MADEN İŞKOLUNDA MESLEK HASTALIKLARI Dr. Buhara Önal ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
Meslek Hastalığı 506 s. Sosyal Sigortalar Kanunu 11. md Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir neden veya işin yürütüm koşulları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halidir.
Meslek Hastalıkları Listesi (Sağlık İşlemleri Tüzüğü 1972) A Grubu: Zararlı kimyasal maddeler ve bileşikleriyle olan hastalıklar B Grubu: Kanserojen olan ve olmayan deri hastalıkları C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklar E Grubu: Fizik etkenlerle olan hastalıklar
Sağlık İşlemleri Tüzüğü Yükümlülük süresi: Zararlı etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek en uzun süre. Maruziyet süresi:zararlı etkinin başlaması ile hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süre. Pnömokonyoz - en az 3 yıl Mesleki işitme kaybı - en az 2 yıl
Sağlık İşlemleri Tüzüğü Yüksek Sağlık Kurulu Listede olmayan hastalıklar Yükümlülük-maruziyet süreleri Bulaşıcı hastalıklar Meslek Hastalıkları Hastaneleri Meslekte kazanma gücünün kaybı Meslek hastalığı tanısı
Meslek Hastalığı Oluşumu maruziyet-sonuç ilişkisi maruziyet-cevap ilişkisi Klinik veriler, çalışma ortam verileri, bireysel hassasiyet Çalışanın çalışma ortamı ile birlikte değerlendirilmesi
Meslek Hastalığı Tanısı Meslek öyküsü: Mesleği, yaptığı iş, çalışma koşulları, çalışma ortamındaki sağlığa zararlı etmenlerin varlığı. Fizik muayene: Meslek öyküsünün ve sağlığa zararlı maddelerin etkileme olasılığı olan sistemlerin gözönüne alınması. Laboratuvar muayeneleri: İş süreçlerinde kullanılan maddelerin ve metabolitlerinin neden oldukları biyokimyasal değişiklikler. Çalışma ortamı ölçümleri: Çalışma ortamının analizi ve değerlendirilmesi.
Tedavi ve Korunma Koruyucu hekimlik hizmetleri - Çalışma çevresine ilişkin korunma önlemleri - Çalışana ilişkin korunma önlemleri İyileştirici hekimlik hizmetleri Tıbbi ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri
Koruyucu Hekimlik Hizmetleri Çalışana ilişkin korunma önlemleri İşe giriş muayeneleri Aralıklı kontrol muayeneleri Bağışıklama İlkyardım eğitimi ve yürütümü Sağlık Eğitimi
İlgili Mevzuat Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik (14/09/1990, 20635 s. RG, değ. 26/2/2000, 23976 s. RG) Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik (26/12/2003, 25328 s. RG) Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik (26/12/2003, 25328 s. RG) Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (21/02/2004, 25380 s. RG) Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (22/02/2004, 25381 s. RG)
Maden İşkolunda Meslek Hastalıkları A. Toza bağlı hastalıklar B. Gürültüye bağlı hastalıklar C. Titreşime bağlı hastalıklar D. Klimatik koşullara bağlı hastalıklar E. Basınç değişikliğine bağlı hastalıklar F. Radyasyona bağlı hastalıklar G. Madenci nistagmusu H. Psikolojik sorunlar
Toza Bağlı Hastalıklar Akciğer Toz Hastalıkları-Pnömokonyoz Çeşitli tozların solunumla alınarak akciğerlerde birikmesi ve doku reaksiyonu oluşması sonucu meydana gelen hastalık. Akciğerlerde biriken tozlarla oluşan, açık radyolojik görünüm veren akciğer hastalığı.
Pnömokonyozların oluşumu Tozun kimyasal ve fiziksel yapısı Toz partiküllerinin büyüklüğü Solunan havadaki toz yoğunluğu Maruziyet süresi Bireysel duyarlılık, farklılık
Pnömokonyoz oluşumuna göre tozların sınıflandırılması Pnömokonyoz oluşturanlar Ağır: silis tozu, asbest lifi Orta: kömür, silikatlar Minimal doku değişikliği: FeO, baryum Pnömokonyoz oluşturmayanlar Ağır: inorganik kurşun bil, berilyum Orta: pamuk, kuru ot Minimal değişiklik: çimento, mermer, tütün, odun
Silikoz Etken; serbest silis tozu 0.5-5 mikron Galeri ve tünel açılması; krom, civa, bakır, demir madeni filizi eldesi; döküm işleri; seramik ve cam sanayii; ateş tuğlası yapımı; fırın onarımı; kuvars değirmeninde çalışanlarda risk fazla
Silikoz Klinik: Nefes darlığı, öksürük, sırt ağrıları Silikoz-Tüberküloz ilişkisi Laboratuvar:Akciğer grafisinin ILO ya göre değerlendirilmesi, (SFT)? Tanı: Hastalık ve meslek öyküsü, muayene bulguları, akciğer grafisinde değişiklikler Tedavi: Spesifik tedavi yok.
Korunma Teknik korunma: Havalandırma, sulu çalışma, ikame Tıbbi korunma: İşe giriş ve aralıklı kontrol muayeneleri. İlgili mevzuat; -İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü -Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
Kömür işçileri pnömokonyozu ( KİP ) Etken; artık kömür tozu Klinik: - Basit KİP - Komplike KİP Teknik korunma Tıbbi korunma
Asbestoz Asbest tozlarına maruziyet İpliksi ve düz asbest; en çok kullanılan ipliksi gruptaki krizotil (beyaz asbest) Çapı 3 mikrondan az, uzunluğu çapın en az 3 katı olan toz parçacıkları Klinik: Öksürük ve sırt ağrıları Tanı: Akciğer grafisi+sft değişiklikleri
Gürültüye bağlı hastalıklar Gürültünün insan üzerindeki etkileri: a) Fizyolojik: İşitme duyusu kaybı, acı hissi, sinir ve dolaşım sistemleri bozuklukları, hormonal dengenin bozulması. b) Psikolojik: Rahatsızlık, huzursuzluk, uyumsuzluk, uyku bozuklukları, yorgunluk. c) İş performansını ve iş güvenliğini azaltmak.
Mesleki işitme kaybı maruz kalınan gürültü düzeyi frekansı spektrumu akustik basıncı maruziyet süresi periyodisitesi çalışma süresi içindeki dağılımı kişisel duyarlık özelliği
İşitme kayıpları a) Akustik travma Ani çok yüksek ses düzeyine maruziyet Orta kulak kemiklerinde zedelenme İletim tipi sağırlık b) Geçici işitme kaybı Gürültülü bir ortama giren ve sonra terkeden kişinin işitme kaybı c) Kalıcı işitme kaybı Yüksek şiddette gürültüye uzun süreli mesleki maruziyet
Teknik önlemler a) Kaynakta ve çevrede alınacak önlemler Gürültü ölçümü ve kontrolu İzolasyon önlemleri b) Kişiye yönelik koruyucu önlemler Gürültüye maruz kişinin tecriti İş programı - maruziyet süresini kısaltma Kulak koruyucusu kullanma
Tıbbi önlemler a) İşe giriş muayeneleri KBB ve sinir sistemi Odyometrik test b) Periyodik muayeneler Odyometrik test; 2000, 4000, 8000 Hz
Titreşim Titreşimin insan sağlığına etkisi Lokal titreşim: El ve parmaklar ile kollar Taş kırma makinaları, pnömatik çekiç veya matkap, taşınabilir testere, parlatma ve rende makinaları kullananlar. Dolaşım, sinir, kas-iskelet sistemleri Beyaz Parmak Hastalığı
Titreşim Tüm vücut titreşimi Tarımda traktör kullanımı, dokuma tezgahları, konstrüksiyon ve çimento sanayinde Klinik: Dolaşım, kas-iskelet, sindirim, üriner ve sinir sistemleri; görme bozuklukları.
a) Teknik korunma b) Tıbbi korunma Titreşim Kas-iskelet,dolaşım, sinir sistemleri hastalığı olanlar 10 yıldan fazla çalışanlarda çalışma riski 50 yaşından büyük çalışanlarda risk
Klimatik koşullar 1. Sıcak ve nemli ortamda çalışma Isı çarpması, ısı bitkinliği, ısı krampları İnsan seçimi: Oksijen alımı, yaş, vücut ağırlığı ve yüzeyi, ırk ve cins farkı, genel sağlık ve dolaşım sisteminin durumu 2. Soğuk ortamda çalışma - Raynaud Fenomeni - Mesleki deri hastalıkları
Basınç altında çalışma İnşaat, tünel ve kazı, deniz dibinde petrol ve maden arama işi Klinik: Büyük eklemler, ağır felç ve koma Tıbbi korunma -İşe giriş muayeneleri: 35 yaş üzeri, alkolikler, solunum ve dolaşım bozukluğu olanlar riskli. -Periyodik muayeneler: Tam sistemik muayene, akciğer ve sinüs grafileri.
Radyasyon Akut: Göz ve deri yanıkları ve harabiyeti Kronik: Deride ülserasyon ve kanser riski Teknik korunma: Radyasyon ölçüm aletleri, radyasyondan koruyucu malzeme kontrolu Tıbbi korunma: Düzenli radyasyon taraması -İşe giriş: deri ve mukoza hastalıkları, kronik enfeksiyonlar, görme ve işitme bozuklukları -Periyodik: Radyasyondan etkilenen sistemler
Madenci Nistagmusu Yetersiz aydınlatma koşulları Orta yaşlı veya yaşlı madencilerde Klinik: Görme alanında hareketli nesneler, baş ağrısı, dengesizlik, parlak ışıkta gözlerde duyarlık, uykusuzluk, güvensizlik Korunma:Güçlü elektrik lambaları veya iyi sabitlenmiş elektrik aydınlatması Tedavi:Büyük oranda kendiliğinden iyileşme
Psikolojik sorunlar Sıkıntı ve depresyon tabloları Tıbbi Korunma -İşe giriş muayeneleri psikolojik semptom tarama testleri -Periyodik muayeneler
BAŞARILAR... http://isggm.calisma.gov.tr bonal@csgb.gov.tr 0 312 2571690-203