TMO NUN HUBUBAT ROLÜ PİYASALARINDAKİ 30/03/2012 1
TMO NUN TARİHÇESİ 1929 1933 1938 1939-45 1984 1993 2008 2011 2012 2
TMO NUN GÖREVLERİ Hububat piyasalarını düzenlemek, Afyon ve uyuşturucu maddelere konulan devlet tekelini işletmek, Olağanüstü hal (güvenlik) stoklarını tutmak, Gerektiğinde Bakanlar Kurulu Kararı ile diğer tarım ürünleri konusunda verilecek görevleri yürütmek ve ihtiyaç sahibi ülkelere gıda yardımında bulunmak. 3
1938 DEN GÜNÜMÜZE TMO TARAFINDAN ALIMI YAPILAN ÜRÜNLER ÜRÜN CİNSİ SUSAM KETEN TOHUMU YONCA TOHUMU KEÇİ BOYNUZU PATATES KÜSPE NEBATİ YAĞ UN KUŞ YEMİ BAKLA TARHANA MAKARNA BÖRÜLCE BUĞDAY ARPA,ÇAVDAR, YULAF MISIR,ÇELTİK PİRİNÇ AFYON SAKIZI HAŞHAŞ KAPSÜLÜ DARI SOYA KURU FASÜLYE BULGUR BEZELYE NOHUT, MERCİMEK FINDIK 4
TMO NUN MÜDAHALE ALIMI YAPTIĞI ÜRÜNLER Hububat Buğday Arpa Çavdar Tritikale Yulaf Mısır Çeltik Haşhaş 5
MÜDAHALE ALANINA GİREN ÜRÜNLERİN ÜRETİMİ Miktar Bin Ton YILLAR BUĞDAY ARPA ÇAVDAR YULAF MISIR ÇELTİK HAŞHAŞ 2005 21.500 9.500 270 270 4.200 600 12 2006 20.010 9.550 270 210 3.810 700 27 2007 17.230 7.306 241 190 3.540 650 8 2008 17.782 5.923 255 207 3.811 753 10 2009 20.600 7.300 343 218 4.250 750 31 2010 19.660 7.240 366 204 4.310 860 33 2011 21.800 7.600 379 216 4.200 900 41 KAYNAK: TÜİK 6
MÜDAHALE ALANINA GİREN BAZI ÜRÜNLERİN 2011 YILI ÜRETİM VE TÜKETİM MİKTARLARI 20 18 16 TÜRKİYE BUĞDAY ÜRETİMİ 21,8 18,5 TÜRKİYE BUĞDAY TÜKETİMİ 14 12 10 8 6 7,6 7,5 (Alım Muhafaza Dairesi Başkanlığı) 4,2 4,5 4 2 0 0,5 0,6 BUĞDAY ARPA MISIR PİRİNÇ Miktar Milyon Ton ÜRETİM TÜKETİM KAYNAK: TÜİK 7
TMO ALIM MİKTARLARI Miktar Ton YILLAR BUĞDAY ARPA ÇAVDAR YULAF MISIR ÇELTİK HAŞHAŞ 2005 4.171.303 796.027 10.977 4.821 660.985 11.899 12.403 2006 1.456.693 724.738 6.311 2.194-87.384 27.443 2007 121.968 2.755 46 - - 33.440 8.164 2008 62.933 155 - - 832.378 501 9.849 2009 3.771.313 1.293.487 48.387 4.127 183.467-31.086 2010 980.233 916.546 15.661 394 83.491-33.555 2011 814.166 167.214 1.766-47.616 11.292 40.979 KAYNAK: TMO 8
EMANET ALIM MİKTARLARI YILLAR BUĞDAY ARPA ÇAVDAR YULAF ÇELTİK MISIR YILLIK TOPLAM 1993 94.753 9.302 986 241 - - 105.282 2002 104.924 13.813 315 425 - - 119.477 2003 100.946 19.450 214 19 - - 120.628 2004 95.781 11.888 115 0 - - 107.784 2005 96.487 18.560 324 182 - - 115.553 2006 255.840 24.840 51 302 5.644 5.124 291.800 2007 578.677 29.176 1.045 102 43.085-672.078 2008 510.773 28.299 11 81 135.573 13.432 688.169 2009 281.951 101.546 - - - 79.403 462.900 2010 307.841 54.495 - - 3.329 72.991 438.656 2011 773.570 178.251 - - 3.661 128.177 1.083.659 Miktar Ton TMO, 1993 ten itibaren umumi mağazacılık kapsamında makbuz senedi düzenleyerek emanet alım yapmaktadır. 9
TMO NUN YENİ ALIM SİSTEMİ 2011 yılından itibaren fiziksel analiz yanında kimyasal analizi de esas alarak fiyatlandırma ve depolama işlemi yapılmaktadır. Protein cihazı ile rutubet, hektolitre, protein değerleri ölçülmektedir. Fiyatlandırma bilgisayar ortamında otomatik olarak yapılmaktadır. KİMYASAL ANALİZ ÖZEL CİHAZ İLE ÖLÇÜM OBJEKTİF OTOMATİK FİYATLANDIRMA 10
YENİ ALIM VE SATIM SİSTEMİ İŞLEYİŞİ ALIM FİZİKSEL VE KİMYASAL ANALİZ GRUPLANDIRMA ALIM FİYATININ SİSTEM TARAFINDAN BELİRLENMESİ ÜRÜNÜN FİZİKSEL VE KİMYASAL KALİTESİNE GÖRE STOKLANMASI SATIM DEPOLARDAN KONTROL AMAÇLI NUMUNE ALINMASI ALIM NUMUNESİNİN FİZİKSEL VE KİMYASAL ANALİZİNE GÖRE GRUPLANDIRILMASI SATIŞ FİYATININ BELİRLENMESİ SATIŞ 11
TMO DEPOLARI 0,5 MİLYON TON LİMAN SİLOSU 3,5 MİLYON TON DİĞER DEPOLAR DEPOLAMA KAPASİTESİ UZUN SÜRELİ KİRALAMA GARANTİSİ KAPSAMINDA YAPTIRILAN DEPOLAR 150 BİN TON FINDIK DEPOSU 130 BİN TON HUBUBAT DEPOSU KAPASİTE ARTIRIM HEDEFİ 1,5 MİLYON TON OLARAK BELİRLENMİŞTİR. 4 MİLYON TON 280 BİN TON 1,5 MİLYON TON
TMO İÇ SATIŞ MİKTARLARI Miktar Ton ÜRÜNLER 2010 2011 2012 BUĞDAY MAKARNALIK 31.130 180.825 - EKMEKLİK 657.323 790.375 478 ARPA 193.643 633.006 70.294 ÇAVDAR 12.230 26.908 107 YULAF 4.367 - - MISIR 105 209.570 - PİRİNÇ 13.052 10.098 1.513 KIRMIZI MERCİMEK 2.968 85 - TOPLAM 914.818 1.850.867 72.392 KAYNAK: TMO 13
TMO İHRACATI Miktar Ton YILLAR BUĞDAY ARPA MISIR 2006 667.885 407.841 159.967 2007-215.233-2008 - 29.433 2.300 2009 217.512 286.177 311.393 2010 1.189.372 499.770-2011 - - - 2012 100.000 100.000 - KAYNAK: TMO 14
TMO İTHALATI Miktar Ton YILLAR BUĞDAY ARPA MISIR PİRİNÇ MERCİMEK 2006 - - - - - 2007 229.523-340.594 - - 2008 723.578 64.249 540.443 31.000 50.831 2009 176.497 - - 19.750-2010 - - - 20.000-2011 448.272 - - - - 2012 - - - - - KAYNAK: TMO 15
MEVCUT STOK DURUMU ÜRÜNLER MİKTAR Miktar Ton BUĞDAY MAKARNALIK 255.297 EKMEKLİK 1.591.812 ARPA 570.465 ÇAVDAR 26.457 MISIR 47.267 PİRİNÇ 2.925 ÇELTİK 12.850 FINDIK 101.451 HAŞHAŞ 44.551 TOPLAM 2.653.075 KAYNAK: TMO 16
KÜRESEL BUĞDAY VERİLERİ Miktar Milyon Ton BUĞDAY 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12* Üretim 607 685 679 653 695 Tüketim 602 645 652 656 681 Ticaret 110 137 128 126 137 Devir Stoku 132 172 199 196 211 Majör İhracatçılar** 47 69 77 71 76 * Tahmin **ABD, AB, Avustralya, Kanada, Arjantin, Kazakistan, Ukrayna, Rusya KAYNAK: Uluslararası Hububat Konseyi (IGC) 17
2010/11 KÜRESEL HUBUBAT KRİZİ 2010 Haziran ının ikinci yarısından itibaren, Dünyanın önde gelen buğday üreticilerinden önce Avrupa Birliği nin bazı ülkeleri ile Kanada da, arkasından da Karadeniz havzasında (Rusya, Ukrayna, Kazakistan) yaşanan üretim yetersizliği nedeniyle dünya piyasalarında fiyatlar yükselişe geçti Uluslararası Hububat Konseyi (IGC), 2010/11 dönemi dünya buğday üretim beklentisini Mayıs ta 660 milyon ton, Haziran da 664 milyon ton açıklarken; Temmuz da bu miktarı 651 milyon ton olarak revize etti Son 130 yılın en sıcak yazını yaşayan Rusya da, Temmuz ayının sonlarına doğru 83 bölgeden 14 ünde başlayan orman yangınları 1.260 evi kül ederken, asıl ateş hububat piyasalarına düştü Rusya, iç piyasa istikrarını korumak amacıyla, 5 Ağustos 2010 da yaptığı açıklama ile 31 Aralık a kadar tüm hububat ihracatını yasakladı, sonra da ihracat yasağını 1 Temmuz 2011 e kadar uzattı Son 130 yılın en sıcak düştü. Ukrayna ise 4 Ekim 2010 tarihinden 31 Mart 2011 tarihine kadar ihracat kotası uygulamaya başladı 2009 yılında 8 milyon ton ihracat yapan Kazakistan ın ihracatı, 2010 yılında 5,6 milyon tona düştü
Kamuoyu açıklamaları ile ülkemiz stoklarının tüketimi karşıladığı belirtildi. 9 Ağustos 2010 19 Ağustos 2010 TMO NUN KRİZ YÖNETİMİ TMO ya ait 330.000 tonluk buğday ithalat kontenjanı özel sektöre devredildi. 25 Ağustos 2010 Stoklarımızdaki 334.000 ton buğday satışa açıldı. 6 Eylül 2010 Satışlarımızın 51 bin tonla sınırlı kaldığı, dolayısıyla piyasadaki ürün arzında bir sıkıntı yaşanmadığı kamuoyuna bildirildi. 30 Eylül 2010 Bakanlar Kurulu Kararı ile buğday ve yulafta % 130 olan gümrük vergisi 1.5.2011 tarihine kadar sıfırlandı. 25 Şubat 2011 Piyasaların muhtemel fiyat artışlarından olumsuz etkilenmemesi için yapılan iki ihaleyle 448.272 ton buğday ithal edildi OOcak-Şubat 2011 Haziran 2010 dan itibaren tırmanışa geçen fiyatlar, Şubat 2011 de yurtdışı piyasalarda iki katına çıkmasına rağmen uygulanan politikalar neticesinde yurtiçi fiyatlardaki artış %30 u geçmemiştir.
2011/12 DÖNEMİ SATIŞ POLİTİKALARIMIZ Kuruluşumuzca iç ve dış hububat piyasaları yakından takip edilmekte olup piyasalarda arz-talep dengesinin sağlanması ve fiyat dalgalanmalarının önüne geçilmesi amacıyla; 3 Ekim 2011 tarihinde Arpa, 1 Kasım 2011 tarihinde ise Buğday (yerli ve ithal), Çavdar ve Tritikale stoklarımız iç satışa açılmış, Ayrıca 28.02.2012 tarihinde, 100.000 ton buğday ve 100.000 ton arpa ihracat ihalesi gerçekleştirilmiştir.
AB UYUM ÇALIŞMALARI (I) Kuruluşumuzca ilgili kamu, özel sektör kuruluşları, borsalar ve sivil toplum kuruluşlarından alınan görüşler çerçevesinde hazırlanan AB mevzuatına uyumlu Hububat Alım ve Satış Esaslarına ve Çeltik Alım ve Çeltik/Pirinç Satış Esaslarına İlişkin Uygulama Yönetmelikleri, 1.6.2009 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. İlk defa 2009/10 alım kampanyasında AB kriterlerine uygun olarak yapılan alımlarda 5,1 milyon ton hububat alımı gerçekleştirilmiştir. 21
AB UYUM ÇALIŞMALARI (II) Toprak Mahsulleri Ofisinin mevcut piyasa düzenleyici görevlerine ilave olarak, Avrupa Birliğinde piyasaları düzenlemeye yönelik kurumlarda olduğu gibi özel depolama yardımı, işleme yardımı, gıda yardımı, promosyon gibi ilave görev ve yetkilerle donatılarak daha etkin bir müdahale kurumu olması yönünde çalışmalar devam etmektedir.
BUĞDAY VE UN Ülkemiz; Dünya un ihracatında 2002 yılında 12 nci sırada yer alırken; 2005 yılından itibaren, yıllara göre 1 nci ya da 2'nci sırada yer almakta, 2011 yılında Dünya Birincisi Makarna ihracatında ise İtalya dan sonra 2 nci sırada bulunmaktadır. Bulgur, irmik ve bisküvi ihracatları ile birlikte dünyanın en önemli unlu mamuller ihracatçısı konumuna gelmiştir. 23
%5,9 BUĞDAY VE UN DÜNYANIN EN FAZLA EKMEK TÜKETEN ÜLKESİ YILLIK KİŞİBAŞI EKMEK TÜKETİMİ 116 KG GÜNLÜK KİŞİBAŞI EKMEK TÜKETİMİ 319 GR TÜRKİYE DÜNYANIN 10 BÜYÜK BUĞDAY ÜRETİCİSİNDEN BİRİ ANCAK EKMEĞİN %5,9 u ÇÖPE GİDİYOR 24
%5,9 EKMEK İSRAFININ BOYUTU EKMEK İSRAFININ TÜRKİYE YE YAKLAŞIK YILLIK MALİYETİ: 1,5 MİLYAR TL BİR YILLIK UN İHRACATIMIZA BEDEL 25
EKMEK İSRAFINI ÖNLEME KAMPANYASINI BAŞLATACAKTIR BU MUAZZAM EKONOMİK KAYBIN ÖNLENMESİ AMACIYLA TARLADAN SOFRAYA, 7 DEN 70 E HERKESİN BİLİNÇLENMESİ İÇİN KALİTELİ BUĞDAYDAN İMAL EDİLEN EKMEĞİN KALİTELİ BUĞDAY ÜRETİMİNİ TEŞVİK ETMİŞTİR DAHA GEÇ BAYATLAYARAK ALIM SİSTEMİNİ BU DOĞRULTUDA GELİŞTİRMİŞ VE PROTEİN MİKTARINA GÖRE ALIM YAPARAK İSRAFI ÖNLEYECEĞİNİN BİLİNCİ İÇERİSİNDE 26
ARZ EDERİM 27