KAMURAN YAZICI PROGRAM VE İZLEME DAİRESİ BAŞKANLIĞI
KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karayolları Genel Müdürlüğü 6001 sayılı kanunla yönetilen özel bütçeli bir kurum olup 4734 sayılı kamu İhale Kanunu kapsamındaki idarelerdendir. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının %65-70 seviyesinde, Devletin ise %35 seviyesinde yatırım bütçesini kullanmaktadır. Kurumumuz, Merkez ve Taşrada tüm ihalelerin tek elden yönetilmesi ve uzman kadroların oluşması için 2011 yılında merkezde Daire Başkanlığı, taşra ise Başmühendislik seviyesinde yeniden yapılanmıştır.
4734 in + YÖNLERİ & 2886 iie FARKLARI Kamu kaynağı kullanılan tüm idarelerin her türlü kaynaktan yapacakları mal ve hizmet alımları ile yapım işleri kanun kapsamına alınmıştır. İhalelere katılım veya yeterlilik kuralları objektif hale getirilmiştir. İlan süreleri uzatılmış ve isteklilerin daha gerçekçi ve sorumluluk taşıyan teklifler hazırlamaların önü açılmıştır. Diğer hizmet alımlarından farklı olarak Danışmanlık hizmetleri ayrı bir düzenlemeye tabi tutulmuştur. Kamu ihale kurumu kurulmuş Şikayetleri inceleme ve anlaşmazlıkların çözümü mekanizması getirilmiştir. İhalelerde esas itibariyle saydamlığın, rekabetin, güvenirliğin, kamuoyu denetiminin ve kaynakların verimli kullanılmasının sağlanması temel ilkeler olarak öngörülmüştür. Kamuoyu denetimi sağlamaya yönelik, ihale sonuç ilanları yayımlama uygulaması getirilmiştir.
4735 SAYILI KAMU İHALE SÖZLEŞMELERİ KANUNU İlk defa yeni ihale mevzuatı ile birlikte 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu yürürlüğe girmiştir. Uygulama birliğini sağlamak üzere mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin tip sözleşmeler düzenlenmiş ve bunların esas alınması zorunlu hale getirilmiştir. Anahtar teslimi götürü bedel sözleşme, götürü bedel sözleşme ve birim fiyat sözleşme ve karma sözleşme türleri sisteme kazandırılmıştır. Fiyat farkı verilmesi, denetim, muayene ve kabul işlemleri, Sözleşmede değişiklik yapılması, sözleşmenin devri ve feshi, Yasak fiil ve davranışlar, Yüklenicilerin ve görevlilerin sorumlulukları objektif kriterlere göre düzenlenmiştir.
YAKLAŞIK MALİYET / TAHMİNİ BEDEL KAVRAMLARI -1 2886 SAYILI KANUN 4734 SAYILI KANUN Tahmini Bedel Yaklaşık Maliyet Birim Fiyatlar Üzerinden Hesaplama Birim Fiyatlara Uyma Zorunluluğu Yok En Fazla İndirimi Yapan İstekli Ekonomik açıdan en avantajlı teklif
YAKLAŞIK MALİYET / TAHMİNİ BEDEL -2 İşi yaptıracak, mal veya hizmeti satın alacak idarelerin de maliyet hesaplamaları yapmaları istenilmiştir. Bunun iki nedeni vardır: İhalenin harcama ve finansman programlarına uyumlu yürütülmesi, ödeneklerin programlara uygun kullanılması İsteklilerin kendi aralarında anlaşarak ihale konusu işin veya mal ve hizmetin gerçek maliyetinin çok üzerinde teklifler vererek idarelerin yüksek fiyatlar üzerinden sözleşmeler yapmasını engellemektedir.
UYGULAMAYA YÖNELİK ELEŞTİRİLER Uygulamada yaşanan sorunlar nedeniyle yaklaşık maliyet esasından beklenen yarar tam olarak elde edilememiştir. Bunun nedeni, hem idarelerin hem de isteklilerin eski alışkanlıklarından vazgeçmemeleri ve yeni düzenlemeye uyum göstermesi konusunda yeterli çabayı göstermemeleridir.
UYGULAMAYA YÖNELİK ELEŞTİRİLER Yaklaşık maliyet idare tarafından bilindiği için; İhaleyi yapan idareler, yaklaşık maliyetten yüksek ve düşük yönde farklılıklar gösteren tekliflere tereddütle yaklaşmışlar genellikle kendi hesapladıkları maliyete çok yakın olan tekliflere itibar etmeyi benimsemişlerdir. İstekliler ise ayrıntılı olarak yapacakları teklif ve mali araştırmalar ile fizibiliteye göre, tespit edecekleri maliyetlere göre tekliflerini belirlemek yerine idarelerce hesaplanan yaklaşık maliyeti bilmeyi ve ona göre teklif oluşturmayı tercih etmişlerdir.
İHALE BİLGİLERİ (2014-2015-2016) 479 1.759 2.134 141 Mal Alımı Yapım Danışmanlık Hizmet Alımı Toplam İhale Sayısı: 4.513 İhale Türü Toplam Sözleşme Bedeli (Milyar TL) Mal Alımı 0,7 Yapım işi 28,8 Danışmanlık 0,7 Hizmet Alımı 1,1 Toplam 31,3
YAPIM İHALE BİLGİLERİ (2014-2015-2016) 1993 İhale Usulü Toplam Sözleşme Bedeli (Milyar TL) Açık İhale 19,0 Açık 141 Belli İstekliler ve Pazarlık Toplam Yapım İhalesi Sayısı: 2.134 Belli İstekliler ve Pazarlık 9,8 TOPLAM 28,8
KİK KARARLARI (2014-2015-2016) 274 Toplam Başvuru Ret Düzeltici İşlem İptal 183 %67 ret 124 82 87 %32 düzeltici 32 10 4 4 1 2 1 Mal ve Hizmet Alımı Yapım Danışmanlık
YASAKLAMALAR (2014-2015-2016) 74 4734 4735 Toplam 49 25 10 14 4 1 3 4 0 Yapım Hizmet Mal Danışmanlık
YAPIM İŞLERİ - YASAKLAMALAR (2014-2015-2016) 4734 4735 Toplam 29 27 18 18 20 11 11 7 7 2014 2015 2016
AŞIRI DÜŞÜK SORGULAMALAR Kurumumuzca 04.12.2015 tarihinden önce sınır değer katsayısı N=1,20 olarak uygulanmakta olup sınır değer ortalama %55-%60 tenzilata tekabül etmekte idi. Bu durum, kaliteli imalat yapılamaması ve projelerin ilk keşif bedeli ile tamamlanamaması sorunlarını oluşmasına imkan tanımıştır. Bu nedenle Sınır Değer Katsayısının Altyapı İşlerinde N= 1,00 olarak uygulanması ile ilgili ilanımız, Resmi Gazetenin 4 Aralık 2015 tarihli nüshasında yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. N=1,00 alınarak yapılan ihalelerde hesaplanan sınır değer yaklaşık %35- %40 tenzilata karşılık gelmektedir. Bu yeni durumda oluşan teklif bedellerin ihale konusu işin, sözleşme şartları ile fen ve sanat kaidelerine uygun olarak yapılmasına büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
AŞIRI DÜŞÜK SORGULAMALAR Daha önce sınır değerin altında 2-3 istekli kalmasına karşın, N=1 alınarak hesaplanan sınır değerin altında ortalama 20-25 istekli kalmaktadır. Sınır değer altında kalan istekliler çoğunlukla mevzuata uygun bir açıklama verememektedir. Bunun sonucunda aşırı düşük savunması yeterli görülmeyen istekli, yeterli görülmesi halinde de teklifi sınır değerin üstünde bulunan istekli tarafınca aşırı düşük teklif değerlendirme konusu şikayet, itirazen şikayet veya idari dava konusu yapılmaktadır. Bu durumda da ihale süreci uzamakta olup kamu yatırımları gecikmektedir. Bu nedenle sınır değer altında kalan isteklilerin tekliflerinin reddedilmesi yönünde idari şartnamede düzenleme yetkisi idarelere verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
İŞ DENEYİM BELGELERİ YABANCI BELGELER İlk defa 2014 yılında karşılaştığımız yabancı ülkelerden alınan İş Deneyim Belgeleri tasdik işlemi sorunu yaşanmaktadır. Bu husus, gerek Kamu İhale Kurumu gerekse yargı nezdinde şikayetlere konu olup ihale süreçlerinin uzamasına ve/veya ihalelerin iptal edilmesine neden olmaktadır. Bu bağlamda gerekli mevzuat düzenlemesinin öncelikle yapılması önemlidir. YERLİ BELGELER Kamu İhale Kurumu ilan ve duyurusu 31.08.2010 tarihinden sonra ihale edilen işlere ait iş deneyim belgelerin EKAP üzerinden düzenlenmesini zorunlu tutmaktadır. Ancak tüm iş deneyim belgelerinin EKAP üzerinden düzenlemesi gerektiği düşünülmektedir.
EKAP İŞLEMLERİ ARTILARI EKSİLERİ Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) 31.08.2010 tarihinde devreye girmiştir. İdareler bu tarihten sonra ihale dokümanı hazırlama ve ihale komisyon işlemlerini EKAP üzerinden gerçekleştirmişlerdir. EKAP la birlikte idareler, ihale dokümanını doğru hazırlamayı ve komisyon işlemlerini eksiksiz tamamlamayı başarmışlardır. Elektronik Kamu Alımları Platformunun (EKAP) mevzuat açısından halen eksiklikleri bulunmaktadır. Yine bazı zorunlu uygulamalar idarelerin iş yükünü gereksiz yere arttırmaktadır.
HÜKÜMETİMİZ TARAFINDAN HAZIRLANAN KALKINMA PROGRAMINDA YER ALAN POLİTİKA VE HEDEFLER DOĞRULTUSUNDA 2023 HEDEFLERİ; 4734 in YÖNLERİ (*1) Bölünmüş Yol+(km) 2003 (Öncesi) 2016 2023 (Aralık) (Hedef) & 2886 iie FARKLARI 6.101 25.197 36.500 Otoyol (km) 1.714 2.542 8.235 BSK (km) 8.652 20.570 70.000 Tünel Adedi 83 299 470 Tünel Uzunluğu (km) 50 346 700 Köprü ve Viyadük Uzunluğu (km) 311 516 673 (*1) Bölünmüş Yol uzunluklarına otoyollar eklenmiştir.
HÜKÜMETİMİZ TARAFINDAN HAZIRLANAN KALKINMA PROGRAMINDA YER ALAN POLİTİKA VE HEDEFLER DOĞRULTUSUNDA 2023 HEDEFLERİ; Takdir edersiniz ki, bu hedeflere ulaşmak için zaman zaman uygulama projeleri olmadan, ön projeye göre ihale yapma gerekliliği oluşmaktadır. Bu durum; Yaklaşık maliyetin hesaplanmasında zorluklar oluşturmaktadır. İşin tamamının hazırlanan ilk keşifle bitirilememe ihtimalini doğurmakta ve ikmallere yol açmaktadır.
ÖNERİLER-1 Aynı veya çok benzer konularda aynı türden kararlar alabilme ve herkes tarafından kabul edilebilecek referans idari görüşler verilmesi Kamu kuruluşlarının, ilgili özel sektör ile sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin yer aldığı Mevzuat Hazırlama, Takip ve Geliştirme Kurulu oluşturulmalı Mevzuatlar dinamik ve değişime paralel olacak şekilde güncellenerek, kamu kurumlarının ihtiyaçlarını hızlı ve kolay temin edilmesini sağlamalı EKAP ın eksiklikleri, mevzuatın gerektirdiği tüm işlemlerinin yapılmasını sağlayacak şekilde süratle tamamlanmalı İhalenin kısa sürede tamamlanmasının sağlanması bakımından; aşırı düşük açıklanma istenmeksizin sonuçlandırılması açısından idarelere yetki verilmeli Benzer iş tebliği yeniden güncellenmeli
ÖNERİLER-2 İtiraz süreleri ihale süreçlerinin uzamasına neden olacak kadar uzun sürmektedir. Şikayet ve inceleme süreleri makul düzeye çekilmelidir. İnceleme, itirazen şikayet konusu ile sınırlı kalmalıdır. (Eşit muamele ilkesi gereğince yapılan incelemenin kaldırılması) İşlem dosyasının tamamının Kamu İhale Kurumuna gönderilmesi ciddi iş yükü oluşturmaktadır. İtirazen şikayetle sınırlı bilgi ve belgelerin istenmesi gerektiği düşünülmektedir. Kamu İhale Kurumuna yapılan itirazen şikayet başvurularının büyük bir kısmı yabancı belgelerin tasdik işlemine yönelik olup, bu hususta gerekli yasal düzenleme ivedilikle yapılmalıdır. Yargı süreçleri kısaltılmalı ve mümkünse ihale ve sözleşme uygulamalarına yönelik ihtisas mahkemelerde süreçlerin tamamlanması sağlanmalıdır. (Danıştay) Yargı, idareler ile Kamu İhale Kurulu uygulamalarından çok farklı kararlar verebilmektedir. Buna neden olan hususlar irdelenmeli ve gerekli mevzuat çalışması net bir şekilde yapılmalıdır.
TEŞEKKÜRLER Kamuran YAZICI Program ve İzleme Dairesi Başkanı 64. BÖLGE MÜDÜRLERİ TOPLANTISI