KIBRIS TÜRK MİMAR VE MÜHENDİS ODALARI BİRLİĞİ ULUSLARARASI ENERJİ SEMPOZYUMU 2017 DOĞAL GAZ İLE ENERJİ ÜRETİMİ Adnan Sucuka 1
SUNUCU KİMDİR? İSİM : ADNAN SUCUKA MEZUNİYET : ODTÜ METALURJİ MÜHENDİSLİĞİ ( 1989 ) SLV - AVRUPA KAYNAK MÜHENDİSİ ( 1994 ) ODTÜ ÜST DÜZEY YÖNETİCİLİK ( 2001 ) SYNERGY UNIVERSITY M.A RETAIL MANAGEMENT ( 2016 ) ŞİRKETLER : TÜRKİYE ELEKTRİK KURUMU ( 1989 1995 ) ABB Elektrik San. A.Ş. - Satış Müdürü ( 1995 2000 ) ALSTOM POWER - Satış Müdürü ( 2000 2004 ) SIEMENS - Satış Müdürü ( 2004 2007 ) ENTEK ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş. Genel Müdür (2007 2011 ) DAMAS ENERJİ Şirket Müdürü ( 2011 - ) EKSTRAMETAL 3D Rapid Prototyping Direktörü ( 2016 - ) 2
DÜNYADA DOĞAL GAZ VAR MI? Dünyadaki toplam çıkarılabilir doğal gaz rezervi yaklaşık 2000 trilyon m3 ( 2016 ) İspatlanmış konvansiyonel doğal gaz rezervi yaklaşık 240 Trilyon m3 İspatlanmış konvansiyonel dışı doğal gaz rezervi yaklaşık 1700 Trilyon m3 Dünyanın yıllık doğal gaz tüketimi yaklaşık 3,1 Trilyon m3 İspatlanmış doğal gaz rezervlerinin tükenme süresi > 500 yıl. SONUÇ: Dünyada teorik olarak en az 500 yıl yeterli doğal gaz rezervi mevcuttur.
DÜNYADA DOĞAL GAZ YER KABUĞUNUN NERESİNDE? > 1800 m. 4
KAYA GAZI NEDİR? Kayagazı yer yerin 1800 3500 m. derinliklerinde bulunur Kalorifik değeri bilinen doğalgazın kalorifik değerinden bir miktar düşüktür Temel olarak metan gazından oluşmaktadır 5
KAYA GAZI ÇIKARILMASI TEHLİKELİ MİDİR? Şu anda bilinen kaya gazı rezervi normal doğalgaz rezervinin çok üzerindedir. Kayagazı çıkarılma teknolojisi 1960 lardan bu yana bilinmektedir, ancak 2000 li yıllara kadar uygulanmamıştr. Çıkarma teknolojisi temel olarak gaz içeren gözenekli kayaç yapının hidrolik basınç ile çatlatlmasıdır. Kaya gazına ulaşmak için 2000 metrenin üzerinde kuyu kazılması gerekmektedir. Kayanın çatlatlması için 1500 m. dolayında yatay kuyu kazılmaktadır. Çatlayan yapıdan sızan gaz toplanarak yüzeye gönderilir. Oluşturulan çatlakların kapanmaması için su ile birlikte kum kullanılmaktadır. En büyük endişe, kullanılan su ve kimyasal maddelerin içme suyu katmanını kirletmesidir. İçme suyu derinliği yer seviyesinden 300-500 m sonra bitği için olumsuz etkisinin olmadığı söylenmektedir Yine de içme suyunun kirlenmesi riski yok demek mümkün değildir, alınacak önlemler halen tartşılmaktadır. Diğer bir endişe, pasif veya aktf fay hatlarının harekete geçirilmesi ile oluşabilecek deprem riskidir. Deprem oluşturacak fayların derinlikleri 10,000 m. ve altnda olduğu için deprem oluşturabilme riski düşünülmemektedir. ABD dışında tüm ülkeler kaya gazına endişe ile yaklaşmakta, hata bazı ülkeler yasaklamaktadırlar. 6
DÜNYADA DOĞAL GAZ FİYATLARI NASIL? $ per million BTU En ucuz doğal gaz fiyatları ABD de görünmektedir. LNG kullanan Japonya da fiyatlar en pahalıdır. Avrupa birliği fiyatları ortalamadır Doğalgaz fiyatları petrol fiyatları ve USD ın değişimine göre değişmektedir. 2009 global krizinden sonra fiyatlar artmış, 2015 yılı ile birlikte petrol fiyatları ile birlikte tekrar gerilemiştir. Türkiye de şu anda doğalgaz fiyatı 200 USD/1000 m3 seviyelerindedir. LNG taşıma maliyeti yaklaşık 4-6 $/mmbtu seviyelerindedir. Kaya gazı maliyeti, normal doğalgaz maliyetinin yarısıdır. 7
DOĞAL GAZ KİRLİ BİR YAKIT MI? Fossil Fuel Emissions Levels (Pounds per Billion Btu of Energy Input) Source: U.S. Energy Information Administration, Natural Gas Issues and Trends (1998) Pollutant Natural Gas Oil Coal Carbon Dioxide 117,000 164,000 208,000 Carbon Monoxide 40 33 208 Nitrogen Oxides 92 448 457 Sulfur Dioxide 1 1,122 2,591 Particulates 7 84 2,744 Mercury 0.000 0.007 0.01 8
ORTA VADEDE HANGİ KAYNAK KULLANILACAK? ( 1 ) 9
ORTA VADEDE HANGİ KAYNAK KULLANILACAK? ( 2 ) 10
HANGİ ÖNGÖRÜ DOĞRUDUR? 11
YENİ YATIRIMLARA KİMLER KARAR VERİR? LOBİLER 2010 1990 DOĞAL GAZ LOBİSİ KÖMÜR LOBİSİ GÜNEŞ LOBİSİ NÜKLEER LOBİSİ RÜZGAR LOBİSİ 2000 1960 ÇİN LOBİSİ 12
TÜRKİYE DE DURUM NEDİR? 2016 YILI SONU YAKIT CİNSLERİ FUEL-OİL + NAFTA + MOTORİN KURULU GÜÇ MW KATKI % 30 NİSAN 2017 SONU İTİBARİYLE SANTRAL SAYISI ADET KURULU GÜÇ MW KATKI % SANTRAL SAYISI ADET 368,7 0,5 14 368,7 0,5 14 YERLİ KÖMÜR(TAŞ KÖMÜRÜ + LİNYİT + ASFALTİT) 9.842,4 12,5 29 9.872,6 12,4 30 İTHAL KÖMÜR 7.473,9 9,5 10 7.473,9 9,4 10 22.156,1 28,2 240 22.403,1 28,1 244 YENİLEN.+ATIK+ATIKISI+PİROLİTİK YAĞ 467,4 0,6 82 495,6 0,6 84 ÇOK YAKITLILAR KATI+SIVI 667,1 0,8 23 667,1 0,8 23 3.354,0 4,3 46 3.354,0 4,2 46 820,9 1,0 31 850,8 1,1 32 HİDROLİK BARAJLI 19.558,6 24,9 116 19.680,0 24,7 117 HİDROLİK AKARSU 7.122,5 9,1 481 7.238,9 9,1 487 RÜZGAR 5.738,4 7,3 148 6.008,7 7,5 153 GÜNEŞ 12,9 0,0 2 12,9 0,0 2 TERMİK (LİSANSSIZ) 82,1 0,1 33 87,8 0,1 37 RÜZGAR (LİSANSSIZ) 12,9 0,0 23 16,5 0,0 27 819,6 1,0 1.043 1.090,8 1,4 1.355 78.497,4 100,0 2.321 79.621,4 100,0 2.661 DOĞALGAZ + LNG ÇOK YAKITLILAR SIVI+D.GAZ JEOTERMAL GÜNEŞ (LİSANSSIZ) TOPLAM 13
DOĞAL GAZ İLE NASIL ENERJİ ÜRETİLİR? Doğal gaz ile enerji üretiminin en yaygın şekli kombine çevrim santralleridir. Gaz türbinleri veya gaz motorları ve buhar türbinlerinin birlikte kullanılması ile elektrik üretilir Sistemden çıkan atık ısılar KOJENERASYON amacıyla da kullanılabilir. Kojenerasyon kapsamında merkezi ısıtma, sera ısıtmaları gibi uygulamalar düşünülebilir Sistem verimliliği ( Kojenerasyon hariç ) %58 lere kadar garanti edilebilir Emre amadelikler %95-97 seviyelerindedir Yatırım maliyetleri 550 750 $/kwe dolayındadır Devreye giriş süreleri 2 yıl dolayındadır Temel olarak baz yük santralleridir 14
DOĞAL GAZ İLE ENERJİ ÜRETİLMESİNİN AVANTAJLARI NELERDİR? Baz yük santralleridir En temiz fosil yakıtlı tesislerdir Gaz motorlu veya gaz türbinli olarak küçük üretim birimleriyle kurulabilir, modüler olarak genişletilebilir Çevreye zararlı atıkları düşüktür Kojenerasyon uygulamalarına müsaittir Emre amadelikleri çok yüksektir Bakım onarım süreleri düşüktür Elektrik üretiminde yakıt maliyeti 3,5 4,0 USD/MWh dolayındadır. Toplam elektrik üretim maliyeti 4,5 5,0 USD/MWh dolayındadır Kurulma ve devreye alma süresi kısadır. 15
DOĞAL GAZ İLE ENERJİ ÜRETİLMESİNİN DEZAVANTAJLARI NELERDİR? Kıbrıs özelinde yakıt tedarik sorunu bulunmaktadır Doğalgazın depolanması mümkünse de maliyeti arttırmaktadır CO2 salınımı fosil yakıtlar içerisinde en düşük oranda olmasına rağmen, yine de fosil yakıttır. Ciddi oranda su tüketimi bulunmaktadır Yakın çevre hava sıcaklığını ve rutubetini bir miktar arttırmaktadır 16
DOĞALGAZ İLE ULAŞILABİLECEK EN YÜKSEK VERİMLİLİK NEDİR? SERAMİK FABRİKASI ÇAMUR KURUTMALI KOJENERASYON SİSTEMİ BACA ÇIKIŞI 110 0C YAKIT: 100% GAZ TÜRBİNİ VERİMLİLİĞİ: % 33 X G MWe KURUTUCUDAN KAZANILAN: %60 SIVI ÇAMUR GİRİŞİ TOPLAM SİSTEM VERİMLİLİĞİ: %93 GAZ TÜRBİNİ EGZOST ÇIKIŞI 500 0C SPREY ÇAMUR KURUTUCUSU KATI ÇAMUR ÇIKIŞI KARIŞIM HAVASI: 25 0C ELEKTRİK ÜRETİM MALİYETİ: 1,5 USD/MWh 17
SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER Doğalgaz ın rezerv kapasitesine bakıldığında orta gelecekte yine en kolay bulunabilecek bir yakıttır Çevreye en az zararlı fosil yakıttır Elektrik üretim maliyetleri makul seviyelerdedir Tüm baz ve puant elektrik ihtiyaçlarını karşılayabilir Dalgalı yüklere ve mevsimsel değişikliklere en kararlı karşılığı verebilirler İlave gaz temizleme işlemlerine ihtiyaç duymazlar Kojenerasyon ihtiyaçlarına cevap verebilirler Mevcut piyasa şartlarında en ucuz kurulum maliyetine sahiptirler Büyük yerleşim alanlarına ihtiyaç duymazlar Görsel kirlilik yaratmazlar DOĞALGAZ, ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN ORTA VE UZUN VADEDE DÜNYANIN TEK VE EN GÜVENİLİR FOSİL KAYNAKLI YAKITIDIR 18
İLGİNİZ VE SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM 19