FİYAT İSTİKRARI VE GIDA GÜVENLİĞİ

FİYAT İSTİKRARI VE GIDA GÜVENLİĞİ T.C. Ekonomi Bakanlığı Ayın Konuğu Erdem Başçı Başkan 01 Eylül 2014 Ankara

Sunum Planı İktisadi Faaliyet Dış Denge Enflasyon ve Gıda Güvenliği Parasal ve Finansal Koşullar 2

Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Sıkı para politikası duruşu ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle kredi büyüme hızları makul düzeylerde seyretmektedir. Gıda fiyatlarındaki yüksek seyir enflasyon görünümündeki iyileşmeyi geciktirmektedir. Kurul, bu çerçevede kuraklığın ve jeopolitik risklerin enflasyon görünümü üzerindeki etkilerini de ele almıştır. Kurul, kısa vadeli faizlerdeki mevcut duruşun daha simetrik bir faiz koridoru içinde sürdürülmesine karar vermiştir. Enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurlar yakından izlenecek ve enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar getiri eğrisini yataya yakın tutmak suretiyle para politikasındaki sıkı duruş sürdürülecektir. 3

İKTİSADİ FAALİYET 4

03/05 06/05 09/05 12/05 03/06 06/06 09/06 12/06 03/07 06/07 09/07 12/07 03/08 06/08 09/08 12/08 03/09 06/09 09/09 12/09 03/ 06/ 09/ 12/ 03/11 06/11 09/11 12/11 03/12 06/12 09/12 12/12 03/13 06/13 09/13 12/13 03/14 25 İktisadi faaliyet yılın ilk çeyreğinde net ihracatın olumlu katkısı ile yüzde 4 civarında artmaya devam etmiştir. Yıllık GSYİH Büyümesine Katkı (Yüzde Puan) 20 15 5 0-5 - -15-20 -25 Stok Değişimi Net İhracat Nihai Yurt İçi Talep GSYİH Kaynak: TÜİK. Son Veri: 2014Ç1. 5

04/09 08/09 12/09 04/ 08/ 12/ 04/11 08/11 12/11 04/12 08/12 12/12 04/13 08/13 12/13 04/14 08/14 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 Öncü göstergeler iktisadi faaliyette bir miktar ivme kaybına işaret etmektedir. Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış) 125 80 32 İmalat Sanayi Sipariş Beklentileri (Mevsimsellikten Arındırılmış) 120 78 115 76 27 1 74 22 5 0 72 70 68 17 95 66 12 90 85 Sanayi Üretimi KKO (sağ eksen) 64 62 7 İhracat Yurt İçi 80 60 2 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Sanayi Üretimi, Haziran 2014. KKO, Ağustos 2014. Kaynak: TCMB İktisadi Yönelim Anketi. Son Veri: Ağustos 2014. 6

Reel ihracat yılın ilk yarısında reel ithalata göre artarak dengelenme sürecine katkıda bulunmuştur. İhracat ve İthalat (Mevsimsellikten Arındırılmış, 2011Ç1=0) 130 120 1 0 90 80 İhracat (altın hariç) İthalat (altın hariç) 70 60 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 2007 2008 2009 20 2011 2012 2013 2014 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Haziran 2014. 7

Anket göstergeleri, jeopolitik risklerin olası etkileri ile, iktisadi faaliyette bir miktar ivme kaybına işaret etmektedir. İmalat Sanayi PMI Endeksleri (Mevsimsellikten Arındırılmış) 60 Euro Bölgesi Küresel Türkiye 55 50 45 40 Kaynak: MARKIT. Son Gözlem: Küresel PMI Temmuz 2014, Euro Bölgesi ve Türkiye PMI Ağustos 2014. 8

01/08 06/08 11/08 04/09 09/09 02/ 07/ 12/ 05/11 /11 03/12 08/12 01/13 06/13 11/13 04/14 01/08 06/08 11/08 04/09 09/09 02/ 07/ 12/ 05/11 /11 03/12 08/12 01/13 06/13 11/13 04/14 Tüketici güveni ve yatırım eğilimi görece zayıf seyretmektedir. Tüketici Güveni Yatırım Eğilimi ve İstihdam Beklentisi (Mevsimsellikten Arındırılmış) 120 CNBC-e TÜİK-TCMB (sağ eksen) 0 40 Yatırım Eğilimi İstihdam Beklentisi 1 95 30 90 20 0 85 90 80 0-80 75-20 70 70-30 65-40 60 60-50 50 55-60 Kaynak: CNBC-e, TÜİK, TCMB. Son Veri: Ağustos 2014. Kaynak: TCMB İktisadi Yönelim Anketi. Son Veri: Ağustos 2014. 9

05/08 09/08 01/09 05/09 09/09 01/ 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 05/08 09/08 01/09 05/09 09/09 01/ 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 Thousands İstihdam artışı ikinci çeyrekte yavaşlamıştır. 19 17 İşsizlik Oranı (%) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 52 51 Katılım Oranı (%) İstihdam (Milyon kişi, sağ eksen) 27 26 15 50 49 25 48 24 13 47 23 11 9 46 45 44 43 22 21 20 7 42 19 Kaynak: TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi, TCMB. Son Gözlem: Mayıs 2014.

DIŞ DENGE 11

İhracat ithalattan daha hızlı artmaya devam etmektedir. İhracat ve İthalat (Nominal, yıllık % değişim, 6-aylık hareketli ortalama) 50 40 30 20 0 - -20-30 -40-50 İthalat (altın hariç) İhracat (altın hariç) Kaynak: TUİK. Son Gözlem: Temmuz 2014. 12

AB ülkelerindeki toparlanma ihracat artışına katkıda bulunmaktadır. 50 Toplam İhracat ve AB-27 Ülkelerine Yapılan İhracat (Altın hariç, Nominal, yıllık % değişim, 6-aylık hareketli ortalama) AB-27 Toplam 30 - -30-50 Kaynak: TUİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 13

06/01 11/01 04/02 09/02 02/03 07/03 12/03 05/04 /04 03/05 08/05 01/06 06/06 11/06 04/07 09/07 02/08 07/08 12/08 05/09 /09 03/ 08/ 01/11 06/11 11/11 04/12 09/12 02/13 07/13 12/13 05/14 AB deki toparlanma ihracat pazar payına da yansımaktadır. İhracat (altın hariç) Pazar Payları (6-aylık birikimli, yüzde) 60 50 40 30 Avrupa (AB Hariç) Kuzey Amerika Asya AB-27 Ortadoğu ve Afrika 20 0 Kaynak: TUİK. Son Gözlem: Temmuz 2014. 14

02/ 04/ 06/ 08/ / 12/ 02/11 04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 Yılın ilk yarısında cari açıkta belirgin bir iyileşme yaşanmıştır. (12 Aylık birikimli, milyar ABD doları) -5-15 CAD CİD CİD CAD (altın (Excl. hariç) Gold) -25-35 -45-55 -65-75 -85 Kaynak: TCMB. Son Gözlem: Haziran 2014. 15

01/08 04/08 07/08 /08 01/09 04/09 07/09 /09 01/ 04/ 07/ / 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 Dış finansmanın kalitesi artmaya devam etmiştir. (12-aylık birikimli, Milyar ABD doları) 0 Portföy ve Kısa Vadeli** DYY ve Uzun Vadeli* CA 80 60 40 20 0-20 Kaynak: TCMB. *Uzun vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün uzun vadeli net kredi kullanımlarını ve banka, özel sektör ve Hazine nin tahvil ihraçlarını kapsamaktadır. **Kısa vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün net kısa vadeli kredi kullanımları ve bankalardaki mevduatları kapsamaktadır. Son Gözlem: Haziran 2014. 16

ENFLASYON ve GIDA GÜVENLİĞİ 17

01/ 03/ 05/ 07/ 09/ 11/ 01/11 03/11 05/11 07/11 09/11 11/11 01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 07/13 09/13 11/13 01/14 03/14 05/14 07/14 Genel enflasyon ve çekirdek enflasyon göstergeleri yüksek seviyelerde seyretmektedir. (Yıllık Yüzde Değişim) 14 12 TÜFE ÖKTG-H ÖKTG-I 8 6 4 2 0 Kaynak: TÜİK. Son Gözlem:: Temmuz 2014. 18

04/06 07/06 /06 01/07 04/07 07/07 /07 01/08 04/08 07/08 /08 01/09 04/09 07/09 /09 01/ 04/ 07/ / 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 Enflasyon beklentileri, enflasyonun yüksek seyri nedeniyle bir miktar bozulmuştur. 9 Enflasyon Beklentileri (Yüzde) 8 7 12 aylık 6 24 aylık 5 4 3 Kaynak: TCMB. Son Gözlem: Ağustos 2014. 19

01/ 03/ 05/ 07/ 09/ 11/ 01/11 03/11 05/11 07/11 09/11 11/11 01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 07/13 09/13 11/13 01/14 03/14 05/14 07/14 Emtia fiyatları yakın dönemde bir miktar düşüş sergilemiştir. 170 150 S&P GS Endeks Ana Endeks Enerji Endüstriyel Metal Tarım Temmuz 2014 Enflasyon Raporu 130 1 90 70 50 Kaynak: Bloomberg. Son Gözlem: Ağustos 20, 2014. 20

12 0211 0411 0611 0811 11 1211 0212 0412 0612 0812 12 1212 0213 0413 0613 0813 13 1213 0214 0414 0614 0814 06/03 12/03 06/04 12/04 06/05 12/05 06/06 12/06 06/07 12/07 06/08 12/08 06/09 12/09 06/ 12/ 06/11 12/11 06/12 12/12 06/13 12/13 06/14 Kurlar son aylarda daha istikrarlı seyretmektedir. ABD Doları karşısında TL ve Diğer Gelişmekte Olan Ülke Döviz Kurları (01.11.20=1) Reel Efektif Döviz Kuru (2003=0) 150 1,65 1,60 1,55 %20-%80 Aralığı Türkiye 1,65 1,60 1,55 140 1,50 1,45 GOÜ Ortalaması 1,50 1,45 130 1,40 1,40 1,35 1,35 120 1,30 1,30 1,25 1,20 1,25 1,20 1 1,15 1, 1,15 1, 0 1,05 1,00 1,05 1,00 90 0,95 0,95 0,90 0,90 80 Kaynak: Bloomberg. Son Gözlem: 22 Ağustos 2014. Gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Şili, Kolombiya, Çek Cum., Macaristan, Hindistan, Endonezya, Malezya, Meksika, Filipinler, Polonya, Romanya, G. AfriKa ve Kore yer almaktadır. Kaynak: TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 21

01/03 05/03 09/03 01/04 05/04 09/04 01/05 05/05 09/05 01/06 05/06 09/06 01/07 05/07 09/07 01/08 05/08 09/08 01/09 05/09 09/09 01/ 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 Son yılda döviz kuru geçişkenliği enflasyonun temel belirleyicisi olmuştur. 170 150 ABD Doları Cinsinden İthalat Fiyatları (20=0) TL Cinsinden İthalat Fiyatları 130 1 90 70 50 Kaynak: TÜİK. Son Gözlem: Haziran 2014. 22

01/13 02/13 03/13 04/13 05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 6 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 Birikimli döviz kuru gelişmelerinin yıllık enflasyon üzerindeki olumsuz etkisi kademeli olarak azalmaktadır. Döviz Kurunun Tüketici Fiyatlarına Etkisi Döviz Kurunun Yıllık Tüketici Enflasyona Etkisi (Yüzde Puan) Döviz Kuru Sepeti (Yıllık % Değişim, Sağ Eksen) 35 30 25 20 15 5 0-5 - Kaynak: TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 23

1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 20 2012 2014 KURAK NEMLİ Tarımdaki olumsuz arz koşulları ise gıda fiyatlarında yukarı yönlü baskı oluşturmaktadır. 1972-2014 Kuraklık Analizi* (12 aylık) NORMAL Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü. * Haziran itibarıyla son 12 aylık ortalamadan sapmayı gösterir. 24

01/05 05/05 09/05 01/06 05/06 09/06 01/07 05/07 09/07 01/08 05/08 09/08 01/09 05/09 09/09 01/ 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 Uzun bir süredir işlenmemiş gıda fiyatları diğer fiyatlardan daha hızlı artmaktadır. 2,7 Fiyat Endeksleri (Seviye, Mevsimsellikten Arındırılmış, 2005=1) 2,68 2,5 2,3 TÜFE İşlenmemiş Gıda Gıda İşlenmiş Gıda 2,40 2,17 2,1 2,09 1,9 1,7 1,5 1,3 1,1 0,9 Source: TÜİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 25

12/12 01/13 02/13 03/13 04/13 05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 Son dönemde, gıda fiyatlarındaki yüksek seyir enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturmaktadır. 16 Yıllık Enflasyon (%) 16 14 12 12.6 14 12 8 8.3 8 6 6 4 Gıda Enflasyonu Gıda dışı Enflasyon 4 2 2 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 26

01/05 05/05 09/05 01/06 05/06 09/06 01/07 05/07 09/07 01/08 05/08 09/08 01/09 05/09 09/09 01/ 05/ 09/ 01/11 05/11 09/11 01/12 05/12 09/12 01/13 05/13 09/13 01/14 05/14 Bunun sonucunda, gıda fiyatları yıl başından itibaren tarihi eğiliminden ayrışmıştır. İşlenmemiş Gıda Fiyat Endeksi (Seviye, Mevsimsellikten Arındırılmış) 300 270 240 2 180 150 120 90 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 27

May 13 Haz 13 Tem 13 Ağu 13 Eyl 13 Eki 13 Kas 13 Ara 13 Oca 14 Şub 14 Mar 14 Nis 14 May 14 Haz 14 Tem 14 Gıda fiyatlarının birçok alt kaleminde artışlar gözlenmektedir. 20 Ekmek Tahıllar (Yıllık Yüzde Değişim) 20 15 14,3 15 8.3 5 0 Gıda dışı Enflasyon Ekmek Tahıllar 5 0 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 28

May 13 Haz 13 Tem 13 Ağu 13 Eyl 13 Eki 13 Kas 13 Ara 13 Oca 14 Şub 14 Mar 14 Nis 14 May 14 Haz 14 Tem 14 Gıda fiyatlarının birçok alt kaleminde artışlar gözlenmektedir. 20 Et Ürünleri (Yıllık Yüzde Değişim) 20 15 17.7 15 8.3 5 0 Gıda dışı Enflasyon Et Ürünleri 5 0 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 29

May 13 Haz 13 Tem 13 Ağu 13 Eyl 13 Eki 13 Kas 13 Ara 13 Oca 14 Şub 14 Mar 14 Nis 14 May 14 Haz 14 Tem 14 Gıda fiyatlarının birçok alt kaleminde artışlar gözlenmektedir. 20 Peynir ve Diğer Süt Ürünleri (Yıllık Yüzde Değişim) 20 15 16,7 15 8.3 5 0 Gıda dışı Enflasyon Peynir ve Diğer Süt Ürünleri 5 0 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 30

Hindistan Rusya Romanya Türkiye Macaristan Portekiz Yunanistan Polonya İspanya Çek Cumhuriyeti İtalya Malta Fransa GKRK İrlanda Tüketici sepetindeki gıdanın payı Türkiye de göreli olarak yüksektir. 50 TÜFE Sepetinde Gıdanın Payı (Yüzde) 45 40 35 30 25 24,5 20 15 Kaynak: Eurostat, JP Morgan. 31

Mar 09 Haz 09 Eyl 09 Ara 09 Mar Haz Eyl Ara Mar 11 Haz 11 Eyl 11 Ara 11 Mar 12 Haz 12 Eyl 12 Ara 12 Mar 13 Haz 13 Eyl 13 Ara 13 Mar 14 Haz 14 Gıda fiyatları ayrıca bazı hizmet fiyatları üzerinden enflasyona dolaylı etki yapmaktadır. (Yıllık Yüzde Değişim) 16 14 12 8 6 4 2 Taze Meyve-Sebze Dışı Gıda Yemek Hizmetleri (sağ eksen) 14 13 12 11 9 8 7 6 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Gözlem: Temmuz 2014. 32

12 0311 0611 0911 1211 0312 0612 0912 1212 0313 0613 0913 1213 0314 0614 12 0311 0611 0911 1211 0312 0612 0912 1212 0313 0613 0913 1213 0314 0614 Son dönemde yurtiçi gıda fiyatları uluslararası gıda fiyatlarından önemli oranda farklılaşmıştır. Yurtiçi ve Uluslararası Gıda Fiyatları (Endeks, Ocak 2012=0) Yurtiçi ve Uluslararası Buğday Fiyatları (Endeks, Ocak 2012=0) 130 FAO (TL) Taze Meyve Sebze Dışı Gıda 130 140 FAO Tahıl (TL) 140 120 120 130 Buğday, Üretici Fiyatları, (sağ eksen) 130 120 120 1 1 1 1 0 0 0 0 90 90 90 90 80 80 80 80 FAO fiyatları TL cinsinden hesaplanmıştır. Kaynak: FAO, TÜİK, TCMB. 33

Belirli tarım ürünlerinde uygulanacak aktif bir dış ticaret politikası gıda fiyatlarındaki yukarı yönlü riskleri sınırlamada etkili olabilecektir. Tarım ve Gıda Politikaları (. Kalkınma Planı, Paragraf 763) 1. Ürün piyasalarında istikrar 2. Çiftçi gelirlerinde istikrar için dış ticaret araçlarının etkin kullanılması diğer politika araçları ile birlikte zikredilmiştir. 34

Gıda güvenliği. Kalkınma Planında önem atfedilen konulardan biridir. Tarım ve Gıda Politikaları (Paragraf 763) Gıda güvenliğini teminen ürün piyasalarında ve çiftçi gelirlerinde istikrar gözetilerek etkin stok yönetimi, üretim, pazarlama ve tüketim zincirinde kayıpların azaltılması, piyasaların düzenlenmesine ilişkin idari ve teknik kapasitenin güçlendirilmesi ve dış ticaret araçlarının etkin kullanılması sağlanacaktır. Üretici örgütlerinin pazara erişimi kolaylaştırılacaktır. 35

Gıda güvenliği. Kalkınma Planında önem atfedilen konulardan biridir. Aşırı Fiyat Oynaklığı (Paragraf 65) İklim değişikliği, tarım ürünleri stoklarında azalma, enerji ve diğer girdilerdeki fiyat artışları, nüfus artışı, tarım ürünlerinin biyoyakıt benzeri alternatif alanlarda kullanımının gelişmesi gibi faktörler 2000 li yılların ikinci yarısında gıda fiyatlarının aşırı artmasına ve dalgalanmasına yol açmıştır. 36

Gıda güvenliği. Kalkınma Planında önem atfedilen konulardan biridir. Verimlilik (Paragraf 67) Tarımsal üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve verimliliğin artırılması durumunda ülkemizde dünya fiyatlarının üzerinde seyreden gıda fiyatları düşebilecektir. 37

TCMB gıda güvenliği politikalarının etki analizine katkı sağlayabilecektir. Gıda güvenliğine ilişkin bir komitenin oluşturulması halinde alınacak konjonktürel ve yapısal önlemlerin fiyatlar ve enflasyon oranı üzerindeki etkileri açısından TCMB komite çalışmalarına katkı sağlayabilecektir. 38

Parasal ve Finansal Koşullar 39

01/12 02/12 03/12 04/12 05/12 06/12 07/12 08/12 09/12 /12 11/12 12/12 01/13 02/13 03/13 04/13 05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 Son dönemde, gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımlarında artış gözlenmektedir. 35 30 25 20 15 5 0-5 - -15-20 -25-30 -35 Gelişmekte Olan Ülkelere Hisse Senedi ve Tahvil Akımları (milyar ABD doları, 4 Haftalık Hareketli Toplam) Tahvil Piyasaları Hisse Senedi Piyasaları Kaynak: EPFR. Son Gözlem: 13 Ağustos 2014. 40

0113 0213 0313 0413 0513 0613 0713 0813 0913 13 1113 1213 0114 0214 0314 0414 0514 0614 0714 0814 Gelişmekte olan ülkelerin risk primi göstergelerinde de bir miktar iyileşme yaşanmıştır. Türkiye ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Kredi Temerrüt Swapı (CDS) (5 Yıl Vadeli, Baz Puan) 280 260 240 220 200 180 160 140 120 0 80 Türkiye GOÜ Ortalaması* Seçilmiş GOÜ Ortalaması** 280 260 240 220 200 180 160 140 120 0 80 Kaynak: TCMB, Bloomberg. *Gelişmekte Olan Ülkeler arasında Brezilya, Çek C.,Endonezya, G. Afrika, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya ve Şili yer almaktadır. ** Seçilmiş Gelişmekte olan ülkeler ortalaması hesaplanırken Brezilya, Endonezya ve G. Afrika CDS primleri kullanılmıştır. Son Gözlem: 22 Ağustos 2014. 41

0907 0308 0908 0309 0909 03 09 0311 0911 0312 0912 0313 0913 0314 Uzun vadeli küresel faizlerin hem seviyesi hem de oynaklığı düşüşler sergilemiştir. ABD -Yıllık Faiz ve MOVE Endeksi 5,0 4,5 US ABD -Year -Yıllık RateFaiz MOVE Index Endeksi 280 250 4,0 3,5 220 3,0 190 2,5 160 2,0 130 1,5 1,0 0 0,5 70 0,0 40 Kaynak: Bloomberg. Son Gözlem: 26 Ağustos 2014.. 42

05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 TCMB, kısa vadeli faizlerdeki mevcut duruşun daha simetrik bir faiz koridoru içinde sürdürülmesine karar vermiştir. 13 12 11 9 8 7 6 5 4 3 Gecelik Borç Alma -Verme Faiz Koridoru TCMB Ortalama Fonlama Faizi BİST Bankalararası Gecelik Repo Faizleri 1 Haftalık Repo Faizi 13 12 11 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TCMB Son Gözlem: 22 Ağustos 2014.. 43

04/11 05/11 06/11 07/11 08/11 09/11 /11 11/11 12/11 01/12 02/12 03/12 04/12 05/12 06/12 07/12 08/12 09/12 /12 11/12 12/12 01/13 02/13 03/13 04/13 05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 08/14 Ocak ayındaki sıkılaştırmadan itibaren getiri eğrisinin eğitimi tarihsel ortalamasına göre daha yatay seyretmektedir. 5 Yıl - TCMB Faiz Farkı 5 Yıllık Piyasa Faizi 14 3 Aylık Piyasa Faizi TCMB Ortalama Fonlama Faizi 14 12 12 8 8 6 6 4 4 2 2 0 0-2 -2 Kaynak: TCMB. Son Gözlem: 22 Ağustos 2014. 44

Endonezya Brezilya Hindistan Türkiye G. Afrika Şili Malezya Tayland Rusya Meksika Kolombiya Macaristan Romanya Kore Polonya Türkiye G. Afrika Rusya Brezilya Şili Meksika Kolombiya Kore Macaristan Malezya Tayland Romanya Hindistan Polonya Endonezya Şili Macaristan Rusya Polonya Romanya Meksika Tayland Hindistan Kolombiya G. Afrika Endonezya Türkiye Malezya Brezilya Kore 30 25 Türk Lirası Ocak ayındaki önden yüklemeli parasal sıkılaştırmadan sonra göreli olarak olumlu performans göstermiştir. 22.05.2013-17.12.2013 13 11 Nominal Döviz Kurları (ABD Doları karşısında yüzde değişim) 17.12.2013-27.01.2014 8,0 6,0 27.01.2014-22.08.2014 20 9 4,0 15 7 2,0 5 0,0 5 3-2,0 0 1-4,0-5 -1-6,0 - -3-8,0 Kaynak: Bloomberg, TCMB. Pozitif değer ilgili para birimin ABD Doları karşısında değer kaybettiği anlamına gelmektedir. 45

02/11 04/11 06/11 08/11 /11 12/11 02/12 04/12 06/12 08/12 /12 12/12 02/13 04/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 İma edilen döviz kuru oynaklığı bir miktar iyileşmiştir. Kur Oynaklığı (1 Aylık) 28 28 23 Gelişmekte Olan Ülkeler 23 18 Türkiye 18 13 13 8 8 3 3 Kaynak: Bloomberg. Gelişmekte olan ülker arasında Brezilya, Şili, Kolombiya, Meksika, Polonya, Çek C., G. Afrika, Endonezya, Romanya para birimlerinin ABD Doları karşısında ima edilen oynaklığı kullanılmıştır. Son Gözlem: 22 Ağustos 2014. 46

09/11 11/11 01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 06/13 08/13 /13 12/13 02/14 04/14 06/14 08/14 TCMB Mayıs ayından itibaren ihracat reeskont kredileri kanalıyla net rezerv biriktirmeye başlamıştır. 140 TCMB Rezevleri (Milyon ABD doları ) TCMB diğer döviz rez. YP ZK için döviz ROM döviz TCMB diğer altın rez. Kıym.mad. için altın ROM altın Milyar ABD doları Döviz Satışı (-) İhracat Reeskont Kredileri (+) Ocak 2014* 5.8 0.57 120 0 Şubat 2014 1.0 0.30 Mart 2014 1.05 0.48 Nisan 2014 1.02 0.36 Mayıs 2014 0.50 2.06 80 60 40 20 0 Haziran 2014 0.42 1.54 Temmuz 2014 0.38 1.46 Ağustos 2014 0.17** 1.37 + Eylül 2014 1.41 + Ekim 2014 1.31 + Kasım 2014 0.77 + Miktar (Milyar $) ROM FX 40.8 YP ZK İçin Döviz 32.7 Total 73.1 Kaynak: TCMB. * Ocak 2014 teki doğrudan döviz müdahalesini de içermektedir. ** Döviz satışları 25 Ağustos 2014 itibarıyladır. + Geçici. 47

08/12 09/12 /12 11/12 12/12 01/13 02/13 03/13 04/13 05/13 06/13 07/13 08/13 09/13 /13 11/13 12/13 01/14 02/14 03/14 04/14 05/14 06/14 07/14 Ticari kredi faiz oranları ve ticari-mevduat faiz farkı düşmeye devam etmektedir. 15 Ticari Kredi Faiz Oranı Faiz Farkı (sağ eksen) 4,5 14 4 13 3,5 12 11 9 8 3 2,5 2 1,5 7 1 6 0,5 5 0 Kaynak: TCMB. Son veri: 08 Ağustos 2014 4 Hafta HO KMH ve KK Hariç. 48

01/08 04/08 07/08 /08 01/09 04/09 07/09 /09 01/ 04/ 07/ / 01/11 04/11 07/11 /11 01/12 04/12 07/12 /12 01/13 04/13 07/13 /13 01/14 04/14 07/14 Tüketici kredisi faizleri de benzer şekilde düşüş göstermektedir. 30 25 20 15 Taşıt Konut 5 0 Kaynak: TCMB. Son veri: 08 Ağustos 2014 49

01/11 03/11 05/11 07/11 09/11 11/11 01/12 03/12 05/12 07/12 09/12 11/12 01/13 03/13 05/13 07/13 09/13 11/13 01/14 03/14 05/14 07/14 Sıkı para politikası duruşu ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle kredi büyüme hızları makul düzeylerde seyretmektedir. Toplam Kredi Büyümesi (Yıllık Değişim, Yüzde) 40 35 30 25 20 15 Kaynak: TCMB. Son Veri Tarihi: 15 Ağustos 2014 Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil) TGA Hariç. Kur Etkisinden Arındırılmış. 50

1 4 7 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 Toplam kredi büyümesi yılbaşından bu yana tarihsel ortalamasının altında seyretmektedir. Toplam Kredi Büyümesi (13 Haftalık HO, Yıllıklandırılmış, Yüzde) 45 40 35 30 25 20 15 5 0 Toplam Krediler (2014) Toplam Krediler (2007-2013) 45 40 35 30 25 20 15 5 0 Kaynak: TCMB. Hafta Son Veri Tarihi: 15 Ağustos 2014 Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil) Kur Etkisinden Arındırılmış. TGA Hariç 51

1 4 7 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 Kredi büyümesindeki yavaşlama büyük oranda tüketici kredileri büyümesindeki yavaşlamadan kaynaklanmakta iken, Tüketici Kredi Büyümesi (13 Haftalık HO, Yıllıklandırılmış, Yüzde) 40 35 Tüketici Kredileri (2014) Tüketici Kredileri (2007-2013) 40 35 30 30 25 25 20 20 15 15 5 5 0 0 Kaynak: TCMB. Hafta Son Veri Tarihi: 15 Ağustos 2014 Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil) TGA Hariç 52

1 4 7 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 ticari kredilerin büyümesi daha güçlü bir seyir izlemektedir. Ticari Kredi Büyümesi* (13 Haftalık HO, Yıllıklandırılmış, Kur Etkisinden Arındırılmış, Yüzde) 40 35 30 25 20 15 5 0 Ticari Krediler (2014) Ticari Krediler (2007-2013) 40 35 30 25 20 15 5 0 Kaynak: TCMB. Hafta Son Veri Tarihi: 15 Ağustos 2014 Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil), TGA Hariç Kur Etkisinden Arındırılmış. 53

Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Sıkı para politikası duruşu ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle kredi büyüme hızları makul düzeylerde seyretmektedir. Gıda fiyatlarındaki yüksek seyir enflasyon görünümündeki iyileşmeyi geciktirmektedir. Kurul, bu çerçevede kuraklığın ve jeopolitik risklerin enflasyon görünümü üzerindeki etkilerini de ele almıştır. Kurul, kısa vadeli faizlerdeki mevcut duruşun daha simetrik bir faiz koridoru içinde sürdürülmesine karar vermiştir. Enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurlar yakından izlenecek ve enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar getiri eğrisini yataya yakın tutmak suretiyle para politikasındaki sıkı duruş sürdürülecektir. 54

FİYAT İSTİKRARI VE GIDA GÜVENLİĞİ T.C. Ekonomi Bakanlığı Ayın Konuğu Erdem Başçı Başkan 01 Eylül 2014 Ankara