BRYAN D. PALMER Western Ontario Üniversitesi, Kanada Araştırmaları Bölüm Başkanı olan Bryan Palmer ın yayımlanmış olan kendi yazdığı 12 kitabı ve derlediği 5 kitabı bulunmaktadır. Kitaplarının konusu genel olarak emek dünyası, sol ve devrimci hareket üzerine yoğunlaşmıştır. Yakın dönemde basılmış kitabı James P. Cannon and the Origins of the American Revolutionary Left, 1890-1928 bu zamana kadar Kanada da yayımlanan ve konusu Kanada olmayan en iyi kitap olarak nitelenmiştir. Bryan Palmer yine Karanlığın Kültürleri ile birçok ödüle layık görülmüştür. Descent into Discourse: The Reification of Language and the Writing of Social History (1990), E.P. Thompson: Objections and Oppositions (1994), Goodyear Invades the Backcountry: The Corporate Takeover of a Rural Town (1994), Labouring Canada: Class, Gender, and Race in Canadian Working-Class History (2008) ve Canada s 1960s: The Ironies of Identity in a Rebellious Era (2009) kitapları uluslararası övgüler almıştır.
Ayrıntı: 605 Ağır Kitaplar Dizisi: 29 Karanlığın Kültürleri Sınır İhlallerinin Tarihinde Gece Yolculukları Bryan D. Palmer Kitabın Özgün Adı Cultures of Darkness Night Travels in the Histories of Transgression İngilizce den Çeviren Şebnem Kaptan Yayıma Hazırlayan Barış Acar Düzelti Esra Koç 2000 by Bryan D. Palmer Bu çevirinin Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak İllüstrasyonu Sevinç Altan Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No.:244 Topkapı/İstanbul Tel.: (0212) 612 31 85 Sertifika No.: 12156 Birinci Basım 2011 Baskı Adedi 2000 ISBN 978-975-539-558-6 Sertifika No.: 10704 AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.:3 Cağaloğlu - İstanbul Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11 www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr
Karanlığın Kültürleri Sınır İhlallerinin Tarihinde Gece Yolculukları Bryan D. Palmer
AĞIR KİTAPLAR DİZİSİ KİTLE VE İKTİDAR Elias Canetti İNSANLIĞIN MAHREM TARİHİ Theodore Zeldin RUJ LEKESİ Yirminci Yüzyılın Gizli Tarihi Greil Marcus BİZİ BİZ YAPAN HİKÂYELER Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme William Lowell Randall MARKSİZM, AHLAK VE TOPLUMSAL ADALET R. G. Peffer İMPARATORLUK Michael Hardt & Antonio Negri DİSİPLİN Askeri İtaat Üretiminin Sosyolojisi ve Tarihi Ulrich Bröckling HEP YUVAYA DÖNMEK Ursula K. LeGuin AHLAKİ PROTESTO SANATI Toplumsal Hareketlerde Kültür, Biyografi ve Yaratıcılık James M. Jasper MUTFAK SAVAŞI Damak Zevkinin Jeopolitiği Christian Boudan İKTİSADİ ADALET VE DEMOKRASİ Rekabetten İşbirliğine Robin Hahnel TARİH BOYUNCA KENT Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği Lewis Mumford AÇIKLAMALI DÜZÜLKE Çok Boyutlu Bir Macera Edwin A. Abbott METİN ÇÖZÜMLEMELERİ Yasemin G. İnceoğlu & Nebahat A. Çomak Dişillik, Güzellik ve Şiddet Sarmalında KADIN VE BEDENİ Yasemin G. İnceoğlu & A. Kar AVRUPA FİKRİ Anthony Pagden ÇİÇEKLERİN KÜLTÜRÜ Jack Goody KAMUSAL İNSANIN ÇÖKÜŞÜ Richard Sennett CAZ KİTABI Ragtime dan Fusion ve Sonrasına Joachim-Ernst Berendt KURTLARLA KOŞAN KADINLAR Vahşi Kadın Arketipine Dair Mit ve Öyküler Clarissa Pinkola Estés CİNSELLİĞİN TARİHİ Michel Foucault SEKS İSYANLARI Toplumsal Cinsiyet, Başkaldırı ve Rock n roll Simon Reynolds & Joy Press SÜRÜDEN DEVLETE Toplumsal Bağ Üzerine Psikanalitik Deneme Eugène Enriquez ÇOKLUK İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi Michael Hardt & Antonio Negri BİR AHLAK KURAMI Genel Etik & Bir Ahlak Felsefesi & Bir Kişilik Etiği Agnes Heller
Joan a... huzursuz günler&uykusuz geceler orada olmayan gözlere dalıp gitmeler yakınlık arayıp büyük değişimler beklemek ne mümkün bir dolu soru, ne kadar az cevap endişe yığınları kitaplar dolusu karşılık dürüstçe verilen teminatlar, sabahın ikisinde dilenciye verilen sadaka gibi, düşünmeden nereye ve ne vakit harcanacak? ne uğruna?
Teşekkür Bu kitap akademik üretimin yağlı çarkına pek az şey borçludur. Yazılışına sürekli katkıda bulunan büyük bir bağış olmadı. Esasında Yukarı Kanada da toplumsal ilişkilerin araştırılmasına ayrılmış olan fondan, bu çalışmaya ufak meblağlar aktarma olanağı sağlayan, Kanada Sosyal ve Beşeri Bilimler Konseyi ne minnettarım. Queen s Üniversitesi ndeki Araştırma Danışmanlık Komitesi, New York City deki ilgili kaynakça ve açıklayıcı yapıtlar için 1600 dolar yardımda bulundu; ayrıca bu hikâyenin yaratılışının kirli atölyesi olan, üniversitede verdiğim Karanlık Kültürler: Gecenin Tarihleri adlı geniş kapsamlı derste kullandığım diyaların ve diğer materyalin hazırlanması için bölümüm birkaç yüz dolar ayırdı. Dolayısıyla en çok borçlu olduklarım, yine bu dersin öğrencileridir; ki girdikleri dersler ancak önceki gece biten yoğun iş nöbetlerinin ürünü olduğundan birçoğu, umduklarından çok daha fazlasını (ya da azını) edindi. Hoşgörülerinden dolayı kendilerine teşekkür ederim. Bill Gale, Frank Pearce, Christine Johanson, Carolyn Kay, Nicholas Rogers, Todd McCallum, Dan Malleck, James Wishart, Peter Bailey, Steven Maynard, Gerald Tulchinsky ve Joan Sangster başta olmak üzere, farklı insanların verdiği destek ve cesaretin yanında paylaştıkları kaynak ve bilgiler için de teşekkür ederim. Orada olmadıklarında bile, kendimi her zaman evimde hissettiren New York taki apartman görevlilerim Steve Brier ve Terry Karamanos a konukseverlikleri için minnettarım ve dostluklarını sevgiyle anıyorum. Monthly Review Press te, dışarıdan ne kadar aksi biri gibi görünse de uzadıkça uzayan bir müsvedde üzerine her daim veciz olan ifadesi ve edeceği bir çift sözle yazarın içine su serpen, yeni kitaplar editörü Christopher Phelps in desteğini alma talihine sahip oldum. Daha verimli alanlara gitmek üzere ayrılmasına üzüldüm. Christopher ın yerini alan Danielle McClellan dan da her türlü nezaketi gördüm.
Phelps, gayet faydalı ve takdire şayan derecede sağduyulu bir eleştiri ortaya çıkaran, adı bilinmeyen bir eleştirmenin değerlendirme yapmasını sağladı. Bir yazar, benim MR da geçirdiğimden daha iyi bir süreç bekleyemezdi ve bu kadar iyi muamele gördüğüm için minnettarım. On sekizinci bölümün bir versiyonu, Night in the Capitalist, Cold War City: Noir and the Cultural Politics of Darkness", [Kapitalist Soğuk Savaş Şehrinde Gece: Kara ve Karanlığın Kültürel Politikası] adı altında Left History de (Sonbahar, 1997) yayımlanmıştı. Bunu kitaba dahil etmeme izin verdiklerinden dolayı editörlere teşekkür ederim. Nice zaman, birlikte hayatımın en sıcak saatlerinden bazılarını geçirdiğim, gecenin insanlarına da minnet borçluyum. Bunlardan biri olan, Kingston un yeni otuzlarına girmiş genç müzisyeni Joe Chithalen, ben bu kitabı tamamlarken aniden, beklenmedik ve trajik şekilde öldü. O bana birçok mutlu gece yaşatmıştı; kendisinin keyfini çıkaracak başka gecesinin kalmaması beni çok üzdü. Bundan neredeyse yedi sene önce, Joan Sangster la bir gece gezintisine çıktık. Sınırı ihlal ettiğimiz bu an, bir aşk sancısına dönüştü. İçinde bu kitabın kaynadığı yüksek basınca dayananlar işte o, Joan ile çocuklarımız Beth, Kate, Laura ve Rob oldu. Yıldızları görmemi onlar sağlıyor; oysa onlara çoğu zaman sisin içinde debeleniyor gibi gözüküyor olmalıyım.
İçindekiler Önsöz... 13 Birinci Kısım Genel Bir Bakış 1.Karanlık Tarafta Bir Gezinti... 27 Metaforik gece İkinci Kısım Eski Rejimin Dağılışında Sınıf ve Cinsiyet 2.Kan, Ekmek ve Küfür... 39 Köylü geceleri 3.Cadılar... 72 Avrupa ve Amerika Üçüncü Kısım Marjinallik ve Devrim Çağı 4.Libertenler, Sınır Tanımazlık ve Özgürlük... 101 Pornografinin siyasi kökenlerinin yeraltı dünyası 5.Gecenin Komploları... 130 Anglo-Fransız radikalizmi, jakobenizm ve devrim çağı 6.Gecenin Canavarları... 158 Fanteziyi tarihselleştirmek
Dördüncü Kısım Mübadele İlişkileri, İmparatorluğun Aşağı Yüzü ve Kapitalizmin İlk Zamanları 7.Gecenin Üretimleri... 187 Karanlık ve tehlikeli işler 8.Karanlık Kıtalar... 216 İmparatorluk ve ırk 9.İmparatorluğun Gölgesinde... 245 Korsanlar ve Maroonlar Beşinci Kısım Sermayenin Dönüştürme Gücü 10.Gece Sosyalleşmeleri... 279 Cemiyetçilik ve meyhane 11.Bombacıların Geceleri... 307 Tehlikeli sınıflar tehlikeli hale geliyor 12.Şeytana Çalışmak... 336 Sömürünün karanlık boyutları Altıncı Kısım Erotizm ve Devrimler Farklılığın Zevkleri ve Tehlikeleri 13.Deri ve Dantel Geceleri... 361 Sınır ihlalcisi cinsellikler 14.Devrim Festivalleri... 398 Karanlıktan gelen ışık 15.On Yıllık Karanlık... 422 Faşist gece Yedinci Kısım Kapitalist Metalaşmanın Kalbinde Kültürlerin Oluşumu 16.Blues, Caz ve Jookın... 449 Soul ve Swing geceleri 17.Vahşi Tarafta Bir Gezinti... 486 Bohemya ve Beatler
18.Kara... 509 Karanlığın kültür politikası Sekizinci Kısım Irk ve Kapitalist Kriz 19.Birikim Geceleri... 533 Haydutluk, mafya ve kapitalizmin çağdaş ruhu 20.Şehirde İç Patlama... 559 Irkların öfke ve ayaklanma geceleri Dokuzuncu Kısım Sonuç 21.Karanlık Kültürler ve Sınır İhlali/Dönüşüm Politikası... 595 Dizin... 603
Önsöz Tuhaf ve potansiyel olarak trajik bir düşünsel ve siyasi dönemde yaşıyoruz. Modern tarihsel hafızada fin de siècle * zamanları, çoğu kez sıkıntılı bir geçiş dönemi olarak yaşanmış; çalkantı ve gerginliklerle anılmıştır. Gerek XVIII. gerek XIX. yüzyılda devrimler, yüzyılın son on senesine hâkim olan koşullarda yapılmış ya da bu koşullar sayesinde ayakta durmuştur. Böyle yoğun istikrarsızlık dönemlerinde, toplum yapısı adeta temelinden sarsılıyor, genel kabul görmüş fikirler saldırıya uğrayıp esaslı bir sorgulamaya maruz kalıyordu. Şimdilerde bir buçuk asırlık olan Komünist Manifesto nun sözleriyle bu anlarda, katı olan her şey buharlaşıyor, kutsal olan her şey kirletiliyor du. 1 Marx ve Engels e göre bu tedirgin edici akışkanlık, yakın sayılabilecek bir zamanda adı konulmuş bir sosyoekonomik düzen olan kapitalizmin bir özelliğiydi. Erken modern çağın ticaret imparatorlukları, alım-satım şirketleri ve mutlakıyetçi devletlerinin yanı sıra XVII. ve XVIII. yüzyıl Avrupası'nın ilk sanayi toplumlarından da beslenen kapitalizm, XIX. ve XX. yüzyıl süresince yerküreye yayılmaya devam etti. Kapitalizmin tanımlayıcı özellikleri, bilinenin aksine mübadele ilişkileri, şahsi servetler ve şirket kârları değildir, bu maddi olanakları ayakta tutan mekânizmalardır: Yani kapitalist üretimin kendisinden önce gelen asıl yağmacı birikimin zora dayalı mülksüzleştirmeleri, içerisinde sınıf oluşumlarının evrildiği mecburi işbölümü ve yüzyıllar süren gelişimi boyunca ekonomik hayatın toplumsal ilişkilerini bozan bir yöntem * Fr.: Yüzyıl sonu. (ç.n.) 1. Karl Marx ve Friedrich Engels, Manifesto of the Communist Party, orijinali 1848 (New York: Arrow Editions, 1933), s. 7. [Komünist Partisi Manifestosu, Karl Marx ve Friedrich Engels, Çev. Işık Soner, Kaynak Yay., 2003.] 13
Karanlığın Kültürleri olarak artıdeğere, ücret düzeneği yoluyla el konulmasıdır. Bu etkenler, modern toplumlara derin bir yabancılaşma olarak damgasını vurdu. Bu bakımdan kapitalizm, kendinden önce gelen hiçbir toplumsal oluşuma benzemiyordu; sürekliliği için devrim niteliğinde dönüşümlere ve devamlı bir sosyokültürel değişime ihtiyaç duyuyordu. 2 Süreksizliğin bu sürekliliği, belki de hiçbir zaman 1990 ların ortalarında olduğu kadar açığa çıkmamıştı. Sermayenin sultasına yöneltilmiş tarihi bir karşı koyuşu temsil eden devrimin ve yine aynı şekilde, sermayenin karşısında dimdik duran işçi devletlerinin günümüzdeki canlı örnekleri olan mevcut sosyalist devletlerin merkezden çökmesi, şüphesiz dönemin en kritik öneme sahip gelişmesi olmuştur. Dünyanın ilk başarılı proleter deneyine sahne olan yer de dahil olmak üzere, birçok sosyalist merkez, 1989 da hızla un ufak oldu ve bunun ardından gelen kaos ortamında, dünya halklarının pek çoğu için yeni bir istikrarsızlık ve güvensizlik çağı açılmış oldu. XX. yüzyıl sonunun güçlü, gelişmiş kapitalizminin, çoğunlukla Batı da yer alan ekonomilerde kriz yaşaması; dahası Sovyetler Birliği nin çöküşüyle Doğu Avrupa daki sosyalist blokun da dağılması ve Bağdat tan Havana ya kadar Sovyetlerin desteğine bel bağlamış olan uzak rejimlerin güç kaybetmesi, yeniden canlanan bir emperyal düzene zemin hazırladı. İronik olarak seyrini ABD nin bir ayağı çukurda endüstriyel ekonomisinin belirlediği kapitalizmin, küresel hegemonyaya yönelik bu yeni girişiminin temelinde, bir dizi güçlü, birbiriyle ilintili maddi süreç yatıyordu. Düşük ücretlere dayalı üçüncü dünya ekonomilerine iş yaptırılarak üretimin ucuzlaştırılması; serbest ticaret in önündeki engellerin kaldırılması ve dünya pazarlarının ve emeğin, Avrupa, Kuzey Amerika ve Uzakdoğu gibi devasa bölgesel ekonomilerin kartelleştirilmesi sayesinde bütünleştirilmesiyle tamamlandı. Böylelikle, gittikçe yozlaşan ve marjinalleşen bir sosyalizm in planlı ekonomilerinden geriye kalanlar (Çin ve Grenada) ele geçirilerek; Irak gibi can sıkan, dik kafalı ve gerici Bonapartçı rejimler, askeri yoldan alt edilerek XIX. yüzyıl himayeciliğinin kalıntılarının kökü kurutuldu. Arkasından savaşlar geldi. Çoğunlukla toprakların kontrolü için ya da geleneksel olarak kaynaklara erişimin sağlanması uğruna edilen kavgalar, bir de düşünce alanında yapıldı. 1980 ve 1990 lar, hakikaten de entelektüel hayatı gerici, popülist bir maksat için ele geçirmeye çalışan, hortlamış bir ideolojik saldırıya 2. Konuya giriş olarak şu kaynaklar yeterli olacaktır: The Transition from Feudalism to Capitalism, Der. Rodney Hilton, (Londra: New Left Books, 1976); Ellen Meiksins Wood, The Pristine Culture of Capitalism: An Historical Essay on Old Regimes and Modern States (Londra: Verso, 1991) [Kapitalizmin Arkaik Kültürü: Eski Rejimler ve Modern Devletler Üstüne Tarihsel Bir Deneme, Çev. Oya Köymen, Yordam Kitap, 2007]. 14
15 Önsöz sahne oldu. Neo-con ların 1970 lerde önayak olduğu ve Thatcher ile Reagan ın seçim zaferleriyle birlikte hükümet politikasına dönüşen yeni sağın geçmişe olan ilgisi, ulusal tarihleri yeniden biçimlendirme yolunda toplu girişimleri getirdi. Çoğu 1960 lardan esinlenmiş olan ve o yılların tabiriyle Yeni Sol la birlikte anılan ama artık yeni dönemin düşünce iklimiyle örtüşmeyen ezilme ve sömürü hikâyeleri; okullardan, müzelerden ve anma günlerindeki kutlamalardan çıkarıldı. Bunların yerini, görkemli ulusal başarılara ve çoğu girişimci bireylerin kazanımlarına ilişkin anlatılar aldı. 3 1990 ların başına gelindiğinde bu ideolojik zemin sertleşmiş; Sovyetler Birliği nin resmen parçalanması ve Marksizmin sözde iflası, Francis Fukuyama yı liberal demokrat düzen in komünizmin karanlık ve ikiyüzlü güçlerine karşı zafere ulaştığına inandırmış, kuramsal ve pratik dünyayı nihai, bin yıllık bir tarihin sonu na 4 getirdiğine dair kendinden emin beyanlarda bulunmaya koşullamıştı. Bu kadar derin, maddi ya da analitik çözülmelerin bir araya gelişinin iz bırakmaması düşünülemezdi: Nitekim çalkantılı bir dönemin ideolojik gelgitleriyle mücadele etmesi beklenen, ilerici olma iddiasındaki en sol güçler dahi bu durumdan etkilendi. Geniş sol yelpazenin liberal entelijansiyası içerisindeki paralel gelişmeler, gerici ve gözle görülür kadroların, ilginç ittifaklar kurmalarına zemin hazırlamıştı bile. Yeni Sol sonrası aydınlar da aynen, önceki kuşakların hayal kırıklığına uğramış değişim yanlıları gibi 5, kendi kuşaklarının geç kapitalizmin ekonomi politiğine dahil olmasına, Stalinist sosyalizm in ve sendika bürokrasilerinin kemikleşmesine ve devrim güçlerinin dünyayı değiştirmedeki reformcu yetersizliğine şahit olduktan sonra, mevcut devrimci birikimin eleştirisiyle kendilerine yol açmaya çalıştı; bu da onları, Marksizmden esinlenmiş olsa bile eklektik olan bir tarihsel materyalizmdeki köklerinden gitgide uzaklaştırdı. 6 Fukuyama nın ideolojik bakımdan kaba ve açıkça muhafazakâr olan sözlerinin, çoğu 3. Örneğin bkz. Harvey J. Kaye, The Powers of the Past: Reflections on the Crisis and Promise of History (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1991). 4. Fukuyama nın orijinal metni için bkz. Francis Fukuyama, The End of History", The National Interest 16 (Yaz 1989): 3-18 ve daha karmaşık, detaylı bir anlatım olarak, The End of History and the Last Man (New York: Macmillan, 1992). [Tarihin Sonu ve Son İnsan, Çev. Zülfü Dicleli, Gün Yay., 1999]. 5. 1840 lar ve 1920 ler için şu anlatıları dikkate alın: Marx ve Engels, The German Ideology (New York: International Publishers, 1939), özellikle s. 79-194 [Alman İdeolojisi, Çev. Ahmet Kardam ve Sevim Belli, Sol Yay., 1992]; Perry Anderson, Considerations on Western Marxism (Londra: New Left Books, 1976) [Batı Marksizmi Üzerine Düşünceler, Çev. Bülent Aksoy, İletişim Yay., 2004.] 6. Bkz. Ellen Meiksins Wood, The Retreat from Class: A New True Socialism (Londra: Verso, 1986), [Sınıftan Kaçış: Yeni Hakiki Sosyalizm, Çev. Şükrü Alpagut, Yordam Kitap, 2006].
Karanlığın Kültürleri 1990 ların başlarında doktrin değiştirmeye sürüklenmiş ya da yeni bir rejim yanlısı olmuş, hayal kırıklığına uğramış sol kesimden, çok sofistike yorumlar alması hiç de şaşırtıcı değildi. 7 Bu düşünsel çalkantıda ve karşıt fikirler dünyasında kimilerinin katı sandığı her şeyin sorgulanışının karmaşık boyutları bir yana, günümüzün kavramsal konjonktürü, neredeyse bizi durmadan geçmiş düşünce ve deneyimin sonrasına yerleştiren, melez bir analizler karışımından oluşmaktadır. Post [sonrası] kadar sık telaffuz edilen bir önek yoktur: Postmodernizm, postyapısalcılık, postsömürgecilik, postfeminizm, posthistoire [tarih sonrası]; bunlar günümüzün fin de siécle ına hâkim olan huzursuzluğu açıkça gösteriyor. Bu son derece farklı post yorumlar kolajıyla anılan muazzam miktarda yazının, önemli içgörü, bilgi ve bakış açısı içerdiği tartışılmaz. Ancak bu tür bir yaklaşımın analitik rotayı, şu anın istikrarsızlıklarını ve bölünmelerini toplumsal değişim ve dönüşüme yönlendirme yeteneğimizi siyasi olarak elimizden alacak bir saptırma eğilimi taşıdığını da görmezden gelemeyiz. 8 Ellen Wood un hem basında hem akademik çalışmalarında belirttiği gibi, 1990 ların çelişkisi şudur: Kapitalizm küresel, hegemonik ve homojenleştirici gücünü, geçmişte olduğundan çok daha kuvvetli bir biçim ve içerikle sağlamlaştırırken kendine, post solcu diyen çoğu kişinin benimsediği revaçtaki düşünsel eğilimler, bu dünyanın ve onun şu haline yol açan geçmiş gelişmelerin anlaşılmasını ve aşılmasını sağlayacak bir yorum üretilmesini engelliyor. 9 Kapitalizmin 1990 larda giderek güçlenen meta-anlatısı, hepimizin aklına, bedenine ve siyasi ruhuna tehlikeli şekilde egemen olurken; bu sürece meydan okuması beklenenler çoğunlukla bölünmeyi, farklılığı ve tikelci bir dar görüşlülüğü vurgulayan kuramsal bir mücadele yöntemi öneriyorlar. Post düşünce, iktidarın hâkim anlatılarını reddetmek adına, sömürü ve zul- 7. Fukuyama nın hitap ettiği güçler topluluğuna verilmiş sol yanıtlar için bkz. Lutz Niethammer, Posthistorie: Has History Come to an End? (Londra: Verso, 1992); Joseph McCarney, Shaping Ends: Reflections on Fukuyama", New Left Review, 202 (Kasım-Aralık 1992), s. 37-54; Perry Anderson, The Ends of History", A Zone of Engagement (Londra: Verso, 1992), s. 279-375. 8. Bu çalışmaların sorunlarını, tarihsel incelemeler bağlamında şu yapıtımda inceledim: Bryan D. Palmer, Descent into Discourse: The Reification of Language and the Writing of Social History (Philadelphia: Temple University Press, 1992). Ayrıca bkz. In Defence of History: Marxism and the Postmodern Agenda, Der. Ellen Meiksins Wood ve John Bellamy Foster, (New York: Monthly Review Press, 1997). [Marksizm ve Postmodern Gündem, Çev. Ahmet Fethi, Ütopya Yay., 2001]. Postmodern tarih yazımı lehinde ve aleyhinde faydalı malzemeler için bkz. The Postmodern History Reader, Der. Keith Jenkins, (Routledge, 1997). 9. Ellen Wood, Identity Crisis", In These Times, 13 Haziran 1994, s. 28-29; Wood, The Pristine Culture of Capitalism. 16