38 ARAÞTIRMA Ýlk pilot aðýz diþ hastalýklarý hastanesi ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili Özet Bu çalýþma Ýstanbul Okmeydaný Aðýz ve Diþ Hastalýklarý Hastanesi Ortodonti Bölümüne baþvuran hastalarýn profilini incelemek amacýyla planlanmýþtýr. Bu amaçla yaþlarý 6 ve üzerinde 374 birey (206 kýz, 168 erkek) araþtýrma kapsamýna alýnmýþtýr. Hastalarýn ebeveynlerine 11 sorudan oluþan anket formlarý verilerek kliniðimize hangi bölgeden geldikleri, kliniðimize gelme ve seçme nedenleri, hastalarýn sosyo-ekonomik ve eðitim seviyeleri ile ortodontik tedavi konusundaki bilinç düzeyleri belirlenmek istenmiþtir. Bulgularýn deðerlendirilmesinde Ki-kare testi uygulanmýþtýr. Hastalarýn en çok Ýstanbul ilinden geldiði, kliniðimizi güvenilir ve ekonomik olmasý nedeniyle seçtikleri, daha estetik bir görünüm ve çarpýk diþlerini düzelttirmek amacýyla geldikleri belirlenmiþtir. Hastalarýn %90 ný sosyal güvenceye sahip olup, daha çok alt gelir seviyesi statüsündedir. Eðitim seviyelerine baðlý olarak ortodonti tedavi konusunda daha bilinçli olduklarý görülmüþtür (x 2 anne: 23.83, p=0.000; x 2 baba:17.43, p=0.002). Kýz çocuklarýnýn erkek çocuklarýna göre tedavi konusunda daha istekli olduðu belirlenmiþtir(%66). Anahtar kelimeler: Anket, Ortodonti hastalarý Abstract General profile of orthodontic patients who applied at the orthodontic department of the first pilot dental hospital of Turkey This study was planned to observe the patient s profile that applies to Ortodontics Department in Istanbul Okmeydaný Mouth and Dental Health Hospital. 374 patients aged 6 and over were included in the study. Patients were asked to answer a questionnarire consisting of 11 questions concerning, their reasons to choose and come to the department, their socio-economic and educational conditions and their level of consciousness about orthodontic therapy. Chi-square test was used to analyse the findings. It was found that most of our patients were from Istanbul who wanted straight teeth and good facial apparances and who chose our department because it was trustworthy and economical. 90% of the patients had some kind of social security but most of them were in the low income group. Patients were found more informed on orthodontic therapy in accordance with their education level (x 2 anne: 23.83, p=0.000; x 2 baba:17.43, p=0.002). Females were more enthusiastic for orthodontic treatment than males (%66). Key words: Questionnaire, Orthodontic patients Yazýþma Adresi: Yard. Doç. Dr. Alev Aksoy Süleyman Demirel Üniversitesi. Diþ Hekimliði Fakültesi, Ortodonti AD, Çünür 32100. ISPARTA- Tel iþ: 0246 211 3270 Fax: 0246 2370607 Cep: 0533 3915953 E mail: alevak2000@yahoo.com Alev Aksoy Süleyman Demirel Üniversitesi Diþ Hekimliði Fakültesi Ortodonti AD, Isparta Giriþ Hem dünyada hem ülkemizde ortodonti diþ hekimliðinin en eski uzmanlýk alanýdýr. Türkiye de ilk kurulan Aðýz Diþ Hastalýklarý pilot hastanesi olma ve Ýstanbul gibi Türkiye nin deðiþik bölgelerinden göç edip buraya yerleþmiþ 15 milyon insanýn yaþadýðý metropolutanda her tür saðlýk sigortasýna sahip hastalarýn baþvurabileceði son kurum olmasý itibariyle önemli bir merkez olan kliniðimize baþvuran hastalarýn sayýsý uzmanlarýn artmasý ile zaman içerisinde büyük bir artýþ göstermiþtir. 2004 Ocak itibariyle kliniðe baþvuran hasta sayýsý 200 civarýnda iken bu sayý Aðustos 2004 itibariyle 1000 lere ulaþmýþtýr. Gereç ve Yöntem: Bu amaçla 6 yaþ üzeri hastalardan sadece okullarýn kapanma dönemi olan Mayýs-Eylül aylarý arasýndaki yaz döneminde kliniðimize baþvuran 374 ( 206 kýz, 168 erkek) birey araþtýrma kapsamýna alýnýp sosyo ekonomik profilleri ve kliniðimize baþvurma nedenleri incelenmiþtir. Hastalarýn ebeveynlerine 11 sorudan oluþan anket formlarý verilmiþtir (Þekil1). Bulgularýn deðerlendirilmesinde SPSS programý kullanýlarak Ki-kare testi uygulanmýþtýr. Sonuçlar, p<0.01 anlamlýlýk düzeyinde %99 güven aralýðýnda deðerlendirilmiþtir. Buna göre yaþ gruplarýna göre hastalarýn daðýlýmý Tablo1 de, bölgelere göre daðýlýmý Tablo3 de gösterilmiþtir. Ortodontik tedaviyi tek baþýna (diþ hekimi, aile faktörü hariç) isteyen çocuklarda, kýzlarýn oraný %66 (n:48) iken
Aksoy, Ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili 39 baþvuranlarýn çoðunun 11 (%13.4) ve 12 (%12.3) yaþ grubu olduðu gözlenmiþtir(tablo 2). Hastanýn Adý Soyadý: Cinsiyeti: Yaþý: Geldiði þehir: Ýstanbul Diðer. 1.Kliniðimize çocuðunuzu getirme nedeniniz? A-Daha estetik (güzel) görünmesi B-Çarpýk diþlerin düzelmesi C-Konuþmanýn düzelmesi D-Daha güzel gülmesi E-Yemekleri daha rahat çiðnemesi 2.Ortodontik tedaviyi kim istiyor? A-Çocuk B-Ailesi C-Her ikisi de D-Diþ hekimi E-Oral Diagnoz 3.eden Okmeydaný Aðýz ve Diþ Hastalýklarý Hastanesini seçtiniz? A-Oral Diagnoz gönderdiði için B-Çevremde görüp sorarak C-Güvenilir olduðu için D-Ekonomik nedenlerle 4.Aylýk gelir düzeyiniz? A-200-500 milyon B- 501-750 milyon C-751-1.000 milyon D- >1milyar 5.Baðlý bulunduðunuz bir kurum var mý? A- SSK B- Emekli Sandýðý C- Bað-Kur D- Serbest E- Yeþil Kart 6.Babanýn Eðitim Durumu? A- Okuma yazmasý yok B- Ýlkokul mezunu C- Ortaokul mezunu D- Lise mezunu E- Üniversite mezunu 7.Annenin Eðitim Durumu? A- Okuma yazmasý yok B- Ýlkokul mezunu C- Ortaokul mezunu D- Lise mezunu E- Üniversite mezunu 8.Sizce ortodontik tedavi nedir? (Hastanýn bilinçli olup olmadýðý) V-var (1) Y-yok(0) 9.Bilincin doðruluðu (Doktor tarafýndan deðerlendirilecektir) D- Doðru(1) Y- Yanlýþ(0) EKSÝK- Yetersiz bilgi (2) 10.Medyadan diþ hekimliðinde ortodontik tedavi ile ilgili yayýnlarý izliyor musunuz? E-evet (1) H-hayýr (0) 11.Bir önceki sorunun cevabý evet ise,yeterli buluyor musunuz? E-evet (1) H-hayýr (0) Þekil 1. Ortodontiye Baþvuran Hastalarýn Sosyo-Ekonomik Profilinin Ýncelenmesi (Anket) Tablo 1. Baþvuran hastalarýn cinsiyetlerine ve yaþ gruplarýna göre daðýlýmý Yaþ kategorisi 6-9 yaþ grubu 10-12 yaþ grubu >12 Cinsiyet Kýz Erkek 28 28 56 7,5% 7,5% 15,0% 64 58 122 17,1% 15,5% 32,6% 114 82 196 30,5% 21,9% 52,4% 206 168 374 55,1% 44,9% 100,0% Tablo 2. Tedaviyi isteyen hastalarýn cinsiyet ve yaþ katagorisine göre daðýlýmý Tedaviyi Yaþ kategorisi Total Ýsteyen/Hasta Cinsiyet 6-9 10-12 13 ve üzeri yaþ yaþ yaþ grubu grubu grubu Kýz Erkek Sayý Sayý Sayý 1 9 38 48 1,4% 12,3% 52,1% 65,8% 1 5 19 25 1,4% 6,8% 26,0% 34,2% 2 14 57 73 2,7% 19,2% 78,1% 100,0% Bulgular Yaþ Daðýlýmý: Diþlenme dönemlerine göre deðerlendirildiðinde en çok baþvuranlarýn 13 yaþ ve üzeri olduðu (n:196, %52.4) tespit edilmiþtir. Bunu 10-12 yaþ grubu (n:122, %32.6) ve 6-9 yaþ grubu (n:56, %15) izlemiþtir (Tablo1). Bölge Özelliði: Kliniðimize baþvuran hastalarýn %92.8 i (n:347) Ýstanbul ilinde, %3.7 i (n:14) Marmara Bölgesindeki diðer illerden, %3.5 i (n:13) ise Marmara dýþýndan hastanemiz kliniðine ortodontik tedavi için baþvurmuþtur (Tablo 3). Tablo 3. Hastalarýn geldikleri þehir ve bölgeye göre daðýlýmý Geldiði Bölge Frekans Yüzdesi Geçerli Yüzde Birikim yüzdesi Ýstanbul 347 92,8 92,8 92,8 Marmara 14 3,7 3,7 96,5 Diðer 13 3,5 3,5 100,0 Total 374 100,0 100,0 Kliniðimize Gelme edeni: Hastalarýn %69.3 sýnýn (n:259) çarpýk diþlerini düzelttirmek, bunu takiben %9.9 sýnýn (n:37) estetik görünüme kavuþmak, %5.3 ünün (n:20) yemek yeme fonksiyonunu daha iyi yapabilmek, %2.7 ünün (n:10) konuþmasýný düzeltmek, %1.1 ünün (n:4) daha güzel bir gülmeye sahip olmak için kliniðimize geldiði belirlenmiþtir. %11.8 ünün (n:44) ise en az iki ayrý nedenle kliniðimize baþvurduðu saptanmýþtýr (Tablo 4). Tablo 4. Hastalarýn hastanemiz kliniðine baþvurma sebebi Güzel görünmesi Çarpýklýk düzeltilmesi Güzel gülmesi Konuþma düzelmesi Çiðneme kolaylýðý En az iki neden birlikte Total Frekans % Geçerli % Birikim % i 37 9,9 9,9 9,9 259 69,3 69,3 79,1 4 1,1 1,1 80,2 10 2,7 2,7 82,9 20 5,3 5,3 88,2 44 11,8 11,8 100,0 374 100,0 100,0
40 Aksoy, Ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili Tablo 5. Tedaviyi kimin istediði ve cinsiyete göre daðýlým Ýsteyen kiþi CÝSÝYET Hasta ailesi her ikisi doktor oral diagnoz Kýz 48 40 71 46 1 206 ýn% i 12,8% 10,7% 19,0% 12,3%,3% 55,1% Erkek 25 27 74 38 4 168 ýn% i 6,7% 7,2% 19,8% 10,2% 1,1% 44,9% 73 67 145 84 5 374 ýn% i 19,5% 17,9% 38,8% 22,5% 1,3% 100,0% Tedaviyi Kimin Ýstediði: Ortodontik tedavi yapýlmasýný %19.5 (n:73) kiþinin kendisi, çoðunluklada veliler çocuklarýný getirdikleri için çocuðun kendisi, %17.9 (n:67) veli, %38.8 (n:145) hem çocuk hem velisi birlikte istemiþlerdir. %22.5 ni (n:84) ise diþ hekimi, %1.3 (n:5) oral diagnoz ortodonti kliniðine yönlendirmiþtir. Kýzlarýn tedavi konusunda erkeklere göre daha istekli olduðu görülmüþ ne var ki bu deðer istatistiksel olarak anlamlý bulunmamýþtýr (x 2 :8.62, p=0.071) (Tablo 5). Tablo 6. Hastalarýn Aðýz Diþ Hastalýklarý Hastanesinin kliniðini tercih etme nedeni Tercih nedeni Frekans % Geçerli % Birikim % i oral diagnoz 42 11,2 11,2 11,2 tavsiye 66 17,6 17,6 28,9 güvenilir 164 43,9 43,9 72,7 ekonomik 97 25,9 25,9 98,7 diðer 5 1,3 1,3 100,0 Total 374 100,0 100,0 Kliniðimizi Seçme edeni: Hastalarýn %43.9 (n:164) kliniðimizi güvenilir olduðu için tercih ettiðini belirtirken bu takiben %25.9 u (n:97) ekonomik nedenlerle, %17.6 sý (n:66) tanýdýklarýn tavsiyesi üzerine, %11.2 si (n:42) oral diagnoz gönderdiði için, %1.3 ü (n:5) diðer nedenlerle kliniðimizi seçmiþtir (Tablo 6). Aylýk Gelir Düzeyi: Kliniðimize gelen hastalarýn aylýk gelir düzeyi %35.3 ünün (n:132) 250-500 YTL arasýnda, %33.4 ünün (n:125) 501-750 YTL arasýnda, %17.9 unun (n:67) 751-1000 YTL arasýnda, %13.4 ünün (n:50) 1000 YTL üzerinde kazançlarý olduðu tespit edilmiþtir. Alt gelir düzeyine sahip hastalarýn diðer gelir gruplarýna göre daha fazla estetik kaygýlar taþýdýðý belirlenmiþtir (%9.9, %69.3, %1.1; S= %80.3) (Tablo 7). Baðlý Olduklarý Kurum: Hastalarýn %39.3 ünün (n:147) Emekli Sandýðýna, %36.1 inin (n:135) Bað Kur a, %16 sýnýn (n:60) SSK ya baðlý olduðu %4.5 inin (n:17) yeþil kart sahibi olup, %4 ünün (n:15) hiçbir sosyal güvencesi bulunmadýðý tespit edilmiþtir. Baðlý olduðu kurumlarla hastalarýn gelme nedenleri arasýnda anlamlý bir iliþki bulunmuþtur (x 2 :35.48, p=0.018). Bu fark, sosyal güvencesi Emekli Sandýðý ve Bað-Kur olanlarýn daha çok çarpýk diþlerinin düzeltilmesi amacýyla kliniðimize geldiðini göstermiþtir. Emekli Sandýðýnda bu oran %27.5 (103) iken Bað-Kur da da yaklaþýk bir deðer olan %25.7(n:96) bulunmuþtur. SSK da ise %11 (n:41), Yeþil Kart sahiplerinde %2.9 (n:11), sosyal güvencesi olmayanlarda %2.1 (n:8) bulunmuþtur. Genel daðýlýmda da çarpýk diþ düzeltme amacýyla gelen çocuklarýn yüzdesinin diðer nedenlere göre daha fazla olduðu gözlenmiþtir (%69.3; n:259) (Tablo 8). Babanýn Eðitim Durumu: Babanýn eðitim durumu incelemesinde %35 nin (n:131) ilkokul mezunu, %23 ünün (n:87) lise mezunu, %21.4 ünün (n:80) üniversite mezunu, %17.9 unun (n:67) ortaokul mezunu, %1.3 ünün (n:5) ise okur yazar olmadýðýný görmekteyiz. Babanýn eðitimi ile ortodontik tedavi hakkýnda bilgi sahibi olmasý arasýnda yakýn iliþki bulunmuþtur (x:17.43, p=0.002). Lise ve üstü eðitimde babalarýn daha bilinçli olduðu gözlenmiþtir. Ortodontik tedavi hakkýnda bilgi sahibi olan babalarýn %17 sinin ilkokul, %10 unun ortaokul, %15.7 sinin lise, %16.2 sinin üniversite mezunu olduðu tespit edilmiþtir. e var ki ilkokul mezunu babalarýn ortodontik tedavi hakkýndaki yorumlarýnýn %7.2si yanlýþken, tedavi hakkýnda yanlýþ bilince sahip lise mezunu babalarýn oraný %4.1 e, üniversite mezunu babalarýn ise %5.4 e düþmektedir. Bu da göstermektedir ki ortodontik tedavinin ne olduðunu, nasýl ve kimlere yapýldýðýný bildiðini zanneden eðitim durumu düþük bireyler doðru bilince sahip deðildirler (Tablo 9,10). Annenin Eðitim Durumu: Annenin eðitim durumu incelemesinde %50.3 ünün (n:188) ilkokul mezunu, %18.8 sinin (n:70) lise mezunu, %12.6 sýnýn (n:47) üniversite mezunu, %12.3 unun (n:46) ortaokul mezunu, %5.6 ünün (n:21) ise okur yazar olmadýðýný görmekteyiz. Annenin eðitimi ile ortodontik tedavi hakkýnda bilgi sahibi olmasý arasýnda yakýn iliþki bulunmuþtur (x 2 :23.83, p=0.000) (Tablo 11). Babalarýn aksine ilkokul mezunu annelerin daha
Aksoy, Ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili 41 Tablo 7. Baþvuran hastalarýn gelir düzeyi ile baþvurma nedenlerinin karþýlaþtýrýlmasý Baþvurma edeni Gelir düzeyi 250-500 501-750 751-1000 >1000 Güzel görünmesi 9 11 9 8 37 2,4% 2,9% 2,4% 2,1% 9,9% Çarpýklýk düzeltilmesi 94 83 48 34 259 25,1% 22,2% 12,8% 9,1% 69,3% Güzel gülmesi 3 1 0 0 4,8%,3%,0%,0% 1,1% Konuþma düzelmesi 3 4 0 3 10,8% 1,1%,0%,8% 2,7% Çiðneme kolaylýðý 11 8 0 1 20 % 2,9% 2,1%,0%,3% 5,3% En az iki neden birlikte 12 18 10 4 44 % 3,2% 4,8% 2,7% 1,1% 11,8% 132 125 67 50 374 35,3% 33,4% 17,9% 13,4% 100,0% Tablo 8. Baþvuran hastalarýn baðlý olduklarý kurum ile gelme nedenleri arasýndaki baðlantý Baþvurma edeni Baðlý olduðu kurum SSK Emekli San. Bað Kur Serbest Yeþil Kart Güzel görünmesi Çarpýklýk düzeltilmesi Güzel gülmesi Konuþma düzelmesi Çiðneme kolaylýðý En az iki neden birlikte *P<0.05; x 2 :35.48, P=0.018 5 19 7 4 2 37 1,3% 5,1% 1,9% 1,1%,5% 9,9% 41 103* 96* 8 11 259 11,0% 27,5%* 25,7%* 2,1% 2,9% 69,3% 0 1 1 1 1 4,0%,3%,3%,3%,3% 1,1% 4 3 2 1 0 10 1,1%,8%,5%,3%,0% 2,7% 3 2 13 1 1 20,8%,5% 3,5%,3%,3% 5,3% 7 19 16 0 2 44 1,9% 5,1% 4,3%,0%,5% 11,8% 60 147 135 15 17 374 16,0% 39,3% 36,1% 4,0% 4,5% 100,0% Tablo 9. Babalarýnýn eðitim durumlarýna göre tedavi hakkýnda bilinçleri Babanýn eðitim Hastanýn bilinçliliði düzeyi Ýlk okul Orta okul Lise Üniversite Okur yazar deðil **P<0.01; X 2 :17.43, P=0.002 68 63 131 18,4% 17,0% 35,4% 30 37 67 8,1% 10,0% 18,1% 29 58** 87 7,8% 15,7% 23,5% 20 60** 80 5,4% 16,2% 21,6% 2 3 5,5%,8% 1,4% 149 221 370 40,3% 59,7% 100,0% bilinçli olduðu gözlenmiþtir. Ortodontik tedavi hakkýnda bilgi sahibi olan annelerin %25 inin ilkokul, %7.8 inin ortaokul, %14 ünün lise, %10.2 sinin üniversite mezunu olduðu tespit edilmiþtir. Ýlkokul mezunu annelerin ortodontik tedavi hakkýndaki yorumlarýnýn %8.4 ü yanlýþken, tedavi hakkýnda yanlýþ bilince sahip lise mezunu annelerin oraný %5.4 e, üniversite mezunu babalarýn ise %2.7 e düþmektedir (Tablo 12). Ortodontik Tedavi Kavramý: Hastalarýn %60 ý (n:224) ortodontik tedavi hakkýnda bilgi sahibi olduklarýný, %40 ý (n:150) ise ortodontik tedavinin ne olduðunu bilmediklerini söylemiþlerdir. Ortodontik tedavi hakkýnda fikir yürüten hastalardan da %19.6 sý yanlýþ biliyor iken %7.6 sýnýn ise yetersiz bilgiye sahip olduðu tespit edilmiþtir (Tablo 13). Medyanýn Bilgilendirmedeki Rolü: Hastalarýn %42 si (n:154) televizyon ve çeþitli yayýn organlarýnda diþ hekimliði ve ortodonti ile ilgili yayýnlarýn izlediðini, %58 i (n:210) ise izlemediðini ifade etmiþtir (Tablo 14).
42 Aksoy, Ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili Tablo 10. Babalarýn eðitim durumlarýna göre tedavi hakkýndaki bilinçlerinin doðruluðu Babanýn eðitim Bilincin doðruluðu düzeyi Eksik Doðru yanlýþ Ýlk okul Orta okul Lise Üniversite Okur yazar deðil 1 46 16 63,5% 20,8% 7,2% 28,5% 7 24 6 37 3,2% 10,9% 2,7% 16,7% 5 44 9 58 2,3% 19,9% 4,1% 26,2% 4 44 12 60 1,8% 19,9% 5,4% 27,1% 0 2 1 3,0%,9%,5% 1,4% 17 160 44 221 7,7% 72,4% 19,9% 100,0% Medyanýn Yeterliliði: Bu yayýnlarý izleyenlerin %84 ü yetersiz bulurken, %16 sý yeterli bulmuþtur (Tablo 15). Tablo 11. Annelerinin eðitim durumlarýna göre tedavi hakkýndaki bilinçleri Annenin eðitim Hastanýn bilinçliliði düzeyi Ýlk okul Orta okul Lise Üniversite Okur yazar deðil ***P<0.001; X 2 :23.83, P=0.000 95 93 188 25,5% 25,0% 50,5% 17 29 46 4,6% 7,8% 12,4% 18 52*** 70 4,8% 14,0% 18,8% 9 38*** 47 2,4% 10,2% 12,6% 10 11 21 2,7% 3,0% 5,6% 149 223 372 40,1% 59,9% 100,0% Tartýþma Kliniðimize yapýlan baþvurularýn % 32.6 sý 10-12 yaþ grubu %30 u ise 13-16 yaþ grubu çocuklara aittir. Anomali görülme sýklýðýnýn en çok geç karýþýk diþlenme döneminde meydana gelmesi ve buluð çaðý baþlangýcý çocuklarýn kendi dýþ görünümleriyle ilgili kaygýlarýnýn artmasý bu dönemde estetik merkezlerine yapýlan müracaatlarý arttýrmaktadýr(1). Bu dönem bireyin kendine olan güveninin görünümleri, mimikleri ve alýþkanlýklarý ile ilgili olarak geliþtiði veya geliþemediði dönemdir(2). Malokluzyonlarýn yaþla beraber artýþ göstermesi ve genç eriþkinlerin kendi maloklüzyonlarýnýn farkýna varmasý da yine bu döneme denk gelmektedir(3,4). Hastanemiz için bulduðumuz bu oran Ýstanbul Üniversitesi Diþ Hekimliði Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalýnda yapýlan çalýþmada bulunan oranla benzerlik göstermektedir(5). Tablo 12. Annelerin eðitim durumlarýna göre tedavi hakkýndaki bilinçlerinin doðruluðu Annenin eðitim Bilincin doðruluðu düzeyi Eksik Doðru yanlýþ Ýlk okul Ortaokul Lise Üniversite Okur yazar deðil Kliniðimize ortodontik tedavi olmak amacýyla baþvuran hastalarýn profilini incelediðimiz bu çalýþmada, talebin %93 gibi büyük bir kýsmýný Ýstanbul ilinden, %3.7 sini Marmara Bölgesinden olduðu belirlenmiþtir. Günümüzde her bölgede en az bir Ortodonti Bölümü olan Diþ Hekimliði Fakültelerinin olmasý, bireylerin genelde kendi bölgelerindeki saðlýk merkezlerini tercih etmelerini saðlamaktadýr. Ýstanbul da 3 büyük fakülteye ait Ortodonti Bölümü bulunmasýna raðmen halen bu denli talebin olmasý bu tür kurulacak pilot hastanelere halen ihtiyaç duyulmakta olduðunu göstermektedir. Tablo 13. Ortodontik tedavi hakkýnda fikri olan hastalarýn bilincinin doðruluðu Bilinçli olan hastalar 8 66 19 93 3,6% 29,6% 8,5% 41,7% 2 21 6 29,9% 9,4% 2,7% 13,0% 4 36 12 52 1,8% 16,1% 5,4% 23,3% 2 30 6 38,9% 13,5% 2,7% 17,0% 0 10 1 11,0% 4,5%,4% 4,9% 16 163 44 223 7,2% 73,1% 19,7% 100,0% Bilincin doðruluðu Eksik Doðru yanlýþ 17 163 44 224 7,6% 72,8% 19,6% 100,0% Kliniðimize baþvuran hastalarýn %16 sýnýn SSK, %39.3 ünün Emekli Sandýðý, %36.1 inin Bað-Kur a baðlý olmasý Ýstanbul Üniversitesindeki %90.1 lik Emekli Sandýðýna baðlý olan hastalarýn müracaatýnýn aksine bu tip hastanelerin her türlü sosyal güvence altýndaki toplumun her kesimine hitap ettiðini ve hizmet verebildiðini ve bu tip hastanelere talebin oldukça yüksek olacaðýný göstermektedir (5) (Tablo 8). Hastalarýn kliniðimize gelme nedenleri arasýnda en fazla çarpýk diþleri düzelttirmek (%69.3) ve daha estetik bir görünüþe kavuþmak (%9.9) yer almaktadýr. Toplu olarak ele alacak olursak estetik kavramý içeren seçenekler %80 oranýnda tercih edilmiþ, çiðneme ve konuþmaya iliþkin fonksiyonel nedenlerden dolayý müracaat edenlerin oraný %20 lerde kalmýþtýr. Sosyal psikoloji alanýnda yapýlmýþ çalýþmalar, özellikle buluð
Aksoy, Ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili 43 çaðýnda sosyal iliþkilerde fiziksel çekiciliðin çok büyük etkisi olduðunu belirtmiþlerdir(6). Özellikle aðýz, diþ ve yüz görünümünü ilgilendiren herhangi bir anomali söz konusu olduðunda, kiþinin psikolojik ve sosyal yaþantýsýnýn bu durumdan olumsuz yönde etkilendiði belirtilmiþtir(7-13). Ýstanbul Üniversitesi nde yapýlan çalýþmaya benzer olarak bizim kliniðimize baþvuran hastalarýn da fonksiyonel kaygýdan çok estetik kaygý ile müracaat ettikleri gözlenmiþtir. Estetik kaygý gelir düzeyi düþük olan bireylerde daha yüksek gözlenirken, gelir düzeyi artan bireylerde bilincin de artmasý ile birlikte fonksiyonel kaygýlar da artmaktadýr (Tablo7, 8). Tablo 14. Baþvuranlarýn ortodontik tedavi hakkýndaki bilinçliliði ve medyayý takibi Hastanýn TV vb ortodonti bilinçliliði yayýnlarýný izleme Hayýr 127*** 22 149 34,9% 6,0% 40,9% Evet 83 132*** 215 22,8% 36,3% 59,1% 210 154 364 57,7% 42,3% 100,0% ***P<0.001; x 2 :78.401, P=0.000 Tablo 15. Hastalarýn bilinç durumu ve yayýnlarý yeterli bulmalarý Hastanýn Bilinçliliði Yeterli/yetersiz Hayýr 42 3 45 22,2% 1,6% 23,8% Evet 117* 27 144 61,9% 14,3% 76,2% 159 30 189 84,1% 15,9% 100,0% *P=0.05; x 2 :3.749 Ülkemizde gelir düzeyi düþük olan bireylerin, devletin saðladýðý saðlýk karnelerini kullanarak kamu kuruluþu olan hastanelerde tedavi yaptýrmak istediðini görmekteyiz. Bunun öncelikle nedeni, ortodontik tedavinin muayenehane ve özel hastane ücretlerini gelir düzeyi düþük bireylerin karþýlayamamasý ve Üniversite ve Saðlýk Bakanlýðý na baðlý hastanelerinin bu tür hizmetlerin saðlanmasý açýsýndan güvenilir bulunmasýdýr. Oysa ki Avrupa ve Amerika da ortodontik tedaviye kabulünde ailelerin gelir düzeyi esas belirleyici faktör olmaktadýr(14). Ülkemizde de gelir düzeyi 1000 YTL üzerinde olanlarýn özel muayenehanelerde ya da özel sigortalarýný kullanarak özel hastanelerden hizmet aldýklarý düþünülmektedir. Gelir düzeyine göre tedaviyi isteyen kiþi incelendiðinde ise gelir düzeyi düþük ailelerde hastayý tedaviye bir diþ hekiminin yönlendirmiþ olduðunu oysa ki gelir düzeyi yüksek olan ailede hastanýn doðrudan ortodontik tedaviyi kendisinin talep ettiðini tespit ettik (Tablo 18). Tablo 16. Medyayý takibin hastalarýn bilinçlenmesindeki rolü Bilincin TV vb ortodonti doðruluðu yayýnlarýný izleme Eksik 10 7 17 4,7% 3,3% 7,9% Doðru 56 98*** 154 26,0% 45,6% 71,6% Yanlýþ 17 27 44 7,9% 12,6% 20,5% 83 132 215 38,6% 61,4% 100,0% ***P<0.001 Çalýþmamýzda anne eðitim düzeyi düþük bireylerde çocuklarýnýn ortodontik tedavi edilmesini isteyenlerde daha yüksek oranda bir müracaat bulunurken, baba eðitiminin çocuklarýnýn ortodontik tedavisi için bir farklýlýk yaratmamaktadýr. Annenin eðitim düzeyi düþük olsa bile çocuklarla daha fazla ilgilenecek zamanlarý bulunduðundan ya da eþlerinin sosyal sigortalarýndan faydalanýp kendilerinin çalýþmýyor olmalarýndan ötürü bu tür tedaviyi kamu saðlýk kuruluþlarýndan ekonomik olarak saðlayabilmek için daha fazla zaman ayýrabildikleri gözlenmiþtir. Buna ilaveten eðitim düzeyi arttýkça anne ve babanýn ortodontik tedavi hakkýnda daha doðru bir bilince sahip olduðu gözlemlenmiþtir. Kliniðimize çoðunlukla eðitim düzeyi düþük ailelerin eðitim düzeyi yüksek ailelere nazaran daha çok müracaat etmesini medyadan aldýklarý bilgi ile ekonomik durumlarýnýn ancak buradan alýnacak hizmete olanak vermesine baðlamaktayýz. Kurumlarý güvenilir bulmalarý ve her zaman kurumda tedaviyi devam ettirecek bir uzman doktorun bulunacaðýna güvenmeleri yani devletin vereceði saðlýk hizmetine güvenmeleri de tabi ki bu tip hastanelerin tercih edilmesinde ki asýl etmendir. Tablo 17. Bilinç düzeyi ile yayýnlarýn yeterli bulunmasý arasýndaki baðlantý Bilincin Yeterli/yetersiz doðruluðu Eksik 5 2 7 3,5% 1,4% 4,9% Doðru 89 19 108 61,8% 13,2% 75,0% Yanlýþ 23 6 29 16,0% 4,2% 20,1% 117 27 144 81,3% 18,8% 100,0%
44 Aksoy, Ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili Tablo 18. Gelir düzeyi ile tedaviyi isteyen arasýndaki baðlantý Gelir düzeyi Ýsteyen kiþi Total Hasta ailesi her ikisi doktor oral diagnoz 250-500 31 29 42 29 1 132 8,3% 7,8% 11,2% 7,8%,3% 35,3% 501-750 23 21 51 26 4 125 6,1% 5,6% 13,6% 7,0% 1,1% 33,4% 751-1000 14 8 29 16 0 67 3,7% 2,1% 7,8% 4,3%,0% 17,9% >1001 5 9 23 13 0 50 1,3% 2,4% 6,1% 3,5%,0% 13,4% 67 145 84 5 374 17,9% 38,8% 22,5% 1,3% 100,0% Diðer taraftan diþ hekimliði ve ortodonti ile ilgili yayýnlarý medyadan takip ettiðini söyleyen 154 hastadan 132 si (%36.3) ortodontik tedavi hakkýnda bir fikre sahipken, yayýnlarý izlemediðini söyleyen 210 hastanýn da 127 sinin (%34.9) ortodontik tedavi hakkýnda bir fikre sahip olmadýðýný görmekteyiz. Bu sonuç istatistiksel olarak ileri derecede anlamlý bulunmuþtur (p<0.001) (Tablo 14). Ayrýca ortodontik tedavi hakkýnda fikir sahibi olanlarýn %61.9 u (n:117) medyadaki programlarý yetersiz bulmakta buda istatistiksel olarak anlam ifade etmektedir (p=0.05) (Tablo 15). Bununla beraber ortodontik tedavi hakkýnda bilgisi olan her bireyin doðru bilince sahip olup olmadýðý da yine sorularý deðerlendirdiðimizde ortaya çýkmaktadýr. Medyadan tedavi hakkýnda yayýnlarý takip edenlerin (%45.6; n:98) etmeyenlere (%26;n:56) nazaran, tedavi hakkýnda daha yüksek oranda doðru bilince sahip olduklarýný görmekteyiz. Yalnýz bu sonuç istatistiksel olarak anlamlý bulunmamýþtýr (Tablo 16). Bununla beraber tedavi hakkýnda bilgisi olan hastalarýn %61.8 i yayýnlarý yetersiz bulmuþlardýr. Sadece %13.27si yayýnlarý yeterli bulmuþlardýr (Tablo 17). Sonuç olarak her bir bölgede kurulmasý düþünülen aðýz diþ hastalýklarý eðitim hastanelerinin; daha çok kendi yörelerindeki hastalara hitap edeceði, güvenilir olmasý ve ekonomik nedenlerden dolayý çok tercih edileceði düþünülmektedir. Müracaat edenlerin çoðunlukla eðitim düzeyi ve gelir düzeyi düþük fakat devletin saðladýðý saðlýk karnesini kullanacak bireylerden oluþacaðý, bu hizmetlerden öncelikle bu tip saðlýk kuruluþlarýndan yararlanmak için zamana sahip, eþinin saðlýk sigortasýndan yararlanan hanýmlarýn çocuklarýn öncelikle faydalanacaklarý, söz konusu olan tedavinin ülkemizde öncelikle estetik kaygýlardan dolayý talep görmesinden, kýz çocuklarýn tedaviye daha istekli olmalarýndan ve velilerinin kýz çocuklarýnýn estetiðine daha çok önem vermelerinden ötürü hastanelerin bu kesime daha çok hitap edeceði düþünülmektedir. Eðitim seviyelerine baðlý ve medyadaki yayýn organlarýnýn son zamanlarda diþ hekimliði ve ortodontik tedavi hakkýndaki yaygýn bilgilendirmesine baðlý olarak televizyonun girdiði ülkenin her bölgesinde ve halkýn her kesiminde bilincin arttýðý gözlenmiþtir (p=0.001; Tablo16,17). Bu ayný zamanda medyanýn, ortodontik tedavi hizmeti götürmesi açýsýndan aðýz diþ hastalýklarý hastanesine ilgiyi yönlendirdiðinin bir göstergesidir. Kaynaklar 1. Profitt WR, Gulds HW. Contemporary Orthodontics. Third Ed. Mosby, Company, 20-21, 2000. 2. Simmons RG, Rosenberg F, Rosenberg M. Disturbance in the self image at adolescence. American Sociological Review, 38: 553-568, 1973. 3. Show WC, Lewis HG, Roberson RE. Perception of malocclusion. British Dental Journal, 138:211-216, 1975. 4. Show WC, O brien KD, Richmonds. Quality Control in Orthodontics: factors influencing the receipt of Orthodonitc treatment. British Dental Journal, 19:66-68, 1991. 5. Kýlýçoðlu H, Arman S, Par C, Çifter M, Akar B. Ýstanbul Üniversitesi Ortodonti Anabilim Dalý na baþvuran hastalarýn profilinin incelenmesi. Türk Ortodonti Dergisi, 16:167-74, 2003. 6. Kleck RE, Richardson SA, ronald L. Physical appearence cues and interpersonal attraction in children. Child Develop, 45: 305-10, 1974. 7. MacGregor FC. Social and psycological implications of dentofacial disfigurement. Angle Orthodontics, 40.231-8, 1970. 8. Shaw WC. The influence of children s dentofacial appearance on their social attractiveness as judged by peers and lay adults. Am J Orthod, 79: 309-415, 1981. 9. Dorsey J, Korabik K. Social and psycological motivations for orthodontic treatment. Am J Orthod, 72: 460-65, 1977. 10. Kerosuo H, Hausen H, Laine T, Show WC. The
Aksoy, Ortodonti bölümüne baþvuran hastalarýn sosyo-ekonomik profili 45 influence of incisal malocclusion on the social attractiveness of young adults in Finland. Europ J Orthod, 17:505-12, 1995. 11. Espeland LV, Stenvik A. Perception of malocclusion in 11 year old children: a comparison between personal and parental awareness. Europ J Orthod, 14:350-8, 1992. 12. Shaw WC. Factors influencing the desire for Orthodonic treatment. Europ J Orthod, 3:151-62, 1981. 13. Gosney MBE. An investigation into some of the factorsinfluencing the desire for orthodontic desire for Orthodonitc treatment. British J Orthod, 13:87-97, 1986. 14. Tulloch JFC, Shaw WC, Underhill C. A comparison of attitudes toward orthodontic treatment in British and American Communities. Am J Orthod, 85: 253-9, 1984.