Keton Cisimleri Prof. Dr. Fidancı
Yağ asitlerinin oksidasyonunda oluşan Asetil CoA'nın daha ileri oksidasyonu karaciğerde iki yol takip etmektedir. Bunlar sitrik asit döngüsü yolu ile asetoasetat, D β hidroksibütirat ve asetonu da kapsayan keton cisimcikleri yoludur.
Asetoasetat ve D β hidroksibütirat karaciğerde daha fazla okside olamaz. Kan dolaşımı ile periferal dokulara transfer olarak bu dokularda sitrik asit döngüsü ile oksitlenir ve enerji sağlar. Keton cisimleri hücreler için alternatif bir yakıttır. Suda çözünmeleri sayesinde lipoproteinlerin bünyelerine katılmalarına veya albumin tarafından bağlanarak taşınmalarına gerek kalmaz. Karaciğerde mevcut AsetilCoA lar karaciğerdeki oksidatif kapasiteyi aştığında üretilirler, bu nedenle enerji korunmasına yöneliktir. İskelet kası, kalp kası ve böbrek korteksi gibi ekstrahepatik dokularda kandaki düzeyleri ile orantılı olarak kullanılır. Beyin dokusu da seviyeleri yeterince yükselmişse keton cisimcikleri kullanabilir.
Karaciğer mitokondrilerinde asetoasetat oluşmasındaki ilk basmak, iki asetil CoA'nın enzimatik kondenzasyonudur. Bu reaksiyon tiyolaz tarafından katalize edilmektedir.
Daha sonra Asetoasetil CoA, bir su ve bir Asetil CoA ile tekrar reaksiyona girmekte β hidroksi β metilglutaril CoA (HMG CoA) meydana gelmektedir.
Takip eden reaksiyon ise asetoasetat ile asetil CoA meydana gelmektedir. Reaksiyon β hidroksi β metilglutaril CoA Liyaz tarafından katalize edilmektedir.
Oluşan Asetoasetat ise redüklenerek D β hidroksibütirat meydana gelmektedir. Asetoasetat aynı zamanda aseton için de öncül molekül olarak rol oynamaktadır. Asetoasetat kendiliğinden veya enzimatik olarak asetonu da vermektedir.
Karaciğerde 2 asetil CoA'dan 2 enzimatik basamakla oluşan asetoasetat ve β hidroksibütirat karaciğer hücrelerinden kana geçer ve periferal dokulara taşınır. Periferal dokularda β hidroksibütirat, β Hidroksibütirat dehidrogenaz tarafından asetoasetata oksitlenir.
Asetosasetat ise, süksinil CoA'dan bir CoA SH transfer edilerek aktive edilir ve asetoasetatın CoA SH esteri oluşturulur. Oluşan Asetoasetil CoA'lar ise thiolaz enzimi ile 2 asetil CoA'ya parçalanmaktadır. Oluşan asetil CoA'lar periferal dokularda sitrik asit siklusuna girerek tamamen okside olur. Normalde kana geçen az miktardaki asetonun organizmada yükseltgenmesi güçtür. Karaciğer, organizmada keton cisimlerinin yapıldığı en önemli yer olduğu halde, keton cisimlerini kullanmaz.
İyi beslenen memelilerin kanında keton cisimleri konsantrasyonu normalde 0.2 mmol/l'yi geçmez. Ruminantlarda bu oran, rumen duvarındaki butirik asitten β hidroksibutirat oluşması nedeni ile bir miktar daha yüksektir. Keton cisimlerinin, normal miktarlardan daha yüksek miktarlarda kanda bulunmasına ketonemi, idrarda bulunmasına ise ketonüri, bu tablonun tümüne ketozis denir. Asetaosetat ve β hidroksibutirat her ikisi de orta derecede kuvvetli asitlerdir. Kan veya dokularda oldukları zaman tamponlanırlar. Bu asitlerin devamlı olarak oldukça büyük miktarlarda dışa atılışları alkali rezervini boşaltarak, ketoasidoza yol açan tamponlayıcı katyon kaybına neden olur. Bu durum özellikle diabetes mellitusta tehlikeli olabilir. Ketozisin patolojik şekilleri diabetes mellitus dışında koyunların gebelik toksemisi ve sütçü sığır ketozisinde, patolojik olmayan şekilleri ise açlıkta, yüksek oranda yağ ile beslenmede ve uzun süreli egzersizlerde ortaya çıkmaktadır.
Keton Cisimleri Üretimi ve Kullanımı KAS YAĞ DOKU KARACİĞER BÖBREK AKCİĞERLER