ASİTLER, BAZLAR ve TUZLAR 1. ASİTLER Sulu çözeltilerine Hidrojen İyonu veren maddelere asit denir. Ör 1 HCl : Hidroklorik asit HCl H + + Cl - Ör 2 H 2 SO 4 : Sülfürik asit H 2 SO 4 2H + + SO 4-2 Ör 3 Nitrik asit : HNO 3 HNO 3 H + + NO 3 - Ör 4 Karbonik asit : H 2 CO 3 H 2 CO 3 2H + + CO 3-2
Bazı tükettiğimiz meyve ve sebzelerde asit bulunmaktadır.bu asitler zayıf asitlerdir ve dilde ekşi tat bırakırlar. Elmada Malik asit : C 2 H 3 OH(COOH) 2 Limonda Sitrik asit : C 3 H 4 OH(COOH) 3 Çilekte Folik asit : CH 2 OH(COOH) Üzümde Tartarik asit : C 2 H 2( OH) 2 (COOH) 2 Yoğurtta Laktik asit : C 2 H 3 OH(COOH) Sirkede Asetik asit : CH 3 (COOH) Asitler suda çözündüklerinden dolayı iyonlarına ayrışırlar.içinde iyon barındıran sıvı elektrik akımını iletir. Elektrik akımını ileten sıvılara elektrolit denir.
Asitlerin Özellikleri : 1- Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. 2- Sulu çözeltilerinin tatları ekşidir (limon, sirke gibi). 3- Turnusol kağıdının rengini maviden kırmızıya dönüştürürler. 4- Hepsinin yapısında hidrojen (H) vardır ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidrojen iyonu (H + ) verirler. 5- Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler. 6- Yakıcı özelliktedirler. - Bazlarla birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su oluşturup ısı açığa çıkarırlar. Nötrleşme tepkimeleri ekzotermiktir. Nötrleşme Asit + Baz Tuz + Su + Isı HCI + NaOH Nötrleşme NaCI + H 2 O + Isı 10- Metallerle tepkimeye girerek metal tuzu oluştururlar ve H 2 (hidrojen) gazı açığa çıkarırlar. (Al, Mg, Zn, Fe, Na gibi metaller). Asit + Metal Metal Tuzu + Hidrojen Gazı 2HCl + Mg MgCl 2 + H 2(g) H 2 SO 4 + Zn ZnSO 4 + H 2(g)
Asitin değerliği: Bir asitin değerliği suya verdiği H + iyonunun miktarına bağlıdır. Suda %100 çözünen ve elektrik akımını iyi ileten asitlere, kuvvetli asit denir. Tam tersi olan asitlere ise zayıf asit denir. Periyodik cetvelde yukarıdan aşağıya ve soldan sağa gidildikçe asidik özellik artar. Kuvvetli asitler çok tahriş edici ve yakıcıdır.bu yüzden dikkatli kullanılmalıdır.
Günlük Yaşamda Asitler Sirke, seyreltik bir asetik asit çözeltisidir. Araba akülerinde sülfirik asit kullanılır. Nitrik asit, boya ve gübre yapımında kullanılır. Temizlikte kullanılan tuz ruhu seyreltik hidroklorik asit çözeltisidir. Midemiz de seyreltik hidroklorik asit salgılayarak besinleri parçalar. Bu salgının fazlalaşması midede ülsere sebep olur. Bazı maddelerin yapısında hidrojen bulunmadığı hâlde, hidrojen iyonu (H + ) oluşumuna sebep oldukları için sulu çözeltileri asit özelliği gösterir. CO2 ve SO2 suda asit özelliği gösteren maddelerdir.havadaki karbon dioksit ve kükürt dioksit gazları da yağmur damlalarında çözündüklerinde asit olarak yere düşer. Asit yağmurları bu şekilde oluşur
Sulu çözeltilerine hidroksit ( OH - ) iyonu verebilen maddelere baz denir. Sodyum Hidroksit : NaOH NaOH (suda ) Na + (suda) + OH - (suda ) Potasyum Hidroksit : KOH KOH K + + OH - Kalsiyum Hidroksit : Ca ( OH ) 2 (sönmüş kireç) Ca ( OH ) 2 Ca +2 + 2OH -
Günlük hayatımızda genel olarak temizlik maddesi olarak otaya çıkarlar.örneğin sabun,diş macunu,amonyak v.b. Çamaşır Sodası Sabun Şampuan Baz Deterjan Diş Macunu Odun Külü Özelliği Kabartma Tozu Ağız İçi Kan Gösterir Bazların Özellikleri : 1- Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. 2- Sulu çözeltilerinin tatları acıdır ve ele kayganlık hissi verir. (sabun gibi). 3- Turnusol kağıdının rengini kırmızıdan maviye dönüştürürler. 4- Hepsinin yapısında hidroksit (OH) vardır (NH 3 hariç) ve sulu çözeltilerine (suda çözündüklerinde) hidroksit iyonu (OH) verirler. 5- Saf haldeyken elektrik akımını iletmezler. 6- Saf haldeyken tahriş edicidirler. 7- Asitlerle birleşerek nötrleşirler ve tuz ile su oluşturup ısı açığa çıkarırlar. Nötrleşme tepkimeleri ekzotermiktir. Asit + Baz Nötrleşme Tuz + Su + Isı HCl + NaOH Nötrleşme NaCl + H2O + Isı Asit Baz Tuz Su 8- Çoğu metale etki edemezler. Ancak Al ve Zn gibi bazı metallere etki ederek metal tuzu oluştururlar ve H 2 (hidrojen) gazı açığa çıkarırlar. 2 NaOH + Zn Na 2 ZnO 2 + H 2(g)
Bazların değerliği: Bazların değerliği suya verdikleri OH iyonunun çokluğuna bağlıdır. Suda %100 çözünen,elektrik akımını iyi ileten bazlara kuvvetli bazlar denir; Bunun tam tersi bazlarada zayıf baz denir. Periyodik cetvelde aşağıdan yukarıya, sağdan sola gidildikçe bazik özellik artar. Kuvvetli bazlar metallere ve dokulara tahriş edici etki yapar.amonyağın buharı göze, burna ve solunum yoluna zarar verir. Bazların Kullanım Alanları Sodyum hidroksit (NaOH) sabun yapımında kullanılır.bu yüzden sabun ağzımıza ve gözümüze değdiğinde acı verir. Diş macunu ve şampuanlarda da baz olduğu için acı tat verir. Amonyaklı sıvı maddeler, yağ ve kireç sökücü olarak ev temizleyicilerinde kullanılır. Yemek sodası olarak bilinen kabartma tozu, bir çeşit baz olan sodyum bikarbonat içerir. Kireç suyu bir çeşit bazdır. Potasyum hidroksit,( KOH) arap sabunu yapımında kullanılır. Bazlar ve asitler tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur. Baz + Asit Tuz + Su
AYIRAÇ (Belirteç,İndikatör) İki maddeyi birbirinden ayıran veya bilinmeyen bir maddenin hangi madde olduğunu bilmemize yarayan maddelere denir. Asit ve Bazların ayıraçları : Turnusol kağıdıdır. Asite batırıldığında kırmızı;baza batırıldığında mavi renk verir. Asit ve Baz Derecesinin Belirlenmesi Bazen asitlerin güçlü mü? Yoksa zayıf mı? Veya bazların güçlü mü? Zayıf mı? Olduklarını merak ederiz. Bunu öğrenmek için ph metreyi kullanırız. ph metre üzeinde 1.den 14 e kadar sayılar olan bir alettir Bazlara ait bölge Bazların ph değerleri 7.ile 14 arasında değişir NÖTR Asitlere ait bölge Asitlerin ph değerleri 0.ile 7 arasında değişir. 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 7 den 14 e çıkıldıkça bazlar kuvvetlenirler. 7 den 1 e doğru ininldikce asitler kuvvetlenirler.
[H 3 O + ] [ HO - ] PH Bazı maddelerin PH değeri 1 10-14 10-1 10-13 10-2 10-12 10-3 10-11 10-4 10-10 10-5 10-9 A S İ D 0 1 2 3 01 M HCl Maden suyu Limon İ K Portakal 4 Domates 5 10-6 10-8 6 İdrar 10-7 10-7 10-8 10-6 10-9 10-5 10-10 10-4 10-11 10-3 10-12 10-2 10-13 10-1 10-14 1 B A Z İ K 7 8 9 10 11 12 13 14 Saf su Kan Kabartma tozu Deniz suyu Magnezya sütü Evlerde kullanılan amonyak
3 TUZLAR Asitler ve bazlar tepkimeye girdiğinde tuz ve su oluşur. Bu olaya nötrleşme tepkimesi denir. Nötürleşme olayına asidin (H + ) iyonu ile bazın (OH - ) iyonu birleşerek suyu (H 2 O) oluştururlar ve enerji açığa çıkar. ASİT + BAZ TUZ + SU HCl + NaOH NaCl + H 2 O Nötr tuz ( Nötrleşme Tepkimesi ) Doğadaki maddelerin çoğu tuz bileşiği halinde bulunurlar. Tuzlar kristal yapılı iyonik bileşiklerdir. Tuzların katı haldeki iyonları birbirine sıkı sıkıya bağlandıkları için elektrik akımını iletmezler.sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
Tuzların Özellikleri Katı ve kristal haldedirler Katı halde iken elektrik akımını iletmezler. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler. Artı yüklü (metal veya kök) ve eksi (ametal veya kök) iyonlardan oluşurlar. Asit ve bazların nötrleşme tepkimesi sonucu oluşurlar. Turnusol kağıdına etkileri yoktur.