ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKİ EDEN FAKTÖRLER 1- SICAKLIK 2- ORTAK İYON ETKİSİ 3- ÇÖZÜCÜ ÇÖZÜNEN CİNSİ 4- BASINCIN ETKİSİ 1- SICAKLIK ETKİSİ Sıcaklık etkisi Le Chatelier prensibine bağlı olarak yorumlanır. ENDOTERMİK ÇÖZÜNME : Isı + XY 2 (k) X +2 SUDA + 2Y -2 SUDA SICAKLIK ARTIRILIRSA : Denge ürünler tarafına kayar. XY 2 katısının çözünürlüğü artar. T artar Kçç artar. X +2 ve Y -1 iyon derişimleri artar. İletkenlik iyon derişimine bağlı olarak artar. XY 2 katısının kütlesi azalır. 1 yönündeki tepkime hızı daha fazla artar. Çözelti kütlesi artar. Çözelti yoğunluğu artar. SICAKLIK AZALTILIRSA: Isı + XY 2 (k) X +2 (SUDA) + Y -1 (SUDA) Denge girenler tarafına kayar. XY 2 katısının çözünürlüğü azalır T azalır Kçç azalır. X +2 ve Y -1 iyon derişimleri azalır. İletkenlik azalır. XY 2 katısının kütlesi artar. Çözeltisi yoğunluğu azalır. Çözelti kütlesi azalır. 1
EKZOTERMİK ÇÖZÜNME: XY (k) X +2 SUDA + Y -2 SUDA + ısı SICAKLIK ARTILIRSA: XY katısı kütlesi artar. Denge girenlere kayar. T artar Kçç azalır. XY katısının çözünürlüğü azalır. X +2 Y -2 iyon derişimi azalır. İletkenlik azalır. SICAKLIK AZALTILIRSA: Denge ürünler tarafına kayar. XY katısı kütlesi azalır. T azalır Kçç artar. XY katısının çözünürlüğü artar. X +2 ve Y -2 iyon derişimi artar. İletkenlik artar. NOT Gazların suda çözünmesi ekzotermik bir olaydır. O 2(g) O 2(s) + ısı Sıcaklık arttıkça gazların çözünürlüğü azalır. Balıkların soğuk suda daha iyi yaşamalarının sebebi budur. Kolayı soğuk içmemizdeki neden budur. 2
2- ORTAK İYON ETKİSİ Doymuş bir çözeltiye çözeltide bulunan iyonlardan bir tanesinin ilave edilmesi çözünürlüğü azaltır. AgNO 3 ilavesi AgNO 3 ilave Ag + Cl - AgCl (k) Ag + (s) + Cl - (s) AgCl (k) derişim * Ag iyonlarının derişimi artırır. * Çözünürlük azalır. [Ag + ] * Denge girenler tarafına kayar. * AgCl katı kütlesi artar. Ag Cl * Cl iyon derişimi azalır. [Cl - ] * Kçç değişmez. zaman NOT ORTAK İYON ETKİSİ SUDA AZ ÇÖZÜNEN TUZLARIN ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNÜ AZALTIR ÖRNEK: a) 0,2 m lık NaBr çözeltisinde AgBr çözünürlüğü kaç mol \ l dir? b) AgBr saf sudaki çözünürlüğü kaç mol\l dir?(kçç=2.10-16 ) 3
ÖRNEK: Mg(OH) 2 katısı aşağıdaki eşit derişimli ve eşit hacimli sulu çözeltilerin hangisinde en az çözünür? A- Mg(NO 3 ) 2 B- NaOH C- MgSO 4 D- Ca(OH) 2 E- MgCl 2 3-YABANCI İYON (TUZ) ETKİSİ Çözünürlüğü az olan bir madde ortak iyon içermeyen bir elektrolit ortamında saf sudakine oranla daha çok çözünür. Aşağıdaki grafikte ortak iyon ve yabancı iyonun çözünürlüğe etkisi gösterilmiştir. Ag 2 CrO 4 çözünürlüğü 10.10-5 KNO 3 etkisi 8.10-5 2.10-5 K 2 CrO 4 etkisi Eklenen tuzun derişimi 4-BASINÇ ETKİSİ Dış basınç katı sıvıların çözünürlüğüne etki etmez. Basınç arttıkça gazların sudaki çözünürlüğü artar. 4
PH ETKİSİ Mg(OH) 2, Al(OH) 3.. bileşiklerde Ortama asit ilavesi yapılırsa : Al(OH) 3 Al +3 + 3OH - Denge ürünlere kayar. POH artar ph azalır OH azalır H artar. Çözünürlük artar. Kçç değişmez. ÇÖKELTİ OLUŞUMU- ÇÖKELME ŞARTI Pb(NO 3 ) 2 çözeltisi + NaI çözeltisi karıştırılırsa; Na + NO 3 - PbI 2 (k) Pb(NO 3 ) 2(K) Pb +2 (s) + 2NO 3 - (S) NaI (k) Na + (s) + I - (s) PbI 2 çöker 5
ÇÖKELME ŞARTI KÇÇ= Dengedeki bir sistemde iyonlar derişimi çarpımı. QÇÇ=İyonların denge derişimleri değil başlangıçtaki iyonların derişimleri çarpımıdır. İKİ ELEKTROLİT ÇÖZELTİ KARIŞTIRILDIĞINDA ÜÇ DURUM SÖZ KONUSUDUR!!! 1- QÇÇ= KÇÇ İSE ÇÖZELTİ DOYMUŞTUR. SİSTEM DENGEDEDİR. 2- QÇÇ KÇÇ DEN BÜYÜKSE ÇÖZELTİ AŞIRI DOYMUŞ ÇÖKELTİ OLUŞMAYA BAŞLAMIŞTIR. 3-4- QÇÇ KÇÇ DEN KÜÇÜKSE ÇÖZELTİ DOYMAMIŞTIR. ÖRNEK: 800 ML 0,04 M NaF çözeltisi ile 800 ML Pb(NO 3 ) 2 çözeltisi karıştırılıyor. Çökmenin olabilmesi için Pb(NO 3 ) 2 çözeltisinin derişimi en az kaç M olmalıdır? 6
ÖRNEK: K 2 CO 3 4.10-5 2L Mg(NO 3 ) 2 20 C 2L 20 C Aynı sıcaklık ve hacimde hazırlanan yukarıdaki çözeltiler karıştırıldığında çökme olmaması için K 2 CO 3 çözeltisinin derişimi en fazla kaç M olmalıdır? ÖRNEK: 0,3 M 400 ml K 2 CO 3 çözeltisiyle 1,2 m 400 ml HgCl çözeltisi karıştırılıyor. Çökme tamamlandıktan sonra çözeltide CO 3-2 iyonları molar derişimi kaç M olur? 7
ÖRNEK: Eşit hacimlerde 1.10-2 M Ba(NO 3 ) 2 ile 1.10-2 M NaF çözeltileri karıştırılıyor çökme tamamlandıktan sonra F - iyonları derişimi 2.10-2 molar olduğuna göre BaF 2 çözünürlük çarpımı nedir? ÖRNEK: 0,1 M K 2 SO 4 çözeltisi ile 0,1 M BaCl 2 eşit hacimde karıştırılıyorlar çökelmeden sonra çözeltideki Ba +2 ve SO 4-2 iyon derişimleri kaçar M dır? 8
ÖRNEK: 100 ML 2.10-2 M Ca(NO 3 ) 2 çözeltisi ile 100ml 4.10-5 M NaF çözeltileri karıştırıldığında oluşan yeni çözelti CaF 2 ye doymuş hale gelmektedir CaF 2 nin çözünürlük çarpımı kaçtır? ÖNEMLİ: KATISIYLA DENGEDE OLAN BİR TUZ ÇÖZELTİSİNE SU EKLENİRSE; CaSO 4(K) Ca +2 (s) + SO 4-2 Ca +2 SO 4-2 CaSO 4(K) * Katısıyla dengede olan doymuştur. * Eklenen su dipteki katıyıda çözer. * İletkenlik değişmez. * Çözünürlük değişmez. * Kçç değişmez * Ca +2 SO -2 4 mol sayısı artar. * Buhar basıncı değişmez. ÖRNEK: CaCl 2 katısıyla dengedeki sulu çözeltisine sabit sıcaklıkta ; 1- CaCl 2 katısı 2- NaCl katısı 3- Katının bir kısmını çözecek kadar saf su eklenmesi İşlemleri ayrı ayrı uygulanıyor. Buna göre hangilerinde Ca +2 derişimi azalır? 9
ÖRNEK: Suda az çözünen PbCl 2 tuzunun katısı ile dengedeki çözeltisine ayrı ayrı uygulanan; 1- Çözeltiyi ısıtma 2- Aynı sıcaklıkta su ekleme 3- Aynı sıcaklıkta PbCl 2 katısı ekleme İşlemlerinin hangilerinde Pb +2 iyonu mol sayısının artacağı kesindir? ÖRNEK: XY 2(K) XY 2(S) H 0 doygun çözeltisinde çözünürlüğü artırmak için; 1- Su eklemek 2- XY 2(K) eklemek 3- Sıcaklığı artırmak İşlemlerinden hangileri ayrı ayrı yapılmalıdır? 10
11