KILAVUZ BİLGİLER Sürdürülebilir Kalkınma Bir şirket için ana sermaye yapısını korumak ve geliştirmek temel bir prensiptir. Şirketler vizyonlarını genellikle işlerine ve ticari getirilere odaklı olarak gerçekleştirmektedir. İnsanoğlu bir yandan hızla gelişen bilim, teknoloji ve sanayi ile ekonomik açıdan yaşam kalitesini yükseltirken, diğer yandan da hızla kaynakları tüketmekte ve doğaya zarar vermektedir. Şirketlerin en önemli sermayelerinden olan dünyanın doğal kaynakları ve insan kaynakları genelde ikinci planda kalmakta ve gözardı edilmektedir. Ancak bu önemli kaynaklar korunmalı ve geliştirilmelidir. Bu tarz yaklaşım bugün ancak sayılı şirkette ele alınmaktadır. Eğer Sürdürülebilir Kalkınma, iş dünyasının potansiyelini arttıran bir etkense, şirketlerin planlama ve ölçümleme sistemleri içine dahil edilmelidir. İş Dünyası için Sürdürülebilir Kalkınma; İşin gerektirdiği stratejilerin ve aktivitelerin, şirket ve ortakların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde iş yaşamına adepte edildiği ortamda, gelecekte de ihtiyaç duyulacak olan insan ve doğal kaynakların korunması, sürdürülebilir olması ve geliştirilmesi olarak tanımlanır. Bu tanımın kapsamında yer alan ekonomik gelişmeler ile, şirketin ve ortaklarının organizasyonun aktivitelerinden olumlu kazançlar elde etmesi hedeflenirken, takiben hissedarlar, müşteriler, çalışanlar, tedarikçiler ve toplumun da fayda sağlaması hedeflenmiştir. Tanımın içinde yer alan ikinci boyut ise, iş dünyasının fiziksel ve finansal kapitaller yanında dünya ve insan değerlerine bağımlı olduğudur. Çevresel problemler bir gerçektir ve ekonomik gelişmeler, bu problemlerin bir nevi çözüm yoludur. Problemlerin önüne geçmek için koyulan kısıtlayıcı çevre yasaları ise gelişimi engelleyicidir ve bazen sağlıklı çevre ile sağlıklı gelişim arasında bir seçim nedeni oluşturulabilir. Ancak tüm bunlara alternatif, ekonomik gelişmelerden elde edilen kaynakları bozulmayı düzeltme uğruna kullanmayan, ama çevrenin bozulmasına da imkan vermeyen ortam ise sürdürülebilir bir ortamdır. Sürdürülebilir kalkınma tüm bunların arkasında devrimsel bir değişim yoludur. İş dünyası ve toplumun 3 ayrı hedefe aynı anda ulaşmak için sağlaması gereken önemli bir yaklaşımdır. 1. Çevresel değerleri ve çevreyi koruma, 2. Sosyal hayatı geliştirme ve iyileştirme, 3. Ekonomik gelişme, Bu nedenle Sürdürülebilir Kalkınma kendi kendine dahi önemli bir yoldur.
Sürdürülebilir Kalkınma, dünyadaki doğal kaynakların ihtiyaçlardan fazla kullanımını önleyerek, iyileştirmek; dünya vatandaşlarının hayat kalitesini arttırmak ve ekonominin iyileşmesine hizmet vermeye odaklanmıştır. Bu çalışma kişi yaşamlarından başlayarak, uluslararası platforma kadar girişimci yaklaşımlarla davranışlarımızı ve politikalarımızı değiştirmemizi temel alır. Sürdürülebilir Kalkınma bir şirketin kurumsal davranış biçimini ve kimliğini dolayısı ile şirketin ulusal ve uluslararası pazarlardaki değerini ve konumunu etkiler. Kaynak: www.tbcsd.org İş Dünyası için Riskler ve Fırsatlar Kurumsal sürdürülebilirlik; ekonomik, çevresel ve sosyal gelişimlerden kaynaklanan risklerin ve fırsatların yönetimini mümkün kılarak hissedarlar için uzun süreli değer yaratan bir yaklaşımdır. Kurumsal sürdürülebilirlik liderleri ise; bir taraftan stratejileri ve yönetim çarklarını donatarak sürdürülebilir ürün ve servisler için pazar potansiyelini oluştururken, bir taraftan da başarılı bir şekilde sürdürülebilirlik masraflarını düşürüp risklerden korunarak uzun süreli bir hissedar değeri yaratanlardır. Şirketlerin ekonomik, çevresel ve sosyal gelişimlerden kaynaklanan kendi fırsat ve riskleri, yönetim ve strateji performanslarının kalitesi; yatırımcılar tarafından cazip şirketlerin seçiminde önemli kriterlerdir. Sürdürülebilirlik alanında lider şirketler, global ve endüstriyel sorunları adreslemede rekabete yüksek boyutta uyum gösterenlerdir. Uyum için yönetimi önemli konular ise şöyle sıralanabilir: Strateji: İş dünyası stratejilerinde, küresel rekabeti ve marka değerini ileriye taşırken, uzun zamanlı ekonomik, çevresel ve sosyal olguları iş stratejilerine entegre edebilmek. Finansal: Uzun vadeli ekonomik büyüme, açık iletişim ve finansal hesap verilebilirlikte şeffaflık ilkeleri ile beraber, hissedarların karlılık ile ilgili taleplerini karşılayabilmek. Müşteri & Ürün : Uzun vadede, doğal ve sosyal kaynakların etkin ve verimli kullanımı ile ekonomik bir tutumu benimseyen; müşteri ilişkileri sistemlerine yatırım ve sunduğu ürün ve hizmetlerde yenilikçi imkanlar sunan teknoloji ve sistemlere yatırımı benimsemek. Hükümet ve Paydaş : Kurumsal iş yapma ilkeleri ve raporlama dahil olmak üzere, gelişmiş standartta kurumsal yönetim ilkeleri ve paydaş entegrasyonunu sağlayabilmek. İnsan : İyi düzenlenmiş ve yüksek standartta organizasyonel eğitimler, bilgi yönetimi çalışmaları, mükafat ve fayda programlarını temel alan kaynaklar ile, iş gücü kapasitesini ve çalışan memnuniyetini korumak ve yönetmek. Kurumsal sürdürülebilirlik performansı yatırıma açık bir konsepttir. Şirketlerin ve yatırımcıların karşılıklı fayda sağlamalarında merak uyandırması ve sürdürülebilirlik yatırımları gibi konularda çok önemli bir kriterdir. Bu fayda çemberinin güçlenmesi, toplumlarda, gelişmiş ve gelişmekte olan dünya ekonomilerinde olumlu bir etkiye sahip olacaktır. Kaynak: Makale, Türkiye, Kalite Atlası 2010-2011 Serkan Tarmur Ortak PwC, Engin Güvenç Genel Sekreter, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği 2
Türk İş Dünyası Sürdürülebilirlik Uygulamaları Mevcut Durum Değerlendirme Anketi Çalışanlar ve Sürdürülebilir Kalkınma Temel beceriler ve yetenekleri temel alarak rekabeti arttırma global iş dünyası için en önemli sorun niteliğindedir. Bu sorun şirketlerin daha fazla müşteriye, daha verimli ürün ve servis sunabilmek için gerekli insan kaynakları kapasitesini doğru tanımlayarak harekete geçirmesine ve doğru bir şekilde kullanabilmesine ve yönetebilmesine bağlıdır. Kurumların istihdam sağlaması toplumsal kalkınma için çok önemlidir- birçok insan için iyi bir yaşam, iyi bir iş yaşamına bağlıdır. Sürdürülebilir bir gelecek için gerekli olan yeni ürünler, yeni iş modelleri ve yeni çalışma yöntemleri arasındaki bağlantılar insanları yakından etkilemektedir ve daha da artan derecede etkileyecektir. Çalışanın sürdürülebilirlik açısından önemi şu ana başlıklarda toplanabilir. Kısa vadede şirketler halihazırdaki sorunlarıyla uğraşmaktadırlar- Ancak kriz veya şirketin düşüşe geçtiği dönemlerde çalışanları nasıl idare edebilecekleri ve muhtemel itibar kaybından nasıl korunacakları önemlidir. Orta vadede şirketler daha entegre yaklaşımlar içine girmekte, kapasitelerini korumak adına yeni yüksek performanslı iş gücünü cezbetmek ve ellerinde olanı korumak adına sürdürülebilirliği nasıl kullanacaklarını keşfetmektedirler. Uzun vadede stratejik konumdaki şirketler düşük karbon ekonomisi ve yoksulluğun olmadığı bir dünya için gerekli yeteneklerin neler olduğunu tanıyıp çalışanlarının bu profilde olmasına gayret göstermektedirler. Kaynak: www.wbcsd.org 3
Paydaş ne demektir? Bir şirketin davranış biçiminden etkilenen veya davranış biçimini etkileme kapasitesine sahip tüm taraflar kişi olsun kurum olsun paydaş olarak tanımlanır. Bir şirket için paydaşlarının kim olduğuna, ancak şirket kendisi gayet net cevap verebilir. Paydaşların genel kategorizasyonu, ilk adımda kurumun doğrudan kendi anlaşma yaptıkları olarak düşünülebilir. Yani hissedarlar, çalışanlar, tüketiciler ve iş ortakları. Ama biraz daha ileriye gider ve alt detayda konuyu sorgulamaya başlarsak yerel yönetimler, sivil toplum örgütleri, medya, hükümet otoriteleri, tedarikçiler ve çalışılan alana göre belki daha fazlası veya azı paydaş olarak karşımıza çıkar. Tüm bu paydaşların bulunduğu ortamda ise başarı ve sorunların çözümü için birlikte hareket edebilmek, paydaşlar adına empati yapabilmek, kararları takiben almak, her paydaşa isteklerini ortak bir noktada sunabilecek ortamları yapılandırmak başarının en önemli anahtarıdır. Çevresel etki için bir örnek verirsek, kurumun bu sorun için oluşturacağı iç politika ve stratejisini toplumdan gelen talep de etkilerken, çözüm için; sektör içi veya bölgesel işletmeler ve yerel idareler ile beraber çalışmak, ulusal bazda kamu yetkililerinin bu konuda çözümü ileriye taşıyıcı bir platform yaratmaları, finans kurumlarınında yapılacak yatırımlara öncelik sunacak paketleri geliştirmeleri gibi zincirin sağlıklı çalışmasını sağlayabilecek birçok basamak eklenebilir. Sürdürülebilir kalkınma şirketlerin finansal gücü yanında sorumlu iş yapma şeklini de geliştirerek şirket adına risklerin azaltılmasını sağlar. Risk yönetiminin tüm şirketler için kritik bir olgu olmasından itibaren sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı da önem kazanmıştır.bugün içinde olduğumuz pazar ve sosyal aktivitelerin arttığı karmaşık dünya düzeni neticesinde şirketlerin sağlam paydaş yapısına sahip olması ve iyi sorun analizi yapabilmesi iyi bir yönetimin parçasıdır. Birçok sağlam yapıdaki şirket bunun gerekliliğini bilmektedir. Şirketler önemli paydaşlarını entegre edebilmeli ve sorunlarını iyi tayin edebilmelidir. Kaynak: CEOs Haziran 2008, Makale, Engin Güvenç Genel Sekreter, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği ve www.wbcsd.org 4
Sürdürülebilirlik Raporlaması Neden şirketler ve diğer kurumlar sürdürülebilirlik raporlaması yapmaktadırlar? Sürdürülebilirlik performansları üzerine raporlama yapmak kurumların sürdürülebilir kalkınma üzerindeki etkilerini arttırmak için önemli bir yoldur, Sürdürülebilirlik raporlaması göstermiştir ki, kurumlar için sorumluluk ilkesini izlemek tek konu değildir. Şirketler dünyanın ekonomik, çevresel ve sosyal durumlarını olumlu anlamda değiştirebilmek adına çok büyük bir kapasiteye de sahiptirler. Raporlama, kurum içi sürdürülebilir kalkınma çalışmalarının gelişmesine önderlik etmektedir, çünkü kurumlara ölçümleme, izleme ve spesifik konularda performanslarını arttırma gibi konularda fırsat vermektedir. Kurumların olası risklerini azaltmak için veri toplama, analiz etme ve raporlama gibi konularda proaktif bir rol sağlayarak paydaşlarına ilettikleri mesajları kontol altında tutabilmelerine yardımcı olmaktadır. Sürdürülebilirlik raporlaması kurumların pazara olan etkilerini artırmalarına sağladığı faydanın yanında ayrıca şeffaflık ve hesap verilebilirlik gibi olguları da teşvik etmektedir. Çünkü kurum bilgilerini kamuoyu önünde deşifre edebilmektedir. Böylelikle de paydaşlar kurumların performanslarını daha geniş bir alanda çevresel performans veya fabrikalardaki işçilerin durumları gibi belirli alanlarda- takip edebilmektedir. Sonuçta performanslar yıldan yıla takip edilebilmekte veya diğer benzer kurumlar ile karşılaştırma yapılabilmektedir. Kaynak : www.globalreporting.org 5
Sürdürülebilirlik Yatırımları ve Sürdürülebilirlik Endeksi Yatırımcılar gittikçe artan bir şekilde, sürdürülebilirlik kriterlerine en uygun uygulama örneklerini temel alan kurumlardan bir portföy hazırlayıp yatırımlarını buna göre planlamaktadırlar. İki faktör bu gelişimi teşvik etmektedir: Birincisi; kurumsal sürdürülebilirlik konsepti yatırımcılar için oldukça caziptir, çünkü hissedarlara uzun vadeli değer sağlamak anlayışını temel almaktadır. Kurumsal sürdürülebilirlik performansları artık ölçümlenebilir olduğundan yatırım yapılabilir bir kurumsal sürdürülebilirlik konsepti sağlamak mümkündür. İkincisi; sürdürülebilirlik liderleri, giderek üstün performans ve uygun risk/dönüş profilleri göstermeyi ümit etmektedirler. Giderek daha fazla sayıda yatırımcı da, sürdürülebilirliğin disiplinli yönetim ve bunun sonucunda da ciddi bir başarı faktörü getirebileceği konularında ikna olmuş ve bir katölizör olarak bu kriteri çalışmalarına dahil etmiştir. Özel ve kurumsal yatırımcılara gerekli olan ise; küresel, rasyonel, tutarlı, esnek ve en önemlisi kendi sürdürülebilirlik performanslarını kıyaslama amacıyla yatırım yapılabilir bir endekse sahip olmalarıdır. Ayrıca, sürdürülebilir şirketlere odaklı ikincil ve sermayeyi temel alan bağımsız bir güvenilir endekse ihtiyaçları da bulunmaktadır. Sürdürülebilirlik Endeksi ve Getireceği Faydalar Bir sürdürülebilirlik endeksinin varlığı gerek reel sektör oyuncuları gerekse yatırımcılar için önemli bir açılım sağlayacaktır. Endekse katılan şirketler için: Kurumsal sürdürülebilirlik veya kurumsal sorumluluk genel itibariyle şirketlerde uzun vadeli değer yaratmak amacıyla ekonomik, sosyal ve çevresel gelişmelerin şirket ürün ve hizmetlerine uyarlanması ve bu konulardan kaynaklanan risklerin yönetilmesi olarak özetlendiğinde, sürdürülebilir ürün ve hizmetler üretmek bir çok şirket için ana amaç ve iş yapış tarzı haline gelmiştir. Bir endeksin varlığı ile şirketler, bu doğrultuda yaptıkları faaliyetlerin ve aldıkları kararların bağımsız bir gözle değerlendirilmesini ve bir yerde tescil edilmesini sağlayacaklardır. Şirketler, bağımsız değerleme şirketi tarafından yapılacak değerlendirme neticesinde yeterli puanı aldıklarında bu endekse dahil olup kamuoyunda önemli bir bilinilirlik sağlamış olacaklardır. Ayrıca şirketler her yıl yapılacak bağımsız değerleme çalışması ile bu yönde yaptıkları faaliyetlerinin sonuçlarını da alarak iyileştirme çalışmaları yolunda kullanabilecekleri önemli bir performans değerlendirme aracına sahip olacaklardır. Şirketler endekse dahil diğer şirketlerle ve en iyi uygulamalarla kendilerini karşılaştırma imkanına sahip olacaklar ve bunlara yönelik hedefler saptayabileceklerdir. 6
Yatırımcılar için: Sorumlu yatırım, ( Responsible Investing ) gerek kişisel gerekse kurumsal olarak yapılan yatırım kararlarında ekonomik getiri haricinde sosyal, çevresel ve etik ( SÇE ) kaygıların gözetilmesi olarak tanımlanabilir. Günümüzde sorumlu yatırımların %90 ı emeklilik fonları gibi kurumsal yatırımcılar tarafından yapılmaktadır. Bir sürdürülebilirlik endeksinin varlığı ile bu alanda yatırım yapan fonların kurulumu kolaylaşacak, emeklilik fonları için ise yatırım yapılacak ayrı bir finansal aktif kategorisi oluşacaktır. Bu şekilde endekse dahil olan şirketler kendilerini ayrıştırabilecek ve yatırımcı çekme anlamında avantajlı bir noktaya gelebileceklerdir. Bu yapı altında yatırım fonlarının oluşumu ülkemizde kurumsal yatırımcı hacminin artışını getirecek ve şirketlerin daha fazla yatırım çekebilmek için bu esasları benimsemelerini sağlayacaktır. Kaynak: Makale, Türkiye, Kalite Atlası 2010-2011 Serkan Tarmur Ortak PwC, Engin Güvenç Genel Sekreter, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği 7