iii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ..i İÇİNDEKİLER.iii KISALTMALAR..ix GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM DEMOKRASİ - VESAYET: TEORİK VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1.1. DEMOKRASİ TEORİSİNİN KAVRAMSAL ÇÖZÜMLENMESİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ...9 1.1.1. Demokrasinin Tanımlanması Sorunu..9 1.1.2. Demokrasi Kavramının Etimolojik Anlamı... 12 1.1.3. Demokrasi Kavramının Benzer Kavramlarla İlişkisi... 13 1.1.4. Demokrasinin Tarihsel Gelişimi... 14 1.1.4. 1. Antik Demokrasi Dönemi ve Uygulamaları...14 1.1.4. 2. Klasik Demokrasiden Modern Demokrasiye Geçiş.17 1.1.4. 3. Demokratikleşme Dalgaları...21 1.2. DEMOKRASİNİN TANIMI VE İÇERİĞİ...22 1. 2.1. Demokrasi Kavramının Çeşitliliği..23 1. 2.2. Demokrasinin İlkesel Tanımı.25 1. 2.3. Demokrasinin Çok Anlamlılığı...26 1. 2.4. Demokrasi Tanımındaki Unsurlar.27 1. 2.5. Demokrasinin Diğer Tanımları...29 1.3. DEMOKRASİNİN TEMEL İLKELERİ 31 1.4. FARKLI DEMOKRASİ YAKLAŞIMLARI..37 1.4.1. Demokrasilerde Farklı Uygulamalar..40 1.4.2. Demokrasinin Hâkim Temsilcisi: Liberal Demokrasi..42 1.4.2.1. Liberal Demokrasinin Diğer Demokrasi Teorilerinden Ayrılan Farkları...43 1.4.2.2. Liberalizm ile Demokrasi Arasındaki Farklılıklar 46
iv 1.5. TÜRK ANAYASASINDA BELİRTİLEN DEMOKRASİ ANLAYIŞI...50 1.5.1. Duygusal Demokrasi Anlayışı.51 1.5.2. Anayasa Mahkemesine Göre Demokrasi..52 1.6. VESAYET KAVRAMININ ÇÖZÜMLENMESİ VE ÖZELLİKLERİ..53 1.6.1. Vesayet Kavramı ve İçeriği..53 1.6.2. Hukukta Vesayet Kavramı 54 1.6.2.1. Medeni Hukukta Vesayet Kavramı...55 1.6.2.1.1. Kamu vesayeti ve Özellikleri...56 1.6.2.2. İdare Hukukunda Vesayet Kavramı.57 1.6.2.2.1. İdari Vesayet Yetkisinin İçeriği...59 1.6.2.2.2. İdari Vesayet Yetkisinin Amacı 61 1.6.2.2.3. İdari Vesayet Yetkisinin Özellikleri.63 1.6.2.3. Devletler Hukukunda Vesayet Kavramı..64 1.6.2.3.1. Vesayet Rejiminin Uygulanması...65 1.6.2.4. İslam Hukukunda Vesayet Kavramı 67 1.7. VESAYETÇİ DEMOKRASİNİN KAPSAMI 67 1.7.1. Demokrasi Düşüncesinde Vesayet 68 1.7.2. Vesayetçi Demokrasi ve Yarı-Demokrasi İlişkisi.71 1.7.3. Vesayetçi Demokrasilerin Kırılganlığı...72 1.7.4. Bir Paradoks Olarak Vesayetçi Demokrasi..74 1.8. VESAYETÇİ DEMOKRASİ DÜŞÜNCESİNİN KÖKENLERİ.75 1.8.1. Halkın Yetersizliği Anlayışı..76 1.8.2. Özel Bilgi İlkesi..77 1.8.3. Platon un Metaller Mitosu (Irk Öğretisi) Yaklaşımı 78 1.8.4. Korumacılık Muhafızlık Düşüncesi..79 1.8.5. Dürtü Sorunu Yaklaşımı...81 1.9. VESAYETÇİ DEMOKRASİ KAVRAMININ TANIMI VE KULLANIMI...84 1.9.1.Vesayetçi Demokrasinin Tanımı.85 1.9.2. Vesayetçi Demokrasi Kavramının Kullanımı..86 1.9.3. Tek Partili Dönemlerde Vesayetçi demokrasi..88 1.9.4. Bir Siyasal Sistem Olarak Vesayetçi Demokrasi.90 1.10. VESAYETÇİ DEMOKRASİNİN ÖZEL GÖRÜNÜMÜ 92 1.10.1. Vesayet Yetkisi (Tutelary Power)... 93 1.10.2. Mahfuz Alanlar (Reserve Domains)...93
v 1.10.3. Seçim Sürecinin Yeniden Yönlendirilmesi (Manipulation of the Electoral Process)..94 1.10.4. Askeri Rejimin Eylem ve İşlemlerinin İptal Edilemezliği...95 1.10.5. Af ve Bağışıklık Yasaları...95 1.11. VESAYETÇİ DEMOKRASİ ÖRNEKLERİ..96 1.11.1. Latin Amerika Ülkelerindeki Vesayetçi Demokrasiler.96 1.11.2. Uzak Doğu Asya Ülkelerinde Vesayetçi Demokrasiler..99 1.11.3. Endonezya daki Vesayetçi Demokrasi 100 1.11.4. İran daki Vesayetçi Demokrasi.103 1.11.5. Mısır daki Vesayetçi Demokrasi...106 1.11.6. Portekiz deki Vesayetçi Demokrasi.108 İKİNCİ BÖLÜM VESAYETÇİ DEMOKRASİNİN ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ 2.1. EGEMENLİĞİN KAYNAĞI VE KULLANIMI AÇISINDAN VESAYETÇİ DEMOKRASİ..111 2.1.1. Egemenlik Kavramının İçeriği 112 2.1.2. Devlet İktidarı Olarak Egemenliğin Tarihsel Gelişimi.113 2.1.2.1. Egemenliğin Antik Dönemdeki Anlamı 113 2.1.2.2. Egemenliğin Klasik Dönemdeki Anlamı..114 2.1.2.3. Egemenliğin Modernlik Öncesi Anlamı: Bodin in Fikirleri.115 2.1.2.4.İlk Vesayetçi Egemenlik Anlayışı: Hobbes un Fikirleri.117 2.1.2.5. Demokratik Egemenlik Anlayışı 119 2.1.3.Demokrasilerde Millet Halk Parlamento Egemenliği Ayırımı..122 2.1.3.1. Demokraside Parlamento Egemenliği.123 2.1.3.2. Demokraside Millet-Halk Egemenliği...124 2.1.3.3. Millet- Halk Egemenliğinin Ayırımı 125 2.1.4. Temsili Demokrasilerde Egemenliğin Kullanılması 126 2.1.4.1. Siyasal Temsilin çeşitleri.128 2.1.5.Değişen Egemenlik Anlayışında Vesayetçi Demokrasinin Yeri...129
vi 2.2. VESAYETÇİ DEMOKRASİYE YÖN VEREN ELİTİST (SEÇKİNCİ) ANLAYIŞ.134 2.2.1. Elitist (Seçkinci) düşüncenin Anlamı.135 2.2.1.1. Elit Kavramının Etimolojik Anlamı..137 2.2.1.2. Elit Kavramının Gelişimi...137 2.2.1.2.1. Mosca nın Görüşleri...138 2.2.1.2.2. Michels'in Görüşleri.139 2.2.1.2.3. Klasik Elitistlerin Ortak Düşünceleri..140 2.2.2. Vesayetçi Demokratik Elitizm 141 2.2.2.1.Schumpeter in Görüşleri 141 2.2.2.2.Schumpeter Sonrası Görüşler..144 2.2.2.2.1. Gerçekçi Elit Kuramcıları.144 2.2.2.2.2. İstikrarlı Demokrasi Kuramcıları.147 2.3. VESAYETÇİ DEMOKRASİDE DEMOKRATİK ELİTİZMİN TEMEL TEZLERİ..149 2.4. DEMOKRATİK ELİTİZMİN VESAYETÇİ DEMOKRASİYE ETKİSİ 151 2.4.1. Demokratik Elitizimde Halkın Kayıtsızlığı Sorunu.152 2.4.2. Demokratik Elitizimde Katılım ve Temsil...153 2.4.3. Demokratik Elitizimde Ortak İyi.155 2.4.4. Demokratik Elitizimde Muhalefet..156 2.5. VESAYETÇİ DEMOKRASİ MİLİTAN DEMOKRASİ İLİŞKİSİ.159 2.5.1. Çoğulculuğun Gerçek Demokrasideki Yeri.159 2.5.2. Militan Demokrasi Anlayışının İçeriği...161 2.5.2.1. Militan Demokrasinin Tanımı..162 2.5.2.2. Militan Demokrasi Anlayışının Kökeni..162 2.5.3. Militan Demokrasinin Vesayetçiliğe Etkisi...164 2.5.4. Demokrasinin Vesayetçi Anlayıştan Korunması...167 2.6.VESAYETÇİ DEMOKRASİDE CUMHURİYETÇİ ANLAYIŞIN YERİ...169 2.6.1. Demokrasi-Cumhuriyet İlişkisi.169 2.6.1.1. Cumhuriyetçilik Düşüncesinin Gelişim ve İçeriği.169 2.6.1.2. Cumhuriyet ve Demokrasinin Farklılığı.174 2.6.2. Vesayet-Cumhuriyet İlişkisi..178 2.7. VESAYETÇİ DEMOKRASİDE HUKUK ANLAYIŞI...186 2.7.1. Hukuk Devleti Anlayışı..187 2.7.2. Hukukun Üstünlüğü Anlayışı 189 2.7.3. Kanun Devleti Anlayışı..190 2.7.4. Vesayetçi Demokrasinin Hukuk Anlayışı Tercihi..191 2.8. VESAYETÇİ DEMOKRASİDE ÇOĞULCULUK.196
vii 2.8.1. Demokraside Çoğunluğun Yönetme Hakkı.196 2.8.2. Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı 198 2.8.3. Demokraside Çoğulculuk 199 2.8.4. Vesayetçi Demokraside Çoğulcu Anlayışın Yeri.203 2.9. SİVİL TOPLUM-VESAYETÇİ DEMOKRASİ İLİŞKİSİ..205 2.9.1. Demokraside Sivil Toplumun Yeri.206 2.9.2. Sivil Toplum Kavramının İçeriği.208 2.9.2.1. Sivil Toplumun Tanımı..210 2.9.2.2. Sivil Toplum Kavramının Tarihçesi.211 2.9.2.2.1. Hegel in Sivil Toplum Anlayışı...214 2.9.2.3. Sivil Toplum-Devlet İlişkisi...216 2.9.3. Sivil Toplumda Vesayet- Demokrasi İlişkisi.218 2.10. VESAYETÇİ DEMOKRASİDE SİYASAL KÜLTÜR SORUNU..223 2.10.1. Siyasi Kültürün Demokrasideki Yeri...225 2.11.VESAYETÇİ DEMOKRASİLERDE VESAYET MAKAMLARI OLARAK BÜROKRASİNİN KONUMU VE ETKİLERİ...229 2.11.1. Bürokrasinin Vesayetçi Hâkimiyeti..230 2.11.2. Bürokrasi ve Siyaset İlişkisi..234 2.12. VESAYETÇİ DEMOKRASİDE PARTİ PATRONAJI VE AŞIRI PARTİ DİSİPLİNİ 239 2.12.1. Siyasi Partilerin Demokrasideki Önemi.240 2.12.2. Aşırı Disiplinli Parti Anlayışının Vesayetçi Demokrasiye Etkisi...242 2.12.3. Parti içi demokrasi Sorunu..246 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE DEKİ VESAYETÇİ DEMOKRASİ 3.1. TÜRKİYE DEKİ SİVİL TOPLUM ANLAYIŞININ VESAYETÇİ DEMOKRASİYE ETKİSİ...251 3.1.1. Osmanlı da Vesayetçi Kültür ve Sivil Toplum...251 3.1.2.Cumhuriyetle Beraber Vesayetçi Bürokrasi ve Sivil Toplum. 259 3.1.3. Türkiye de Sivil Toplum Örgütlerinin Vesayete Yatkınlığı ve Devletçi Özelliği.266
viii 3.2. TÜRKİYE DE SİYASAL KÜLTÜRÜN VESAYETÇİ NİTELİĞİ.272 3.3. TÜRKİYE DEKİ VESAYETÇİ PARTİ İÇİ DEMOKRASİ ANLAYIŞI 275 3.4. TÜRK SİYASAL KÜLTÜRÜNDE VESAYETÇİ SEÇKİNCİLİK... 288 3.5. VESAYETÇİ DEMOKRASİNİN OLUŞUMUNDA TÜRK DEVLET YÖNETİM GELENEĞİNİN ETKİSİ.290 3.5.1. Türk Devlet Geleneğinde Vesayetçi Yapının Patrimonyal Kökenleri..291 3.5.2. Vesayetçi Merkez-Demokratik Kenar Gerilimi...294 3.5.3. Yönetim Geleneğinde İdeal Düzenin Vesayetçi İçeriği 295 3.6. TÜRKİYE DE BÜROKRASİNİN VESAYETÇİLİĞİ 299 3.6.1. Osmanlı da Bürokratik Yapının Kökenleri..300 3.6.2. Cumhuriyete Aktarılan Bürokratik Düşünce Yapısı..303 3.6.3. Tek Parti Döneminde Vesayetçi Bürokrasinin Gelişimi 308 3.6.4. Tek Parti Dönemi Sonrası Bürokratik Vesayet..310 3.6.5. Askeri Bürokrasinin Türk Siyasi Sistemindeki Yeri...316 3.7. TÜRKİYE DE VESAYETÇİ DEMOKRASİ VE CUMHURİYET İLİŞKİSİ 325 3.7.1.Modernleştirici Cumhuriyetin Gölgesinde Kalan Türk Demokrasisi..326 3.7.1.1.Cumhuriyetle Beraber Yükselen Pozitivist Siyaset Anlayışı..327 3.7.1.2.Türkiye Cumhuriyetinin Demokrasi için Sınıf Anlayışı..331 3.7.1.3.Cumhuriyet İdeolojisi Olan Kemalizm in Demokrasiye Bakışı.333 3.7.2. Tek Parti Dönemi ve Vesayetçi Demokrasi Uygulamaları.335 3.7.2.1.Vesayetçi Parti Anlayışı...336 3.7.2.2. Türkiye deki Vesayetçiliğin Sürekliliği Görüşü.342 3.7.2.3.Tek Parti Dönemi Vesayetçi Demokrasi Uygulamaları...343 3.7.3. Çok Partili Dönemde Vesayetçi Demokrasi Uygulamaları 346 SONUÇ... 360 KAYNAKÇA.365 ÖZET 410 ABSTRACT.412