Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 48, Haziran 2017, s

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 48, Haziran 2017, s. 435-444 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 11.05.2017 25.06.2017 Arş. Gör. Makbulenur BEKAR Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü mnurbekar@gmail.com Prof. Dr. Cengiz ACAR Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü cenland2@gmail.com BAL ORMANLARI İÇİN ÖNEMLİ OLAN BİTKİLERİN TRABZON BÖLGESİNDE İNCELENMESİ Öz Artan yapılaşma ve beraberinde gelen aşırı kentleşme ile azalan yeşil alanlar arasındaki dengenin kurulmasını ve doğru yeşil alan planlamasını günümüzde gerekli kılmaktadır. Kentlerin potansiyellerinin korunup planlanabilmesi için sürdürülebilir yaklaşımlar gerçekleştirilmektedir. Ormanlar ise bu planlamanın en önemli parçasıdır. Bal ormanları ise, ekonomik, ekolojik ve aynı zamanda estetik değeri olan ormanlar arasındadır. bu ormanların ekosisteme kattığı ekolojik ve sürdürülebilir desteklerinin yanı sıra renk, biçim, form, doku, çizgi ve çiçeklenme etkisi gibi görsel peyzaj değerleri de dikkat çekmektedir. Aynı zamanda bu bitkilerin kültürel karakteri temsil kabiliyetleri ve özgün olma düzeyleri karakteristik özellikleri arasındadır. Ülkemiz, gerek sahip olduğu çok farklı iklim ve toprak çeşitliliği sayesinde gerekse Akdeniz, Avrupa-Sibirya, İran-Turan gibi üç farklı bitki alanının kesişme noktasında bulunması nedeniyle dünyada benzerine nadiren rastlanır bir bitki çeşitliliğine sahiptir. Yapılan bu çalışmaya konu olan Trabzon, zengin bitki çeşitliliği ve orman alanları ile Türkiye nin önemli kentleri arasındadır. Bal ormanı potansiyelini düşündüğümüzde ise zengin bitki örtüsü bal ağaçlarının yetişebilmesi için önemli bir potansiyel bölgedir. Acer platanoides, Aesculus hippocastanum, Centaurea triumfettii, Cirsium arvense, Crataegus orientalis, Diplotaxis tenuifolia, Vicia sativa, Elaeagnus angustifolia, Epilobium angustifolium, Marrubium astracanicum, Robinia pseudoacacia, Rosa canina, Echium italicum ise Trabzon da yetişebilen

doğal, bal potansiyeli olan ve aynı zamanda sundukları peyzaj değerleri açısından dikkat çekici taksonlardan bazılarıdır. Yapılan bu çalışmada, literatür ve gözlem çalışmaları doğrultusunda ülkemizde doğal olarak yetişebilen orman ağaçları ve orman altı florasına örnek taksonlar verilip Trabzon için peyzaj değeri vurgulanacaktır. Anahtar kelimeler: bal ormanları, peyzaj değeri, Trabzon INVESTIGATION OF IMPORTANT PLANTS FOR HONEY FORESTS IN TRABZON REGION Abstract Today, it is necessary to establish the balance between increasing construction and decreasing green areas with overcoming urbanization and correct green area planning. Sustainable approaches are being implemented to ensure that the potentials of cities are preserved and planned. Forests are the most important part of this planning. "Honey forests" are among the forests that are economical, ecological and also aesthetic value. The ecological and sustainable support of these forests in the ecosystem, as well as visual landscape values such as color, shape, form, texture, line and flowering effect, are noteworthy. At the same time, cultural characteristics of these plants and their originality are characteristic features. Due to the very different climate and soil diversity of our country, our country has a plant variety that is rarely seen in the world due to the intersection of three different plant areas such as Mediterranean, Europe-Siberia, Iran-Turan. Trabzon, which is the subject of this study, is among the important cities of Turkey with its rich plant diversity and forest areas. We think of the honey forest potential of Trabzon, it is an important potential area for the growth of rich planted honey trees. Acer platanoides, Aesculus hippocastanum, Centaurea triumfettii, Cirsium arvense, Crataegus orientalis, Diplotaxis tenuifolia, Vicia sativa, Elaeagnus angustifolia, Epilobium angustifolium, Marrubium astracanicum, Robinia pseudoacacia, Rosa canina, Echium italicum are some of the remarkable taxa in terms of landscaping values. In this study, in the direction of literature and observational studies, we will give examples of forest trees and sub-forested taxa which naturally grow in our country and emphasize the landscape value for Trabzon. 436 Keywords: honey forests, landscape value, Trabzon 1. GİRİŞ Günümüzde ekonomik, siyasal ve teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkan artan yapılaşma, azalan yeşil alan ve beraberinde gelen ekolojik problemler özellikle kentsel ve kırsal alanlarda yaşamını sürdüren insanlar için büyük sorunlara sebep olmaktadır. Aynı zamanda hızlı kentleşme ve yapılan yanlış uygulamalarla, kentlerin tarihi dokularını kaybetmeye başladığı görülmektedir (Bekar vd, 2016). Bu sorunlar, kent içerisindeki yeşil alanların azalıp, kent yakın çevresi ve kırsal bölgelerde orman alanlarının yok olmasıyla, insanlar üzerinde yarattığı psikolojik baskılar ile daha da görünür hale gelmiştir. Bu sorunlardan dolayı insanlar doğal alan arayışına girip, artan bir yeşil alan isteğine yönelmişlerdir. Bu istekler zamanla turizm hareketlerine ve turizm türlerine yönelişi sağlamıştır. Bu yönelişler günümüzde kırsal peyzaj ve orman ürün-

leri gibi kavramlar ile karşımıza çıkmaktadır. Bu kavramların gerçekleştirilebilmesi için en önemli potansiyel alanlar ormanlardır. Ortak değerlerimiz olan ormanların, sürdürülebilir planlama anlayışı ve insanların ormanlardan beklediği değerleri göz önünde bulundurarak yönetilmesi ve tasarlanması günümüz çağdaş ormancılığının amacını oluşturmaktadır. Bu kapsamda verimli olmayan ormanların verimli hale getirilmesi sonucunda kendilerinden beklenen ekonomik, ekolojik ve sosyal fonksiyonları daha iyi yerine getirebilmesi sağlanabilecektir (BOEP 2013). Bu istekler kapsamında, orman kaynaklarının ürettiği odun hammaddesinin dışında kalan, ve çoğunlukla hizmet ya da koruma yönü ağır basan, su kalitesini arttırma, karbon tutma, toprak koruma, flora-fauna ve biyolojik çeşitliliği koruma, rekreasyon imkanları sağlama ve estetik kaygılara olan talebin artmıştır ve bu yöndeki bilinçlenmeler, multi-fonksiyonel faydalanma ilkesinin ormancılığa girmesine neden olmuştur (Özkan ve Akbulut 2014). Bu bağlamda, sürdürülebilir tasarım anlayışları ile orman alanlarının planlanması gerekmektedir. Günümüzde orman alanlarının planlanması için birçok proje ve uygulama çalışmalarında bulunulmaktadır. Bu planlar kapsamında ülkemizin en önemli sorunlarından olan ormanların kent ile entegrasyonunu sağlayabilmek en önemli hedefler arasındadır. Bu kapsamda karşımıza çıkan bal ormanları ve arıcılık günümüzün önemli sürdürülebilir ormancılık anlayışlarından bir tanesi olmaktadır. Arıcılık, arılar sayesinde yöredeki ana nektar akışı döneminde, doğada var olan bitkisel kaynaklardan nektar, polen ve propolis toplayıp bunları en ekonomik şekilde değişik arı ürünlerine dönüştürülmesini gerçekleştirmektedir (Sıralı ve Deveci 2002). Ülkemiz, gerek sahip olduğu çok farklı iklim ve toprak çeşitliliği sayesinde gerekse Akdeniz, Avrupa-Sibirya, İran-Turan gibi üç farklı bitki alanının kesişme noktasında bulunması nedeniyle dünyada benzerine nadiren rastlanır bir bitki çeşitliliğine sahiptir. Dünya arıcılık faaliyetlerinde Türkiye, ilk sıralarda yer almakla birlikte, dünyada ballı bitki tür ve çeşitlerinin %75 nin Türkiye de bulunması büyük bir doğal zenginliktir (BOEP 2013). Fakat ülkemiz kovan varlığı bakımından ilk sıralarda olmasına rağmen bal üretim verimliliğine göre çoğu ülkenin gerisinde kalmaktadır (Güngör ve Ayhan 2016). Oysa ormanlarda arıcılığın yapılması; ekonomik, ekolojik ve sosyal sonuçlarının yanında ormancılığımızın geleceği açısından da çok önemli rolü bulunmaktadır (BOEP 2013). Tüm bu potansiyeller ve faydalarının doğrultusunda, orman alanlarında arıcılık faaliyetlerinin akılcı bir şekilde yapılması, başta erozyon önleme ve biyolojik çeşitliliğin devamlılığı olmak üzere yöre halkının kalkındırılması ve bölge ekonomisinin gelişimi açısından birçok ekolojik, sosyal ve ekonomik yarar sağlayacaktır. Türkiye nin sahip olduğu orman kaynaklarının sürdürülebilir bir şekilde, koruma-kullanma ilkesi doğrultusunda çağdaş bir anlayışla planlanma çalışmalarında odun hammaddesi üretim ekseni genişletilerek arıcılık çalışmaları gibi birçok fonksiyon da planlama aşamasında dikkate alınmalıdır (Güngör ve Ayhan 2016). Bal Ormanları İçin Önemli Olan Bitkilerin Trabzon Bölgesinde İncelenmesi konulu bu çalışmada, bal üretim imkânı sağlayan bitkiler peyzaj değeri açısından incelenecektir. Yapılan bu çalışmalar doğrultusunda, Trabzon ilinin bölgedeki ve ülkedeki önemi esas alınacaktır. Elde edilen ekolojik, ekonomik ve estetik bulgular çerçevesinde yöre ve ülke faaliyetleri açısından önemli peyzaj değeri olan ballı bitki önerilerinde bulunacaktır. Bu öneriler sayesinde yapılacak olan bal ormanı projelerinde yöre ormancılığına ve arıcılığına katkı sağlanırken, sahip olduğu peyzaj değeri açısından estetik, ekolojik ve ekonomik değeri olan bal ormanları oluşturulacağı umulmaktadır. 437

2. ARI, ARICILIK ve ORMAN İLİŞKİSİ Arılar; Hymenoptera (Zar kanatlılar) takımında, Apidae familyasının Apis cinsini oluşturan böceklerdir. Yeryüzünde 25.000 kadar tanımlanmış arı türü bulunmaktadır. Balarısı (Apis mellifera) dışındaki türler yabanarıları olarak bilinmektedir. Ancak Apis mellifera dışında yeryüzünde 10 civarında daha balarısı türü mevcuttur ve bunlar Uzak Doğu ülkelerinde bulunmaktadırlar. Ülkemizin iklim koşulları, topografik yapısı ve yeryüzündeki konumu bitki örtüsünü ve buna bağlı olarak diğer canlıları çeşitli ve bol kıldığı gibi, arı faunasının da çok zengin olmasına imkân sağlamaktadır (BOEP 2013). En genel tanımıyla ise arı, bir böcek türüdür. Zar kanatlılar takımının üyeleridirler. Zar kanatlıların özelliği; içinde enine ve boyuna damarcıklar bulunan ve iki çift saydam zar şeklinde kanatlarının olmasıdır. Vücutları yumuşak yapıdaki yoğun bir kıl örtüsüyle kaplıdır (HBÜOP 2012). Bal; bal arıları tarafından nektar (çiçek balı) ve bal çiçeğinden (salgı balı) üretilen bir gıdadır. Ülkemizde salgı balı olarak Çam balı, çiçek balı olarak ise; daha fazla kestane, ıhlamur, orman gülü (deli bal), kekik, narenciye, pamuk ve ayçiçeği balları üretilmektedir. Bal ihracatının neredeyse tamamını oluşturan çam balı ile kestane, ıhlamur, orman gülü ballarının tümü, yayla ve kekik ballarının ise büyük kısmı ormanlardan üretilmektedir (HBÜOP 2012). Balarısı da dâhil olmak üzere, arıların direkt yararları kültür bitkilerinde tozlaşmayı gerçekleştirmelerinin ötesinde, belki de en önemli işlevleri, doğada çeşitli yabani bitkilerin tozlaşmasını yapabilmesine imkân sağlamalarıdır. Ayrıca arılar, birçok bitki türünün soylarını devam ettirmelerine, yeryüzüne yayılmalarının sağlanmasına ve bu bitkilerle topluluk oluşturan diğer bitkilerin de idamelerine yardımcı olmaktadırlar. Bununla birlikte arılar bitkilerin gıda, barınak, yuva yapma yeri olarak kullanan değişik gruplara mensup binlerce hayvanın yaşamlarını sürdürmelerine olanak hazırlarlar. Sağladığı tüm bu yararların biyolojik çeşitliliğin devamını sağlarken, erozyonun önlenmesi, yaban hayatın devamlılığı, biyolojik çeşitliliğin korunması gibi, özellikle ülkemiz için hayati önem arz eden bir işlevi çoğu kez insanoğlunun haberi olmadan yerine getirmektedirler (Özbek 2002; YBÜOP 2006). Eckert (1993), Bal arısının 11,3 km mesafeye kadar gidebildiğini ancak 800 m ye kadar olan uzaklıkta yoğun olarak çalıştığını belirlemektedir. Peer (1955), bal arısının başarılı çalıştığı azami mesafeyi 5 6 km olarak vermekte ve çoğunlukla 4 km de yoğunlaştığını vurgularken, Lecomte (1960) (YBÜOP 2006 dan alınmıştır), balarısının mecbur kalmadıkça 600 m.den daha uzaklara gitmeme eğiliminde olduğunu kaydetmektedir (HBÜOP, 2012). 438 3. ÇALIŞMA ALANI ve YÖNTEM Çalışma alanı Çalışmanın ana materyalini oluşturan, Trabzon zengin bitki örtüsü ve çeşitliliği ile ülkemizin oldukça önemli kentleri arasındadır. Yazları serin ve kışları ılık, her mevsim yağışlı geçen Trabzon oldukça gür bitki örtüsüne sahiptir. Kentin bu potansiyelleri doğrultusunda; sahip olduğu peyzaj değerleri, yörenin doğal ve kültürel karakterini temsil kabiliyetleri, tercih yoğunlukları, özgün olma düzeyleri gibi faktörler göz önüne bulundurularak önerilerde bulunmuştur. Yaklaşık genel alanı 388ha olan Trabzon un 192ha orman alanı bulunmaktadır (OGM 2017). Bu orman alanlarının 13.842ha alanı Şalpazarı nda olmakla birlikte, 13.277ha alan ile onu Akçaabat ve 12.590ha ile Tonya izlemektedir (OGM 2017b). Bu kadar zengin bir floristik alana sahip olan Trabzon, sürdürülebilir orman planlamalarında ülkemizin önemli potansiyelleri arasındadır Çalışma alanını, Trabzon kenti farklı yapı ve karakterdeki orman alanlarına uygun potansiyel bölgeler oluşturmaktadır (Şekil 1).

Yöntem Şekil 1.Trabzon haritası Araştırmada inceleme, gözlem, literatür çalışması, analiz ve değerlendirme aşamalarından oluşmaktadır. Çalışma konusuyla ve alanla ilgili daha önceden yapılmış çeşitli kaynaklardan literatür taranmıştır. Çalışmanın sonunda elde edilen bilgi ve bulgular doğrultusunda Trabzon un peyzaj nitelikleri, bu peyzajlara bağlı olarak yapılabilecek bal ormanları için, bu değerlere uygun bitki önerilerinde bulunmuştur. Bu bitkilerin, Trabzon da yetişebilen doğal bitkilerimizden renk, biçim, form, doku, çizgi, koku ve çiçeklenme etkisi gibi görsel peyzaj değerlerinin yanında doğal ve kültürel karakterini temsil kabiliyetleri, tercih yoğunlukları, özgün olma düzeyleri araştırılmıştır (Şekil 2). Tüm bu elde edilen veriler ışığında bal ormanlarına işlevsel ve estetik kullanım önerileri sunulmuştur 439 4. BULGULAR Şekil 2. Bal potansiyeli olan bitkilerin seçim kriterleri Trabzon un genel özellikleri Batıdan Giresun, Güneyden Gümüşhane ve Bayburt illeri, güneydoğudan Erzurum, doğudan Rize ile çevrili olan Trabzon Karadeniz Bölgesi'nde Doğu Karadeniz Bölümü sınırları içerisinde bulunmaktadır (Şekil 1). Trabzon ilinin Karadeniz'e paralel olan kıyı güzergâhı yaklaşık 135 km kadardır (Doğanay 2005). Dağların kıyıya paralel uzandığı Doğu Karadeniz Bölgesi kıyı güzergâhında kıyıları fazla girintili çıkıntılı olmamakla birlikte, bir iki yer dışında yüksek ve hemen her yerde falezli kıyı özelliği gösterir. Kıyıda, özellikle Hopa Sarp arasında falezlerin yüksekliği 20-30 metreden fazladır (Güçlü 2010).

Morfolojik özellikleri Trabzon, ilinin en temel yeryüzü şekilleri; güney bölümünde yer alan su çizgisi boyunca Doğu- Batı doğrultusunda uzanan dağlık alanlardır. Bu alanların ana akarsuyun kolları arasına ve Kuzeye doğru sokulan ve gittikçe alçalan tepelik sahalar ile mevcut yapının oluşmasını sağlayan önemli dış etmenlerdir. Bunlar etmenler, Solaklı, Yomra, Değirmendere, Sera, Kalenima, Foldere gibi akarsuların oluşturduğu vadiler ve deltalardır (URL-3) (Şekil 3). Şekil 3.Trabzon morfolojik özellikleri (Google earth) İklim özellikleri Genel olarak, ilde Karadeniz iklimi hâkimdir (URL-2). Trabzon iklim özelliği olarak Doğu Anadolu Bölgesinin karasal iklimi ile Karadeniz Bölgesinin nemli iklimi arasında bir geçiş özelliği niteliğindedir. Bölgede genellikle yaz ayları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçer. Özellikle dağlarının kıyıya paralel uzanmasından dolayı kuzey ve güney yamaçlarda belirgin iklim farklılıkları görülmektedir (Kadıoğlu, Y., 2006; Acar vd, 2016). Senelik yağış miktarı 730 mm ile 1680 mm arasında değişir ve merkez ilçede yıllık ortalama 3 gün kar yağar ve 7 günü karla kalır. Senenin 140 günü yağışlı geçer (URL-1). Aynı zamanda Trabzon iklimi karadan ve denizden gelen meltem rüzgârlarının kuzey ve güney yönlü olan rüzgârların etkisi altına girmekle birlikte deniz kıyısına yakın olan yerlerde güney ve güneybatıdan esen rüzgârların etkisine daha çok rastlanmaktadır (URL-2). Ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu ay Ağustos olurken, Ocak ayı sıcaklığın en düşük olduğu aydır. Ortalama yağışlı gün sayısı Ocak ayı ve güneşlenme süresi 7.1 ile en yüksek ay Haziran olmaktadır (MGM 2017) (Şekil 4). 440 Doğal bitki örtüsü özellikleri Şekil 4. Meteoroloji Genel Müdürlüğü Trabzon istatistikleri Doğu Karadeniz Bölgesinde Melet ırmağından doğuya doğru uzanan kıyı kesimi ile 700-800 m. arasında yayılış gösteren, nemcil ağaç ve ağaççık türlerinden oluşan orman formasyonu Kolşik flora olarak adlandırılan floristik özellik hâkimdir. Bu flora alanı, Kafkas dağlarının güney

yamaçları boyunca da devam etmektedir. Kolşik flora, 700-800 m den sonra özelliğini kaybeder ve yerini karışık ile iğne yapraklı ormanlara bırakır. Nemcil bitki türleri bakımından çok zengin olan Kolşik florasında en yoğun olarak Alnus glutinosa subsp. barbata (sakallı kızılağaç) bulunmaktadır. Bu florada, Quercus petraea (sapsız meşe), Quercus hartwissiana (ıstranca meşesi), Quercus pontica (doğu karadeniz meşesi), Fagus orientalis (kayın), Picea orientalis (ladin), Abies nordmanniana (göknar), Pinus sylvestris (sarıçam), Ulmus sp. (karaağaç), Acer cappadocicum (beşparmak akçaağaç), Acer trautvetteri (kayın gövdeli akçaağaç), Fraxinus sp. (dişbudak), Salix sp. (söğüt), Tilia rubra (ıhlamur), Diospyros lotus (küçük meyveli Trabzon hurması), Populus tremula (titrek kavak) en çok görülen ağaç türleridir (Günal 2013, Acar, 2017) (Şekil 5). Quercus petraea Fagus orientalis Picea orientalis Abies nordmanniana Pinus sylvestris https://tr.pinterest.com/pin/54753 9267182258364/ https://tr.pinterest.com/pin/45458 277468724099/ https://tr.pinterest.com/pin/563 301865868266537/ http://www.agaclar.net/forum/igneyaprakli-agaclar/392.htm https://tr.pinterest.com/pin/33544787 2219453277 Salix sp. Populus tremula Tilia rubra Acer cappadocicum Diospyros lotus 441 https://tr.pinterest.com/pin/awn8 jgbrkt3f6vniacpcti6odiousvzx4lk j2phswdhqthbuewys22i/ https://tr.pinterest.com/pin/54043 2024006443180/ https://tr.pinterest.com/pin/402 50990400004614/ https://tr.pinterest.com/pin/31722236748 8603605/ https://tr.pinterest.com/pin/39441687 9840361331/ Şekil 5. Trabzon florasında en çok görülen ağaç türleri Bol yağış alan Trabzon da gür bir bitki örtüsü bulunmaktadır. Ormanlara 2300 m yüksekliğe kadar rastlanıp, doğusunda geniş çay bahçeleri bulunur. İl topraklarının % 45 i orman, % 33 ü ekili-dikili alanlar ve geri kalanlar ise çayır ve meralardan ibarettir (URL-1). Aynı zamanda bu flora ağaççık veya çalılardan oluşan zengin bir orman altı formasyonuna sahiptir. Özellikle mor, sarı ve beyaz renkli olaran orman gülleri; Rhodondron ponticum, Rhodondron luteum, Rhodondron ungernii yaygındır. Ayrıca, Buxus sempervirens (şimşir), Vaccinium arctostaphylos, Vaccinium myrtillu (çay üzümü), Daphne pontica (dafne), Mespilus germanica (muşmula), Ostrya carpinifolia (gürgen yapraklı kayacık), Euonymus latifolia, Euonymus europea (papaz külahı), Ilex aquifolium, Ilex colchica (çoban püskülü), Ligustrum vulgare (kurtbağrı), Rubus fruticosus (böğürtlen), Viburnum sp. (kartopu), Ruscus aculeatus (yabani mersin), Crataegus monogyna (geyik dikeni), Sorbus torminalis (üvez), Laurocerasus officinalis (karayemiş), Frangula alnus (barut ağacı), Rosa cannina (yabani gül), Rhus coriaria (sumak), yabani Malus silvestris (elma), Viburnum orientale (kartopu), Hedere helix, Hedera colchica (orman sarmaşığı), Lonicera caucasica (hanımeli), Cornus sanguinea, Cornus mas (kızılcık) çok rastlanan türlerdir (Günal 2013). 5. TRABZON DA DOĞAL OLARAK YETİŞEBİLEN PEYZAJ DEĞERİ YÜKSEK BALLI BİTKİLER Bal potansiyeli olan, Trabzon da yetişebilen doğal bitkilerimizden renk, biçim, form, doku, çizgi, koku ve çiçeklenme etkisi gibi görsel peyzaj değerlerinin yanında doğal ve kültürel karak-

terini temsil kabiliyetleri, tercih yoğunlukları, özgün olma düzeyleri araştırılarak Tablo 1 deki bitkiler seçilmiştir (BOEP 2013; HBÜOP 2012) (Tablo 1). Tablo 1. Trabzon da yetişebilen peyzaj değeri olan ballı bitkiler Latince İsim Türkçe İsim Çiçeklenme Dönemi Renk Yaşam Formu Yükseklik Nektar Üretim Potansiyeli Acer platanoides Çınar Yap. Akça. Mart-May Ağaç 500-1900 Minör Acer campestre Ova Akçaağacı Nis-May Çalı 0-1600 Minör Aesculus hippocastanum At Kestanesi Nis-May Ağaç 150-1000 Eser Arbutus andrachne Sandal Ağacı Mart-May Çalı 0-800 Domi. Arbutus unedo Kocayemiş Mart-May Çalı 0-800 Domi. Calluna vulgaris Süpürge Çalısı Ağu-Eki Çalı 150-1000 Domi. Castanea sativa Kestane Haz-Tem Ağaç 30-1500 Domi. Centaurea solstitialis Zerdali dikeni Haz-Ağus Otsu 0-1900 Sekon. Centaurea triumfettii Peygamber Çiçeği May-Ağus Otsu 500-3500 Sekon. Cirsium arvense Devedikeni May-Ekim Otsu 30-2100 Domi. Cistus sp. Güneş gülü Mayıs-Haz Çalı 0-1000 Yok Cornus mas Kızılcık Nisan-May Ağaçcık 20-1500 Minör Crataegus orientalis Doğu Akdikeni May-Tem Ağaçcık 750-2240 Sekon. Crataegus microphylla Adi Alıç Nisan-Haz Çalı 20-450 Sekon. Duacus carota Yabani Havuç Haz-Eyl Otsu Domi. Diospyros kaki Trabzon hurması Haziran Ağaç -1--1 Domi. Diospyros lotus Trabzon hurması May-Haz Ağaç 50-1100 Sekon. Diplotaxis tenuifolia Yabani şebboy Mart-May Otsu 0-1100 Domi. Echium italicum Engerekotu May-Ağus Otsu 0-1950 Domi. Echium plantagineum Sığırkuyruğu Mart-Eylül Otsu 0-2400 Domi. Elaeagnus angustifolia İğde Nisan-Haz Çalı-ağaç 0-3000 Minör Epilobium angustifolium Yakıotu Haz-Ağu Otsu 650-3050 Sekon. Erica arborea Ağaç Fundası Mart-Tem Çalı 0-900 Domi. Juglans regia Ceviz Mayıs Ağaç 0-1550 Lamium amplexicaule Ballıbaba Şubat-Kas Otsu 3-2770 Sekon. Laurocerasus officinalis Karayemiş Nisan-Haz Çalı-ağaçcık 20-2000 Eser Laurus nobilis Defne Mart-May Çalı-ağaç 0-1200 Eser Ligustrum vulgare Kurtbağrı Haziran Çalı 0-1500 Eser Lonicera caucasica Hanımeli May-Tem Çalı 500-2790 Sekon. Lythrum salicaria Kırmızı hevhulma Haz-Tem Otsu 100-2000 Sekon. Marrubium astracanicum Boz ot May-Eylül Otsu 950-3200 Sekon. Medicago sativa Yonca Nisan-Eyl Otsu 0-2500 Domi. Morus alba Dut Mayıs Ağaç -1--1 Yok Paliurus spina Karaçalı May-Tem Çalı Domi. Phillyrea latifolia Kesme Mart-May Çalı-ağaçcık 10-1350 Yok Phlomis russeliana Balık otu, May-Eylül Otsu 300-1700 Pistacia terebinthus Çitlembit Mart-May Çalı-ağaçcık 0-0 Yok Amygdalus communis Badem Ocak-Mart Ağaç Minör Pyracantha coccinea Ateşdikeni Nisan-Haz Çalı 30-1800 Eser Rhododendron ponticum Orman gülü Mart-Ağus Çalı 0-2100 Domi. Robinia pseudoacacia Yalancı akasya Haziran Ağaç 1000-180 Domi. Rosa canina Kuşburnu May-Tem Çalı 30-1700 442

Rubus idaeus Böğürtlen May-Tem Çalı 900-2200 Domi. Salix sp. Söğüt Şubat-May Ağaçcık 700-1830 Domi. Salvia sp. Adaçayı Mart-Ağus Otsu 1500-180 Domi. Senecio vulgaris Kanaryaotu Mart-Ağus Otsu 0-700 Sekon. Tilia sp. Ihlamur Haz-Tem Ağaç 0-800 Domi. Taxus baccata Porsuk Nisan-May Ağaç 1000-190 Yok Thymus praecox Kekik May-Ağus Otsu 1600-360 Domi. Vicia sativa Fiğ Mart-Haz Otsu 0-1600 Minör 6. SONUÇ VE ÖNERİLER Kullanışlı, estetik ve ekolojik mekânlar oluşturmak peyzaj mimarlarının çalışmalarında ana hedeftir. Yapılan orman alanlarını koruma, yeniden planlama ve kullanım çalışmalarında estetik, ekonomik ve ekolojik kaygıları sentez halinde düşünmek gerekmektedir. Her mevsim kullanılabilir ormanlar ve mevsimlere göre değişik potansiyellerde ormanlar günümüzde birçok turiste ev sahipliği yapmaktadır. Ülkemiz biyoçeşitlilik açısından oldukça verimli bir güce sahiptir. Ne yazık ki, sahip olduğu potansiyel ve gücüne göre üretim konusundaki değerlendirmeleri göz önüne aldığımızda potansiyellerinden yeterince faydalanmadığı ortaya çıkmaktadır (Güngör, Ayhan 2016). Özellikle nektar üretim potansiyeli yüksek ve çiçeklenme özellikleri olan Robinia pseudoacacia, Tilia sp., Castanea sativa, Arbutus unedo gibi türler ile birlikte hem bal verimi potansiyeli yüksek hem de renk, doku, form gibi görsel özellikleri ile bütünlük sağlayabilecek türler birlikte kullanılmalıdır. Trabzon ili potansiyellerinin değerlendirilmesi ve sürdürülebilir peyzaj çalışmaları için adımlar atılmalıdır. Bal ormanı potansiyeli yüksek olabilecek nitelikteki alanlar seçilip öncelik verilmelidir. Sonuç olarak; Trabzon, bal ormanları için önemli peyzaj değeri olan bitkilerin çiçeklenme dönemlerini, yetişebilme ortamı özellikleri ve yaşam biçimini gösteren verilerin bal ormanları ve yapılacak olan bilimsel çalışmalar için önemli bir veri tabanını oluşturacak olması bu çalışmanın hedeflenen sonucudur. Öneriler bu türler doğrultusunda, morfolojik özellikleri ve bu özellikleri sergilediği dönemler belirlenerek yapılacak planlamalar ile bal ormanlarının her mevsim sahip olabileceği farklı görüntüler oluşturulmuş olacaktır. Bu şekilde de bal ormanlarının her mevsim turizm amaçlı kullanımı ve cazip alanlar olması sağlanmış olacaktır. Sağladığı işlevsel fonksiyonlarını destekleyecek şekilde, estetik özelliklerini de arttıracak fonksiyonları olacaktır. Aynı zamanda bunlara ek olarak ekolojik bir çok faydası olan bal ormanları sayesinde, toprak kaymaları azalacak, orman ağaçlarının kullanımı teşvikiyle ormanlar yok olmayacaktır. Doğayla uyumlu koruma ve kullanım kavramları sağlanmış olacaktır. Tüm bu veriler doğrultusunda tasarlanan ve tasarlanacak alanlar ekonomik, ekolojik ve estetik açıdan ülkeye ve kent halkına olumlu etkiler bırakacağı ön görülmektedir. 443 KAYNAKLAR Acar, Cengiz, (2017), Kentsel Ekoloji Ders Notları, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü Lisansüstü Ders Notları. Acar, Cengiz; Kahveci, Hilal; Gel, Aslı Gözde; Güneroğlu, Nilgün, (2016), Kış Peyzajları: "Zigana Dağı Örneği", International Winter Cities Symposium, 10-12 Şubat 2016, Atatürk Üniversitesi, s. 1052-1066, Erzurum.

Bekar, Makbulenur; Pulatkan, Müberra; Güneroğlu, Nilgün, (2016), Tarihi Bir Sokak Analizi; Trabzon Orta Mahalle Örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(44), 34-42. BOEP, (2013), Bal Ormanı Eylem Planı 2013-2017, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/yayinlar/bal%20orman%c4%b1%20eylem%20p lan%c4%b1%20%282013-17%29.pdf Doğanay, Serkan, (2005), Trabzon da Çay Tarımının Coğrafi Esasları, Doğu Coğrafya Dergisi, 11 (16), 89-111 Doğanay, Serkan, (2005), "Trabzon İlinde Fındık Tarımı." Doğu Coğrafya Dergisi, 233-252 Güçlü, Yüksel, (2010), Doğu Karadeniz Bölümü Kıyı Kuşağında İklim Konforu Şartlarının Kıyı Turizmi Yönünden İncelenmesi, Coğrafi Bilimler Dergisi, 8 (2), 111-136 Günal, Nurten, (2013), "Türkiye de İklimin Doğal Bitki Örtüsü Üzerindeki Etkileri." Acta Turcıca Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Online Thematic Journal of Turkic Studies, 5(1), 1-22 Güngör, Ersin; Ayhan, Akif Burak, (2016), "Bartın Yöresi orman kaynaklarının bal üretim potansiyeli ve ekonomik değeri." Türkiye Ormancılık Dergisi 17.1, 108-116. HBÜOP, (2012), Hemşin Bal Üretim Ormanı Projesi, Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü, https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/dokumanlar/hem%c5%9fin%20%c3%96rnek%2 0Bal%20Orman%C4%B1%20Projesi.pdf Meteroloji Genel Müdürlüğü, (2017), https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceleristatistik.aspx?m=trabzon (erişim 05.05.2017) Orman Genel Müdürlüğü, (2017a), https://www.ogm.gov.tr/sayfalar/ormanlarimiz/illere-gore- Orman-Varligi.aspx, (erişim 05.05.2017) Orman Genel Müdürlüğü, (2017b), http://trabzonobm.ogm.gov.tr/trabzonoim/lists/ Orman- Varligi/AllItems.aspx?View={5850399c-6aed-4a49-82ca- 5d8d61df19d5}&SortField=_x0130 x015f_letme_x0020 x015e&sortdir=asc (erişim 05.05.2017) Özbek, Hikmet, (2002), "Arılar Ve Doğa", Uludag Bee Journal, 22-25 Özkan, Zafer Cemal; Akbulut, Sefa, (2014), Ormancılık Uygulamaları I Dersi, Orman Botaniği Ders Notları Sıralı, Recep; Metin, Deveci, (2002), "Investigation of the important bee (Apis mellifera L.) plants in Thrace Region." Uludag Bee Journal 2(1), 17-26. YBÜOP, (2006), Yığılca Bal Üretim Ormanı Projesi, http://www.dagem.duzce.edu.tr/ Doku- manlar/2fe56c64-b78f-41d4-a4cb- 6f158a0acf5f_Calistay_Sunum_11.%20M.KEKECOGLU.pdf URL-1, http://www.cografya.gen.tr/tr/trabzon/iklim.html URL-2, http://www.iklim.gen.tr/trabzon-iklimi.html URL-3, http://www.artvinliyiz.net/threads/139-trabzon-morfolojik-%c3%b6zellikleri 444