Özel Bir Hastanede Hemşireler Çalışma Zamanlarını Nasıl Kullanıyorlar? Doç. Dr. Dilek Ekici* Uzm. Hem. Emel Gürçay** *Gazi Üniversitesi, SBF, Hemşirelik Bölümü **Güven Hastanesi, Hemşirelik Hizmerleri Direktörü (araştırmanın yapıldığı dönemde)
Genel Bilgi Birçok yönetici hemşire, servislerde çalışan hemşirelerin zamanlarını nasıl kullandıklarıyla ilgili fazla bilgiye sahip değildir. İş örneklemesi yöntemi, hemşirelerin çalışma zamanlarını nasıl kullandıkları, bakıma ve servisle ilgili işlere ne kadar zaman ayırdıklarının belirlenmesinde kullanılır.
Araştırmanın Amacı Bu araştırma özel bir hastanede çalışan hemşirelerin gündüz vardiyasında (07:00-19:00) çalışma saatlerini nasıl kullandıklarını, direct ve indirect hasta bakımına ne oranda zaman ayırdıklarını ve hastalara ayrılan direct hasta bakım uygulamalarının içeriğinin nelerden oluştuğunun belirlenmesi amacıyla, iş örneklemesinden yararlanılarak, tanımlayıcı olarak planlanmıştır.
Yöntem Veri toplama aracı: Hemşirelerin servislerde yaptıkları işlemler, literatürden yararlanılarak, direk hasta bakım işlemleri, indirekt hasta bakım işlemleri, servisle ilgili işlemler ve kişisel işlemler şeklinde (180 işlem) kuruma özgü sınıflandırılmıştır. Direkt hasta bakımı işlemleri (toplam 123 işlem) İndirekt hasta bakımı işlemleri (toplam 28 işlem) Servis işlemleri (toplam 23 işlem) Kişisel işlemler (toplam 6 işlem)
Yöntem Veri toplanan yerin özellikleri Servislerde 07:00 19:00 (gündüz vardiyası) ile 19:00 07:00 (gece vardiyası) olmak üzere iki vardiya çalışılmaktadır. Gözlemler gündüz vardiyasında yapılmıştır. Servisin sorumlu hemşiresi hasta bakım sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu nedenle gözleme dahil edilmemiştir.
Yöntem Pilot çalışma: İş örneklemesi pilot çalışması için 80 ön gözlem yapılmış ve hemşirelerin direkt hasta bakımına %45 oranında zaman ayırdığı belirlenmiştir. gözlem sayısı formülden yararlanarak hesaplanmıştır. n p(1 2 p)
Yöntem Gözlem sayısı hesabı Hemşirelerin direkt hasta bakımına %95 güvenlik düzeyinde ±5hata payı (±5% (σ=2,5)) ile %45 oranında zaman ayırdığı varsayıldığında, gözlem sayısı 990 olarak belirlenmiştir. n=0,45(1-0,45)/(2,5) 2 =990 gözlem
Yöntem Gözlem zamanlarının hesabı Gündüz her vardiya 12 saat, 720 dakikalık süre 20 şer dakikalık 36 devreye bölünmüş ve rasgele sayılar tablosundan her servis için ayrı ayrı sütun seçilerek gözlemler gerçekleştirilmiştir.
Yöntem Gündüz Yapılan Gözlemler İş örneklemesi için 10.01.2011 ile 16.02.2011 tarihleri arasında tüm servislerde (10 servis) 483 hemşire günü, toplam 16.701 gözlem yapılmıştır. Elde dilen veriler %95 güvenlik düzeyinde analiz edilmiş olup duyarlılık oranları %3-5 oranında değişmektedir.
Bulgular Tablo 1: Gündüz vardiyasında çalışan hemşirelerin servislere göre çalışma zamanlarının yüzde (%) dağılımı A1 A2 A3 A4 Acil B1 B3 B4 B5 D8 Doğrudan 50 46 48 36 57 40 51 40 45 48 Dolaylı 18 23 20 25 11 22 21 22 18 23 Servis 16 16 18 18 12 13 12 12 14 11 Kişisel 16 15 14 21 20 25 16 26 23 18 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Hemşirelerin serviste yatan hastalara ayırdıkları zamanı doğrudan ve dolaylı hasta bakım süresi olarak ele alırsak, zamanlarının %65 ve %70 ini (7 saat 48 dk ile 8 saat 24 dk) doğrudan ve dolaylı hasta bakımına ayırmaları; %15-20 sini (1 saat 48dk ile 2 saat 24 dk) kişisel işlere ayırmaları, zamanlarını etkin ve verimli kullandıklarını göstermektedir.
Yüzde Hemşirelerin Çalışma Zamanlarının Dağılımı 60 Gündüz Vardiyası 50 40 30 20 Doğrudan hasta bakımı Dolaylı hasta bakımı Servisle ilgili işler Kişisel gereksinimler 10 0 A1 A2 A3 A4 ACİL B1 B3 B4 B5 D8
Tablo2: Gündüz vardiyasında hemşirelerin doğrudan hasta bakımına ayırdıkları zamanın karşılaştırması Gündüz A1 A2 A4 D8 Acil B1 B3 B4 B5 Hasta İle İletişim 5 4 2 9 3 5 5 5 5 Beslenme 0 0 0 0 0 1 4 0 0 Hasta Hijyeni 3 1 1 2 0 1 20 2 1 Boşaltım 1 1 1 0 2 4 1 5 6 Tedavi Uygulamaları 26 36 11 23 48 25 22 28 30 Hastanın Hareket Ettirilmesi 6 5 3 3 2 7 5 7 5 Vital Bulgular 28 28 27 36 22 26 19 25 27 Laboratuar İçin Örnek Alma 8 5 4 4 8 6 5 5 9 Hemşirelik İşlemleri 6 7 3 7 2 9 10 7 3 Hastaya Refakat 4 4 2 2 2 1 1 1 2 Çıkış İşlemleri 3 2 3 2 4 2 1 3 2 Doktor İle İletişim 10 7 14 12 7 13 7 12 10 Bebek ve doğumla ilgili işler 0 0 29 0 0 0 0 0 0 Ambulansta 0 0 0 0 5 0 0 0 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 100 100
En fazla yapılan işlemler hekimin verdiği tedavinin uygulanması (%48-%11) ve vital bulguların alınması (%36- %19) Hasta ve ailesine psikolojik destek olma, hastaya yapılacak işlemler hakkında bilgi vermenin dahil olduğu hasta ile iletişim uygulamasına (%9-%2), Ağrı yönetimi, hastanın aldığı çıkardığı sıvının takibi, dekübitüs ölçümü ve dekübitüs bakımının yer aldığı hemşirelik işlemlerine (%2-%10) daha az zaman ayrılabildiği belirlenmiştir. Bununla birlikte hastanın beslenmesi, hasta hijyeni, hastanın her türlü boşaltım işlemi, hastanın bir yerden başka bir yere taşınmasında hastaya refakat etme, evde kullanacağı ilaçların, dikkat edeceği konuların açıklandığı hasta çıkışı işlemlerine ise daha az zaman ayrıldığı belirlenmiştir.
Araştırmanın Sınırlılıkları Her hemşire o an ne yaparken görüldüyse, hemşirelik uygulama listesine kayıt edilmiştir. İlk günlerde hemşireler, gözlendiklerini fark ettiklerinde davranışlarında değiştirmeye yöneldikleri fark edildi. Hawthorne etkisini azaltmak amacıyla gözlemciler, çalışanları tehdit etmeyen, dostça bir tutum sergilemeye özen gösterdi ve bireysel performansının ölçülmediği sık sık vurgulandı.
Sonuç 12 saatlik çalışma süresince doğrudan hasta bakımına 7 saat 24 dakika zaman ayrılırken, bu zamanın 1 saat 51 dakika tedavi uygulamaları, 1 saat 46 dakika vital bulgu takibi için, 56 dakika ise ağız, kateter bakımı, mobilizasyon gibi uygulamaların yer aldığı hemşirelik uygulamaları için harcandığı görülmektedir. Bu durum, hastaların bakım gereksinimlerinden ve hasta bakımı dışındaki iş yükünden etkilenmektedir.
Sonuç Araştırma yaptığımız servislerde hemşirelerin iş yüklerinin fazla olduğu ve zamanlarını bu nedenle yoğun olarak doğrudan hasta bakımına ayırdıkları belirlenmiştir.