KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2012; 4: 78-88 Gelifl Tarihi/Received: 10/05/2011 - Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 08/07/2011 Ev Düzenlemelerinin Yafll larda Günlük Yaflam Aktiviteleri, Mobilite ve Denge Üzerine Etkisi* Home Modifications Effectiveness on Activities of Daily Living, Mobility and Balance in Elderly People** Onur Altuntafl, Hülya Kay han Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Hastaneleri, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü, Ankara, Türkiye Department of Physical Therapy and Rehabilitation, Faculty of Medicine, Hacettepe University Hospital, Ankara, Turkey * Bu çal flma, Akademik Geriatri 2010 Kongresi (K br s) nde sunulmufltur. ** This research article was presented at the Academic Geriatrics 2010 Congress (Cyprus). ÖZET Girifl: Bu çal flman n amac ; ev düzenlemelerinin yafll lar n günlük yaflam aktivitelerine, mobilitesine ve dengesine etkisini incelemektir. Materyal ve Metod: Çal flmam za evde yaflayan 65 yafl ve üzeri 60 birey al nd. Ev düzenlemelerini, adaptif ekipmanlar, yard mc cihaz kullan m n, düflmeleri önlemek için davran fl de iflikli ini içeren önerileri uygulayan 30 bireyle çal flma grubu oluflturulurken; bu önerileri uygulamayan ama ikinci de erlendirmeyi kabul eden 22 bireyle de kontrol grubu oluflturuldu. Yafll bireylerin evlerine gidilerek fonksiyonel ba ms zl k ölçümü (FIM), Rivermead mobilite indeksi (RM ), Tinetti denge ve yürüme testi ve ev güvenli i anketini içeren ilk de erlendirme yap ld ktan sonra ev düzenlemelerini, adaptif ekipmanlar, yard mc cihaz kullan m n, düflmeleri önlemek için davran fl de iflikli ini içeren öneriler verildi. Bir ay sonra yafll bireylerin evlerine tekrar gidilerek ayn de erlendirme tekrarland. Bulgular: Ev düzenlemeleri yap lan yafll bireylerin kendine bak m, mobilite ve lokomosyon becerilerinde geliflme oldu u (p< 0.05), sfinkter kontrolü, iletiflim ve sosyal iliflki becerilerinde herhangi bir de ifliklik olmad görülmüfltür (p> 0.05). Ev düzenlemeleri yap lmayan yafll bireylerin günlük yaflam aktiviteleri ba ms zl k düzeylerinde herhangi bir de iflim olmad görülmektedir (p> 0.05). Ev düzenlemeleri yap lan yafll bireylerin mobilite seviyelerinde art fl olurken (p< 0.05), ev düzenlemeleri yap lmayan yafll bireylerin mobilite seviyelerinde herhangi bir de iflim olmad görülmüfltür (p> 0.05). Uygulama yap lan yafll bireylerin uygulama öncesi ve sonras dengelerinin ve yürüme fonksiyonlar n n artt (p< 0.05), uygulama yap lmayan yafll bireylerin dengelerinde ve yürüme fonksiyonlar nda herhangi bir de iflim olmad görülmüfltür (p> 0.05). 78 Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Dr. Fzt. Onur Altuntafl Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Hastaneleri, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü, Ankara/Türkiye e-posta: fztonurb@hotmail.com
Ev Düzenlemelerinin Yafll larda Günlük Yaflam Aktiviteleri, Mobilite ve Denge Üzerine Etkisi Sonuç: Ev düzenlemelerini, adaptif ekipmanlar, yard mc cihaz kullan m n, düflmeleri önlemek için davran fl de iflikli ini içeren önerileri uygulayan yafll bireylerin günlük yaflam aktivitelerini daha ba ms z olarak yerine getirdikleri, daha mobil olduklar ve dengelerinin daha iyi oldu u görülmüfltür. Bu sonuçlar bize günlük yaflam aktivitelerini yapabilmede, mobilitede, dengede ve yürümede problemi olan yafll bireylerin tedavisinde fizyoterapi uygulamalar n n yan s ra ergoterapi uygulamalar n n da yer almas gerekti ini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Fonksiyonel ba ms zl k ölçümü, Rivermead mobilite indeksi, yafll birey, ev düzenlemeleri. ABSTRACT Introduction: To examine effectiveness of home modification on the activities of daily living, the mobility, the balance in elderly people. Materials and Methods: Our study has been conducted with 60 subjects, living at home aged 65 years and over. While study group was created with 30 subjects applying home modification, adaptive equipment, use of assistive device, change of behaviour for prevention of falls, control group was created with 22 subjects accepting second assessment but not making home modifications. Following conducting of the assessments which are including questionnaire associated with functional independence measure, Rivermead mobility index, Tinnetti balance and gait assessment, home safety checklist, the necessary suggestions were given by visiting homes of older people. One month later, the same assessments were repeated by visiting again homes of older people. Results: Self-care, mobility and locomotion skill of the old people that their house modifications is made are improved (p> 0.05), but sphincters control, communication and abilities don t change (p> 0.05). Activities of daily living independence level of the old people that their house modifications is not made doesn t change (p> 0.05). Mobility level of the old people that their house modifications aren t made, don t change while mobility increase of the old people that their house modification is made, occurred (p> 0.05). The old people made application have increased their balance and gait function after application (p> 005). No any change hasn t been seen at balance and gait function of old people that the application isn t made. Conclusion: It was seen that older people applying the necessary suggestions could made by far independently activities of daily life and get more mobility and better their balance. These results show that besides physical therapy, ergotherapy also applied in the therapy of older people who suffer from activities of daily life, mobility, balance and gait. Key Words: Functional independence measure, Rivermead mobility index, elderly, home modification. G R fi Yafllanmayla birlikte organizmada fizyolojik ve biyolojik de ifliklikler olmaktad r. Zaman faktörüne ba l olarak kiflinin çevreye uyum sa lama yetene i ile hücre fonksiyonlar n n iç ve d fl etkenler aras nda denge kurma potansiyeli dereceli olarak azalmaktad r. Yafll - larda sistemik de ifliklikler en çok kardiyovasküler, respiratuar, lokomotor ve sinir sisteminde görülmektedir (1-3). Vücudun hareket esnekli i yaflla birlikte dramatik olarak azalmaktad r. Alt ekstremitelerin kullan m nda yetersizlik, e ilme ve diz çökme, parmaklar ve elleri kullanma güçlü ü, s n rlanm fl güç, koordinasyon eksikli i ve zay f denge yafll larda görülen di er de iflikliklerdir. Yafllanma ile postürde ve yürüyüflte de de ifliklikler olmakta, hareketler ve fonksiyonlar olumsuz etkilenmektedir (4). Yürüyüfl h z nda ve ad m uzunlu unda azalma, ad m geniflli inde artma, daha h zl yürüyebilme yetene inde azalma ve ortalama gövde sal nma h - z nda artma gibi de ifliklikler görülmektedir. Bu de ifliklikler yafll kiflilerde düflme oran nda art fla neden olmaktad r (5). Görmede ve denge sa lamada meydana gelen de ifliklikler, hipotansiyon, bafl dönmesi gibi hastal klar da yafll bireylerdeki düflme riskini art rmaktad r. Yafllanmayla birlikte bireylerin günlük yaflam aktivitelerini yerine getirmesi büyük ölçüde de iflmektedir. Yafll lar n yeteneklerindeki ve fizyolojik kapasitelerinde tedrici azalmalar, onlar n günlük aktivitelerle bafla ç kmalar n engelleyerek, evle ilgili ifllerin yürütülmesini zorlaflt rmaktad r. Kiflilerin kendi bafllar na ba ms z bir yaflam sürdürebilmeleri, günlük yaflam aktivitelerini yard ms z yapabilmeleriyle mümkündür. fllevsel yetersizlik bireyin fiziksel ya da mental yetersizli i sonucu günlük yaflam ndaki aktivite durumuyla bir ya da birden fazla kiflinin ilgilenmesi olarak tan mlanabilir. Kapasite ve mobilitedeki azalmalar, yafll y ve onun ev- Akad Geriatri 2012; 4: 78-88 79
Home Modifications Effectiveness on Activities of Daily Living, Mobility and Balance in Elderly People le ilgili aktivitelerinde de s n rlamalara neden olmaktad r (4,6). Yafll lar n günlük yaflam aktiviteleriyle bafla ç kmas nda sa l k durumu oldukça önemli bir rol oynamaktad r. Sa l k sorunlar artt kça kendi kendine yeterlilik de giderek azalmaktad r. Yafll larda fiziksel yetersizliklerin ortaya ç kmas nedeniyle kazalar, morbidite ve mortalitede önemli bir yer almaktad r (7). Günlük yaflamlar n sürdürmede yetersizli e sahip olan yafll lar n temel sorunlar, soka a ç kma, yürüme ve banyo yapmadad r. Yafll kiflilerde günlük yaflam aktivitelerinde ba ms zl k seviyesinin art r lmas yaflam kalitesinin gelifltirilmesinde önemlidir. Yafll kiflinin günlük yaflam aktivitelerinde ba ms zl k seviyesini art rmak için özel yöntemlerle e itim yap lmas gerekmektedir. Kendine yard m araçlar n n kullan m aktivitelerin ba ms z yap lmas n kolaylaflt rmaktad r. Ayakkab giymeyi kolaylaflt r c araçlar kullan labilmektedir. Kavrama sorunlar nda çatal, kafl k saplar na yap lan çeflitli adaptasyonlar, tuvalet ve banyo transferini kolaylaflt r c tutunma barlar gibi yard mc araçlar kullan labilmektedir (8,9). Bireyin günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl na, kendine yard m araçlar n n uygun seçimi ve e itimi kadar uygun çevresel düzenlemeler de katk da bulunmaktad r. Yaflan lan ev ve çevredeki modifikasyonlar, mimari düzenlemeler ba ms zl art racakt r. Bu amaçla ev içinde ve çevredeki baz alanlar n özürlü birey için özellikle düzenlenmesi, modifiye edilmesi veya yeniden tasar m gerekmektedir (10). Çal flmam z n amac, evlerinde yaflayan yafll bireylerin evlerinin emniyet ve ba ms zl k aç s ndan de erlendirilmesi sonucu yap lan ev düzenlemelerinin; fiziksel ba ms zl a, dengeye ve mobiliteye etkisini incelemektir. MATERYAL ve METOD Ev düzenlemesinin yafll lar n yaflam kalitesine etkisini araflt rmak amac yla planlanan bu çal flmaya evde yaflayan 65 yafl ve üzeri koopere olan, demans bulunmayan ve yata a ba ml olmayan 60 yafll birey al nm flt r. Altm fl bireyin evine gidilerek afla daki de erlendirmeler yap lm flt r. De erlendirme sonucu ev düzenlemeleriyle ilgili gerekli öneriler verilmifltir. Bir ay sonra bu bireylerin evlerine tekrar gidilerek ayn de erlendirme tekrarlanm flt r. De erlendirme sonucunda 60 bireyin 30 u ev düzenlemeleriyle ilgili önerilerimizi uygularken; 22 birey ev düzenlemeleriyle ilgili önerilerimizi uygulamam fl; dört birey ikinci ev ziyaretimizi kabul etmemifltir. Son olarak dört birey de vefat etti i için ikinci de erlendirme yap lamam flt r. Çal flmam zda ev düzenlemelerini uygulayan 30 bireyle çal flma grubu oluflturulurken; ev düzenlemelerini yapmayan ama ikinci de erlendirmeyi kabul eden 22 bireyle de kontrol grubu oluflturulmufltur. Hacettepe Üniversitesi Senatosu Etik Komisyonu Baflkanl taraf ndan 431-557 numaras yla izlenen çal flmam z 04.03.2009 tarihinde de erlendirilmifl ve etik aç dan uygun oldu u ifade edilmifltir. Çal flma ve kontrol grubundaki tüm olgulara ev düzenlemesi öncesi ve bir ay sonra afla da belirtilen de- erlendirme yöntemleri uygulanm flt r. Yafl, cinsiyet, e itim durumu, medeni durum, baflka bir kronik hastal n varl, yaflad ortam, son bir y lda düflme öyküsü, günlük yaflam aktivitelerinde kullan lan yard mc cihaz konular n içeren sosyodemografik bilgiler topland. FIM, jenerik ve global bir aktivite ölçe i olup, kiflinin günlük temel fiziksel ve biliflsel aktivitelerinde ne derece ba ms z oldu unu gösterir. On sekiz madde içeren FIM temel olarak iki alanda ölçüm yapmaktad r: fiziksel/motor fonksiyon (13 madde) ve biliflsel/kognitif fonksiyon (5 madde). FIM oluflturan maddeler gösterdikleri aktiviteler aç s ndan alt alt grupta toplanm flt r, bunlar n dördü fiziksel, ikisi biliflsel alandad r. Buna göre fiziksel FIM, kendine bak m (6 madde), sfinkter kontrolü (2 madde), mobilite (3 madde), lokomosyon (2 madde); biliflsel FIM; iletiflim (2 madde) ve sosyal alg (3 madde) alt gruplar ndan oluflmaktad r. Her bir madde yedi düzeyde (1-7) puanlanmakta, düzey 1 tam yard m, düzey 7 ise tam ba ms zl göstermektedir. Toplam FIM puan 18-126 aras nda de iflebilmektedir (11,12). RM, mobilite durumunu ölçmeye odakl ve temel mobilite etkinliklerini içeren tek boyutlu bir indekstir. On dört soru ve bir gözlemden oluflan, yatak içinde dönmeden koflmaya kadar bir dizi hiyerarflik aktiviteyi içermektedir. Sorulara yan tlarda kiflinin kendi bildirimi esast r. Yaln zca 5. madde gözlemci taraf ndan de erlendirilmektedir. Her evet yan t için 1 puan, her hay r yan t için 0 puan verilmekte ve 0-15 aras puan al nabilmektedir. On befl puan mobilitede sorun olmad - 80 Akad Geriatri 2012; 4: 78-88
Ev Düzenlemelerinin Yafll larda Günlük Yaflam Aktiviteleri, Mobilite ve Denge Üzerine Etkisi n, 14 puan ve alt mobilite sorunu oldu unu göstermektedir. RM basitten karmafl a hiyerarflik bir yap oluflturdu undan al nan puan düfltükçe sorunun a rl - n n artt anlam na gelmektedir (13,14). Denge ve yürümenin de erlendirilmesi için Tinetti denge ve yürüme de erlendirme skalas uyguland. Bu skaladan elde edilen toplam denge ve yürüme skoru 28 olup, 28-26 aras normal, 25-19 aras orta derece ve 19 un alt ciddi düflme riski olarak kabul edilmektedir. Puan n 19 un alt nda olmas durumunda düflme riskinin befl kat artt ön görülmüfltür (15-17). Müdahale Yap lan ilk de erlendirme sonras yafll kiflilere ev düzenlemeleri, adaptif ekipmanlar n kullan lmas, kendine yard m araçlar n n önerilmesi, evdeki düflmelerin nedenleri ve düflmeleri engellemek için nelere dikkat edilmesi gerekti i ile ilgili bilgilendirme yap lm flt r. Önerilen ev düzenlemeleri: Yürüme yolu üzerinde da n k duran, düflmeye ve tökezlemeye yol açan objelerin kald r lmas n, telefon ve elektrik kablolar n n bantlanarak veya süpürgeli e monte edilerek yürüme yolundan uzaklaflt r lmas n, geceleri yeterli ayd nlatma için odalara (öncelikle bireyin yatt odaya) veya koridorlara gece lambas konulmas n, en s k kullan lan sandalyenin/koltu un yüksekli inin ayarlanmas n, kayan hal /kilimlerin alt na kayd rmaz konulmas n, tökezlemeye ve düflmeye yol açan efliklerin kald r lmas - n, tak lmaya yol açan hal lar n kenarlar n n yap flt r lmas n, özellikle mutfakta s k kullan lan eflyalar n alt raflara konulmas n, odalara (öncelikle bireyin yatt odaya) telefon konulmas n, ilaçlar n konuldu u yerin ve di er odalar n iyi ayd nlat l yor olmas n, küvet yerine efli i olmayan dufllar n kullan lmas n içermifltir. Önerilen adaptif ekipmanlar: Yafll bireylerin günlük yaflam aktivitelerini daha kolay ve daha ba ms z yapmalar n sa lamak amac yla adaptif ekipmanlar önerildi. Çal flmam za kat lan yafll bireylerin banyo yapma aktivitesini daha ba ms z gerçeklefltirmelerine yard mc olmak ve banyodaki güvenli i sa lamak için tutunma barlar yapt rmalar, banyodaki kaygan zemin döflemesini de ifltirmeleri, e er bunu de ifltiremiyorlarsa alt kaymayan paspaslar özellikle küvet veya dufl ç - k fl na koymalar, küvet kullan yorlarsa kaymayan yap flkan lastik bantlar olan altl klar n küvet zeminine yerlefltirilmesini, küvet içine oturma aparat kullan lmas n, flampuan, sabun, lif, havlu gibi banyo eflyalar - n n banyo aktivitesi s ras nda ulafl labilecek bir yere konulmas n, dufl alan uygun olan banyolarda dufl sandalyesi ve elle tutulan dufl bafll kullan lmas n içermifltir. Ayr ca, yafll kiflilere alaturka tuvalet yerine klozet kullanmalar ve klozetin yan na tutunma bar yapt rmalar önerilmifltir. Evlerin girifl k sm na uygun alan varsa bir sandalye konulmas ve oturarak ayakkab /terlik de iflimi yap lmas önerilmifltir. Önerilen yard mc araçlar: Bu araçlar yafll kiflilerin ba ms z olarak yerine getirmede zorland klar fonksiyonlara yard mc olmak için önerildi. Özellikle mobilite ve lokomosyon problemi olan yafll kiflilere baston, kanadian ve yürüteç gibi yard mc araçlar tan - t ld ve nas l kullan laca yla ilgili bilgilendirme yap larak gerekli e itim verildi. Ayr ca ayakkab giymeyi kolaylaflt r c araç, kavramay kolaylaflt r c çatal-kafl k dizaynlar yla ilgili bilgilendirme yap larak kullan mlar tavsiye edildi. Önerilen güvenli davran fllar: Yafll bireylere ev kazalar ve düflmelerin nedenleri, bunlar n sonucunda oluflabilecek yaralanmalar n kifliye getirece i s k nt ve sorunlarla ilgili bilgilendirme yap ld. Evde çok telafll ve acele hareket etme, üst raflardaki eflyalara ulaflmak için sandalye ve merdivene ç kma, geceleri kalk ld zaman karanl kta hareket etme, ayakkab ve terlik giyerken dengesini sa lamadan hareket etme, yere dökülenleri hemen temizlemeyerek zeminleri slak b rakma vb. gibi davran fllara neden dikkat edilmesi gerekti i ile ilgili aç klamalar yap larak gerekli tavsiyeler verildi. Ayr ca evde giyilen terliklerin kaymaz tabanl, hafif ve rahat olmas, ayakkab lar n ise alçak topuklu, kaymaz tabanl ve kolay giyilip ç kar labilir olmas tavsiye edildi. Yafll kiflilerin beraber yaflad aile bireylerinin bilgilendirilmesi: Yap lan de erlendirme sonras evde yap lmas gereken de iflikliklerle ilgili yafll kiflinin efline, beraber yaflad çocuklar na konu ile ilgili bilgi verildi. Bu yap lan düzenlemelerin hem yafll bireye hem de kendilerine sa layaca yararlar anlat ld. Ayr ca, yafll bireyin genel durumu hakk nda bilgi verildi. statistiksel De erlendirme Çal flmam z n istatistiklerinde ölçümle belirlenen de iflkenler, ortalama ± standart sapma (X ± SS) olarak ifade edilmifl, say mla belirlenen de iflkenler için yüzde (%) de eri hesaplanm flt r. Akad Geriatri 2012; 4: 78-88 81
Home Modifications Effectiveness on Activities of Daily Living, Mobility and Balance in Elderly People Ba ml gruplarda tedavi öncesi ve sonras yap lan de erlendirme sonuçlar nonparametrik test olan Wilcoxon efllefltirilmifl iki örneklem testiyle de erlendirilmifltir. ki grubun say sal de iflkenler aç s ndan karfl - laflt r lmas nda nonparametrik test olan Mann-Whitney U testi kullan lm flt r. Tüm istatistiklerde p anlaml l k de eri 0.05 olarak al nm flt r (18). BULGULAR Çal flma grubundaki olgular n 24 (%80) ü kad n, 6 (%20) s erkek; kontrol grubundaki olgular n 13 (%59) ü kad n, 9 (%41) u erkekti. Çal flma grubundaki gönüllülerin yafllar 65-95 y l aras nda de iflmekte olup, yafl ortalamalar 75.50±8.23 y ld r. Kontrol grubundaki gönüllülerin yafllar 65-90 y l aras nda de iflmekte olup, yafl ortalamalar 71.68±7.07 y ld r. Çal flma grubundaki olgular n 16 (%54) s n n evli, 13 (%43) ünün dul, 1 (%3) inin bekar; kontrol grubundaki olgular n ise 15 (%68) inin evli, 6 (%27) s n n dul ve 1 (%5) inin bekar oldu u görülmüfltür. Çal flmaya al nan gönüllülerin yafl, boy ve vücut a rl karfl laflt r lm fl ve gruplar n say lan özellikler aç s ndan benzer olduklar görülmüfltür (p> 0.05). E itim süresi karfl laflt r ld nda ise çal flma grubundaki gönüllülerin e itim süresinin daha uzun oldu u görülmüfltür (p< 0.05). Gönüllülerin yafl, kilo, boy ve e itim süresi de erleri Tablo 1 de gösterilmifltir. Çal flmam zdaki gönüllülerin mesleklere göre da l - m incelendi inde çal flma grubundaki 20 (%67) gönüllünün ev han m, 9 (%30) gönüllünün emekli, 1 (% 3) gönüllünün çal flan oldu u; kontrol grubunda ise 10 (%45) gönüllünün ev han m, 12 (%55) gönüllünün emekli oldu u tespit edilmifltir. Gönüllülerin yaflad ortama göre da l m Tablo 2 de gösterilmifltir. Gönüllülerin son bir y ldaki düflmeleri var/yok olarak de erlendirilmifltir. Gönüllülerin son bir y ldaki düflme da l m Tablo 3 te gösterilmifltir. Çal flmaya kat lan gönüllüler, günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k düzeyleri aç s ndan incelenmifltir. FIM sonuçlar tüm alt parametreler üzerinden de- erlendirilmifltir. Ev düzenlemeleri yap lan yafll bireylerin kendine bak m, mobilite ve lokomosyon becerilerinde geliflme oldu u (p< 0.05), sfinkter kontrolü, iletiflim ve sosyal iliflki becerilerinde herhangi bir de ifliklik olmad görülmüfltür (p> 0.05). Ev düzenlemeleri yap lmayan yafll bireylerin günlük yaflam aktiviteleri ba- Tablo 1. Gönüllülerin yafl kilo, boy ve e itim süresi de erleri Çal flma grubu (X ± SS) Kontrol grubu (X ± SS) Z p Yafl (y l) 75.50 ± 8.23 71.68 ± 7.07 1.751 0.086 Boy (cm) 158.83 ± 8.78 162.31 ± 10.42-1.306 0.198 Vücut a rl (kg) 77.36 ± 13.32 72.59 ± 11.64 1.346 0.184 E itim süresi (y l) 10.67 ± 4.36 8.59 ± 2.73 2.181 0.034* * p < 0.05. Tablo 2. Gönüllülerin yaflad klar ortama göre da l m Çal flma grubu Kontrol grubu Yaflad ortam Say % Say % Efliyle beraber 16 53 13 59 Yaln z yaflayan 8 27 5 23 Çocuklar yla beraber 6 20 4 18 Toplam 30 100 22 100 82 Akad Geriatri 2012; 4: 78-88
Ev Düzenlemelerinin Yafll larda Günlük Yaflam Aktiviteleri, Mobilite ve Denge Üzerine Etkisi Tablo 3. Gönüllülerin son bir y ldaki düflme s kl Çal flma grubu Kontrol grubu Düflme öyküsü Say % Say % Yok 16 53 20 91 Var 14 47 2 9 Toplam 30 100 22 100 ms zl k düzeylerinde herhangi bir de iflim olmad görülmektedir (p> 0.05). Çal flma ve kontrol grubu gönüllülerinin uygulama öncesi ve sonras FIM de erleri Tablo 4 te gösterilmifltir. Çal flmam zda uygulama yap lan yafll bireylerin mobilite seviyelerinde art fl olurken (p< 0.05), uygulama yap lmayan yafll bireylerin mobilite seviyelerinde herhangi bir de iflim olmad görülmüfltür (p> 0.05). Çal flma ve kontrol grubundaki yafll bireylerin uygulama öncesi yap lan ilk de erlendirmede mobilite seviyelerinin ayn olmad ; uygulama yap lmayan gruptaki gönüllülerin mobilite durumunun, uygulama yap - lan gruptaki gönüllülere göre daha iyi oldu u görülmüfltür (p< 0.05). Çal flma ve kontrol grubu gönüllülerinin uygulama öncesi ve sonras RM de erleri Tablo 5 te gösterilmifltir. Çal flma ve kontrol grubundaki yafll bireylerin uygulama sonras mobilite seviyelerine bak ld nda; uygulama yap lan yafll bireylerin mobilite seviyesinin artt, uygulama yap lmayan yafll bireylerde mobilite seviyesinin azald fakat bu de iflimin istatistiksel olarak anlaml olmad görülmüfltür (p> 0.05). Uygulama yap lan yafll bireylerin uygulama öncesi ve sonras dengelerinin ve yürüme fonksiyonlar n n art- Tablo 4. Çal flma ve kontrol grubu gönüllülerinin uygulama öncesi ve sonras fonksiyonel ba ms zl k ölçümü de- erleri Fonksiyonel ba ms zl k 1. de erlendirme 2. de erlendirme ölçümü X ± SS X ± SS Z p Kendine bak m Çal flma 36.66 ± 6.74 39.00 ± 4.80-4.195 < 0.001 (6-42) Kontrol 39.50 ± 4.77 38.91 ± 5.40-1.841 0.066 Sfinkter kontrolü Çal flma 13.53 ± 0.68 13.53 ± 0.68 0.000 1.000 (2-14) Kontrol 13.50 ± 0.51 13.45 ± 0.59-1.000 0.317 Mobilite Çal flma 17.50 ± 4.05 19.36 ± 2.49-4.148 < 0.001 (3-21) Kontrol 19.81 ± 2.01 19.09 ± 3.50-1.461 0.144 Lokomosyon Çal flma 11.46 ± 2.86 12.56 ± 1.86-3.690 < 0.001 (2-14) Kontrol 13.00 ± 1.63 12.40 ± 2.57-1.841 0.066 letiflim Çal flma 13.93 ± 0.25 13.86 ± 0.43-1.000 0.317 (2-14) Kontrol 13.90 ± 0.42 13.90 ± 0.42 0.001 1.000 Sosyal iliflki Çal flma 20.66 ± 0.71 20.66 ± 0.71 0.001 1.000 (3-21) Kontrol 20.59 ± 0.79 20.59 ± 0.79 0.001 1.000 FIM toplam Çal flma 113.33 ± 15.22 119.10 ± 9.29-4.555 < 0.001 puan Kontrol 120.31 ± 9.08 118.36 ± 11.79-1.625 0.104 * p< 0.05. Akad Geriatri 2012; 4: 78-88 83
Home Modifications Effectiveness on Activities of Daily Living, Mobility and Balance in Elderly People Tablo 5. Çal flma ve kontrol grubu gönüllülerinin uygulama öncesi ve sonras Rivermead mobilite indeks de erleri (Min: 0, Maks: 15) Rivermead mobilite 1. de erlendirme 2. de erlendirme indeksi (X ± SS) (X ± SS) Z p Çal flma grubu 9.40 ± 3.23 11.36 ± 2.76-4.585 < 0.001 Kontrol grubu 11.18 ± 2.83 10.72 ± 3.39-1.289 0.197 * p< 0.05. t (p< 0.05), uygulama yap lmayan yafll bireylerin dengelerinde ve yürüme fonksiyonlar nda herhangi bir de iflim olmad görülmüfltür (p> 0.05). Çal flma ve kontrol grubu gönüllülerinin uygulama öncesi ve sonras Tinetti denge ve yürüme testi de erleri Tablo 6 da gösterilmifltir. Çal flmaya kat lan yafll bireylerin evlerinin güvenli ini belirlemek için Ev Güvenli i Kontrol Listesi kullan lm flt r. Çal flma grubundaki gönüllülerin yap - lan uygulama sonras nda evlerinin daha güvenli oldu- u ve ev içerisindeki davran fllar n düflmelere karfl kendilerini koruyacak flekilde de ifltirdikleri görülmüfltür (p< 0.05). Kontrol grubundaki yafll kiflilerin evlerinin güvenli inde herhangi bir de iflim olmad ve ev içerisindeki davran fllar n düflmelere karfl kendilerini koruyacak flekilde de ifltirmedikleri görülmüfltür (p> 0.05). Çal flma ve kontrol grubundaki yafll bireylerin uygulama öncesi yap lan ilk de erlendirmede ev güvenlikleri ve ev içerisindeki düflmelere neden olacak davran fllar incelendi inde; uygulama yap lmayan yafll bireylerin evlerinin uygulama yap lan gruba göre daha güvenli oldu u ve ev içerisinde daha dikkatli davrand klar saptanm flt r (p< 0.05). Çal flma ve kontrol grubundaki yafll bireyler uygulama sonras yap lan ikinci de erlendirmede ev güvenlikleri ve ev içerisindeki düflmelere neden olan davran fllar aç s ndan incelendi inde; uygulama yap lan yafll bireylerin evlerinin daha güvenli oldu u ve bu yafll kiflilerin ev içerisinde düflmelere neden olacak davran fllar konusunda daha dikkatli davrand klar saptanm flt r (p< 0.05). TARTIfiMA Ülkemizde yafll popülasyonunun artmas yla birlikte yafll sa l na daha çok önem verilmektedir. Yafll sa l ile ilgili konulardan biri de yafll lar n bireysel tercihleri göz önünde bulundurularak kendi ortamlar nda yafllanmalar n n teflvik edilmesidir. Bireylerin günlük yaflam aktivitelerinde ba ms zl n ve ev içindeki yaflam kalitesini art rmak amac n tafl yan ergoterapi uygulamalar geriatrik rehabilitasyonun önemli bir parças d r. Ergoterapi uygulamalar nda ev düzenlemelerine olan ilgi artmas na ra men bu konuyla ilgili yeterince bilimsel çal flman n olmamas dikkati çekmektedir. Kendi ortamlar nda yaflamaya teflvik edilen bireylerin evlerinde karfl laflt klar en büyük problem ev kazalar ve düflmelerdir. Newton, düflmeler ve bu düflmeleri takiben oluflan yaralanmalar n sa l k hizmetleriyle ilgili sisteme oldu u kadar kifliye ve ailesine de sa l k ve mali yük getirdi ini; bu yüzden de ev güvenli ini sa lamak için düflük maliyetli tavsiyeler içeren ev güvenlik de erlendirmelerinin yafll lardaki düflmeleri ve düflme- Tablo 6. Çal flma ve kontrol grubu gönüllülerinin uygulama öncesi ve sonras Tinetti denge ve yürüme testi de erleri (Min: 0, Maks: 28) Tinetti denge ve 1. de erlendirme 2. de erlendirme yürüme testi (X ± SS) (X ± SS) Z p Çal flma grubu 20.60 ± 5.08 21.26 ± 4.44-2.120 0.034* Kontrol grubu 22.54 ± 5.28 22.13 ± 5.70-1.633 0.102 * p< 0.05. 84 Akad Geriatri 2012; 4: 78-88
Ev Düzenlemelerinin Yafll larda Günlük Yaflam Aktiviteleri, Mobilite ve Denge Üzerine Etkisi ye ba l yaralanmalar azaltabilece ini ifade etmifltir (19). Her y l birçok yafll kendi evinde veya evinin yak n çevresinde bir kaza sonucu yaralanmaktad r. Yaralanmalar n ço u önlenebilecek tehlikelerden kaynaklanmaktad r. Bu tür tehlikeleri ve riskleri ortadan kald rmak amac yla düzenlenen ev güvenlik ve kontrol listelerinin düzenli aral klarla kullan lmas, koflullar yeniden de erlendirme olana sa lad için, birçok kaza nedeninin önceden belirlenerek ortadan kald r lmas n sa lamaktad r (20). Ço u yafll kifli, evdeki veya ev çevresindeki kayma veya tökezlemelerin düflmelerine sebep oldu unu düflünmektedir. Fakat evdeki tehlikelerin varl düflmeye tek bafl na etken de ildir. Yafll kiflinin fiziksel yetenekleri ve çevresel tehlikelere maruz kalmas aras ndaki iliflki daha önemli görünmektedir. Lord ve arkadafllar, evdeki tehlikeleri azaltman n, genel yafll popülasyonda ve bu popülasyondaki düflme riski düflük olan kiflilerde düflmeleri önlemek için etkili bir stratejisi olmad n ; ev tehlikelerini azaltman n, mobilite limitasyonu ve düflme öyküsü olan yafll kifliler hedeflenirse etkili olaca n belirtmifllerdir (21). Bu etkinin, etkili davran fl de ifliklikleri için di er stratejilere ve transfer yetene ini gelifltirmeye efllik eden e itimin sa lanmas na ba l olabilece ini ifade etmifllerdir. Nikolaus ve Bach 2003 y l nda, özellikle mobilite problemi olan, fonksiyonel yetene i azalm fl evinde yaflayan yafll kiflilerde ev de erlendirme ve müdahale program n n düflmeleri azaltmadaki etkisini araflt rm fllard r (22). Bu çal flmaya kat lmadan önce iki veya daha fazla say da düflme deneyimi yaflayan kifliler için ev müdahalesinin çok etkili oldu unu, bu kiflilerin tavsiyelere büyük oranda uyum gösterdi ini belirtmifllerdir. Bu yafll grubun düflmeden sonra çok s k nt çekmifl olmalar n n, düflmeyi önleyici ev düzenlemelerine ve davran fl de iflikliklerine aç k olmalar nda etken oldu unu düflündüklerini ifade etmifllerdir. Literatürle uyumlu olarak çal flmam zda kontrol grubundaki gönüllülerin, çal flma grubundaki gönüllülere göre daha az düflme deneyimi yaflad klar için ev düzenlemeleriyle ilgili önerilerimizi uygulamad klar n düflünmekteyiz. Ulusel ve arkadafllar n n yapt evde yaflayan yafll larda günlük yaflam etkinliklerinde ba ml l k düzeyi ve etkileyen risk etmenlerini inceleyen çal flmada, en fazla ba ml l k izlenen ilk üç ifllevin s ras yla mesane kontrolü, merdiven kullanma ve banyo yapma oldu unu ve bu ifllevlerin tümünde kad nlar n daha ba ml durumda oldu unu belirtmifllerdir (23). 1997 y l nda Iwarssson ve Isacsson taraf ndan yap lan çal flmada evin ulafl labilirli indeki art fl n, kiflilerin günlük yaflam aktivitelerinde ba ms zl n n art fl na neden oldu u bulunmufltur (9). Çal flmam zda ev düzenlemeleri sonras FIM n alt parametreleri olan kendine bak m, lokomosyon ve mobilite puan nda ve FIM toplam puan nda art fl elde edilirken; sfinkter kontrolü, iletiflim ve sosyal iliflkilerde herhangi bir art fl elde edilemedi i saptanm flt r. Kendine bak m, mobilite ve lokomosyon becerilerindeki iyileflmede; yap lan ev düzenlemelerinin ve mobilite yard mc lar n n etkisiyle bireylerin daha aktif olmas n n etken oldu unu düflünmekteyiz. Ev adaptasyonlar (çevresel geliflmeler) ve yard mc teknolojinin sa lanmas yaflam kalitesini art rmada ve ba ms zl korumada yafll kiflilere yard mda giderek artan bir önem kazanmaktad r (24,25). Lansley ve arkadafllar n n 2004 y l nda yapt klar çal flmada; lokomosyondaki özürlülü ün, adaptasyonlar n yap labilirli- i üzerinde büyük bir etkiye sahip oldu unu, ço u yafll kifli için adaptasyon ve yard mc teknolojinin uygun maliyetli olabilece ini, evin tasar m n n uygun maliyet üzerinde büyük bir etkiye sahip oldu unu belirtmifllerdir (26). Gece lambas n n kullan lmas, yürüme alan üzerindeki da n kl klar n kald r lmas, koridora tutunma bar n n yap lmas n n ve mobilite için yard mc araç verilmesinin, çal flmam zdaki yafll bireylere geceleri tuvalete ve banyoya ulaflmada kolayl k sa lad n düflünmekteyiz. Ayr ca banyoya ve tuvalete tutunma barlar - n n yap lmas, kaygan zeminin kayd rmaz hal larla örtülmesi, banyodaki küvete oturma aparat n n konulmas, baz evlerde küvetin kald r lmas ve yerine efliksiz dufllar n konulmas n n bireylerin kendine bak m aktivitelerini daha ba ms z yapmalar n sa lad n düflünmekteyiz. Yap lan ev düzenlemelerinin; iletiflim, sosyal iliflkiler ve sfinkter kontrolünde müdahale öncesi ve sonras de ifliklik oluflturmamas n n, bu paramatrelerin ilk de- erlendirme sonuçlar n n maksimum skora yak n olmas ndan kaynakland düflünülmüfltür. Akad Geriatri 2012; 4: 78-88 85
Home Modifications Effectiveness on Activities of Daily Living, Mobility and Balance in Elderly People Evde yaflamak ço u yafll kifli için önceliklidir. Fakat evinde yafllanma yetene i s kl kla çevresel engeller taraf ndan tehdit edilir. Stark ve arkadafllar 2009 y l nda kifli merkezli ergoterapi ev modifikasyon müdahale program n tan mlamak ve bunun günlük aktivite performans üzerinde uzun dönem etkisini incelemek için yapt klar çal flmada: Modifikasyon sonras, bireylerin günlük aktivitelerini uygulamada anlaml geliflme oldu unu ve bunun modifikasyon sonras iki y l boyunca korundu unu ve ev modifikasyonlar n n evinde yaflamaya teflebbüs eden yafll lara faydal olabilece ini göstermifllerdir (27). Çal flmam zdaki çal flma grubunda RM ilk de erlendirmede 9.40 olan toplam puan ikinci de erlendirmede 11.36 ya ç km flt r. Kontrol grubunda ise herhangi bir de ifliklik olmam flt r. Bu durum bize çal flma grubundaki yafll bireylerin ev düzenlemesi, yard mc araç kullan m ndan fayda gördüklerini düflündürmüfltür. Kontrol grubunda herhangi bir de ifliklik olmamas nda bu grubun günlük yaflam aktivitelerinde daha ba ms z, yaflam kalitelerinin daha iyi olmas ve daha az düflme deneyimi yaflamalar n n etken oldu unu düflünmekteyiz. Van Haastregt ve arkadafllar risk alt ndaki yafll - lardaki mobilite bozukluklar ve düflmeler üzerine çok faktörlü ev ziyareti program n n etkisini araflt rmak için yapt klar çal flmada, çal flma ve kontrol grubu aras nda mobilite ve düflme sonuçlar aras nda fark olmad n, fakat düflme korkusu ve günlük yaflam aktivitesi üzerinde müdahaleden 12 ay sonra da olumlu etkinin korundu unu belirtmifllerdir. Çal flma grubunu oluflturmak için rastgele seçilen gönüllülerin kontrol grubundaki gönüllülere göre daha az düflme korkusu yaflamas ve günlük yaflam aktivitesinde daha ba ms z olmalar n n bu sonucu etkileyebilce ini ifade etmifllerdir (28). Çal flmalar, geriatrik bireylerde yafllanmayla ortaya ç kan düflme korkusuna ek olarak geliflen denge bozukluklar n n bireylerin sa l kla ilgili yaflam kalitelerini olumsuz yönde etkiledi ini göstermektedir. Alt n ve arkadafllar yafl ortalamalar 69.9 olan 15 geriatrik bireyde düflme korkusunu de erlendirmek için direkt sorgulama yöntemi ve düflme etki skalas kullanarak düflme korkusu ile yaflam kalitesi aras ndaki iliflkiyi incelemifllerdir. Çal flman n sonucunda, düflme korkusu ile denge ve yafl aras nda önemli iliflki bulmufllard r. Denge sorunlar n n azalt lmas için dengeyi gelifltirici e itim, uygun ayakkab kullan lmas ve düflme korkusuna yol açan nedenlerin yafll kifli ile karfl l kl konuflularak çözümler gelifltirilmesinde yarar vard r (29). Ceceli ve arkadafllar n n yapt klar çal flmada denge parametrelerinin yaflla bozuldu unu, sandalyeye oturup kalkma süresinin yafl, denge ve yürüme süresiyle iliflkili oldu u saptanm flt r (30). Çal flmam zdaki uygulama yap lan yafll bireylerin yap lan ev düzenlemeleri sonras dengelerinin ve yürüme fonksiyonlar n n artt görülmüfltür. Bu olumlu etkinin çal flma grubundaki yafll kiflilerin gün içerisinde s k olarak kulland klar sandalyelerin/koltuklar n yüksekli inin ayarlanmas ndan ve mobilite için önerilen yard mc araçlardan kaynakland n düflünmekteyiz. Yafll l k döneminde zamanlar n n büyük k sm n evde geçiren yafll lar n ev ortamlar n n, fiziksel aktivitelerini azaltmayacak biçimde, rahat ve güvenilir olmas gerekmektedir (31). Büker ve arkadafllar n n 2008 y l nda yapt klar çal flmada, Türkiye de yaflayan yafll lar n birço unun evinin güvenlik aç s ndan tehlikeli ve riskli oldu u gösterilmifltir (32). Bu sebepten dolay da, sa l k elemanlar ve mimarlar n ev kazalar n önlemek için birlikte çal flmalar gerekti i vurgulanm flt r. Çal flmam zda ev düzenlemeleri ev güvenli i kontrol listesi toplam puanlar ve alt parametreleri olan güvenli ev koflullar için toplam puan ve güvenli davran fllar için toplam puan da anlaml bir art fl bulunmufltur. statistiksel olarak anlaml olan bu art fl bize Gitlin ve arkadafllar n n yapt çal flmada belirtildi i gibi yafll kiflilerin günlük yaflamdaki zorluklarla bafla ç kmak için çevresel stratejileri ve basit davran fllar ö renebildi ini göstermifltir (33). Cumming ve arkadafllar n n 1999 y l nda yapt ergoterapist taraf ndan yap lan ev ziyaretinin düflme riski yüksek olan yafll lar aras nda düflmeleri önleyebildi- ini, fakat bu etkinin tek bafl na ev modifikasyonlar ndan kaynaklanamayabilece ini; ergoterapist taraf ndan yap lan ev ziyaretlerinin, yafll insanlar n hem evde hem de d fl çevrede daha güvenli yaflamalar n sa layan davran fllar nda de iflikliklere neden olabilece ini belirtmifllerdir (34). Connell ve Wolf da yapt klar çal flmada çevre ve davran flsal durum aras nda yak n bir iliflki oldu unu göstermifllerdir (35). Çal flmam zda da güvenli ev koflullar alt parametreleri de erlendirilirken en fazla tehlikenin banyo ve tu- 86 Akad Geriatri 2012; 4: 78-88
Ev Düzenlemelerinin Yafll larda Günlük Yaflam Aktiviteleri, Mobilite ve Denge Üzerine Etkisi valette yafland gözlenmifltir. Türk kültüründe daha çok alaturka tuvalet tercih edilmesine ra men son y llarda ergonomideki geliflmelere ba l olarak alafranga tuvalet de yap lmaya bafllanm flt r. Bununla birlikte inceledi imiz baz evlerde klozet olmas na ra men al flkanl klara ba l olarak daha fazla güvenlik problemine sebep olan alaturka tuvaletler tercih edilmektedir. Ayn zamanda kullan ld baz evlerde de tutunma bar gibi destekleyici aparatlar bulunmad saptanm flt r. Bu da bize yafll lar n tuvaletleri tehlikeli alan olarak görmediklerini göstermifltir. Etkili bir rehabilitasyon uygulamas daha uygun müdahale stratejileri gelifltirmek için kifli merkezli bir yaklafl m gerektirir. Ev adaptasyonlar subjektif iyilik hali ve günlük yaflamdaki ba ms zl k için önemli bir belirleyicidir (9). Çal flmam zda yap lan ev düzenlemeleri ve tavsiye edilen yard mc araçlar n yafll bireylerin mobilitesini, denge ve yürümesini art rd tespit edilmifltir. Bu sonuç bize mobilite, denge ve yürüme problemi olan yafll bireylerin tedavisinde fizyoterapi uygulamalar n n yan s ra ergoterapi uygulamalar n n da yer almas gerekti ini göstermektedir. Ayr ca, bu alanda yap lm fl olan çal flma say s n n az olmas nedeniyle çal flmam - z n bu konuda yap lacak araflt rmalara yol gösterici olaca n düflünmekteyiz. Tüm bu sonuçlar do rultusunda yafll lara verilen rehabilitasyon programlar nda fizyoterapinin yan nda ergoterapi uygulamalar n n yap lmas n n multidisipliner yaklafl mda önemli bir yere sahip oldu unu söyleyebiliriz. KAYNAKLAR 1. Lewis C, Bottomley J. Comparing and contrasting age related changes in biology, physiology and anatomy. In: Lewis C, Bottomley J (eds). Geriatric Physical Therapy a Clinical Approach. USA: Prentice Hall, Appleton and Lange, 1994: 41-67. 2. Arpac F. Yafllanma ile birlikte görülen sistem de ifliklikleri. Arpac F (editör). Farkl Boyutlar yla Yafll l k. Ankara: E itim ve Kültür Yay nlar, 2005: 33-41. 3. Kerem M, Meriç A, K rd N, Cavlak U. Ev ortam nda ve huzurevinde yaflayan yafll lar n de iflik yönlerden de erlendirilmesi. Türk Geriatri Dergisi 2001; 4: 106-12. 4. Kal nkara V. Yafll konutlar nda iç mekan tasar m n n ergonomik boyutu. Kal nkara V (editör). Yafll l k Disiplinler Aras Yaklafl m, Sorunlar, Çözümler. 1. Bask. Ankara: Odak Yay nevi, 2004: 59-79. 5. Toraman A. Yafll larda Düflme Riski ve Fiziksel Uygunluk (tez). Bolu: Abant zzet Baysal Üniversitesi; 2007. 6. Kay han H. Geriatride fizyoterapi ve rehabilitasyon. Akademik Geriatri Dergisi 2009; 1: 82-9. 7. Kalkan O (Ocak 2001). Geliflmiflli in Göstergesi Olarak Yafll l a Bak fl. Eriflim tarihi: 12.10.2009. Eriflim adresi: http://www.bsm.gov.tr/makale/20011.asp?sayi=20011#02. 8. Kay han H, Uyan k M, Yücel H, Düger T. Geriatrik rehabilitasyon ve ifl-u rafl tedavisi. Ar o lu S (editör). Geriatri ve Gerontoloji. 1. Bask. Ankara: MN Medikal & Nobel T p Kitap Saray 2006: 205-19. 9. Iwarsson S, Isacsson A. Quality of life in the elderly population: an example exploring interrelationships among subjective wellbeing, ADL Dependence and Hosuing Accessibility. Archives of Gerontology and Geriatrics 1997; 26: 71-83. 10. Akçay T, Uyan k M, Kay han H. Ev Rehabilitasyonu. Fizyoterapi- rehabilitasyon Aral k 1992; 7: 126-34. 11. Lewis C, Bottomley J. Assessment Instruments. Lewis C, Bottomley J (ed). Geriatric Physical Therapy A Clinical Approach. USA: Perentice Hall, Appleton & Lange 1994: 139-86. 12. Küçükdeveci AA. Rehabilitasyonda yaflam kalitesi. Türkiye Fiziksel T p ve Rehabilitasyon Dergisi 2005; 5 (Özel Ek B): B23- B29. 13. Ak n B, Emiro lu ON. Rivermead mobilite indeksi (RM ) Türkçe formunun yafll larda geçerlilik ve güvenilirli i. Türk Geriatri Dergisi 2007; 10: 124-30. 14. Collen FM, Wade DT, Robb GF, Bradshaw CM. The rivermead mobility index: a further development of the rivermead motor assessment. Int Disabil Stud 1991; 13: 50-4. 15. Raiche M, Hebert R, Prince F, Corriveazu H. Screening older adults at risk of falling with the Tinetti balance scale. The Lancet 16 September 2000; 356: 9234: 1001-2. 16. Soyuer F, Ünalan D, Erdo an F. Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal na baflvuran hastalarda düflme prevalans ve risk faktörleri. Türk Nöroloji Dergisi 2006; 12: 4 269-74. 17. Turhan N, Ya c, Okumufl M. Geriatrik rehabilitasyona girifle itim. Türkiye Fiziksel T p ve Rehabilitasyon Dergisi 2009; 55: 80-4. 18. Sümbülo lu K, Sümbülo lu V. Biyoistatistik. Ankara: Özdemir Yay nc l k. 19. Newton RA. Prevention of falls at home: home hazard and safety assessment and management. Annals of Long-Term Care 2006;14: 11. 20. Carter SE, Campell EM, Sanson-Fisher RW, Redman S, Gillespie WJ. Environmental hazards in the homes of older people. Age and Aging 1997; 26: 195-202. 21. Lord SR, Menz HB, Sherrington C. Home environment risk factors for falls in older people and efficacy of home modifications. Age and Aging 2006; 35-S2: 55-9. 22. Nikolaus T, Bach M. Preventing falls in community- dwelling frail older people using a home intervention team (HIT): results from the randomized falls-hit trail. Journal of American Geriatrics Society 2003; 51: 300-5. Akad Geriatri 2012; 4: 78-88 87
Home Modifications Effectiveness on Activities of Daily Living, Mobility and Balance in Elderly People 23. Ulusel B, Soyer A, Uçku R. Toplum içinde yaflayan yafll larda günlük yaflam etkinliklerinde ba ml l k düzeyi ve etkileyen risk etmenleri. Türk Geriatri Dergisi 2004; 7: 199-205. 24. Danziger S, Chaudhury H. Older adults use of adaptable design features in housing units: an exploratory study. Journal of Housing for the Elderly 2009; 23: 134-48. 25. Petersson I, Kottorp A, Bergstrom J, Lilja M. Longitudinal changes in everyday life after home modifications for people aging with disabilities. Scandinavian Journal of Occupational Therapy 2009; 16: 78-87. 26. Lansley P, Mccreadie C, Tinker. Can adaptif the homes of older people and providing assistive technology pay its way? Age and Aging 2004; 33: 571-6. 27. Stark S, Landsbaum A, Palmer JL, Somerville EK, Morris JC. Client-centred home modifications improve daily activity performance of older adults. Canadian Journal of Occupational Therapy 2009; 76: 235-45. 28. Van Haastregt JCM, Diederiks JPM, van Rossum E, de Witte LP, Voorhoeve PM, Crebolder HFJM. Effects of a programme of multifactorial home visits on falls and mobility empairments in elderly people at risk: randomised controlled trial. British Medical Journal 2003; 21: 994-8. 29. Alt n Ö, Sal k Y, Özalevli S. Geriatrik Bireylerde Düflme Korkusunun Yaflam Kalitesine Etkisinin De erlendirilmesi, 2. Sa l kta Yaflam Kalitesi Kongresi 5-7 Nisan 2007, Ege Üniversitesi, zmir. 30. Ceceli E, Kocao lu S, Güven D, Okumufl M, Göko lu M, Yorganc o lu R. Geriatrik hastalara denge, yafl ve fonksiyonel durum iliflkisi. Türk Geriatri Dergisi 2007; 10: 169-72. 31. Rodriguez JG, Baughman AL, Sattin RW, devito CA, Ragland DL, Bacchelli S, et al. A standardized instrument to assess hazards for falls in the home of older persons. Accident Analysis and Prevention 1995; 27: 625-31. 32. Büker N, Altu F, Kitifl A, Cavlak U. fiehirde ve k rsal kesimdeki yafll lar n ev güvenli inin incelenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin 2008; 7: 297-300. 33. Gitlin L, Miller KS, Boyce A. Bathroom modifications for frail elders: outcomes of a community program. Technology& Disability 1999; 10: 141-9. 34. Cumming R, Thomas M, Szonyi G, Salkeld G, O'Neill E, Westbury C, et al. Home visits by an occupational therapist for assessment and modification of environmental hazards: a randomized trial of falls prevention. Journal of American Geriatrics Society 1999; 47: 1397-402. 35. Connell BR, Wolf SL. Environmental and Behavioral Circumstance associated with falls at home among healthy elderly individuals. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation 1997; 78: 179-86. 88 Akad Geriatri 2012; 4: 78-88