıtı, E deki Çoyrın Yazıtı Göktürkçe ile kaleme alınmıştır. D deki Mayun Çor Yazıtı ise Uygurca kaleme alınmıştır. 6. I deki Nehcü l Ferâdis, II deki Mi rac-name, III teki Muînü l-mürîd adlı eserler Harezm Türkçesi devrine aittir. IV teki Irk Bitig Uygur Dönemi ne V teki İskender-nâme adlı eser Eski Anadolu Türkçesine (XIII ve XIV. yüzyıl) aittir. 9. I. sözcükteki -dın eki ayrılma, II. sözcükteki -ġa eki yönelme, III. sözcükteki -ni eki belirtme ekidir. 3
10. Türkçede sözcük kökünde ikiz ünsüz bulunmaz (I), Türkçede ünlü uyumları vardır (II), Türkçede sözcük sonunda b, c, d, g ünsüzleri bulunmaz (III), Türkçede sözcük başında c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z ünsüzleri çok az istisna dışında yoktur (IV), ancak Türkçede köke gelen ekler kökteki ünlüyü hiçbir zaman (ben a = bana, sen a = sana dışında) değiştirmez. V teki yargı yanlıştır. 13. A da Boğaz, yaz sözcüklerinde tam uyak, B de demek, bilmeyerek sözcüklerinde tam uyak C de âlemsin sen, âdemsin sen sözcüklerinde tam uyak (-sin sen sesleri rediftir) E deki gençliğimi, gemi sözcüklerinde tam uyak vardır. D de ise isim ve mevsim sözcüklerinde üç ses benzediği için zengin uyak vardır. 16. Efsaneler, bu dünya üzerindeki tarihî bir dönemde meydana gelmiş, olağanüstü olayları ya da varlıkları anlatan türlerdir. Efsanelerin inandırıcılık iddiası taşıması ve bir inanışı yansıtması onu diğer türlerden ayırır. Mitlerde tarihin başlangıç dönemlerinde oluşmuş, evreni, insanın yaratılışını anlatan olaylara yer verilir. Masallar, gerçeklikle ilgisi olmayan hayalî olayların anlatıldığı metinlerdir. Destanlar ve onun devamı niteliğindeki halk hikâyeleri ise genellikle tarihî ve sosyal olayları anlatan manzum ve mensur ürünlerdir. 11. Dizelerdeki iç - im - de - ki ad kökü iyelik eki (çekim bulunma eki (çekim ve ed - er - ken eylem kökü zaman eki (çekim sıfat yapan eki (yapım bağ-eylem eki (yapım sözcükleri çekim ekinden sonra yapım eki almış sözcüklere (A) örnektir. Bıyıklarımın hâlâ ayva ve rakı kokması Tamlayan Tamlanan dizesi tamlayanı ile tamlananı arasına birden fazla sözcük girmiş belirtili ad tamlamasına (B) örnektir. bundandır, alırdım, giderdik, içmemişti sözcükleri ek eylem hem ismi yüklem (bundandır) hem de basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı (alırdım, giderdik, içmemişti) yapmıştır (C); kokması (ad - eylem), görmemiş (ortaç), ederken (ulaç) sözcükleri de E deki yargıyı doğrular. Dizelerde adlaşmış sıfat yoktur (D). 14. Dize sonlarında kafiye oluşturan kelimenin bir sonraki dizenin başında yer almasıyla oluşan koşmalara zincirleme koşma denir. Ayaklı koşma, koşmanın ilk dörtlüğünün ikinci ve dördüncü dizelerinden sonra beş heceli kısa bir dizenin eklenmesiyle oluşan koşmalardır. Musammat koşma, mısra sonunda yer alan kafiyelerin mısra içinde yapılmasıyla oluşan koşmalardır. Koşma şarkı, dördüncü mısraları her dörtlüğün sonunda nakarat olarak tekrarlanan koşmalardır. Düz koşma, hece sayısı 11 li olan farklı özellikleri olmayan koşmalardır. 17. Padak mısra anlamına gelir. Bir şiirin (dörtlüğün) dörtte biri demektir. Koşuk doğa, sevgi gibi konuları işleyen şiirlerdir. Kojan eski Türk şiirinde şarkı ve türkünün karşılığıdır. Takşut, Uygur Türklerinin nazım, beyit, manzume anlamında kullandıkları bir deyimdir. Başik ise eski Türk şiirinde ilahi anlamında kullanılan bir kavramdır. 12. D deki Mende Mecnûndan füzûn âşıklık istidâdı var / Âşık-ı sâdık menem Mecnûnun ancak adı var derken Mecnun un aşkına hatırlatmada bulunuyor. Bu da telmih sanatına örnektir. 15. Ahmet Yesevi, 12. yüzyılda Türkistan ın Yesi şehrinde doğmuş mutasavvıf bir şairdir. Yesevilik tarikatının kurucusudur. Tasavvufu yaymak için söylediği hikmetli şiirleriyle tanınmıştır. Dinî ve ahlakî öğütler verdiği Divan-ı Hikmet en meşhur eseridir. 18. Oğuz Kağan Hun Türklerine, Şu Sakalara, Türeyiş ve Göç Uygurlara ait İslamiyet öncesi destanlardır. Manas Destanı ise Kırgız Türklerine ait olup XI. ve XII. asırlarda Türkistan ın Yedi Su bölgesinde doğmuştur. Hâlen Kırgız ozanları tarafından yazılan bu destan İslamiyet sonrasına ait bir destandır. 4
19. Divan edebiyatından ve aruz ölçüsünden etkilenen âşıkların aruzun mef ûlü mefâ îlü mefâ îlü fa ûlün kalıbını kullanarak yazdıkları şiirlere kalenderî adı verilir. Kalenderîler özel bir ezgiyle okunup çoğunlukla gazel biçiminde yazılmışlardır. Fakat murabba, muhammes, müseddes biçiminde yazılanları da vardır. 22. Reailst halk hikâyeleri daha çok meddahlar ve halk hikâyesi yazarları tarafından sözlü gelenekteki anlatımlardan hareketle oluşmuş eserlerdir. Bu hikâyelere realist halk hikâyesi denmesinin sebebi konusunu İstanbul çevresine mensup kimselerin tehlikeli maceralarını anlatmasından alır. Hançerli Hanım, Letaif-name, Tayyarzade, Cevri Çelebi, Kanlı Bektaş bu hikâyelerden bazılarıdır. Veysel Karani hikâyesi ise Arap ve İslam kaynaklı bir halk hikâyesidir. 25. Tahmis musammatlardan biridir. Gazelin beyitlerinin üstüne başka bir şair tarafından üçer dize eklenmesiyle oluşan şiirlerdir. Müseddes, bentleri altışar mısradan oluşan nazım şeklidir. 20. Karacaoğlan 17. yüzyılda Çukurova da, Toroslarda yaşamış Türkmen boyu halk ozanlarından biridir. Şiirlerinde daha çok köy ve kasaba hayatını, aşk, özlem, ayrılık gibi konuları anlatmıştır. Şiirlerinin tümünü heceyle yazmış, divan ve tekke edebiyatından hiç etkilenmemiştir. 23. Sözlü Kompozisyon Kuramı bağlam merkezli halk bilimi kuramlarından birisidir. Temelde Homeros un İlyada ve Odyseia adlı eseri nasıl oluşturduğuyla ilgilidir. Teorinin en önemli yönü Homer in bu destanı sözlü olarak öğrendiği ve daha sonra yazıya geçirmiş olduğu görüşüdür. Bu kuramla Türk destanlarının günümüze kadar nasıl geldiği de açıklanmıştır. 26. Kabus-name Keykavus un oğlu Giylanşâh adına yazılan bir nasihatname kitabıdır. Hayriye Nabi nin oğlu Ebulhayr için yazdığı nasihatname kitabıdır. Pend-name Güvahi nin öğüt kitabı, Har-name ise Şeyhî nin fabl türünde yazdığı bir kitaptır. Lütfiyye ise Sünbülzade Vehbi nin, oğlu için yazdığı nasihatname kitabıdır. 21. Varsağı, Güney Anadolu da yaşayan Varsak Türklerinin özel bir ezgiyle söyledikleri şiirlerdir. Şekilsel olarak semaiye benzeyen varsağılarda yiğitçe, mertçe bir üslup vardır. Bre, behey, hey hey gibi nidalar, varsağıyı diğer türlerden ayıran özelliktir. 24. Rubai, İran edebiyatına özgü 24 özel aruz kalıbıyla yazılan şiirlerdir. Tahmis, bir gazelin her beyitinin üstüne üçer dize eklenmesiyle oluşan şiirlere, müstezat gazelin uzun bir dizesinin altına ziyade adı verilen kısa bir dize eklenmesiyle oluşan şiirlere denir. Muhammes, beşer dizelik bentlerden oluşan şiirlerdir. Tuyuğ Türklerin divan edebiyatına kazandırdıkları bir nazım biçimidir. Tek bir aruz kalıbıyla yazılır ve tek dörtlükten oluşur. 27. Ahmet Paşa, 15. yüzyılda Baki den önce yaşamış şairler sultanıdır. Fatih Sultan Mehmed in yakınında bulunmuş ona çeşitli kasideler sunmuştur. Sanatçı eserlerinde ince ve derin hayallerle örülü maddi aşkı konu alan şiirleriyle tanınmıştır. 5
28. Garib-name Âşık Paşa ya, Hüsn ü Aşk Şeyh Galib e, Hayriyye Nabi ye ait mesnevi nazım biçimiyle yazılan eserlerdir. Şikâyet-name Fuzuli nin mektup türünde, Mecalisü n-nefais Ali Şir Nevai nin tezkire türünde yazdığı eserlerdir. 31. Dize ortaları birbiriyle uyaklı gazellere musammat gazel, bütün beyitleri birbiriyle uyaklı olanlara musarra gazel, gazelin ilk beytinin altına aynı şekilde birbiriyle uyaklı bir beyit eklenmesiyle oluşan gazellere zülmetali gazel karşılıklı konuşma biçiminde dedim - dedi şeklinde yazılanlara müracaa gazel denir. İçinde Arapça, Farsça sözcüklerin olmadığı yalın bir Türkçeyle söylenen gazellere Türkibasit gazel denir. 34. Parçada ilk boşluğa Beydaba ikinci boşluğa da Kelile ve Dimne getirilmelidir. 29. Nedim, Lale Devri nin zevk ve eğlence şairidir. Şarkı türünün en önemli temsilcisidir. Din dışı yazdığı şiirlerinde İstanbul un zevk ve eğlence yerlerini (Sadabat, Göksu, Kâğıthane) canlı ve kıvrak bir dille anlatmıştır. 32. Menakıb-name, din ve tarikat büyüğünün ortaya koyduğu kerametleri anlatan hikâyelerdir. Hadis, Hz. Muhammed in sözlerine denir. Tefsir Kur an ın yorumu, Pend-name, dinî ve ahlaki öğütler içeren kitaplardır. Hazreti Muhammed in, fiziki ve ruhi güzellikleri, güzel ve mübarek yönlerini anlatan eserlere hilye adı verilir. 35. Döneminde şair-i Azam diye bilinen şiirlerini sadece aruz ölçüsüyle yazan Makber, Ölü, Sahra, Hacle gibi şiirlerin yazarı sanatçı Abdülhak Hamit Tarhan dır. Tarhan Eşber adlı oyununu aruz ölçüsü kullanarak yazmıştır. Parçadaki boşluklara Abdülhak hamit Tarhan ve Eşber getirilmelidir. 30. I, III, V. maddeler kaside nazım biçimi için doğru yargılardır. Kasidelerde şairin kendini övdüğü bölüm fahriye başkasını övdüğü bölüm, methiyedir. Düğün ve sünnet şenliklerini anlatan kasidelere suriye denir. Cülussiye, padişahların tahta oturmaları münasebetiyle yazılan kasidelere denir. 33. Bu dizelerde dert ve derman birbiriyle zıtlık oluşturmuştur ve bir tezat sanatıdır. Ayrıca dert, derman, tabib, zehir, ilaç gibi sözcükler birbiriyle ilişkili olduğu için tenasüb sanatını örneklendirmiştir. 36. Parçada sözü edilen Servetifünun Dönemi nin önemli şairi Tevfik Fikret tir. 6
37. I deki Nazım Hikmet, II deki Hasan İzzettin Dinamo, III teki Rıfat Ilgaz toplumcu gerçekçi şiir anlayışı ile eser vermiştir. IV teki Ahmet Hamdi Tanpınar ile V teki Cahit Sıtkı Tarancı öz (saf) şiir anlayışı ile eser vermişlerdir. 40. Parçada kimi eserlerinden ve eserlerinin içeriğinden sözü edilen sanatçı Selim İleri dir. 43. Açık uçlu sorular hazırlanırken öğrencinin öğrenmekle sorumlu olduğu kitabın belirli yerlerinden aynen alınmış ifadelerin kullanılması doğru değildir. Bu şekilde hazırlanan sorular, öğrencileri ezberciliğe yönlendirir. Bu istenen ve amaçlanan bir beceri değildir. 38. Verilen dizeler serbest ölçüyle yazılmıştır. Konusu ise sıradan, günlük yaşamda insanların başından geçen önemsiz bir olaydır. Günlük dille kaleme alınan bu şiir Orhan Veli Kanık tarafından yazılmış olabilir. Çünkü Orhan Veli şiirlerinde ölçü ve uyağa karşı çıkmış sıradan insanları şiirlerine konu edinmiştir. 41. Yapılandırmacılığa da uygun olan sezdirme yönteminde dil bilgisi öğretimi yapılırken örneklerden, uygulamalardan, okuma, dinleme, konuşma, yazma etkinliklerinden, etkileşim ve iletişimlerden hareketle kural sezdirilir. Tanımlara, kurallara, bilgilere öğretmen rehberliğinde öğrenci kendisi ulaşır. Bu yöntem eğitim bilimi stratejilerinden buluş stratejisine uygundur. 44. Bloom un taksonomisindeki bilişsel basamaklar; bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme olmak üzere 6 ya ayrılır. İlk basamak olan bilgi basamağında öğrencilerin salt bilgiyi öğrenmeleri sağlanır. Ahmet Bey sıfatın tanımını sorduğu için bilgi basamağına uygun hareket etmiş sayılır. 39. Parçada sözü edilen roman köy ve köy gerçekliğini konu edinen romanlara örnektir. Eser Fakir Baykurt un (A) Yılanların Öcü adlı eseridir. B deki Yaşar Kemal, I deki Orhan Kemal ve E deki Dursun Akçam bu türde romanlar yazmıştır. Ancak D deki Tarık Buğra ise daha çok bireyin iç dünyasını ele alan romanlar yazmıştır. 42. Yaratıcı yazmada öğrenci çağrışımlardan hareket ederek, kurallara bağlı kalmaksızın hayallerini ve duygularını yazar. Serbest yazmada öğrenci, konu ve yazı türünü kendisi belirler; yazı türü ve yazma zamanı öğrenciye bırakılır. Grup olarak yazmada bir yazıyı birkaç öğrenci birlikte oluşturur. Özet çıkararak yazma, dinlenen ya da okunan metnin özetinin yazılmasıyla oluşur. Kontrollü yazmada öğrencilerden, öğretmen tarafından verilen sözcükleri ya da metin üzerinde istenen değişiklikleri yaparak yazmaları istenir. Bu çalışmalar ile dildeki sözcükleri ve yapıları doğru biçimleri ile yazma olanağı verilmektedir. Bu bilgiler ışığında soruda üzerinde durulan yazma şeklinin serbest yazma olduğu söyleyebilir. 45. Yusuf Kâmil Paşa, Fransız edebiyatından Fénelon un Telemaque adlı eserini çevirerek Türk okurlara ulaştırmıştır. Bu vakte kadar Türk edebiyatında roman türüne rastlanmaz. Soruda belirtildiği gibi halk hikâyeleri, mesneviler, masallar, efsaneler, destanlar romansı özellikler taşıdığı için romanın yerini tutmuştur. 7
46. Cümlede çağrışım zenginliği olan metinlerin öğrenciler tarafından yazarın kastetmediği anlamlar da dâhil olmak üzere çok farklı şekillerde anlamlandırılacağından bahsedilmektedir. 48. Kahraman bakış açısında ben/biz anlatımı vardır, anlatıcı kendi başından geçen olayları anlatır. Hâkim / Tanrısal / İlahî bakış açısında anlatıcı, gelmiş geçmiş her şeyi bilir, hatta kişinin beynini okur. A, C, D ve E şıkları kahraman bakış açısıyla, B şıkkı ise gözlemci bakış açısıyla yazılmıştır. Gözlemci bakış açısında, anlatıcı gördüklerini anlatan bir şahit konumundadır. Nesnel bir tavırla anlatım yapar, sadece gördüklerini yansıtmaya çalışır ve kişinin zihninden geçenleri okuyamaz. 50. Konuşanın sözünü kesmek olumsuz bir davranıştır. Karşımızdakini konuşması bitene kadar dinlemek gerekir. 47. Sürrealizm, 20. yüzyılın başlarında André Breton tarafından Freud un görüşlerine (psikanaliz yöntem) dayanılarak oluşturulan bir sanat akımıdır. Sürrealistler bilinçaltının, bilinç alanına olan egemenliğini savunmanın yanı sıra bilinç ile bilinçdışını birleştirmeyi esas alırlar. Sürrealizmin temsilcileri André Breton, Paul Eluard, Louis Aragon dur. Türk edebiyatında ise Garip akımının temsilcisi olarak tanınan Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat Horozcu sürrealizmden etkilenen şairlerdir. Freud a göre, insanoğlunun dış dünyasından edindiği alışkanlıklar, istekler bilinçaltında toplanır. Bu istekler düş (rüya, yarı rüya) durumunda çözülerek ortaya çıkar. 49. İzlenimsel betimleme, duyguların ve kişiselliğin ağır bastığı bir türdür. Fiziksel betimleme, varlığın / kişinin çarpıcı özelliklerinin ve dış görünüşünün gözlemden yararlanılarak anlatıldığı bir türdür. Simgesel betimleme; bir kavramı veya varlığı, okurun yorumu ile anlaşılacak şekilde anlatmaktır. Ruhsal betimleme; insanların duygularını, düşüncelerini, beğenilerini, tutkularını, alışkanlıklarını, kusurlarını gözlemden uzak ve sezgisel bir şekilde anlatmaktır. Açıklayıcı betimleme, okura bilgi vermek amacıyla genel ayrıntılar üzerinde durularak yapılan betimlemedir. 8