TRIZ YAKLAŞIMININ İNOVASYON SÜRECİNE ETKİSİ İsmail Durgun TOFAŞ Ar-Ge Seda Çimdiken Turan TOFAŞ Ar-Ge ÖZET Günümüzün hızla değişen rekabet ortamında şirketler ürünlerini, hizmetlerini ve üretim yöntemlerini sürekli olarak değiştirmeleri ve yenilemeleri gerekmektedir. İnovasyon olarak adlandırılan bu değiştirme ve yenileme işlemi yeni veya iyileştirilmiş ürün, hizmet veya üretim yöntemi geliştirmek ve bunu ticari gelir elde edecek hale getirmek için yürütülen tüm süreçleri kapsar. Yeni veya iyileştirilmiş ürün, hizmet veya üretim yöntemi geliştirme, yeni düşüncelerden doğar. Söz konusu yeni ve iyileştirilmiş çözümlerin ortaya çıkarılmasına temel oluşturacak, bir sistematik çerçevesinde değerlendirme ve yaygınlaştırma sürecini efektif hale getirebilecek araçlardan biri kurum içerisindeki söz konusu faaliyetlerin TRIZ (Yaratıcı Problem Çözme Teorisi) yöntemi ile desteklenmesidir. TRIZ, sadece mevcut durumun geçmiş deneyimlerin bir kombinasyonu olduğu varsayımından hareket eden ve karar vericiye bir düşünce sistematiği sunan bir yöntemdir. Firmalarda, temelinde çelişkiler barındıran problem ya da gelişime açık süreçlerin TRIZ yönteminde faydalanılarak ideal çözümlere ulaştırılması mümkündür. Böylece maliyet, uygulanabilirlik vb. çeşitli parametreler çerçevesinde optimize edilen çözümler ve bu çözümlerin uygulamaya alınması firma içerisindeki inovasyon sürecinin vazgeçilmez bir parçası olabilmektedir. Bu çalışmada firmalarda TRIZ yönteminden faydalanmak için eğitim sürecinden başlayarak, nasıl faydalanılabileceği, çalışma örneklerinin tespiti, yöntemin temel prensipleri, firma içerisinde yaygınlaştırılması ve sürekliliğinin sağlanması incelenecektir. Ayrıca firmada TRIZ uygulamasının devreye alınmasının patent süreçlerine olan etkisi gerçek uygulama örnekleri ile verilmiştir. Anahtar Sözcükler: İnovasyon, TRIZ, Patent THE EFFECT OF TRIZ APPROACH IN INNOVATION PROGRESS ABSTRACT Companies are required to constantly change and renewal their products, services and production methods in today s rapidly changing competitive environment. These replacement and renewal process called innovation includes all activities about new or improved products and processes will be carried out to make it commercially profitable. New or improved products, services or process development burns with the new ideas. One way is to be supported by TRIZ (Innovative Problem Solving Theory) method which will form the basis for the revealing of said new and improved solutions, created a systematic framework for the evaluation and dissemination of the process. TRIZ is a method that acts on the assumption that current situation is a combination of the past experience and offers a systematic thinking to decision-makers. Processes which contains problem have the basic contradiction or open for improvement is possible to conclude by utilizing TRIZ methodology. Thus, solutions which are 429
optimized under various parameters like cost, applicability etc. and implementation of these solutions to the products will be the indispensable part of the innovation activities. In this study, starting with the educational process in order to benefit from the TRIZ methods in companies, identification of case studies, the basic principles of the method and ensure dissemination and continuity in the company will be examined. In addition, the effect of the TRIZ method to the patent process will be explained with real practical examples/statistics. Keywords: Innovation, TRIZ, Patent 1. GİRİŞ Her alanda büyük bir rekabetin yaşandığı günümüzde, rekabet edebilmek için araştırma ve teknoloji geliştirmeye dayalı bir sanayi yapısı gerekmektedir. Ana hedef, ürün know-how ına sahip ve uluslararası alanda katma değeri yüksek ürünler ile rekabet eden bir sanayinin oluşturulması olmalıdır. Sanayinin artan rekabet ortamında, rekabetçi ürünler üretebilmesi için tasarım ve imalat süreçlerinde yenilikçi fikirleri ön plana çıkarması ve yeni teknikleri kullanması gerekmektedir. Klasik yöntemlerin uygulandığı üretim aşamalarında karşılaşılan sınırlamalar, teknolojiye dayalı katma değeri yüksek ve rekabet edebilen ürünlerin üretilebilmesi için yeni tekniklerin tasarım ve imalat süreçlerine entegrasyonunu zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle sektör kuruluşlarının tasarım ve imalat süreçlerindeki problemlere optimum çözümler bulup müşteri memnuniyetini sağlamaları, istenen özelliklerde ürünleri en kısa zamanda ve düşük maliyetlerde üretmeleri için gerekli yeni teknikleri kullanmaları ve organizasyon düzenlemelerini yapmaları gerekmektedir (Şahin ve Öztürk, 2009). Bu amaca ulaşmak için gerek problemlerin çözümlerine ulaşmada ve gerekse de problemsiz bir ürün geliştirme için çok sayıda yöntem kullanmaktadırlar. Deneme yanılma, psikolojik atalet, beyin fırtınası, morfolojik analiz, sinektik, pareto analizi, dağılım diyagramları, kontrol çizelgeleri, neden sonuç diyagramları, histogramlar, poka yoke, 5N1K, biyonik eşleme, tersine yenilik, teknoloji aktarımı, birleştirme, kalite fonksiyon yayılımı, taguchi, altı sigma, hata türü ve etkileri analizi, deneysel tasarım gibi yöntemler bunlardan bazılarıdır (Şener, 2006). Tüm bu yöntemlerin karmaşıklık artıkça kullanışlıkları kaybolmaktadır. Bu yöntemlerden farklı olarak deneme yanılma ile zaman kaybetmeden sonuca ulaşmak için geniş bir çözüm uzayından, en ideal çözüme doğru yönlendirme yapan bir yöntem olarak TRIZ son yıllarda gittikçe artan bir kullanım ile karşımıza çıkmaktadır (Şekil 1). Şekil 1. TRIZ yönteminin diğer problem çözme teknikleri ile karşılaştırılması (Kraev, 2014) 2. TRIZ TRIZ, Rusça Yaratıcı Problem Çözme Teorisi anlamına gelen Teoriya Resheniya Izobretatelskikh Zadatch (Теория Решения Изобретательских Задач) kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır. Ayrıca literatürde İngilizce Theory of Inventive Problems Solving kelimelerinin baş harflerinden oluşan TIPS kısaltması da kullanılmaktadır (Duran, 2011). Yaratıcı problem çözme tekniği (Şekil 2), İnsanların sistematik ya da analitik düşünmelerine yardımcı olmayı hedefleyen, Günlük yasamda karşılaşılan teknik ve teknik olmayan problemlerin çözümlerinin geçmiş deneyimlerin bir kombinasyonu olduğunu varsayıp düşünce sistematiği sunan, Asla karar verici yerine geçerek sorunlara mekanik ve detay çözümler yaratmayan sadece yön gösteren bir yöntemdir. 430
Şekil 2- TRIZ in Genel Sorun Çözme Modeli (Hacıevliyagil vd., 2005) TRIZ sistematiğinin temelleri 1940 yılında Genrikh Altshuller adlı Moldavyalı bir patent uzmanı tarafından atılmış ve gelişimini bu güne kadar sürdürmüştür. Altshuller Bakü deki patent bürosunda 200.000 den fazla patent başvurusunda yenilik olarak öne sürülen fikirlerin aslında bazı ana temaların değişik isimlerde tekrarından başka bir şey olmadığını fark etmiştir. TRIZ yöntemi, sorunların % 90 ından fazlası tekrarlıdır, belirlidir ve tanımlıdır temel varsayımı üzerine kurulmuştur. Altshuller bu genellemeyi yaratıcılık ölçütünde Tablo 1 deki gibi vermiştir (Duran, 2011). Seviye Tablo.1: Yaratıcılığın Seviyeleri Bütün Çözümler Yaratıcılık Derecesi Bilgi Kaynağı İçindeki % Değeri 1 Bilinen Çözüm 32% Kişisel Bilgi 2 Küçük Yenilikler 45% Kurum İçi Bilgi 3 Büyük Yenilikler 18% Sektör İçi Bilgi 4 Yeni Kavram 4% Sektör Dışı Bilgi 5 Buluş 1% Tüm Bilgi Tablo1 den de görüleceği gibi bir sorunun çözümüne yönelik olarak ortaya konan çözüm yolu ya da fikirlerin % 4 ü yeni bir kavram niteliği taşımakta ve ancak % 1 i yaratıcılık kapsamında bir buluş olarak yorumlanabilmektedir. Buradan da sorunların, ısı kaybı, cismin hızı, cisme uygulanan kuvvet gibi ana temalar halinde genelleştirilebileceği söylenebilir. Sorunlar ve bunlara karşı geliştirilen çözüm yolları ise çelişkileri yaratır. Diğer bir deyişle bir aksiyon sorunun karşısında görünmeyen bir reaksiyon sorun daima vardır. Çelişkinin ortadan kaldırılması ise yaratıcı gerçek çözümü oluşturur. Ancak karar verici için çelişkiden arınıp gerçek çözüme ulaşmak kolay değildir. Çünkü karar verici her gün karşılaştığı ve bilinçaltında alışkanlık haline getirdiği sorunların yol açtığı bir çeşit sanal körlük olarak yorumlanabilecek algılama hatası içindedir. Oysa gerçek çözüm çoğunlukla çok kolaydır ve TRIZ in bulguları ile örtüşecek şekilde karar vericinin hemen yanı başındadır. İdeal çözüm ya da ideallik TRIZ yönteminin ana amacıdır. İdeallik, çözümün yararlı etkilerinin zararlı etkilerine oranı olarak tanımlanır ve nokta, tek boyutlu çizgi, iki boyutlu düzlem ve üç boyutlu cisim adımlarından oluşan temel bir süreci gerektirir. Diğer bir deyişle ideal çözüm, çelişkilerden bütün boyutlarıyla düşünülerek arındırılmalıdır. Ayrıca ideal çözüm fonksiyonel olmalıdır ve etkin kaynak kullanımı ile ortaya konmalıdır (Kurt, vd., 2012). TRIZ yöntemini dört aşamalı bir süreci kullanarak tanımlanmıştır: 1. Sorunun tanımlanması 2. Sorunun genel TRIZ sorunlarıyla karşılaştırılması ve eşleştirilmesi 3. Sorun çiftine karşılık gelen genel TRIZ çözümünün bulunması 4. Soruna ilişkin ideal çözümün geliştirilmesi Bugüne kadar incelenen milyonlarca patent sonucunda sorunlar sınıflandırılmış ve genel tanımları yapılarak 39 adede indirgenmiştir (Tablo.2). Bu 39 mühendislik parametresi, matris formatında düzenlenerek 39x39 boyutunda Çelişkiler Matrisi adı verilen kare bir matris elde edilmiştir. Çelişkiler matrisinin x ve y eksenlerinde mühendislik parametreleri yer alır. Bu matriste y ekseni aksiyon sorunlarını ve x ekseni de reaksiyon sorunlarını gösterir. 431
Tablo.2: Mühendislik Parametreleri (Savransky, 2000) No Mühendislik Parametreleri No Mühendislik Parametreleri No Mühendislik Parametreleri No Mühendislik Parametreleri 1 Hareketli Cismin Ağırlığı 11 Gerilme / Basınç 21 Güç 31 Zarar Verici Yan Etkiler 2 Hareketsiz Cismin Ağırlığı 12 Şekil 22 Enerji Kaybı 32 İmalat Kolaylığı 3 Hareketli Cismin Uzunluğu 13 Cismin Değişmezliği 23 Madde Kaybı 33 Kullanım Kolaylığı 4 Hareketsiz Cismin Uzunluğu 14 Mukavemet 24 Bilgi Kaybı 34 Onarım Kolaylığı 5 Hareketli Cismin Alanı 15 Hareketli Cismin Dayanımı 25 Zaman Kaybı 35 Adapte Edilebilirlik 6 Hareketsiz Cismin Alanı 16 Hareketsiz Cismin Dayanımı 26 Madde Miktarı 36 Cihaz Karmaşıklığı 7 Hareketli Cismin Hacmi 17 Isı 27 Güvenilirlik 37 Kontrol Karmaşıklığı 8 Hareketsiz Cismin Hacmi 18 Parlaklık 28 Ölçüm Güvenilirliği 38 Otomasyon Düzeyi 9 Hız 19 Hareketli Cismin Harcadığı Enerji 29 İmalat Güvenilirliği 39 Verimlilik 10 Kuvvet 20 Hareketsiz Cismin Harcadığı Enerji 30 Cisme Zarar Verici Faktörler Çelişkiler matrisini kullanmadan önce incelenecek sorun tanımlanmalıdır. Sonra bu sorun TRIZ in aksiyon sorunları ile karşılaştırmalıdır. Aksiyon sorun belirlendikten sonra, bu sorunu ortadan kaldıracak çözüm geliştirilmelidir. Çözüm bir dirençle karşılaşmıyorsa bu çözüm ideal bir çözümdür. Fakat normal koşullarda sorun basit ve bilinen bir yapıya sahip değilse en az bir reaksiyon sorunun ortaya çıkması beklenmelidir. Çelişkiler matrisinde sütunlarda yer alan reaksiyon sorunları ile kendi çözüm sürecinde ortaya çıkan sorunu karşılaştırarak satır ve sütun eşlemesini yapılarak bir hücre bulunur. Bu hücre TRIZ yönteminde ideal çözüm hücresidir. Bu hücrede mühendislik parametrelerinin belirlenmesi sürecinde olduğu gibi patent başvurularının incelenmesi sonucu Yaratıcı Prensipler adı verilen ideal çözümler vardır (Tablo 3). Tablo 3. 40 Yaratıcı Prensip (Savransky, 2000) No Yaratıcı Prensipler No Yaratıcı Prensipler No Yaratıcı Prensipler No Yaratıcı Prensipler 1 Bölümleme 11 Öncü Önlem 21 Hızlı Hareket 31 Gözenekli Malzeme 2 Ayırma 12 Eşit Potansiyel 22 Zararı Faydaya Çevirme 32 Renk Değiştirme 3 Kısmi Kalite 13 Ters Eylem 23 Geribesleme 33 Homojenlik 4 Asimetri 14 Yuvarlama 24 Aracılık 34 Atılan ya da Değiştirilen Parçalar 5 Kombinasyon 15 Dinamiklik 25 Self Servis 35 Fiziksel ya da Kimyasal Durum Değişikliği 6 Evrensellik 16 Kısmi Fazlalık 26 Kopyalama 36 Faz dönüşümü 7 Yuvalama 17 Yeniden Boyutlama 27 Ucuz ve Kısa Ömürlü Cisimler Kullanma 37 Isıl Genleşme 8 Karşı Ağırlık 18 Mekanik Titreşim 28 Mekanik Sistemin Yerine Koyma 38 Güçlü Okside Ediciler Kullanma 9 Öncü Karşıt Eylem 19 Periyodik Eylem 29 Pnömatik ve Hidrolik Yapılar Kullanma 39 Durağan Cevre 10 Öncü Eylem 20 Yararlı Bir Eylemin Sürekliliği 30 İnce Film ya da Zar 40 Kompozit Malzeme Altshuller tanımladığı 40 Yaratıcı Prensibi, Çelişkiler Matrisinin hücrelerine, her bir hücrede en fazla dört prensip olmak üzere yerleştirmiş ve matrisi tamamlamıştır. Sonuçta 39x39 boyutundaki Çelişkiler Matrisinde yaklaşık 1.600 hücre ve yaklaşık 6.400 ideal TRIZ çözümü yer almaktadır. 3. TRIZ İN FİRMALARDA İNOVASYON SÜRECİNE EKLENMESİ Şirketlerin TRIZ sürecinden maksimum faydayı elde edebilmeleri için bir alt yapının oluşturulması şarttır. Her yeni uygulamanın şirketlerin kurumsal süreçlerine adapte edilebilmesindeki koşullar TRIZ in adapte edilebilmesi için de geçerlidir. Bu nedenle TRIZ uygulamasının başlatılabilmesi için şirket üst yönetimin uygulama konusunda bilgilendirmesi ve desteğinin alınması ile işe başlanılmalıdır. Burada eğer bu destek sağlanabilir ve sürecin gidişatına katılımları sağlanabilirse diğer katılımcıların bu sürece katılmaları ve süreci içselleştirmeleri mümkün olacaktır. Süreçte TRIZ i kullanacak çalışanlara yöneticilik yapan yöneticilerinin de çalışanlarını yaratıcı problem çözümü yöntemine teşvik edebilmesi için uygulama hakkında TRIZ eğitimlerini almışmış olması veya en azından temel düzeyde bilgi sahibi olması gereklidir. Bu yöneticiler bu eğitimleri aldıklarında yapacakları problem çözme çalışmalarındaki bilgi birikimleri veya bilgilendirme çalışmaları sırasında benzer alanda TRIZ yöntemi ışığında çözülen örnek problem uygulamaları ile desteklenmesi uygulamanın sağlayacağı faydalar konusunda ikna edici olabilmeleri açısından daha yararlı olacaktır. TRIZ yöntemi hakkında yapılan bilgilendirme sonrasında yöneticiler çalışanlarına metot hakkında bilgilendirme yapma ve alt gruplar oluşturma sürecinde rol almalıdır. Söz konusu yöntemin çalışanların kişisel ve teknik gelişim ihtiyaçları ve şirketin beklentileri göz önünde bulundurularak TRIZ uygulamasını öncelikli olarak kullanması gereken çalışanlar belirlenmelidir. Tasarım faaliyetlerinde görev yapan çalışanlar TRIZ eğitim sürecinde öncelik verilebilecek çalışanlar olabilmektedir. Şirket imkânları el veriyor ise tüm Ar-Ge çalışanlarının bu eğitimi alması önerilmektedir. TRIZ eğitimine ihtiyaç duyan çalışanların belirlenmesinin ardından, bir sonraki step çalışanlarının bu metodu daha kolay uygulamaya geçirebilmesi için alacakların eğitimin planlanmasıdır. İlk adımda çalışanlar minimum 1 hafta sürecinde TRIZ yöntemi temel bilgilendirmesini alabilecekleri ve grup çalışması şeklinde inceleyecekleri problemi çözebilecekleri bir eğitim tasarlanmalıdır. Bu aşamayı 432
tamamlayan katılımcılar temel prensipler hakkında bilgi sahibi olabilecek düzeye ulaşacaktır. Bahsedilen 1. Seviye eğitimi tamamlayan katılımcılar arasından süreçte daha fazla başarı gösteren çalışanlar için TRIZ eğitiminin bireysel olarak uygulayıcısı olabilecekleri ve TRIZ i destekleyici ARIZ, 6 Sigma vb. metotları da yöntem içerisine entegre edebilecekleri ileri seviye bir eğitimin planlanması gerekmektedir. Bu eğitimde bireysel olarak çözebilecekleri problemler için en az bir hafta olmak üzere iki haftalık bir eğitim planlanması önemlidir. İki haftalık bir eğitim verilecek ise bu iki hafta arasında iki hafta da ara verilmesi önerilir. Bu eğitim sürecini de başarı ile tamamlayanlar arasından seçilecek küçük bir gruba iki haftalık bir eğitim daha verilerek TRIZ konusunda uzmanlaşmış bir ekip oluşturulabilir. Bu eğitim ile birlikte TRIZ eğitimini hem şirket içi eğitim olarak verebilecek hem de çalışma temposu içerisinde bir problem çözümü için gruplar oluşturarak onlara liderlik edebilecek uzmanlar yetiştirilmiş olacaktır. Bununla birlikte TRIZ in kullanılan bir problem çözüm yöntemi olarak kurumsal hafıza içerisine dâhil edilebilmesi sağlanabilecektir. TRIZ eğitiminden maksimum verimin alınabilmesi için eğitimi alacak katılımcıların belirlenmesinin yanı sıra eğitim esnasında çözülecek problemlerin belirlenmesi oldukça önemlidir. Eğitimin çalışanlar üzerinde kalıcı olabilmesi için şirketin hali hazırda yaşadığı TRIZ e uyumlu problemlerin uygulamalı olarak çözümü oldukça önemlidir. Grup çalışması yapılacak eğitimde konuda uzman çalışanlar bir araya getirilerek problemin tespiti ve tarifinin yapılması gerekmekte ve grubun ilgili probleme hâkimiyeti sağlanmalıdır. Bir sonraki aşama olan bireysel uygulamada da benzer şekilde eğitim öncesi TRIZ e uygun problem seçimi son derece önemlidir. 4. TRIZ ÇIKTILARI VE TAKİBİ TRIZ eğitimi sonrasında, eğitimden elde edilen çıktıların bir sistematik içerisinde sunulması ve takip edilmesi oldukça önemlidir. İnovasyon sürecine entegre edilen TRIZ eğitimindeki temel amaç buluşların ve ardından patentlenebilir çözümlerin ortaya çıkarılması olduğundan bulunan her bir çözüm bu pencereden ele alınmalıdır. Öncelikli olarak, gerek grup çalışması gerek ise bireysel çalışma sonucu ortaya konulan TRIZ aktivitesinde her bir eğitimin sonunda çözüm içerikleri şirket ilgilileri ile bir sunum aracılığı ile paylaşılmalıdır. Söz konusu sunumun içeriğinde öncelikle, problem tanımı ve karşılaşılan sorunlar belirtilmelidir. Bunu tekniğin bilinen durumunda bilinen standart çözümlerin tarifi izlemelidir. Fakat söz konusu standart çözümlerin TRIZ in ortaya koyacağı yaratıcı çözümlerden verim, maliyet, teknolojik seviye vb. olarak farkları belirtilmelidir. Ardından TRIZ in en temel aktivitesi olan problem tanımında bir özelliğin iyileştirildiğinde sistemde kötüye giden diğer özelliklerde oluşturulan teknik çelişkiler ortaya konulmalıdır. Bu teknik çelişkiler bir ve ya birden fazla olabilmektedir. Teknik çelişkilerin ortaya konulmasının ardından, çelişkiler matrisinde bu çelişkilerin kesiştirilmesi ile ulaşılan yaratıcı prensipler belirlenmelidir. Belirlenen yaratıcı prensipler içerisinde en fazla sayıda karşılaşılanlar yaratıcı çözümlere giden en temel yaklaşımlar olacaktır. Ardından her bir çözümün temel patentlenebilirlik araştırması yapılmalıdır. Eğitim çıktılarının ortaya konulduğu en önemli kısım çözümlerin sunumu ve analizidir. Çözümler taslak çizimler/şemalar ve alternatif gösterimler ile ortaya konulmalı ve önceliklendirme analizi Tablo 4 de belirtilen parametreler nezdinden incelenmelidir. Tablo 4. Örnek TRIZ Eğitim Sonu Çözümlerinin Değerlendirme Skalası Uygulanabilirlik Maliyet Patentenebilirlik Çözüm 1 + + - Çözüm 2 - - + Çözüm x + + + Eğitim sonunda ulaşılan çözümler şirketlerin kendi belirleyecekleri parametreler nezdinde +/- olarak değerlendirilebileceği gibi, her bir çözüme kriterler bazında niteliğine karşılık gelecek puanlandırmalar ve verilen puanların çarpılması sonucu ortaya çıkan değerler ile önceliklendirilmesi mümkün olabilmektedir. TRIZ uygulamasının çıktıları bu süreç sonrasında şirketlerin Fikri Haklar Yönetimi ekipleri ile buluş bildirimi olarak paylaşılmalıdır. Eğitim sonunda patentlenebilir görülen çıktılar, patent vekilleri tarafından kapsamlı bir patent ön araştırmasına tabi tutulup patent başvurusu yapılması ya da yapılmaması kararı verilmelidir. Benzer şekilde teknik çözümler patent değeri taşımasa dahi mevcut problemlerin 433
çözümü için kullanılabilirliği konusunda şirketlerin ürün yönetimi, pazarlama vb. ilgili bölümleri ile paylaşılıp çözümlerde maksimum düzeyde faydalanılmalıdır. TRIZ eğitiminin çalışanların yetkinlik matrislerine eklenmesi gereklidir. Böylece kişisel gelişim ile konu sürekli güncel tutulacaktır. Yetkinlik için eğitim almak birinci basamak olarak tanımlanabilir ise bir sonraki basamakta eğitimde ele alınan konunun dışında gerçek bir problemin ele alındığı bir problemi çalışan TRIZ ile çözmelidir. Yapılan bu çalışmayı bu eğitimin üçüncü seviyesini tamamlamış çalışanlardan oluşan bir komiteye sunması ve onların değerlendirmeleri sonucunda başarılı olarak kabul edilmesi gerekir. Bu aşamayı da geçen çalışanlar şirkettin birden çok birimini ilgilendiren ve TRIZ ile çözülebilecek bir konu için çalışarak ve elde ettiği çözümlerden birisini devreye alma sürecine kadar denemelerini de yaparak sonuçlandırır. Yaptığı bu çalışmayı şirket üst yönetimine sunar. Bu süreci birden fazla gerçekleştiren çalışan ise TRIZ konusunda en yüksek yetkinlik seviyesine ulaşmış olur. 5. SONUÇ Örnek uygulamada 2013 yılında pilot uygulama ve 2014 yılından beri etkin olarak yürütülen TRIZ eğitimi sürecinde, buluş bildirimi ve patent başvurusu sayısındaki artış kayda değer şekilde gerçekleşmiştir. Tablo 5 de sayısal değişimler ve TRIZ in sürece katkısı açıklanmıştır. Bu tablonun oluşturulmasında sadece eğitim sırasında oluşturulan buluş bildirimleri gösterilmemiştir. Bir çalışanın eğitimini tamamladıktan sonra yapmış olduğu tüm patent çalışmaları gösterilmiştir. Tablo 5. TRIZ Eğitiminin Etkileri ve Sağladığı Katkılara İlişkin Sayısal Veriler Buluş Bildirim Adetleri Patent Başvuru Adetleri 2013 2014 2015 2013 2014 2015 Gerçekleşen Adetler 247 454 956 46 67 103 Gerçekleşen Adetler (Kümülatif) 352 806 1762 46 113 216 Triz Eğitimine Katılanların Gerçekleştirdikleri Adetler 23 82 127 13 13 29 Triz Eğitimine Katılanların Gerçekleştirdikleri Adetler (Kümülatif) 23 105 232 13 26 55 Triz eğitim katılımcılarının etkisi 0,09 0,18 0,13 0,28 0,19 0,28 Triz eğitim katılımcılarının etkisi (kümülatif) 0,07 0,13 0,13 0,28 0,23 0,25 Triz eğitim katılımcıların bireysel katkısı (adet/kişi) 1,53 1,71 3,18 0,87 0,27 0,73 Triz eğitim katılımcıların bireysel katkısı (adet/kişi)-kümülatif 1,53 1,67 2,25 0,87 0,41 0,53 Triz eğitimine katılmayanların bireysel katkısı (adet/kişi) 0,90 1,22 2,67 0,13 0,18 0,24 Triz eğitimine katılmayanların bireysel katkısı (adet/kişi)-kümülatif 1,33 2,31 4,94 0,13 0,29 0,52 Tablo 4 den de görülebileceği gibi eğitime katılanların buluş bildirim sayıları düşük olmasına rağmen, buluş bildirimlerinin patente dönme oranı eğitim almayanlara göre oldukça yüksektir. Fakat özellikle 2014 yılında eğitim alan çalışanların proje çalışmaları için yurt dışında olmaları patent bildirim oranlarını ve dolayısı ile patent katkılarını düşürmüştür. 2013 yılında bir grup için yapılan pilot TRIZ Eğitimi ile başlayan süreç 2014 ve 2015 yıllarında da çok sayıda eğitimler gerçekleştirilmiş ve halen devam etmektedir. Fikri mülkiyet zenginliğini arttırmak ve Ar- Ge personeli başta olmak üzere şirket çalışanlarına yaratıcı düşünce tekniğini bir çalışma kültürü olarak yerleştirebilmek adına TRIZ çalışması ile kayda değer bir yol kat edilmiştir. Bundan sonraki süreçte problem çözme metodu olarak TRIZ yöntemini başarı ile kullanan, TRIZ eğitimini tekniğe eğitmenlik düzeyinde bilgi sahibi olan çalışanlar ile gerçekleştirmek ve çalışanların teknik kariyerleri çerçevesinde kazanılması zorunlu olan bir yetkinlik olarak tanımlanması amaç edinilmiştir. KAYNAKLAR Duran, H. C., (2011), Yaratıcı Problem Çözme Tekniği Yardımıyla Konstrüktif Bir Problemin Ele Alınması, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Durgun, İ., Doruk, D., (2015), TRIZ Yaklaşımını Kullanarak Önden Çarpmalı Trafik Kazalarında Yayaların Güvenlik Koşullarının İyileştirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, Sayı.015901 s.1-6, DOI: 10.5578/fmbd.8307 Hacıevliyagil, N. K., Ercan, S., Metin, B. C., (2005), Yenilikçi Sorun Çözme Kuramının Stratejik Önemi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yıl:4 Sayı:7 s.93-102 Kapucu, S., Baykasapoğlu, A., Dereli, T., (2001), Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarında Kullanmak İçin Yenilikçi Yaratıcı Problem Çözme Yaklaşımı: TRIZ, Mühendis ve Makine Dergisi, sayı : 499 Kraev, V., (2014), TRIZ Apprentice Course, And Invent, Inc. 398 Blue Hills Parkway, Milton, MA 02186, 12-16. 434
Kurt, Ü., Bilgin, M. B., Yavuz, M., (2012), Türkiye de TRIZ Eğitimi, Geleceğin Mühendislik Eğitiminde Endüstri ile İşbirliği Sempozyumu, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta Savransky, S. D., (2000), Engineering of Creativity, Introduction to TRIZ Methodology of Inventive Problem Solving, CRC Press, USA Şahin Ş., Öztürk, F., (2009), İmalat Süreçlerindeki Problemlere Optimum Çözüm Arama ve Bir Uygulama, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 14, Sayı 1 Şener, S.D., (2006), TRIZ: Yaratıcı Problem Çözme Teorisi ve Diğer Problem Çözme Yöntemleriyle Karşılaştırma, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 435