Kurumlarda Terminoloji Politikası ve Terminoloji Planlaması Doç. Dr. Ender Ateşman Hacettepe Üniversitesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü
Gündem Dil Politikası Terminoloji Politikası Dil Planlaması Terminoloji Planlaması Terminoloji Planlamasının Kilometre Taşları ISO 29383:2010 Terminoloji Politikaları Geliştirilmesi ve Uygulanması ISO 29383:2010: Hedef Gruplar ISO 29383:2010: İçindekiler Kurumlarda Terminoloji Çalışması Terminoloji Çalışması Olmazsa... Terminoloji Nerede Kullanılır? Hangi Birimler Yararlanır? Profesyonel Terminoloji Çalışmasının Gerekçeleri 8 İlke
Dil Politikası Terminoloji Politikası Dil politikası ile terminoloji politikası birbirleriyle ilişkili kavramlardır. Aralarındaki ilişkinin niteliği özgün koşullara bağlıdır. Her ikisi de İletişim Politikasının alt kavramlarıdır. Dil ve terminoloji politikaları artık resmi politikalar olarak görülmüyor. 3.1 planlama bir şeyi yapılması veya elde edilmesi için önceden geliştirilen, ayrıntılı öneriler hazırlanması eylemi veya iş süreci
Dil Planlaması 3.11 dil planlaması Bir dil toplumunda bir dilin ya da bir alt dilin işlevi, yapısı ya da edinimi üzerinde olumlu etkide bulunmak amacıyla, mutabakat sonucunda oluşturulan planlama etkinliği 3.4 politika belirli bir hedefe ulaşabilmek amacıyla yapılan etkinlikleri yönlendirici ilkeler ve stratejiler
Dil Planlaması neleri kapsar? Dil planlaması değişik önlemlerle dilin gelişimini etkilemeye / belirlemeye çalışır. Statü planlaması: Bir toplumda, bir özel alanda ya da belirli bir bağlamda dilin yeri Dilsel normların geliştirilmesi: Yazım, dilbilgisi, araştırma kaynaklarının geliştirilmesi, sözlük, sözlü ve yazılı dil derlemleri Derlem Planlama: Edebiyat kökenlerinin saklanması Dil edinim/eğitiminin planlanması: Anadil eğitimi, yabancı dil eğitimi, yabancı dilde eğitim Örnek diller: İrlandaca, Güney Afrika, Türkçe
Terminoloji Planlaması 3.3 terminoloji planlaması bir konu alanındaki terminolojinin geliştirilmesini, düzenlenmesini, uygulanmasını ve yayınlanmasını amaçlayan etkinlikler Bir özel alanda (bilim, teknik, sanat ya da zanaat) bilginin sunulmasıyla ilişkili ihtiyaçlara ve gerekliliklere uygun olarak iletişimin geliştirilmesi amacıyla yapılır. Özel alanın niteliklerine göre bu kapsamda yapılacak çalışmalar farklılık gösterebilir. Dilsel verilerin yanı sıra (grafik, sembol, sayı, formül gibi) dildışı öğelerin de ele alınması gerekir.
Terminoloji Politikasının Kilometre Taşları Dünya da 1979 Terminoloji alanında dünya çapındaki çalışmaları geliştirmek ve desteklemek amacıyla UNESCO tarafından Infoterm kuruldu. 2005 Terminoloji Politikaları İçin Kılavuz UNESCO 2010 ISO 29383:2010 Terminoloji Politikalarının Geliştirilmesi ve Uygulanması Türkiye de 2009-2010 TermTurk - Kültürlerarası Diyalog ve Özel İletişim için Terminoloji 2012-2014 TIPPS Terminoloji Bilgi Portalı, Politikalar ve Hizmetler
ISO 29383:2010 Terminoloji Politikalarının Geliştirilmesi ve Uygulanması AMAÇ Ulusal (yani dil temelli) veya kurumsal (yani konu ya da ticaret temelli) terminoloji çalışması için gerekli politikaların geliştirilmesi ve uygulanmasında kullanılacak ilkelerin ve yöntemlerin standardizasyonu.
Üst makamların desteği Terminoloji çalışması disiplinler, birimler ve kurumlar arası bir çalışmadır. Bu nedenle aşağıdan yukarıya doğru gelişen girişimlerin yukarıdan aşağıya doğru yönlendirilmesi ve desteklenmesi gerekir...
Hedef Gruplar Devlet kurumları (merkezi ve yerel yönetimler, dil kurumları) Ticari İşletmeler (İnsan Kaynakları, Pazarlama, Halka İlişkiler, Teknik İletişim (belge hazırlama), Terminoloji ve Çeviri Birimleri, Bilgi Yönetimi) Sivil Toplum Kuruluşları (NGOlar, IGOlar = uluslararası kuruluşlar) Proje Yöneticileri (ulusal ve uluslararası projelerde sınırlı da olsa terminoloji çalışmasına ihtiyaç duyan proje yöneticileri)
ISO 29383:2010 - İçindekiler Önsöz Giriş 1 Amaç 2 Standardın kaynakları 3 Terimler ve tanımlar 4 Dil planlaması ve terminoloji planlaması 4.1 Genel 4.2 Dil Planlaması 4.3 Terminoloji Planlaması 5 Bir terminoloji politikasının formüle edilmesi ve uygulanması
ISO 29383:2010 - İçindekiler 6 Terminoloji politikalarının hazırlanması, formüle edilmesi ve uygulanması 6.1 Genel 6.2 AŞAMA I Terminoloji politikasının hazırlanması 6.2.1 Mevcut durumun tespiti 6.2.2 Belgelerin hazırlanması 6.2.3 Farkındalık yaratılması: İlgi çekebilmek için savunma ve lobi çalışmaları 6.2.4 Kurum/kuruluş çapında bir danışma iş akışının oluşturulması
ISO 29383:2010 - İçindekiler 6.3 AŞAMA II Terminoloji politikasının formüle edilmesi 6.3.1 Genel 6.3.2 Terminoloji politikası önerisine son şeklinin verilmesi 6.3.3 Terminoloji planlamasının diğer stratejik planlama politikalarıyla koordinasyonu 6.3.4 Uygulama planı 6.3.5 Nihai politikanın sunulması ve uygulama planı 6.3.6 Nihai terminoloji politikası hakkında karar verilmesi ve uygulama planı
ISO 29383:2010 - İçindekiler 6.4 AŞAMA III Terminoloji politikasının uygulanması 6.4.1 Genel 6.4.2 Uygulamanın yönetilmesi 6.4.3 Uygulamanın operasyon ve organizasyon açısından planlanması 6.4.4 Tanıtım ve destek 6.5 AŞAMA IV Terminoloji altyapısının sürekliliği
Kurumlarda terminoloji çalışması Hedefler Bilgi yönetimi araçlarının etkisini artırmak amacıyla kullanılan terimlerin birbirleriyle uyumlaştırılması Risk faktörlerinin azaltılması (ürünlerin iade edilmesi, işyeri güvenliği) Kalite güvencesi Müşteri bağlılığı Giderlerin azaltılması
Terminoloji çalışması olmazsa... Sorun 1: Eşanlamlılar Sorun 2: Çeviri
Terminoloji nerede kullanılır? Bir özel alana ilişkin bilgiler üretiliyorsa (ar-ge) kullanılıyorsa (metin hazırlama) kaydediliyorsa (veritabanları, sözlükler) aktarılıyorsa (eğitim, öğretim) uygulanıyorsa (teknoloji, bilgi aktarımı) başka dillere çevriliyorsa terminoloji çalışmasının sonuçlarından yararlanılır. Bilgi terimsiz olmaz!
Hangi birimler yararlanır? Kurum İçinde Çeviri (ya da dil hizmetleri) Teknik metin hazırlama birimleri Pazarlama, Halkla İlişkiler, İletişim Üretim Yönetimi Ar-Ge Tasarım Tedarik ve Satış Destek ve Müşteri Hizmetleri Eğitim Hukuk Kurum Dışında Müşteriler / Tedarikçiler Harici dil / çeviri hizmeti sağlayıcıları
Profesyonel Terminoloji Çalışmasının Gerekçeleri Yüksek nitelikli metin üretimi Çeviride kolaylık BDÇ araçlarının etkinliği İçerik yönetim sistemlerinin etkinliği Kontrollü dil kullanımının etkinliği Diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliklerinde önkoşul İletişimin ve bilgi aktarımının geliştirilmesi (kurum içi ve dışı) Bilgi yönetimi için önkoşul Kurumsal dilin ve kurumsal kimliğin güçlendirilmesi Müşteri memnuniyeti ve diğerleri...
8 İlke 1. Kapsamlı bir hazırlık için yatırımdan kaçınmayın! 2. Diğer (kurumların, ülkelerin) deneyimlerden yararlanın! 3. Paydaşlarınızı da sürece dâhil edin! 4. Mümkün olduğunca birlikte çalışma anlayışı geliştirin, katılımcılığı destekleyin. 5. İnsanlara yetki verin! Sürekliliği baştan sağlayabilmek amacıyla kapasite geliştirmeye çalışın! 6. Bulunduğunuz kurumda / birimde farkındalığı artırın! 7. Gerçekçi olun! 8. Geniş düşünün (sistemli, bağlantılı)!
İlginiz için teşekkür ederim. Doç. Dr. Ender ATEŞMAN HÜTAM Hacettepe Üniversitesi Terminoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi