Ignoranti quem portus petat nullus ventus suus est Hangi kap ya yöneldi ini bilmeyen hiçbir zaman uygun esen rüzgar bulamaz. Lucius Annaeus Seneca Büyük Kara Avrupas K tas istiyoruz. Avrupa Birleflik Devletleri istiyoruz. Victor Hugo, Paris Bar fl Kurultay, 21 A ustos 1869 Diyar- Küfrü gezdim, beldeler, kaflaneler gördüm/ Dolaflt m mülk-i slam, Bütün viraneler gördüm/ Bulundum ben dahi darüflfl fa-y Bab ali de /Eflatun u be enmez anda çok divaneler gördüm. Ziya Pafla, 1871 Avrupa Birleflik Devletleri kurulmal d r. Winston Churchill, Zürih Üniversitesi, 19 Eylül 1946 Biz devletler koalisyonu kurmuyoruz, insanlar birlefltiriyoruz. Jean Monnet, 1952 Büyük Atatürk ün ölümünün 25 nci y ldönümü sebebiyle Fransa ulusunun Türk ulusuna karfl duymakta oldu u sad k dostluk duygular n dile getirmek isterim. Türkiye tarihi bugün her zamandan çok Bat ve Avrupa tarihinden ayr lmaz bir durumdad r. Charles de Gaulle, 1963 Ortak Pazar tarihi boyunca insan zekâs n n vücuda getirdi i en cesur eserdir. Milletler toplulu u için yeni bir dönem bafllamaktad r. Bu, müstakbel nesillere b rak lacak en büyük mirast r. Bu Antlaflma, Türkiye ve Avrupa y ebediyete kadar ba lamaktad r. smet nönü, 12 Eylül 1963 Bu uzun ve meflakkatli bir yoldur. Bizi cayd rmak için çok fley yapacaklar. Ama y lmamal y z. Turgut Özal, 14 Nisan 1987 Mesele AB ye tam üye olmak de il, onun standartlar n yakalamakt r. Süleyman Demirel, 26 Aral k 1998 Türkiye yi AB ye alman n zaman gelmifltir. Bunu k sa sürede gerçeklefltiremezsek, Avrupa sonsuza kadar Türklerin yükselmek istedikleri miraç olarak kal rsa, Türkiye k rg n bir afl k gibi baflka yerlere yönelir. The Spectator, 16 Kas m 2002
ii AB de ya birinci lige do rudan gireriz ya da hiç girmeyiz. kinci ligde oynamay z. Recep Tayyip Erdo an, ll Sole 24 Ore, ( talyan Gazetesi) 13 Haziran 2005 Türkiye AB ye üye olursa AB biter. ngilizlerin istedi i serbest ticaret iflbirli inin oldu u bir kurulufl haline gelir. AB sistemler bütünlü üdür, buraya Türkiye girerse AB nin bir anlam kalmaz. AB bütün özelli ini kaybeder. Türkiye nin ayr kültür ve devlet anlay fl var. AB Türkiye ye göre de il. AB siyasi birlik olacaksa burada Türkiye ye yer yok. Jacques Toubon, H ristiyan Demokrat Frans z AP Üyesi, 13 Temmuz 2005 Avrupa ya yönelmifl bir Türkiye bizim için, Avrupa ya s rt n dönmüfl bir Türkiye den daha iyidir. Tasos Papadopulos, Le Monde, 7 Kas m 2005 Türkler Avrupa tarihinin bir parças d r. Jose Manuel Barosso, AB Komisyonu Baflkan, 28 Kas m 2005 AB ye üyelik için Türkiye nin tarihten gelen do al bir hakk yoktur. Dominique de Villepin, Fransa Baflbakan, 19 Ocak 2006 Türkiye ye ismi üyelik olsa da ayr bir statü verilecektir. Wolfang Schüssel, Avusturya D fliflleri Bakan, 24 Haziran 2006 Türkiye nin yafll K ta ya ait olmad n söylüyorum. Nicolas Sarkozy, Fransa çiflleri Bakan, 1 Eylül 2006 AB üyeli i garanti mi? Hay r, garanti de il. Tarih belli mi? Hay r, belli de il. Ama önemli olan bu sürecin içinde olmakt r. Ali Babacan, Devlet Bakan ve Baflmüzakereci, 21 fiubat 2007 Tam üyelik, önümüzdeki 50 y l n acil bir sorunu de il. Angela Merkel, Almanya Baflbakan, 22 Mart 2007... Türkiye nin girifli bizzat Avrupa bütünleflmesi fikrini öldürecektir. Bu fikri serbest ticaret ve rekabet hukukuna indirgeyecektir. Güçlü bir Avrupa, ortak politikalar ve bir Avrupa demokrasisi hedefini topra a gömecektir. Avrupa kimli i kavram na bir öldürücü darbe indirecektir... Nicolas Sarkozy, Fransa Cumhurbaflkan, Ensemble, XO Editions, Mart 2007
iii Türkiye ye kap y kapatmak onu radikalizme ve izolasyona terk etmek demektir. Türkiye yi aram za alman n kendi ç karlar m za oldu una inan yorum. Jacques Chirac, Fransa Cumhurbaflkan, 23 Mart 2007 AB ile devam eden müzakere sürecinin tam üyelikle sonuçlanaca garanti edilemez. Jose Manuel Barosso, Avrupa Komusyonu Baflkan, 11 Nisan 2008 Türkiye, Avrupa Birli i ve bat l dünya için önemli bir zamanda Do u ile Bat aras nda bir köprü olarak eflsiz bir konuma sahiptir. ngiltere Kraliçesi II. Elizabeth, 13 May s 2008 Türkiye AB ye tam üye olabilir. Olmal d r inanc nday m. Co rafi bir kriter tan m yok. Türkiye hem co rafi hem tarihi kriter olarak Avrupal d r. Jacques Attali, Milliyet, 15 May s 2008 nan yorum ki, Türkiye ekonomik olarak son derece öemli, stratejik olarak vazgeçilmez ve kültürel aç dan uzak görüfllü bir ülkedir. Michel Racard, Fransa Baflbakan, Qui a la Turquie, 5 Eylül 2008 Avrupa Türkiye yi Do u ya itmemeli. Avrupa Müslümanlarla nas l yaflaca n ö renmeli David Cameron, ngiltere Baflbakan, 27 Temmuz 2010 Türkiye nin gerçek yeri Avrupa Birli i de il, Ortado u dur. Nicolas Sarkozy, Fransa Cumhurbaflkan, 25 fiubat 2011 Gün olacak AB Türkiye yi almak zorunda kalacakt r. Recep Tayyip Erdo an, Cidde Forumu, 21 Mart 2011 Yüzy llard r düflmanlar m z, Avrupa uluslar aras nda Türklere karfl kin ve düflmanl k fikirleri telkin etmifllerdir... Bu fikirler bir zihniyet meydana getirmifltir... Avrupa da bugün de Türk ün her türlü ilerlemeye düflman bir adam oldu u, geliflmeye elveriflsiz bir adam oldu u san lmaktad r... Bu çok büyük bir yan lg d r!.. Mustafa Kemal Atatürk, 1923
v Prof. Dr. S. R dvan KARLUK Anadolu Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi AVRUPA B RL e-posta: rkarluk @ anadolu.edu.tr stanbul - 2011
vi Yay n No : 2474 flletme-ekonomi : 491 1. Bask Ocak 1991 2. Bask Ekim 1994 3. Bask Nisan 1995 4. Bask Nisan 1996 5. Bask Haziran 1998 6. Bask Ocak 2002 7. Bask fiubat 2003 8. Bask Ocak 2005 9. Bask May s 2007 10. Bask Temmuz 2011 ISBN 978-605-377-495-2 5846 say l ve 2936 say l Fikir ve Sanat Eserleri Yasalar ve Türk Ticaret Yasas gere ince; fotokopi, tarama, yazma vs. herhangi bir yöntemle bir kitab ço altarak sat n alan, satan veya bir kitaptan yazar n yaz l izni olmadan al nt yapan kifli ve kurumlar; Her bir kopya için 2 y ldan 6 y la kadar hapis cezas (para cezas na çevrilmeksizin), 10 milyar TL den 150 milyar TL ye kadar mahkemenin karar verece i para cezas, meslekten men ve kopyalama ve bas m cihazlar na el konulmas, cezalar ile cezaland r l rlar. Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Yasaya göre kapakta orijinal parlak hologram bulunmas zorunludur, bulunmayan kitaplar sahtedir. Dizgi Bask - Cilt Kapak Tasar m Görsel Kaynak : Beta Bas m A.fi. : Yaz n Matbaac l k Trz. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 : Hazar Volga Ekiz (hazarvolga@gmail.com) : http://sidney.cenvantes.es./fichascultura/ficha61381_21_2.htm Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Narl bahçe Sokak No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
vii Sevgili K z m SÜHAN a...
viii Göndermek zahmetinde bulundu unuz Avrupa Birli i ve Türkiye bafll kl 4. bask s yap lan dev eserinizi ald m. Güzel eseriniz bu alanda yap lan en kapsaml çal flma olarak büyük bir bofllu u doldurmakta ve Türk iktisat literatürünü taçland rmaktad r. Önce Tuncay ARTUN un ve sonra da sizin yazd n z iki önsözü zevkle okudum. Çok hofluma gitti. Kaynak ve bir baflvuru kitab olarak bu eseriniz kütüphanemizde bafl köfleyi alm flt r. Yazan elleriniz dert görmesin. Sizi candan kutlar, bu tür çal flmalar n z n devam n bekleriz. Prof. Dr. Selahattin Tuncer Anadolu ve Marmara Üniversiteleri Ö retim Üyesi Bu eser, özellikle bugünlerde referans olarak benim için büyük de er tafl yor. Sami Kohen Gazeteci Yazar Avrupa Birli i konusundaki çal flmalar n z takdirle takip ediyorum. Memleketimizde bu konuyu konuflan çok, bilen az. Sizin k ymetli çal flma ve katk lar n z bu bofllu u dolduruyor, önemli bir ihtiyaca cevap veriyor. Türkiyemizde, maalesef, 30 y l aflk n iliflkilere ra men, yeterince anlafl lmayan önemli bir konuyu yetkili ve etrafl bir flekilde ifllemifl bulunuyorsunuz. Bu k ymetli hizmetten dolay sizi tebrik ederim. Kâmran nan Büyükelçi ve Enerji Tabii Kaynaklar Bakan Avrupa Birli i ve Türkiye bafll kl kitab n z n sekizinci bask s n rastlad m bir kitapç dan ald m. Her fleyden önce harcad n z emek ve özen nedeniyle haddim olmayarak tebriklerimi sunuyorum. Gerçekten, a dan z ye tüm konular büyük bir itina ile ifllenmifl ve sonuç olarak gerek AB nin kuruluflu, evrimi, geniflleme ve derinleflmesi ve gerek ülkemizle iliflkileri ayr nt lar yla ve ak c bir dille kaleme al nm fl. Her ayd n n kütüphanesinde bu de erli çal flman z n yer bulaca na gönülden inan yorum. Böylece, en az ndan bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmam fl olurlar. Tekrar kutluyor ve y llarca bu konuyla ilgilenmifl bir bürokrat olarak içten teflekkürlerimi iletiyorum. Nejat Eren D fl Ticaret Müsteflar Geçen hafta, de erli arkadafl m Nejat Eren ile birlikte, yine TDV deki AB çal flmalar m z n koordinasyonu için bir araya geldik. Bana çok k ymetli bir hediye alm fl. Kitab n z n 9 uncu bask s!... Ne kadar sevindi imi bilemezsiniz. Öncekiler zaten vard. Ama, ilerletilmifl bu yeni bask da beni çok sevindirdi. Gerçekten mükemmel bir çal flma. flin ne oldu unu, ne olmad n okuyucular daha net ve daha anlafl labilir bir dille, baflka kaynaklarda pek bulamazlar düflüncesindeyim. Kütüphenelirimizin bir alt n eseri özetle. Ellerinize, zihninize sa l k... Volkan Savafl thalat Genel Müdürü
ix Gönderdi iniz AB ile ilgili çok genifl kapsaml kitab n z incelemeyi tamamlad m. Emin olun sabr n za imrendim. Bu kadar ayr nt l kitaplar haz rlamak için çok emek sarf etmek gerekir. Üstelik bir defal k emek de yetmez, güncellemeler için sürekli katk lar gerekir. Zihninize, bilginize, deneyiminize, ellerinize sa l k. yiki vars n z. Prof. Dr. Hasan Gürak Kitaplar n z ve bildirinizin yer ald disketi ald m; çok teflekkür ederim. Güzel ve faydal çal flmalar n zdan dolay sizi tebrik ederim. Euroactiv sitesinde de bu eserlerinizden faydalanaca m z belirtmek isterim. Sayg lar mla. Zeynep Gö üfl Anadolu Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi nin de erli ismi Prof. Dr. S. R dvan Karluk, Türkiye nin AB iliflkilerine inan lmaz bir katk da bulundu. AB nin nas l iflledi ine ve politikalar na aç kl k getiren dev bir eser ç kard. E er, bu iliflkilerle ilgileniyor veya AB nin ne oldu unu ve ne olmad n merak ediyor ve ö renmek istiyorsan z... E er bütün bu bilgileri elinizin alt nda tutmak arzusunda iseniz, Karluk un eserini (Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. 0212 511 54 32, betakitap@betakitap.com) bulun ve yan n zda tutun. Prof Karluk un ellerine sa l k. M. Ali Birand
x ONUNCU BASKIYA ÖNSÖZ Türkiye nin 14 Nisan 1987 tarihinde Avrupa Topluluklar na tam üyelik baflvurusunda bulunmas, 31 Temmuz 1959 tarihinde yap lan ortak üyelik müracaat ile bafllayan Türkiye-Topluluk iliflkilerinde bir dönüm noktas n oluflturmufltur. Türkiye, Tanzimat tan bu yana Bat ya yönelmifl dünyadaki tek müslüman ülkedir. Ayr ca Türkiye, laik ve demokratik ilkeleri benimsemifl, Bat dünyas ile ortak s n ra sahip ve ona komflu, AB ülkeleri ile tarihi iliflkileri bulunan, dünya üzerinde mevcut 57 islam ülkesi aras nda ekonomik, politik, sosyal, kültürel ve sportif alanlarda en geliflmifller aras nda yer alan, hayat tarz olarak kendi kültürel de erlerini koruyarak Bat y seçmifl bir ülkedir. Büyük Önder Atatürk ün ifade etti i gibi Türkler, Bat ya yönelmifl bir millettir. Atatürk, 29 Ekim 1923 tarihinde bu konudaki tercihini flöyle aç klam flt r: Memleketimizi asrilefltirmek istiyoruz. Bütün çal flmam z Türkiye de asri binaenaleyh bat l bir hükümet vücuda getirmektir. Medeniyete girmek arzu edipde Bat ya yönelmemifl millet hangisidir? Türkiye, yukar da belirtilen nitelikleri itibariyle AB ye tam üye olmak için gerekli en önemli ad m, AB ile Gümrük Birli ini 6 Mart 1995 tarih ve 1/95 say l Ortakl k Konseyi Karar çerçevesinde 1 Ocak 1996 tarihinde gerçeklefltirerek atm flt r. 1838 Balta Liman Anlaflmas ndan 158 y l sonra, fakat bu defa farkl flartlarda Avrupa ya kap lar yeniden aç larak b rak n z geçsinler dönemine girilmifltir. Böylece, AB müktesabat nda denenmemifl bir hukuki yap da yeni bir süreç bafllam flt r. Çünkü, AT nin genifllemesinde aday üyeler, önce AT ye üye yap lm fllar, gümrük birli i daha sonra 5-7 y l içinde gerçekleflmifltir. Türkiye nin Birli e üye olmadan, ikinci s n f bir ülke statüsünde AB ye gevflek bir statüde entegre olmas, yap sal fonlardan yararlanamamas na yol açm flt r. 1997 Lüksemburg Zirvesi nde AB geniflleme sürecinden d fllanan Türkiye, 1999 Helsinki Zirvesi nde aday ülke olarak kabul edilmifltir. 2000 Nice Zirvesi nde Türkiye siz bir AB düflünüldü ü için, Türkiye AB nin iki önemli kurumu olan Avrupa Parlamentosu ve Komisyon da yok say lm flt r. Aral k 2002 Kopenhag Zirvesi nde, Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirince, Türkiye ile müzakerelerin gecikmeksizin bafllat laca na karar verilmifltir. 6 Ekim 2004 tarihinde aç klanan lerleme Raporu nda Komisyon, 45 y l sonra Türkiye ye sar fl k yakm flt r. Bu fl k, 17 Aral k 2004 tarihinde Brüksel de yap lan AB Zirvesi nde yeflil fl a dönmüfl, Türkiye ile üyelik müzakerelerine 3 Ekim 2005 tarihinde bafllanm flt r. Böylece, yar m yüzy la yaklaflan Türkiye-AB iliflkilerinde Sekizinci Cumhurbaflkan m z Turgut Özal n ifadesiyle uzun ve meflakkatli bir yola girilmifltir. Avrupa Birli i Türkiye ye çifte standart uygular, Roma hukukunun istikrar n temeli olan pacta sund servanda (ahde vefa) ilkesine sad k kalmaz ise, iplerin kopmas na zemin haz rlayacakt r. E er AB, omnis conventis rebus sic stardibus
xi (her anlaflma yap ld dönemin flartlar na ba l d r) ilkesini göz önüne alarak Ankara Anlaflmas n yok sayarsa, Türkiye ile AB iliflkileri yeni bafltan düzenlenmelidir. Nitekim Fransa Baflbakan Villepen, Frans z Haber Ajans AFP ye 19 Ocak 2006 tarihinde vermifl oldu u demeçte, AB ye üyelik için Türkiye nin tarihten gelen do al bir hakk yoktur demifltir. Böylece, ahde vefa ilkesini ve Ankara Anlaflmas n yok saym flt r. Fransa Cumhurbaflkan Nicolas Sarkozy ve Almanya Baflbakan Angela Merkel in imtiyazl ortakl k ya da imtiyazl iliflki modelini Türkiye kabul edemez. Kitap, masan n iki taraf nda da bulunmufl olan yazar n, edindi i deneyim ve bilgi birikimlerinin bir sonucudur. Kitab n ilk 9 bask s nda Avrupa Birli i ve Türkiye AB iliflkileri birlikte ifllenmifltir. Bu sebeple kitab n her bas m nda hacmi giderek artm flt r. Bu durum hem ö renci ve hem de okuyucu aç s ndan sak nca yaratt için 10 ncu bas mda sadece Avrupa Birli i konular na yer verilmifltir. Türkiye AB liflkileri ise di er bir kitab m zda ele al nm flt r. Kitab m z n son dokuz bas m, Türkiye flartlar nda k sa say labilecek bir sürede tükenmifltir. fiüphesiz bu durum, yazar için bir sevinç kayna d r. Türkiye nin AB ile çok önemli bir bütünleflmeye gitti i ortamda, konuyu tüm boyutlar ile inceleyentemel kaynak eserlerin yeterince Türkçe literatürde yaz lmam fl olmas, yazar n sevincini hüzne dönüfltüren önemli bir faktördür. Yönetim Kurulu üyeli inde bulundu um ktisadi Kalk nma Vakf, Türkiye de AB konusundaki yay nlar ile büyük bir bofllu u doldurmaktad r. Onuncu bas - m n n güncellefltirilmesinde KV nin çeflitli kitap ve periyodikleri ile ABHaber com da yay nlanan güncel bilgilerden büyük ölçüde yararland m özellikle belirtmek isterim. Bu bas m n gerçeklefltirilmesinde eme i geçenlere teflekkür ederim. Düzeltmeleri yapan ve çal flmalar ma katk da bulunan Doç. Dr. Özgür Tonus, Doç Dr. Elif Uçkan Da demir, Yrd. Doç. Dr. Naz m Çatalbafl, Yrd. Doç. Dr. Betül Yüce Dural ile araflt rma görevlileri Sevilay Küçüksakarya, Zeynep Karal, Ça lar Karaduman ve M. Onur Arun u, kitab büyük bir titizlikle yeniden dizen Ali R za Halis i, Türk iflçilerinin ATAD da kazanm fl olduklar davalarda 7 nci bask da yer alan ve yanl fl anlamalara yol açabilecek ifadelerin düzeltilmesine katk da bulunan avukat Melih Sar y, bu bask y gerçeklefltiren BETA yay nc l ktan Seyhan Satar, kitab n k sa sürede yay nlanmas için kendilerine ait zamanlar bana ay - ran k ymetli eflim Op. Dr. Sena ile o lum Cihan özellikle anmak isterim. Tüm çabalara, yap lan destek ve katk lara ra men kitab n bask s nda olabilecek eksik ve hatalar n sorumlulu u sadece bana aittir. Kitab n geniflletilmifl ve gözden geçirilmifl 10 ncu bas m n, ö rencilerime ve konuya ilgi duyan tüm kesimlere yararl olabilirse, görevini yapm fl bir ayd n olarak kendimi mutlu hissedece im. STANBUL/Caddebostan 15 May s 2011 Prof. Dr. S. R dvan KARLUK
xiii Ç NDEK LER B R NC BÖLÜM AVRUPA KÖMÜR VE ÇEL K TOPLULU U, AVRUPA EKONOM K TOPLULU U VE AVRUPA ATOM ENERJ S TOPLULU U I. AVRUPA DA B R B RL K YARATILMASI F KR N N DO UfiU.....1 II. 9 MAYIS 1950 B LD R S VE AVRUPA GÜNÜ.....................4 III. AVRUPA DA LK EKONOM K B RLEfiME: BENELÜKS............8 IV. AVRUPA DA K NC EKONOM K B RLEfiME: AVRUPA KÖMÜR VE ÇEL K TOPLULU U..............................10 V. BATI AVRUPA B RL.......................................12 VI. VII. AVRUPA EKONOM K TOPLULU U LE AVRUPA ATOM ENERJ TOPLULU U................................................15 1. Avrupa Ekonomik Toplulu u...................................15 2. Avrupa Atom Enerji Toplulu u..................................16 AVRUPA TOPLULUKLARI VE AVRUPA B RL N KURAN VE DE fit REN ANLAfiMALAR...............................18 VIII. AVRUPA B RL NE L fik N BAZI GÖSTERGELER............27 K NC BÖLÜM GÜMRÜK B RL LE ORTAK PAZARIN OLUfiUMU: AB YE KATILIM VE AVRUPA K ML I. GÜMRÜK B RL N N HUKUK TEMELLER.................31 II. DEM R-ÇEL K ÜRÜNLER NDE GÜMRÜK B RL..............34 III. DEM R-ÇEL K DIfiI ÜRÜNLERDE GÜMRÜK B RL...........35 1. Gümrük Vergileri ile Gümrük Vergisine Efl Etkili Yükümlülüklerin Kald r lmas............................35 2. Tarife D fl Engellerin Kald r lmas.........................37 3. Ortak Gümrük Tarifesi Uygulamas ve Ortak Gümrük Alan......38
xiv IV. Ç PAZARIN TAMAMLANMA SÜREC : TEK PAZAR.............43 V. AVRUPA B RL NDE TEK AVRUPA ÖDEME ALANI............48 VI. K fi LER N VE H ZMETLER N SERBEST DOLAfiIMI............50 1. Ücretli Çal flanlar ile Aile Fertlerinin Serbest Dolafl m..........52 2. Hizmetlerin Serbest Dolafl m.............................58 3. Birlik D fl ndan Gelen Göçmen flçilerin Serbest Dolafl m.......64 4. Aktif Olmayanlar n Serbest Dolafl m.......................65 5. Avrupa Nitelikler Çerçevesi ve Serbest Dolafl m...............67 VII. AVRUPA VATANDAfiLI I.................................67 VIII. AVRUPA B RL NE KATILIM VE AVRUPA 2020 STRATEJ S....70 IX. AVRUPA B RL K ML N N TEMELLER...................76 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA B RL N N GEN fileme SÜREC I. B R NC GEN fileme NG LTERE, RLANDA VE DAN MARKA....85 II. K NC GEN fileme YUNAN STAN..........................88 III. ÜÇÜNCÜ GEN fileme SPANYA VE PORTEK Z................90 1. spanya.............................................90 2. Portekiz.............................................91 IV. K ALMANYA NIN B RLEfiMES VE TOPLULU UN DE FACTO OLARAK GEN filemes..................................93 V. DÖRDÜNCÜ GEN fileme AVUSTURYA, SVEÇ VE F NLAND YA...93 VI. VII. VIII. IX. AVRUPA B RL N N GEN fileme PERSPEKT F : KATILIM ÖNCES STRATEJ.............................96 GÜNDEM 2000 B LD R S VE KATILIM ÖNCES STRATEJ BELGELER................................101 BEfi NC GEN fileme ESTONYA, LETONYA, L TVANYA, POLONYA, MACAR STAN, ÇEK CUMHUR YET, SLOVENYA, SLOVAKYA, MALTA VE GÜNEY KIBRIS RUM YÖNET M........104 BEfi NC GEN filemede ÜYEL K ÖNCES YAPILAN HALK OYLAMASI SONUÇLARI VE AVRUPA PARLAMENTOSU NDAK KABUL OYLARININ DA ILIMI............................106 X. ALTINCI GEN fileme BULGAR STAN VE ROMANYA...........110
xv XI. XII. D ER TAM ÜYEL K BAfiVURULARI: TÜRK YE, FAS, KIBRIS, MALTA, SV ÇRE VE NORVEÇ............................112 BATI BALKANLARA GEN fileme ADAY VE POTANS YEL ADAY ÜLKELER.......................................118 1. AB ye Aday Ülkeler: Türkiye, H rvatistan, Makedonya, zlanda ve Karada..................................119 2. AB ye Potansiyel Aday Ülkeler: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova ve S rbistan..................................121 XIII. YEN KOMfiULARA YÖNEL K POL T KA.....................126 XIV. AVRUPA B RL DO U ORTAKLI I STRATEJ S.............128 XV. XVI. AB N N 2006, 2009 VE 2010 YILLARI GEN fileme STRATEJ BELGELER..................................129 AVRUPA B RL NDE ESNEK BÜTÜNLEfiME YAKLAfiIMI: AB FEDERASYONU VE AVRUPA B RL NDEN AYRILMA.......132 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA EKONOM K TOPLULU U NDAN AVRUPA B RL NE I. TEK AVRUPA SENED...................................137 II. III. MAASTRICHT Z RVES, SONUÇLARI VE KOPENHAG KR TERLER................................145 1. Maastricht Zirvesi : Avrupa Topluluklar ndan Avrupa Birli i ne Dönüflüm......................................145 2. Maastricht Anlaflmas (Avrupa Birli i Anlaflmas ) ve Kapsam...146 3. Maastricht Zirvesi ile Getirilen Düzenlemeler................151 A. Ekonomik ve Parasal Birlik..........................152 B. Uyum Fonu......................................156 C. Siyasi Birlik......................................158 D. Toplulu un Yeni flbirli i Alanlar......................159 E. Sosyal Politika....................................159 F. Bölgeler Komitesi..................................159 G. Bütünleflme ve Geniflleme...........................159 4. Kopenhag Kriterleri..................................163 MAASTRICHT ANLAfiMASI ÇERÇEVES NDE AVRUPA TOPLULUKLARI NIN YEN DEN YAPILANMASI.................167
xvi IV. AMSTERDAM Z RVES VE SONUÇLARI.....................179 V. GÜNDEM 2000........................................178 1. Geniflleme: AB Komisyonu nun AB Aday Ülkeler Hakk ndaki Görüfl Raporlar......................................179 2. Ortak Tar m Politikas Reformu..........................181 3. Yap sal Fonlar ile Ekonomik ve Sosyal Yak nlaflma Fonunda De ifliklik..........................................182 4. AB nin Finansman...................................183 5. Türkiye ve Gündem 2000..............................183 VI. LÜKSEMBURG Z RVES VE SONUÇLARI....................187 1. Zirve Sonuçlar......................................187 2. Lüksemburg Zirvesi ve Türkiye..........................191 3. Lüksemburg Zirvesi ve K br s............................194 VII. VIII. IX. HELS NK Z RVES N N GEN fileme LE LG L KARARLARI VE BAfiKANLIK SONUÇ B LD R S NDE GEN fileme SÜREC......195 HELS NK Z RVES N N TÜRK YE Y LG LEND REN 4, 9 VE 12 NC MADDELER..............................198 HELS NK SÜREC, ECEV T MEKTUPLARI VE PAAVO LIPPONEN N MEKTUBU.................................200 X. 24 MART 2000 L ZBON Z RVES NE SUNULAN L ZBON STRATEJ S....................................206 XI. L ZBON STRATEJ S N N YER N ALAN AVRUPA 2020 STRATEJ S......................................207 XII. NICE Z RVES VE SONUÇLARI...........................209 1. Zirve Sonuçlar......................................209 2. Nitelikli Ço unluk Sistemiyle Karar Al nacak Konular.........211 3. Hukukun Üstünlü ü ile lgili Düzenlemeler.................212 4. Güçlendirilmifl flbirli i................................212 5. Bildirimler..........................................213 6. Geniflleme..........................................213 7. Oylama Sistemi, Konsey deki Oy Da l m, Parlamenter Say s...213 8. Nice Zirvesi Sonras nda Geniflleme Süreci.................216 XIII. KOPENHAG Z RVES, TAM ÜYEL K Ç N TAR H N TAR H VE KIBRIS.....................................218 1. Kopenhag Zirvesi Sonuçlar : Tam Üyelik çin Tarihin Tarihi....218 2. Kopenhag Zirvesi ve K br s n AB Üyeli i...................233 XIV. 2003 SELAN K, ARALIK 2003, MART VE HAZ RAN 2004 BRÜKSEL Z RVELER NDE TÜRK YE VE KIBRIS.............243
xvii XV. BRÜKSEL Z RVES VE AKDEN Z Ç N B RL K B LD R S.....247 XVI. L ZBON Z RVES VE SONUÇLARI.......................251 XVII. L ZBON Z RVES SONUÇ B LD R S NDE TÜRK YE VE KIBRIS..................................255 XVIII. L ZBON ANLAfiMASI ONAY SÜREC.......................257 XIX. L ZBON ANLAfiMASI..................................263 XX. L ZBON ANLAfiMASI LE GET R LEN YEN L KLER...........265 XXI. AB YANSIMA GRUBU RAPORU: AVRUPA PROJES 2030 TEHD TLER VE FIRSATLAR............................272 XXII. L ZBON ANLAfiMASI NIN ANAYASA TASLA I VE NICE ANLAfiMASI LE KARfiILAfiTIRMASI.................274 BEfi NC BÖLÜM AVRUPA B RL N N KURUMSAL YAPISI I. L ZBON ANLAfiMASI NDA AVRUPA B RL KURUMLARI......279 II. KURUMSAL YAPININ ÖZELL KLER......................280 III. AVRUPA B RL ANAYASASINDA ÖNGÖRÜLEN KURUMSAL YAPI.....................................286 IV. KURUMSAL YAPININ OLUfiUMUNDA HUKUK DÜZENLEMELER.....................................297 V. MT YAZLI ORTAKLIK VE KURUMSAL YAPI................303 ALTINCI BÖLÜM AVRUPA B RL KURUMLARI I. AVRUPA PARLAMENTOSU..............................313 II. AVRUPA B RL KONSEY.............................351 III. AVRUPA B RL BAKANLAR KONSEY....................375 IV. AVRUPA KOM SYONU..................................393 V. AVRUPA B RL ADALET D VANI........................405 1. Avrupa Toplulu u lk Derece Mahkemesi.................414
xviii 2. Avrupa Birli i dare Mahkemesi..........................417 3. Avrupa Birli i Adalet Divan n n Türkiye ye liflkin Olarak Alm fl Oldu u Kararlar......................................418 VI. OMBUDSMAN.........................................421 VII. DANIfiMA ORGANLARI: KOM TELER.......................424 1. Ekonomik ve Sosyal Komite.............................424 2. Bölgeler Komitesi.....................................427 VIII. AVRUPA MERKEZ BANKASI..............................430 IX. AVRUPA YATIRIM BANKASI..............................437 X. AB KURUM, ORGAN VE KURULUfiLARININ BULUNDUKLARI fieh RLER..............................438 KISALTMALAR...........................................441 AVRUPA B RL VE TÜRK YE-AB L fik LER KRONOLOJ S........448 AVRUPA B RL NDE ÇOK KULLANILAN TEKN K TER MLER VE TÜRKÇE KARfiILIKLARI..................................489 ÖNEML AVRUPA KURULUfiLARI, KURUM, BÜRO, OF S, AJANS, B RL K, VAKIF, DERNEK, G R fi M, ORTAKLIK, KONFEDERASYON VE KOM TELER............................505 KIBRIS ANLAfiMALARI VE KIBRISLI TÜRKLER N GKRY DE SEÇME VE SEÇ LME HAKKINI KULLANMA BAfiVURULARI..........518 AVRUPA B RL TEMEL HAKLAR fiarti........................525 FRANSA DA SÖZDE ERMEN SOYKIRIMINI NKAR EDENLERE CEZA VER LMES N ÖNGÖREN YASA NIN SENATO DA KABUL ED LMEMES VE SÖZDE SOYKIRIMIN TANINMASINA YÖNEL K G R fi MLER................538 TÜRK YE N N AB ÜYEL SÜREC NDE KAÇIRILAN B R FIRSAT.....555 AVRUPA B RL KURUMLARI WEB S TELER....................557 KAYNAKÇA................................................563 D Z N....................................................585
xix TABLOLAR Tablo: II.1 AET de Gümrük ndirim Takvimi......................35 Tablo: II.2 AET de Gümrük Birli inin Gerçekleflmesi................36 Tablo: II.3 5b Sütunlar......................................42 Tablo: II.4 6-11 Sütunlar.....................................42 Tablo: III.1 AB de Genifllemeye liflkin Kat l m Anlaflmalar............96 Tablo: III.2 Aday Ülkelere liflkin Düzenli Raporlar ve Strateji Belgeleri (1998-2004)........................102 Tablo: III.3 AET yi Kuran ve Sonradan Kat lan Ülkelerin Kat l m Anlaflmalar................................107 Tablo: III.4 Beflinci Genifllemede Ülkelerde Yap lan Halkoylamas Sonuçlar........................................108 Tablo: III.5 Beflinci Genifllemede Avrupa Parlamentosu ndaki Oylama Sonuçlar (09.04.2003).......................109 Tablo: III.6 AB nin Geniflleme Süreci, Aday ve Potansiyel Aday Ülkeler.....................................123 Tablo: III.7 Aday ve Potansiyel Aday Ülkelerde Ekonomik Geliflmeler....125 Tablo: IV.1 Uyum Fonu Uygulamas (1993-1999)..................158 Tablo: IV.2 Aday Ülkelere liflkin Düzenli Raporlar ve Strateji Belgeleri (1998-2004)........................179 Tablo: IV.3 Aday Ülkelerin Topluluk Programlar na Kat l m na liflkin Çerçeve Kararlar..................................189 Tablo: IV.4 Nice Anlaflmas Sonras nda AB Konseyi nde (AB 27) Oy Da l m..................................217 Tablo: IV.5 Akdeniz çin Birlik Üyesi Ülkeler......................250 Tablo: IV.6 Lizbon Anlaflmas Onay Süreci.......................261 Tablo: IV.7 Lizbon Anlaflmas Öncesi ve Sonras nda Üye Ülkelerin A rl klar................................265 Tablo: IV.8 Nice Antlaflmas, Anayasa Tasla ve Lizbon Anlaflmas n n Karfl laflt rmas...................................275 Tablo: VI.1 Avrupa Parlamentosu nda Gruplar n Ülkelere Göre Da l m (1995)...................................318 Tablo: VI.2 Avrupa Parlamentosu ndaki Gruplar n Gücü (1989 ve 1994)...............................319 Tablo: VI.3 Avrupa Parlamentosu nda Parlamenterlerin Ülkelere Göre Da l m (1989,1994,1995)..........................320 Tablo: VI.4 Avrupa Parlamentosu nda Gruplar n Ülkelere Göre Da l m (1999).....................................320 Tablo: VI.5 Avrupa Parlamentosu ndaki Milletvekili Say lar yla Nüfus Aras ndaki liflkiler................................324
xx Tablo: VI.6 Gruplara ve Ülkelere Göre Avrupa Parlamentosu Üyeleri (20 A ustos 2001).................................325 Tablo: VI.7 Avrupa Parlamentosu nda Üye Ülkelerin Parlamenter Say lar...............................326 Tablo: VI.8 Avrupa Parlamentosu nda Gruplar n Ülkelere Göre Da l m (18.02.2007)..............................327 Tablo: VI.9 Avrupa Parlamentosu Seçimlerine Kat l m Yüzdeleri (1979-2009)................................332 Tablo VI.10 Avrupa Parlamentosu nda Üyelerin Da l m (2007, 2009 ve Lizbon Anlaflmas ).....................343 Tablo: VI.11 Avrupa Parlamentosu Üyelerinin Gruplara Göre Da l m (Nisan 2011)..............................347 Tablo: VI.12 Avrupa Konseyi (Zirve) Toplant Tarihleri ve fiehirleri......373 Tablo: VI.13 AB Dönem Baflkanl klar n n S ras....................378 Tablo: VI.14 Bakanlar Konseyi'ndeki Oy Da l m (1958-2007).........380 Tablo: VI.15 Bakanlar Konseyi nde Oy A rl klar...................382 Tablo: VI.16 Komisyon Baflkanlar..............................399 Tablo: VI.17 Ekonomik ve Sosyal Komite nin Üyeleri.................427 Tablo: VI.18 Bölgeler Komitesi nin Üyeleri.........................430 Tablo: VI.19 Euro Bölgesi Ülkelerin Sermayeye Kat l m Paylar (1 Ocak 2011)........................434 Tablo: VI.20 Euro Alan D fl ndaki Ülkelerin Sermayeye Kat l m Paylar (1 Ocak 2011)........................435 fiek LLER VE FOTO RAFLAR 9 May s 1950 tarihinde Robert Schuman n Avrupa Birli i nin Kurulmas na liflkin Bildiriyi Aç klamas.....................7 Schengen Alan na Dahil Ülkeler..................................25 Euler Diyagram : Avrupa Birli i nin Avrupa daki Kurulufllarla liflkisi......30 AB Üyesi Ülkeler ve Aday Ülkeler................................111 AB ye Aday ve Potansiyel Aday Ülkeler............................121 Avrupa Birli i ve Do u Ortakl.................................129 AB'nin Kurumsal Yap s nda Zaman çinde Meydana Gelen Geliflme......172 Akdeniz çin Birlik...........................................249 Lizbon Anlaflmas n mzalayan Avrupa Birli i Devlet ve Hükümet Baflkanlar..........................................251 AB Anayasas mza Töreni......................................286 Avrupa Birli i nin Kurumsal Yap s n n Geliflimi......................302 Avrupa Parlamentosu Genel Kurulu..............................316 Avrupa Parlamentosu........................................318
xxi Avrupa Parlementosu nda Siyasi Gruplar (Nisan 2011)................346 Avrupa Birli i Bakanlar Konseyi Toplant s.........................377 Avrupa Komisyonu...........................................395 Avrupa Birli i Adalet Divan....................................406 Avrupa Ombudsman.........................................422 Ekonomik ve Sosyal Komite nin Simgesi...........................425 Bölgeler Komitesi nin Simgesi...................................428 Avrupa Merkez Bankas....................................... 431 Avrupa Merkez Bankas n n Simgesi..............................431 Euro Banknotlar............................................433 Avrupa Yat r m Bankas.......................................437 Avrupa Kurumlar n n Bulunduklar fiehirler........................440 AB nin Geniflleme Sürecinde Üyelik Müzareke Zaman Çizelgesi.........556