İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TOPLUM VE HUKUK Toplum Hayatı...: 1 Hukukun Toplumdaki Fonksiyonu 2 Sosyal Dayanışma 3 Sosyal Hayatta Çekişme 5 Din Kuralları 6 Örf vc Âdet Kuralları 9 Görgü (Nezaket) Kuralları 14 Ahlâk Kuralları 15 Hukuk Kuralları 16 Hukukun Amacı 18 Hukuk Kurallarının Sınıflandırılması 19 1. Emredici Hukuk Kuralları 19 2. Yetki Verici Hukuk Kuralları 20 3. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları 20 4. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları 21 5. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 21 6. İlga Edici Hukuk Kuralları 22 Hukuk - Ahlâk Ayrımı 23 Hukuki Değerler 25 Hukukun Bilimselliği 27 Devlet 30 İnsan Topluluğu 31 Ülke 31 Egemenlik 32 Kuvvetler Ayrılığı 33 vii
İKİNCİ BÖLÜM HUKUK DÜZENİ Hukukla İlgili Değişik Yaklaşımlar... 35 Hukuk Felsefesi 35 Hukuk Tarihi 35 Hukuk Sosyolojisi 35 Karşılaştırmalı Hukuk 35 Pozitif Hukuk 36 Tabii Hukuk 36 Hukuk Politikası 36 İnsanların Hukuka İtaat Etmelerinin Nedenleri 38 Değişik Hukuk Tanımları 40 Hukukta Yaptırım Sorunu 41 Hak Kavramı 44 1. İrade Teorisi 44 2. Menfaat Teorisi 45 3. Karma Teori 45 4. Duguit'nin Teorisi 46 5. Kelsen'in Teorisi 46 Hukuki Ödev Kavramı 47 Hukuk Normları Hiyerarşisi 49 1. Anayasa 49 2. Kânun 50 3. Milletlerarası Andlaşma 53 4. Kanun Hükmünde Kararname 53 5. Tüzük I...54 6. Yönetmelik 55 Devletler Genel Hukukunun Hukukiliği Sorunu 56 Hukukla Yorum Metodları 58 1. Lafzi Yorum Metodu 58 2. Tarihsel Yorum Metodu 59 3. Mantıki Yorum Metodu viii
4. Kavrama Yorum Metodu 50 5. Menfaatler İçtihadı Metodu 61 6. Teleolojik (Amaçsal, Fonksiyonel) Yorum Metodu 62 Kanunların Yapılması Mctodları 63 I. Kazuist Metod 63 II. Soyut Kural Metodu 64 Yargı İçtihadı 64 Yargıtay 68 İçtihadı Birleştirme Kararı 69 Danıştay...70.. Askeri Yargıtay 70 Askeri Yüksek İdare Mahkemesi... 71 Uyuşmazlık Mahkemesi 71 Sayıştay......,...71 Yargıtay Kararlarından Örnekler 71 Bilimsel İçtihat (Doktrin, Öğreti) 73 1. Şerhler..75 2. Sistematik Kitaplar 75 3. Monografiler 75 4. Makaleler ',;> 75 Hukukta Usavurma (Akıl Yürütme, Muhakeme) 76 1. Analogia (Kıyas) 81 2. Argumentum a fortiori (Evleviyet, Öncelik) 81 3. Argumentum a contrario (Aksi ile Kanıt) 82 Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımı 83 1. Menfaat Kriteri 85 2. Egemenlik Kriteri 85 3. İrade Hürriyeti Kriteri 85 4. Eşitlik Kriteri 86 5. Pragmatik Kriter 86 Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımının Reddedilmesi 86 Türk Hukukunda Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımı 87 Kamu Hukuku Kolları \ 88 1. Genel Kamu Hukuku 88 2. Anayasa Hukuku 90
3. İdare Hukuku 91 4. Devletler Genel Hukuku 93 5. Ceza Hukuku 95 Disiplin Cezası 96 Askeri Ceza Hukuku 96 6. Ceza Yargılama Usulü 97 7. Hukuk Yargılama Usulü 97 8. İcra ve İflas Hukuku '. 99 9. İş Hukuku 100 10. Vergi Hukuku 102 11. Çevre Hukuku 103 Özel Hukuk Kolları 104 1. Medeni Hukuk 104 a. Kişi Hukuku 105 Hısımlık 106 İkametgâh 106 b. Aile Hukuku 106 Boşanma 108 c. Eşya Hukuku 109 1 d. Miras Hukuku...'. 110 e. Borçlar Hukuku 111 2. Ticaret Hukuku 113 3. Fikir Hukuku 115 4. Devletler Özel Hukuku 116 Kanunlaştırma 117 Genel Olarak 117 Almanya'da Kanunlaştırma 118 Fransa'da Kanunlaştırma 118 İsviçre'de Kanunlaştırma 119 Türkiye'de Kanunlaştırma 119 1. Osmanlı Döneminde Kanunlaştırma 120 2. Cumhuriyet Döneminde Kanunlaştırma 122 Kanun Numaraları. 125 Kanunların Uygulanması ve Yürürlükten Kalkması.. 126 Kanunların Yürürlüğe Girmesi 126 x
f Kanunu Bilmemek Mazeret (Özür) Sayılmaz İlkesi 127 Kanunların Geçmişe Yürümezliği 127 Kanunların Yürürlükten Kalkması 128 Hukuk Kuralları Arasında Çatışma 129 Kanunların Uygulanmasında Yersellik ve Kişisellik Esasları 131 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI VE KURUMLARI İrade Hürriyeti 133 İrade Hürriyetini Reddeden Determinizmin Temelleri 133 İrade Hürriyetini Kabul Eden Endeterminizmin Temelleri 134 Aile 136 Genel Bakış 136 Devlet ile Aile İlişkisi 137 Modern Hukukta Aile 138 Mülkiyet 141 Genel Bakış.; 141 Roma Hukukunda Mülkiyet 142 İslam Hukukunda Mülkiyet 142 Orta Çağ Avrupasında Mülkiyet 143 İngiliz Hukukunda Mülkiyet 144 Fransız Hukukunda Mülkiyet 145 Türk Anayasalarında Mülkiyet 146 Türk Medeni Hukukuna Göre Mülkiyet 147 Mülkiyet Kavramında Meydana Gelen Değişme 150 Sözleşme 151 Genel Bakış 151 Sözleşmenin Tanımı ve Nitelikleri 152 Sözleşme Hürriyeti 155 Rekabet Sorunu 157 Sözleşme Hürriyeti Anlayışında Değişme 158 Sonuç 160 Tüzelkişilik '. 161 xi
Genel Bakış. 161 Roma Hukukunda Tüzelkişilik 163 Cermen Hukukunda Tüzelkişilik 163 Osmanlı Hukukunda Tüzelkişilik 164 Tüzelkişilikle İlgili Teoriler 165 1. Varsayım (Fiksiyon) Teorisi 165 2. Tüzelkişiliği Red Eden Teori 165 3. Gerçeklik Teorisi 165 4. Hauriou'nun Kurum (Müessese) Teorisi 166 5. Kelsen'in Tüzelkişilik Teorisi 167 Tüzelkişilerin Türleri 167 Tüzelkişiliğin Kişilik Kazanması 168 Tüzelkişiliğin Sona Ermesi 169 Sorumluluk... 169 I. Hukuki Sorumluluk 169 Modern Hukuk Görüşü 171 Kusura Dayanmayan Sorumluluk (Objektif Sorumluluk) 174 Sözleşmeden Doğan Sorumluluk 175 II. Ceza Sorumluluğu 176 III. Siyasi Sorumluluk 177 Cumhurbaşkanının Sorumluluğu 178 Egemenlik 178 Genel Bakış 178 Monist (Tekçi) Egemenlik Görüşü 179 Pluralist (Çokçu) Egemenlik Görüşü 183 Egemenliğin Sınırları 183 Egemenliğin Kriterleri 185 Türkiye'de Osmanlı ve Cumhuriyet Hukuklarında Egemenlik Anlayışı 185 Cezalandırma 188 Tarihç,e 188 Cezanın Niteliği 190 1. Tanrısal İrade Teorisi.191 2. Sosyal Sözleşme Teorisi 191 3. Mutlak Adalet Teorisi * 192 xii
4. Hegel'in Teorisi... '. 193 5. Meşru Savunma Teorisi 193 6. Sosyolojik Teori...... 194 7. Faydacı Teori 194 Cezanın Amacı 195 1. Mutlak Adalet Teorisi 196 2. Önleme Teorisi..., 197 3. İslah Teorisi 198 Sonuç 198 Adalet Kavramı.. r '99 Genel Bakış 199 Nasafet Kavram ı 203 Adaletsizlik Duygusu 205 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HUKUK AKIMLARI Tabii Hukuk Okulu 209 Yorumcu Hukuk Okulu 212 Alman Tarihçi Hukuk Okulu. 214 Faydacı Hukuk Okulu 216 İradeci Hukuki Pozitivizm 219 Normcu Hukuki Pozitivizm 221 Sosyolojik Hukuk Akımı 224 Genel Bakış.... 224 Sosyolojik Hukukun İlkeleri : 226 Ehrlich 227 Pound 229 Duguit! 233 Realist Hukuk Akımı i 234 I. Amerikan Realizmi 234 II. İskandinav Realizmi 236 Kavram İndeksi.. 241 Bibliyografya 249 xiii