KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2010; 2: 99-105 Gelifl Tarihi/Received: 17/08/2009 - Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 15/10/2009 Huzurevi Sakinlerinin laç Kullan m na ve Etkileflimine liflkin Bilgi ve Uygulamalar * Knowledge and Implementation on Drug Use and Interaction Among Nursing Home Dwellers** Güler Balc Alparslan, Nalan Bostan Dumlup nar Üniversitesi Sa l k Yüksekokulu, Hemflirelik Bölümü, ç Hastal klar Hemflireli i Anabilim Dal, Kütahya, Türkiye Nursing Department School of Health Dumlupinar University, Kutahya, Turkey * Bu çal flma, Akademik Geriatri 2009 Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmufltur. ** This research was presented at Academic Geriatrics 2009 Congress as an oral presentation. ÖZET Girifl: Huzurevi sakinlerinin ilaç kullan m ve etkileflimine iliflkin bilgi ve uygulamalar, tedavinin etkisini ve iyileflme süresini etkileyebilmektedir. Bu nedenle araflt rma, huzurevi sakinlerinin ilaç kullan m ve etkileflimine yönelik bilgi ve uygulamalar n belirlemek amac yla yap lm flt r. Materyal ve Metod: Araflt rma tan mlay c bir çal flmad r ve Eskiflehir, Kütahya illerinde bulunan toplam üç huzurevini içermektedir. Çal flma, araflt rmaya kat lmay kabul eden 65 bireyle tamamlanm flt r. Çal flmada veri toplama arac olarak araflt rmac lar taraf ndan gelifltirilen Huzurevi Sakinlerinin laç ve Kullan m na Yönelik Bilgi ve Uygulamalar Anket Formu kullan lm flt r. Veriler yüz yüze görüflme yöntemi ile toplanm fl ve verilerin de erlendirilmesinde say ve yüzde da l mlar kullan lm flt r. Bulgular: Çal flma sonucunda sakinlerin %49.2 sinin hipertansiyon, %27.7 sinin hipertansiyon d fl kardiyovasküler hastal k tan s alm fl oldu u, %72.3 ünün ilaç etkisini, %13.8 inin ilaç yan etkisini bildikleri saptanm flt r. Sonuçlar, huzurevinde kalan yafll lar n %29.2 sinin ilaç ile ilgili bilgi ald n, %10.8 inin çevreden duydu u ilac hekime dan flmadan kulland n, %9.2 sinin çevredeki bireylere ilaç önerdi ini ve %6.2 sinin ilaçlar n besin, sigara ve alkol ile etkileflebilece ini bildi ini göstermektedir. laç etkileflimi nedeniyle, sakinlerin %44.6 s geleneksel yöntem uygulamaktad r. Sonuç: Araflt rma sonucunda huzurevi sakinlerinin ilaç kullan m ve besin-ilaç etkileflimi ile ilgili yeterli bilgisinin olmad belirlenmifl ve önerilerde bulunulmufltur. Anahtar Kelimeler: Huzurevi, yafll, ilaç kullan m, besin-ilaç etkileflimi. Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Dr. Güler Balc Alparslan Dumlup nar Üniversitesi Sa l k Yüksekokulu, Hemflirelik Bölümü, Merkez Kampüs, Tavflanl Yolu, Kütahya/Türkiye e-posta: gbalci80@hotmail.com 99
Knowledge and Implementation on Drug Use and Interaction Among Nursing Home Dwellers ABSTRACT Introduction: The knowledge and implementation on drug use and interaction among nursing home dwellers could affect treatment and the length of recovery from illnesses. This study was conducted to determine the knowledge and implementation on drug use and interaction among nursing home dwellers. Materials and Methods: This was a descriptive study involving three nursing homes in Kutahya and Eskisehir. The study was completed with 65 elderly who accepted to participate in the study. The form entitled The Knowledge and Implementation on Drug, Drug Use and Interaction of Nursing Home Dwellers was used. The study implementation was conducted by interview and a statistical program was used in the assessment of data. Results: The results indicated that among nursing home dwellers, 49.2% had hypertension, 27.7% had cardiovascular diseases aside from hypertension, 72.3% were aware of the drug effect, and 13.8% were aware of drug side effects. The results indicated that among older people in nursing homes, 29.2% were informed regarding the drug, 10.8% had used the drug without consulting a doctor, 9.2% told others to use the drug based on their own use, and 6.2% were aware of drug, cigarette and alcohol interaction. 44.6% of nursing home dwellers used traditional implementation because of drug-food interaction. Conclusion: This study revealed some deficiencies regarding knowledge and implementation on drug use and interaction among nursing home dwellers; some suggestions were developed for improvement. Key Words: Nursing home, elderly, drug use, food-drug interaction. G R fi Son y llarda ülkemizde infeksiyon hastal klar n n kontrolü, beslenme ve sa l k hizmet olanaklar n n geliflmesi ile beklenen yaflam süresinde ve yafll nüfus oran nda artma olmufltur (1). Ülkemizde 2008 y l nda yafll nüfus oran %6.8 olup bu oran n 2010 y l nda %11.4 e ulaflaca beklenmektedir (2). Yafll l k fizyolojik, sosyolojik, psikolojik ve ekonomik olarak de iflikliklerin meydana geldi i bir dönemdir (3). Yafll l k döneminde, kronik hastal klar n prevalans artmakta ve sonuç olarak yafll birey fazla say da ilaç kullanmak durumunda kalmaktad r. Yafll da ilaç emilimi, da l m, metabolizmas ve at l m yafl n getirdi i fizyolojik de iflikliklere ba l olarak farkl l k göstermektedir (4). Yap lan epidemiyolojik araflt rmalar geriatrik popülasyonun %78 inde en az bir adet kronik hastal k bulundu unu ve yafll grubun ilaç harcamalar - n n 65 yafl ndan genç gruba oranla daha fazla oldu unu ortaya koymufltur (5). Yafll nüfus grubunda kronik hastal k ve ilaç kullanma durumlar nda artma, günlük yaflam aktivitelerini yerine getirme düzeyinde azalma gibi yafll l a ba l sorunlar nedeniyle bu grubun bak m gereksinimi artm flt r. Son y llarda ülkemizde de kad n n ifl hayat na girmesiyle yafll bak m nda huzurevi gibi kurumsal bak m hizmet talebi gündeme gelmifl ve huzurevi hizmetinden yararlanma oranlar artm flt r. Huzurevinden bak m hizmeti alan sakinin ise, genellikle kendi tedavi ve bak m n kurum hemfliresine b rakma e iliminde oldu u gözlenmifltir (6). Huzurevindeki kurum hemfliresi, sakini kendi tedavi ve bak m na kat lma konusunda motive etmelidir. Sakinin kendi tedavisine kat lmas ise ancak ilaç etkilerini, yan etkilerini, besin-ilaç etkileflimini bilmesi ile mümkün olabilir. Toplumun bir parças olan yafll bireyin yaflam kalitesinin yükseltilmesi, korunmas ve aktif bir yaflam sürmesi ise buna ba l d r (4). Huzurevlerinde kalan sakinlerin, kulland klar ilaçlar n etkilerine, yan etkilerine ve besin-ilaç etkileflimi konusuna yeterli özen göstermedikleri ve kendi tedavi ve bak m na kat lmad klar gözlenmifltir. Bunun nedeni olarak huzurevinde kalan sakinin yeteri kadar ilaç, ilaç kullan m, etkileflimi konusunda bilgi sahibi olmad ve ilaç kullan m na yönelik yanl fl uygulamalarda bulundu- u düflünülmektedir. Bu çal flma huzurevinde kalan geriatrik bireylerin ilaç kullan m na iliflkin bilgi ve uygulamalar n de erlendirmek amac yla tan mlay c olarak planlanm flt r. MATERYAL ve METOD Araflt rman n ilgili kurumlarda yürütülmesi için Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlü ünden yaz l izin al nm flt r. Araflt rma, Eskiflehir ve Kütahya illerinde bulunan ve Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumuna ba l toplam üç huzurevinde yürütülmüfltür. Araflt rmaya dahil edilme kriterleri: 1. Demans gibi mental durumu etkileyen hastal olmama (bilgi ve uygulamalara do ru cevap verme olas l n n kontrolünü sa lamak için), 100 Akad Geriatri 2010; 2: 99-105
Huzurevi Sakinlerinin laç Kullan m na ve Etkileflimine liflkin Bilgi ve Uygulamalar 2. En az bir ilaç kullanma, 3. letiflim problemi yaflamama. Araflt rmaya kat lmay kabul eden sakine araflt rma ile ilgili bilgi verilmifl ve bilgilendirilmifl onamlar al nm flt r. Araflt rma, 65 huzurevi sakini ile %89 kat l m oran yla tamamlanm flt r. Veriler, araflt rmac lar taraf ndan gelifltirilen anket formu ile toplanm flt r. Veri toplamas nda kullan lan Huzurevi Sakinlerinin laç ve Kullan m na Yönelik Bilgi ve Uygulamalar Anket Formu, ilk yedi soru sosyodemografik özelliklere ve sonraki 24 soru ilaç kullan mlar na yönelik olmak üzere toplam 31 sorudan oluflmaktad r. Veriler, sakinlerle yüz yüze görüflme yöntemiyle araflt rmac lar taraf ndan 24 Mart 2009-22 Nisan 2009 tarihleri aras nda toplanm fl ve bir anket formunun uygulanmas ortalama 15 dakika sürmüfltür. Araflt rmadan elde edilen veriler, SPSS 11.5 program ile de erlendirilmifltir. Verilerin analizinde tan mlay c istatistikler için say ve yüzde da l mlar kullan lm flt r. BULGULAR Araflt rma kapsam na al nan sakinlerin, %66.2 sinin erkek, %71 inin 66-85 yafl grubunda, %40.1 inin ilkö retim ve üstü mezunu, %53.9 unun sosyal güvencesi oldu u ve %41.5 inin 13-60 ayd r huzurevinde kald - belirlenmifltir (Tablo 1). Tan al nan hastal klar incelendi inde; sakinlerin %49.2 sinin hipertansiyon, %27.7 sinin hipertansiyon d fl kardiyovasküler, %23.1 inin diabetes mellitus, %20 sinin kemik-kas, %18.5 inin sindirim sistemi, %12.3 ünün solunum sistemi, %7.7 sinin anksiyete ve stres gibi psikolojik, %4.6 s n n diabetes mellitus d fl endokrin sistem hastal klar grubunda oldu u ve bunlara yönelik ilaç kullan ld saptanm flt r. Sakinlerin %44.6 s n n 13-60 ayd r ilaç kulland, %16.9 unun kulland klar ilaçlar n isimlerini, %30.8 inin ilaç doz ve s kl klar n, %72.3 ünün ilaç etkisini, %13.8 inin ilaç yan etkisini bildikleri görülmüfltür ve yine %13.8 i yan etki yaflad n belirtmifltir. Yan etki yaflayan sakinlerin %28.6 s yan etki olarak uyku düzensizli i ve a r yaflayarak günlük yaflam aktivitelerini azaltmak durumunda kald n ve böylece yaflant s n n etkilendi ini vurgulam flt r. Huzurevinde kalan sakinlerin %29.2 sinin ilaç ile ilgili bilgi edindi i ve %47.4 ünün bilgiyi hemflireden, %42.2 sinin hekimden, %10.5 inin eczac dan, %5.3 ünün bas n-yay n araçlar ndan ald belirlenmifltir. Tablo 1. Huzurevi sakinlerinin sosyodemografik özellikleri Sosyodemografik özellikler Say % Cinsiyet Erkek 43 66.2 Kad n 22 33.8 Yafl < 65 5 8 65-84 44 68 85 16 24 E itim durumu Okuryazar de il 20 30.7 Okuryazar 19 29.2 lkö retim ve üstü 26 40.1 Sosyal güvence durumu Var 35 53.9 Yok 30 46.1 Huzurevinde kalma süreleri (ay) 0-12 18 28 13-60 27 41.5 61-120 12 18 120 ve üstü 8 12.5 Toplam 65 100 Sakinlerin %13.8 inin sigaray b rakt, %10.8 inin çevreden duydu u ilac hekime dan flmadan kulland ve %9.2 sinin çevredeki bireylere ilaç önerdi i saptanm flt r (Tablo 2). Huzurevinde kalan sakinlerin, %6.2 sinin ilaçlar n besin, sigara ve alkol ile etkileflebilece ini bildi i belirlenmifltir. laç etkileflimi nedeniyle, sakinlerin %44.6 s geleneksel yöntem uygulad n, geleneksel yöntem uygulayanlar n %72.4 ü manevi rahatl k için giriflimde bulundu unu, %3.4 ü spor, yoga ve meditasyon yapt - n belirtmifltir (Tablo 2). Yafll bireylerin kulland klar ilac n etkisini bilme durumlar ile huzurevinde kalma süreleri da l m incelendi inde, istatistiksel olarak fark saptanmam flt r (χ 2 = 0.683, p= 1.497, p> 0.05) (Tablo 3). Yafll bireylerin kulland klar ilac n etkisini bilme durumlar ile ilaç kullanma süreleri da l m incelendi inde, istatistiksel olarak fark saptanmam flt r (χ 2 = 0.631, p= 1.726, p> 0.05) (Tablo 4). Akad Geriatri 2010; 2: 99-105 101
Knowledge and Implementation on Drug Use and Interaction Among Nursing Home Dwellers Tablo 2. laç kullan m ve etkileflimine iliflkin uygulamalar n da l m laç kullan m ve etkileflimine iliflkin uygulamalar Say % Sigaray b rakma* 9 13.8 Reçetesiz ilaç kullanma* 7 10.8 Çevresine ilaç önerme* 6 9.2 laç-besin, sigara, alkol etkileflimini bilerek dikkat etme* 4 6.2 laç-besin, sigara, alkol etkileflimi nedeniyle bol meyve ve sebze yeme* (n= 4) 2 50 Geleneksel uygulama* 29 44.6 Manevi rahatlama için uygulamalar (dua vb.)* (n= 29) 21 72.4 Spor, yoga ve meditasyon yapma* (n= 29) 1 3.4 Bitki çay içme* (n= 29) 4 13.7 n katlanm flt r. Tablo 3. lac n etkisini bilme durumlar ile huzurevinde kalma süreleri da l m Huzurevinde lac n etkisini bilme durumlar kalma Biliyor Bilmiyor Toplam süreleri Say % Say % Say % 0-12 14 77.8 4 22.2 18 100 13-60 18 66.7 9 33.3 27 100 61-120 8 66.7 4 33.3 12 100 > 120 6 85.7 1 14.3 7 100 χ 2 = 0.683 p= 1.497 Tablo 4. lac n etkisini bilme durumlar ile ilaç kullanma süreleri da l m laç lac n Etkisini Bilme Durumlar kullanma Biliyor Bilmiyor Toplam süreleri Say % Say % Say % 0-12 10 71.4 4 28.6 14 100 13-60 23 79.3 6 20.7 29 100 61-120 6 66.7 3 33.3 9 100 > 120 3 100 0 0 3 100 χ 2 = 0.631 p= 1.726 102 Akad Geriatri 2010; 2: 99-105
Huzurevi Sakinlerinin laç Kullan m na ve Etkileflimine liflkin Bilgi ve Uygulamalar TARTIfiMA Yapt m z çal flmada tan al nan hastal klar incelendi inde; sakinlerin yaklafl k yar s n n hipertansiyon, büyük bir k sm n n hipertansiyon d fl kardiyovasküler hastal k ve yine büyük bir k sm n n diabetes mellitus tan s alm fl oldu u ve bunlara yönelik ilaç kullan ld saptanm flt r. Topbafl ve arkadafllar yapm fl oldu u çal flmada, yafll lar n tan ald hastal klar %96.7 oran yla diabetes mellitus, %96.3 ile hipertansiyon, %92.8 ile hipertansiyon d fl kardiyovasküler olarak bulmufltur (7). Arslan ve arkadafllar huzurevlerinde yapt klar bir çal flmada en s k kullan lan ilaçlar, kardiyovasküler sistem ilaçlar (%26.7), analjezik ve nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar (%20.8) olarak saptam flt r (4). B y k ve arkadafllar huzurevinde yapm fl oldu u araflt rmada; yafll lar n ald klar ilaçlar %20.9 oran yla antihipertansifler, %15.8 ile koroner vazodilatörler, %14.8 ile analjezikler olarak bulmufltur (1). Arpac ve arkadafllar n n yapm fl oldu u araflt rmada ise; kat l mc lar n en çok ilaç kulland klar rahats zl klarda ilk s ralar %18.8 ile hipertansiyon, %13.3 ile diabetes mellitus, %11.4 ile hipertansiyon d fl kardiyovasküler hastal klar alm flt r (3). Yaflla birlikte kronik hastal k prevalans n n artmas, yafll n n fazla say da ilaç kullanmas na sebep olmaktad r. Bu sonuçlara göre yafll lar n ilaç kullan mlar na sebep olan hastal klar n bafl nda hipertansiyon baflta olmak üzere kardiyovasküler hastal klar gelmektedir. Huzurevlerinde hemflire taraf ndan yafll ya özellikle kardiyovasküler ilaçlar n kullan mlar yla ilgili ve bu ilaçlar n di er ilaçlarla, besinlerle etkileflimi konusunda mutlaka e itim verilmelidir. Kullan lan ilac n doz ve s kl, etki ve yan etkisi yafll n n ilaç kullan m yla ilgili bilmesi gerekenlerin bafl nda gelmektedir. Topbafl n belirtti ine göre, McCormack ve arkadafllar n n hipertansif yafll larda yapt klar bir çal flmada, ayaktan tedavi edilenlerin %88 i, geriatrik üniteden taburcu olanlar n %41 i, geriatrik üniteye kabul edilenlerin %40 n n ilaç kullan m nedenlerini bildikleri ve s ras yla %40, %12 ve %8 olmak üzere ilac n isimlerini bildikleri rapor edilmifltir (7). Yapt - m z bu çal flmadaki sakinlerin ise %16.9 unun kulland klar ilaçlar n isimlerini, %30.8 inin ilaç doz ve s kl klar n, %72.3 ünün ilaç etkisini, %13.8 inin ilaç yan etkisini bildikleri görülmüfltür. Elde edilen bu veriler yafll n n ilaç kullan m yla ilgili sahip oldu u bilginin yetersiz oldu unu göstermektedir. Bu durum huzurevinde kalan sakinin ilaç kullan m ile ilgili yeterli ya da etkin e itim almad klar n düflündürmekte ve çal flmada ortaya konmaktad r. Hemflire taraf ndan sakinlere ilaç kullanma nedenleri, kulland klar ilac n doz ve s kl klar, ilac n etki ve yan etkileri ile ilgili e itim verilmesi gerekmektedir. Yafll bireyin bunlar bilmesi, yafla ba l ilaçlar n yan etkilerini engellemek aç s ndan önemlidir. Hemflire, birey ile s k iletiflimde bulunan sa l k profesyoneli oldu undan, yafll bireyi ilaç kullan m konusunda bilgilendirmelidir. Çünkü huzurevlerinde sakinin kendi tedavisine kat l m, hemflirenin ilaç ile ilgili bilgilendirme yapmas ile desteklenmelidir. Bilgilendirme ve e itim oturumlar n n etkin olmas için, sakinin fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik durumu (örn. görme, iflitme, akran etkileflimi, unutkanl k vb.) dikkate al nmal d r. Bunun yan s ra yafll n n unutabilece i düflünülerek bilgilendirme/e itimlerin düzenli aral klarla yap lmas gerekti i de göz önüne al nmal d r. Yafll bireylerin ilaç metabolizmas n n de iflmesi sonucu bireyde ilaç yan etki geliflme riski fazlad r. Arslan ve arkadafllar yafll larda ilaç kullan m esnas nda yan etki görülme oran n %5.5 olarak bulmufltur (4). Çal flmam za göre ise sakinlerin %13.8 i kulland klar ilaç nedeniyle yan etki yaflad n belirtmifltir. Yan etki yaflayan sakinlerde en çok uyku düzensizli i, a r ve bu nedenlerle günlük yaflam aktivitelerinin engellendi i görülmüfltür. Böylece sakinin yan etkiler nedeniyle yaflam kalitesinin düflük olabilece i düflünülmektedir. Sakinlere huzurevi hemfliresi taraf ndan yan etki ve bafl etmeleri ile ilgili bilgilendirme yap lmas, gerek tedavinin etkinli i gerekse yaflam kalitesinin yükseltilmesi nedeniyle önemlidir. Yap lan ilaç tedavisinin baflar l bir flekilde sonuçlanmas, hastan n tedaviye uyumu ile ilgilidir. Bu uyumu sa layanlardan biri hastayla en çok iletiflimde bulunan ve ilaç etkisini gözlemleyen hemfliredir (8). Gürol- Arslan ve Efler çal flmalar nda, yafll lar n %43.9 unun bilgiyi hekimden, %17.1 inin hemflireden ald n saptam fllard r (6). Çal flmam zda ise huzurevinde kalan sakinlerin %29.2 sinin ilaç ile ilgili bilgi edindi i ve bilgi edinenlerin %47.4 ünün bilgiyi hemflireden, %42.2 sinin hekimden ald belirlenmifltir. Huzurevinde kalan sakinlerin bilgi edinme oranlar çok düflük bulunmakla birlikte, bilgi kayna n n yaklafl k yar s n n hemflire olmas n n nedeni olarak, huzurevinde en az bir hemflirenin devaml bulunmas oldu u düflünülmektedir. Yapt m z çal flma sonucunda sakinlerin %10.8 inin çevreden duydu u ilac hekime dan flmadan kulland ve %9.2 sinin çevredeki bireylere ilaç önerdi i saptan- Akad Geriatri 2010; 2: 99-105 103
Knowledge and Implementation on Drug Use and Interaction Among Nursing Home Dwellers m flt r (Tablo 2). Arslan ve arkadafllar yafll lar n yar s - n n reçeteli ilaç kulland n saptam flt r (4). Esengen ve arkadafllar huzurevinde yapt klar araflt rmada, ilaçlar n %14.4 ünün reçetesiz al nd n belirtmifltir (9). Elde edilen sonuçlar sakinlerin hekim reçete etmeden de ilaç kulland klar n göstermektedir. Bu durum sakinlerin daha fazla say da ilaç kullan p, daha fazla yan etki ve komplikasyon yaflamalar na sebep olabilecektir. Sakinlerin gereksiz yere ilaç kullanarak daha fazla yan etki ve komplikasyon yaflamas n engellemek için; hemflire sakine do ru ve ak lc ilaç kullan m ile ilgili e itim vermeli ve sakini gözlemlemelidir. Yafll bireylerde besin-ilaç etkileflimleri ilaç metabolizmas ndaki de ifliklik nedeniyle di er yafl gruplar na göre daha fazla önem tafl maktad r. Yafll lar n s k kulland antihipertansifler, antihiperlipidemikler, antidiyabetikler, antidepresanlar, nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar, antiasitler, antipsikotikler ilaçlarla, yiyeceklerle, içeceklerle, sigara ve alkolle etkileflime girebilmektedirler. Yafll da s k kullan lan antihipertansiflerden baz kalsiyum kanal blokerleri, atorvastatin gibi statinler, diazem gibi anksiyolitikler, greyfurt suyu ve kafeinle, tetrasiklin gibi antibiyotikler ve demir preparatlar, kalsiyum içeren yiyecek ve içeceklerle, levadopa gibi antiparkinson ilaçlar, pridoksin ile etkileflmektedir. Bunun yan s ra hemen hemen tüm ilaç metabolizmalar alkolden etkilenmektedir (10-12). Çal flmam zda ise sakinlerin sadece %6.2 sinin bu kadar önemli bir konu olan, ilaçlar n besin, sigara ve alkol ile etkileflebilece ini bildi i belirlenmifltir. Besin-ilaç etkileflimi nedeniyle, sakinlerden %44.6 s geleneksel yöntem uygulad n, bunlar n büyük bir k sm manevi rahatl k için giriflimde bulundu unu, az bir k sm spor, yoga ve meditasyon yapt - n belirtmifltir (Tablo 2). Elde etti imiz bu sonuçlara göre sakinlerin büyük ço unlu u besin-ilaç etkileflimi konusunda yeterli bilgiye sahip de illerdir. Bu durum, sakinlerin yoga, meditasyon yapman n; dua etmenin besin-ilaç etkileflimini direkt olarak etkileyece ini düflünmelerinden aç k bir flekilde anlafl lmaktad r. Bunun nedeni olarak; sakinlerin ifadesi dikkate al nd nda, etkin e itim/bilgilendirmenin yetersiz oldu u görülmektedir. Söz konusu olan etkin e itim/bilgilendirme eksikli ini gidermede ise, sa l k personeline özellikle hemflireye büyük rol düflmektedir. Huzurevi hemfliresinin, sakini besin-ilaç etkileflimi ile ilgili bilgilendirmesi; ilaç ve tedavi etkinli inin art r lmas, iyileflme sürecinin h zland r lmas, sakinin yan etki yaflamamas ve komplikasyonlar n geliflmemesi aç s ndan büyük önem tafl maktad r. Araflt rmam zda; bireyin, kulland ilaç ile ilgili olarak birincil basamakta ve temel olarak bilmesi gerekti- i düflünülen ilac n etkisini bilme durumu dikkate al nm flt r. Çal flmam zda sakinin huzurevinde kalma süresi ve ilaç kullanma süresi ile kulland ilac n etkisini bilme durumu aras nda istatistiksel olarak bir fark saptanmam flt r (p> 0.05) (Tablo 3,4). Bu bize sakinin ilac n etkisini bilme durumunun huzurevinde kalma süresi ya da ilaç kullanma süresi ile ilgili olmad n, huzurevinde kalan sakinin etkili bir e itim/bilgilendirme almad ile ilgili oldu unu düflündürmektedir. Araflt rma verilerine göre; araflt rma sonucunda huzurevi sakinlerinin ço unun ilaç kullan m ve besin-ilaç etkileflimi ile ilgili tam ve do ru bilgisinin olmad bunun yan s ra çevreye ilaç önerme ve önerilen ilac kullanma gibi davran fllarda bulunduklar belirlenmifltir. Sakinler kendi tedavisi ile ilgili hemflire taraf ndan bilgilendirilmeli ve sakinlerin tedaviye kat l m desteklenmelidir. Araflt rmada elde edilen bulgular fl nda araflt rman n yap ld kurumlarda araflt rmac lar taraf ndan sakinlere yönelik ilaç ve ilac n do ru kullan m ile ilgili e itim planlanm flt r. Sonuçlara göre huzurevi hemfliresinin; 1. Yafll ya ilaç reçete edilir edilmez, ilac n s kl k, doz, etki, yan etki ve etkileflimlerine yönelik bilgi vermesi, 2. Yafll ya kulland ilaç ile ilgili olarak unutabilmesi nedeniyle aral klarla bilgilendirme yapmas, 3. Bilgilendirme oturumunda; yafll n n özellikleri de dikkate al narak yaz l, resimli, dikkat çekici materyaller kullanmas, 4. Kurumda tüm yafll lar n kat ld ilaç kullan m ile ilgili bilgilendirme oturumlar yapmas önerilerinde bulunulmufltur. KAYNAKLAR 1. B y k A, Özgür G, Özsoy S, Erefe, Emeç A, Özer M ve ark. Huzurevinde yaflayan yafll lar n fiziksel sa l k sorunlar ve hastal klar na yönelik ilaç kullanma davran fllar. Turk J Geriatr 2002; 5: 68-74. 2. Türkiye statistik Kurumu. Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi 2008 Nüfus Say m Sonuçlar. Türkiye statistik Kurumu Haber Bülteni, 2009: 14. 3. Arpac F, Aç kel C, fiimflek I. Ankara da yaflayan bir grup yafll - n n ilaç kullan m tutumlar. TAF Preventive Medicine Bulletin 2008; 7: 515-22. 104 Akad Geriatri 2010; 2: 99-105
Huzurevi Sakinlerinin laç Kullan m na ve Etkileflimine liflkin Bilgi ve Uygulamalar 4. Arslan fi, Atalay A, Gökçe-Kutsal Y. Yafll larda ilaç tüketimi. Turk J Geriatr 2000; 3: 56-60. 5. Özdemir L, Koço lu G, Sümer H, Nur N, Polat H, Aker A ve ark. Sivas il merkezinde yafll nüfusta baz kronik hastal klar n prevalans ve risk faktörleri. Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 2005; 27: 89-94. 6. Gürol-Arslan G, Efler. Yafll lara verilen e itimin ilaç kullan m uyumuna etkisinin incelenmesi. Turk J Geriatr 2005; 8: 134-40. 7. Topbafl M, Yar fl F, Çan G. Yafll lar kulland klar ilaçlarla ilgili yeterli bilgiye sahipler mi: Trabzon da bir sa l k oca bölgesindeki araflt rma sonuçlar. Ege T p Dergisi 2003; 42: 85-90. 8. Gürol-Arslan G, Efler. Yafll lar n kendi kendine ilaç kullan m - na uyumu ve hemflirenin rolü. Ege Üniversitesi Hemflirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 21: 147-57. 9. Esengen fi, Seçkin Ü, Borman P, Bodur H, Gökçe-Kutsal Y, Yücel M. Huzurevinde yaflayan bir grup yafll da fonksiyonel-kognitif de erlendirme ve ilaç kullan m. Turk J Geriatr 2000; 3: 6-10. 10. Tunca M. Yafll larda ilaç etkileflimleri ve klinik önemi. Turk J Geriatr 2006; Özel say : 45-8. 11. Food Drug Administration (FDA). Eriflim tarihi: 30.06.2009. Eriflim adresi: http://www.fda.gov 12. Bilkent Üniversitesi. Eriflim tarihi: 30.06.2009. Eriflim adresi: http://www.bilkent.edu.tr Akad Geriatri 2010; 2: 99-105 105