N S A N K A Y N A K L A R I Y Ö N E T M Prof. Dr. Cavide UYARG L Prof. Dr. Zeki ADAL Prof. Dr. smail Durak ATAAY Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR Prof. Dr. A. Oya ÖZÇEL K Prof. Dr. Gönen DÜNDAR Doç. Dr. Ömer SADULLAH Doç. Dr. Lale TÜZÜNER 5. BASKI
Yay n No : 2308 flletme-ekonomi Dizisi : 417 5. Bask - Ekim 2010 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-331 - 3 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
ÖNSÖZ.Ü. flletme Fakültesinin kuruluflu ile 1968 y l nda Personel Yönetimi Kürsüsü olarak faaliyete geçen ve 1998 y l nda nsan Kaynaklar Yönetimi ad n alan Anabilim Dal m z n ö retim üye ve yard mc lar, k rk y l aflan bu süre zarf nda çeflitli bilimsel yay nlar yaparak ilgili literatüre katk da bulunmaya çaba göstermifllerdir. Bunlar aras nda yeralan ve flu anda 4. bas s n gerçeklefltirdi imiz nsan Kaynaklar Yönetimi kitab m z da ilk kez 1998, daha sonra 2000 y l nda bas lm flt r. 2008 y l ndaki bas da da Anabilim Dal üyelerimiz gene kendi uzmanlaflt klar konularda yazd klar bölümlerle nsan Kaynaklar Yönetimindeki güncel geliflmeleri de içererek, kitab m z n 3. bas s n gerçeklefltirmifllerdir. 3.bas n n k sa sürede tükenmesi üzerine, 4. bas n n içeri inde herhangi bir temel de ifliklik yapmadan yay mlanmas uygun görülmüfltür. flletme e itimi alan ö renciler için bir ders kitab olman n yan s ra, nsan Kaynaklar Yönetimi kitab m z önceki bask larda da de indi imiz gibi, bu alanda çal flan uygulamac lar n da konunun bilimsel temellerini, önemli ilke, kural ve yaklafl mlar n ö renmelerine yard mc olmay amaçlamaktad r. Özellikle günümüzde nsan Kaynaklar Yönetimi nin iflletmelerde daha önemli bir ifllev olarak kabul edilmesi ve giderek de daha popüler hale gelmesi, ilgili alanda çok say da ve farkl nitelikteki kaynaklardan üretilen bilginin belirli ölçüde kavram kargaflas ve kafa kar fl kl yaratmas na neden olmaktad r. Bu nedenle, kitab m z n yazarlar akademik alandaki birikimlerini kendi bölümlerine aktararak, hem lisans ve lisansüstü ö rencilerine hem de uygulamac lara bilimsel bir bak fl aç s sa layarak destek olmay amaçlamaktad rlar. Oldukça rekabetçi ve dinamik bir çal flma yaflam n n n do al olarak h zl de iflimleri kitab m z konular nda da etkili oldu undan, yazarlar m z kendi alanlar nda literatürdeki son geliflmeleri, yasal, sosyal, kültürel ve yönetsel alanlardaki yans - malar ile bölümlerine aktarm fl bulunmaktad rlar. Kitab m z n günümüz iflletmelerindeki çeflitli olgu ve sorunlar anlama, yorumlama, de erlendirebilme ve çözüm bulma konular nda okuyucuya yard mc olarak, gerek yöneticiler gerekse çal flanlar için en etkili ve do ru kararlar n al nmas na katk da bulunaca n umar z. III
Önsöz Kitab m z n bu bas s nda ekip çal flmam z n daha h zl,etkili ve nitelikli olmas nda verdi i de- erli destek için meslekdafl m Prof.Dr.Oya Özçelik e, kitab n k sa sürede ve arzulad m z biçimde ç kmas n sa lad için Propedia Yay n Grubu Yönetim Kurulu Baflkan Say n Seyhan Satar a, titiz, yarat c ve özenli çabalar için grafiker Say n Gülgonca Çarp k a kitaba yazar olarak katk da bulunan meslekdafllar m ve kendi ad ma çok teflekkür ederim. Levent, Eylül 2010 Prof.Dr.Cavide Uyargil.Ü. flletme Fakültesi nsan Kaynaklar Yönetimi Anabilim Dal Baflkan IV
Ç NDEK LER BÖLÜM 1 NSAN KAYNAKLARI YÖNET M NE G R fi: NSAN KAYNAKLARI YÖNET M N N TANIMI, ÖNEM VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER Doç. Dr. Ömer SADULLAH Personel Yönetiminden nsan Kaynaklar Yönetimine...1 nsan Kaynaklar Yönetimi Kavram ve Amac...2 nsan Kaynaklar Yönetiminin Tan m ve Önemi...3 nsan Kaynaklar Yönetimini Oluflturan fllevler...8 nsan Kaynaklar Yönetiminde Sorumluluk...10 nsan Kaynaklar Yönetiminde Üst Yönetimin Rolü ve Sorumlulu u...11 nsan Kaynaklar Yönetiminde Uzman Birimler ve Yöneticilerin Rolü ve Sorumlulu u...12 nsan Kaynaklar Yönetiminde Emir-Komuta Yöneticilerin Rolü ve Sorumlulu u...14 nsan Kaynaklar Yönetiminin Stratejik Niteli i...16 nsan Kaynaklar Yönetimi ve Aç k Sistem Yaklafl m...17 nsan Kaynaklar Yönetimini Etkileyen Çevresel Faktörler...17 ç ve D fl Çevre Faktörleri ve nsan Kaynaklar Yönetimi Etkileflimi...18 Bireysel Nitelikler...22 fl Özellikleri...29 Bireyleraras liflkiler...32 Örgütsel Özellikler...33 D fl Çevre Faktörleri...38 Özet...44 Dipnotlar...45 V
BÖLÜM 2 fi ANAL Z VE fi D ZAYNI Prof. Dr. Cavide UYARG L fl Analizi...47 fl Analizinin Geliflimi...48 fl Analizinin çerdi i Bafll ca Bilgiler...49 fl Analizinin Amaçlar...51 fl Dizayn...52 Tepe Yönetiminin Amaçlar...52 Teknoloji...52 Örgüt Yap s n n Oluflturulmas ve nsan Kaynaklar Planlama...53 flgören Sa lanmas, Seçimi ve fle Yerlefltirilmesi...53 E itim/gelifltirme Faaliyetleri...53 Ücret-Maafl Yönetimi...54 Performans De erlendirme...55 fl Güvenli i ve flgören Sa l...55 fl Analizi Bilgi Toplama Yöntemleri...55 fl Tan mlar ve fl Gerekleri...57 fl Tan mlar...57 fl Tan mlar n n Haz rlanmas nda Dikkat Edilecek Hususlar...59 fl Gerekleri ( fl fiartnamesi/ fl Nitelikleri)...60 fl Analizi Programlar n n Yürütülmesinde Dikkat Edilecek Hususlar...61 fl Analizi Programlar nda Görev Alacak Kifliler...61 fl Analistlerinin Seçimi...62 fl Analizlerinin Geçerlilik ve Güvenilirli i...62 Yetkinliklere Dayal fl Analizi...62 fl Dizayn...63 Çal flma Yaflam nda fl Kavram ve fllerin De iflen Yap sal Özellikleri...64 Çal flma, fl ve Kifliye Sa lad Yararlar...64 Teknolojik Geliflmeler ve Çal flma Yaflam na Etkileri...65 Toplumsal Geliflmeler ve Çal flma Yaflam na Etkileri...66 fl Dizayn Çal flmalar...67 fl Dizayn Uygulamalar nda Dikkate Al nacak Bafll ca Unsurlar...68 Örgütsel Unsurlar...68 VI
Çevresel Unsurlar...69 Davran flsal Unsurlar...69 fl Dizayn Yaklafl mlar...71 fl Basitlefltirme...71 fl Rotasyonu...72 fl Geniflletme ve fl Zenginlefltirme...73 Ekibe Dayal fl Dizayn...74 flgücünde Esneklik (Flexible Workforce)...76 Esnek flgücü Statüleri...77 Geçici flgörenler...77 K smi Zamanl Çal flanlar...78 Esnek Çal flma Programlar...78 Esnek Çal flma Saatleri...78 S k flt r lm fl fl Haftalar...80 Evden Çal flma...80 Özet...81 Dipnotlar...82 BÖLÜM 3 NSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI VE figören SEÇ M Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR flgören Temin ve Seçim (Kadrolama) Süreci...85 flgören htiyac n n Belirlenmesi: nsan Kaynaklar Planlamas...86 Aday Araflt rma ve Bulma...87 flgören Seçimi...87 nsan Kaynaklar Planlamas...87 Tan m ve Amaçlar...87 nsan Kaynaklar Planlamas Süreci ve Yöntemleri...89 Bilgi Toplama ve Durum Analizi...91 flgücü Talep ve Arz n n Tahmini ve K htiyaçlar n n Belirlenmesi...92 flgücü Talebinin Belirlenmesi...93 fl Analizleri...95 Talep Tahmin Yöntemleri...96 Yarg sal Yöntemler...96 VII
Yönetici Tahmini...96 Delphi Tekni i...97 Nominal Grup Tekni i...97 Senaryo Analizleri...98 K yaslama...98 Say sal Yöntemler...98 Trend Analizleri...99 Regresyon-Korelasyon Analizleri...99 Oran Analizleri...100 Ayr nt l Yöntemler...101 flyükü ve flgücü Analizleri...101 flyükü Analizi...101 flgücü Analizleri...102 Devams zl k Analizi...102 flgücü Devir Analizi...103 Yer Planlamas...104 flgücü Arz n n Belirlenmesi...106 K htiyaçlar n n Belirlenmesi...107 flgücü Arz ve Talebini Dengelemeye Yönelik Eylemlerin Planlanmas...107 Aday Araflt rma ve Bulma...111 Aday Araflt rma ve Bulma Sorumlulu u...112 Aday Bulman n Önemi ve Amaçlar...112 Aday ve flgören Sa lamay Etkileyen Faktörler...113 flgören Aday Temin Kaynaklar ve Yöntemleri...115 ç Kaynaklardan Aday ve flgören Sa lama...115 flletme çi fl Duyurular ve Baflvuru Düzenlemeleri...116 Terfi ve Nakil...116 ç Kaynaklardan flgören Sa laman n Yarar ve Sak ncalar...119 D fl Kaynaklardan Aday Sa lama...120 D fl Kaynaklardan Aday Sa lama Yollar...120 fl Duyurular...121 Kendili inden Baflvurular...122 Mevcut flgörenlerin ve Tan d klar n Tavsiyeleri...123 fl ve flgören Bulma Kurulufllar...124 Resmi fl ve flgören Bulma Kurulufllar...124 VIII
Özel fl ve flgören Bulma Kurulufllar...125 Okullar, Üniversiteler ve Okul Ziyaretleri...126 Staj Uygulamalar...126 Di er Yöntemler...126 Sürekli Statüde flgören Teminine Alternatif Yollar...127 Geçici flgören stihdam...127 flgören Kiralama (Leasing)/ flgören Tafleronlu u...127 Ba ms z Çal flanlar ve Esnek Çal flma Sistemleri...128 Uluslararas Piyasalarda flgören Sa lama...128 flgören Seçimi...129 Baflvurular n Kabulü lk (Ön) nceleme...132 Baflvuru Formu Doldurtma...133 S nav/test Uygulamas...137 Test Türleri...138 Testlerde ve Di er Seçim Araçlar nda Geçerlilik ve Güvenilirlik...141 fle Alma Görüflmesi...143 Görüflme Türleri...145 Görüflme Süreci...146 Görüflme Hatalar...147 Adaylar n Bilgilendirilmesi...149 Aday n Geçmiflinin ve Referanslar n n Araflt r lmas...149 Sa l k Muayenesi...150 fle Alma / Seçim Karar...151 fle Yerlefltirme...153 Özet...154 Dipnotlar...155 BÖLÜM 4 E T M VE GEL fit RME Prof. Dr. A. Oya ÖZÇEL K E itimin Tan m ve Önemi...161 Yetifltirme ve Gelifltirme Kavramlar...163 E itimde Ö renmenin Rolü ve Önemi...164 nsan Kaynaklar nda E itim...165 IX
E itimin Amaçlar...167 E itimde zlenen lkeler...168 E itim Faaliyetlerinde Süreklilik...168 E itimin Yararl l...169 E itimde F rsat Eflitli i...169 E itim Faaliyetinin Planl Olmas...169 E itilenlerin Etkin Kat l m...170 E itim Politikalar...170 E itim Planlamas...171 E itim htiyac n n Saptanmas...173 Örgüt (Organizasyon) Analizi...176 fl (Görev) Analizi...178 Kifli (Performans) Analizi...179 E itim Program n n Haz rlanmas ve Uygulanmas...181 Amaçlar n Belirlenmesi...182 E itim Program n n Kapsam...182 E itim Faaliyetlerini Yürütecek Organlar...182 E itime Kat lacaklar...183 E iticilerin Belirlenmesi...183 E itim Konular n n Belirlenmesi...184 E itimin Yeri...184 E itimin Zaman ve Süresi...185 E itim Yönteminin Seçimi...185 E itim Sonuçlar n n Ölçülmesinde (De erlendirilmesinde) zlenecek Yollar...187 E itimin De erlendirilmesi...187 E itim De erleme Yöntemleri...189 Test - Tekrar Yöntemi...190 Önceki - Sonraki Performans Yöntemi...190 Deney - Kontrol Grubu Yöntemi...190 E itim Yöntemleri...191 flbafl E itim Yöntemleri...192 Yönetici Gözetiminde E itim...193 Coaching (Yönlendirme) Yöntemi...193 Formen Arac l ile E itim...194 X
Staj Yoluyla E itim...194 fl De ifltirme (Rotasyon) Yöntemi...194 fle Al flt rma (Oryantasyon) E itimi...195 fld fl E itim Yöntemleri...196 Anlat m Yöntemi...197 Örnek Olay (Vaka) Yöntemi...197 flletme Oyunlar Yöntemi...198 Rol Oynama Yöntemi...199 Duyarl l k E itimi (T Grubu)...199 Simülasyon...200 In-Basket (Beklenen Sorunlar) Yöntemi...200 Aç k Hava E itimi (Outdoor E itimi)...201 Elektronik Ortamda E itim...201 Özet...203 Dipnotlar...204 BÖLÜM 5 PERFORMANS DE ERLEND RME Prof. Dr. Cavide UYARG L Performans De erlendirme Kavram ve Performans Yönetimi Sistemi...209 Performans De erlendirmenin Amaçlar ve Kullan m Alanlar...210 Performans Yönetimi Sisteminin Yararlar...212 De erlendirenler (Yöneticiler) için Yararlar...212 De erlendirilenler (Astlar) için Yararlar...213 Organizasyon için Yararlar...213 De erlendirmeyi Kim ya da Kimler Yapar?...213 De erlendirmenin lk Üst Taraf ndan Yap lmas...214 Kiflinin Kendini De erlendirmesi...215 De erlendirmenin fl Arkadafllar (Eflitler) Taraf ndan Yap lmas...216 De erlendirmenin Astlar Taraf ndan Yap lmas...216 De erlendirmenin Müflteriler Taraf ndan Yap lmas...217 360 Derece Geri-Besleme Yaklafl m...218 360 Derece Geri-Besleme Nedir?...219 XI
Geri Beslemenin Anonimli i...220 Geri-Beslemenin Kullan m Amaçlar...220 Geri-Besleme Sa layacak Eflitlerin Seçimi...220 Geri-Beslemenin Kifliye Sunulufl fiekli...221 360 Derece Geri Beslemenin Baflar Koflullar...221 360 Derece Geri-Beslemenin fl Davran fllar ve Fark ndal k Üzerindeki Etkileri...224 De erlendirme Hatalar...225 Hale Etkisi...225 Belirli Derecelere/Puanlara Yönelme...227 Yak n Geçmiflteki Olaylardan Etkilenme...229 Kontrast Hatalar...229 Kiflisel Önyarg lar...230 Pozisyondan Etkilenme...230 At f Hatalar...231 Performans De erlendirme Yöntemleri...232 Kiflileraras Karfl laflt rmalara Dayal Yaklafl m...232 S ralama Yöntemi...232 Zorunlu Da l m Yöntemi...233 Ortak Performans Kriter ve Standartlar na Dayal Yaklafl m...235 De erlendirme Skalalar n çeren Yöntemler...235 Geleneksel De erlendirme Skalalar...235 De erlendirme Faktörleri...235 Faktörlerin Tart land r lmas...236 De erlendirmelerde Kullan lan Skalalar...237 Davran flsal De erlendirme Skalalar...239 Davran flsal Beklenti Skalalar...239 Davran flsal Gözlem Skalalar...240 Kritik Olay Yöntemi...242 flaretleme Listesi Yöntemi...242 Bireysel Performans Standartlar na Dayal Yaklafl m...243 Direkt ndeks Yöntemi...244 Standartlar Yöntemi...244 Amaçlara Göre Yönetim...244 Performans De erlendirme Yöntemlerinin Karfl laflt r lmas...248 Çeflitli Yöntemlerden Oluflan Karma Yaklafl m...249 XII
Yetkinliklere Dayal KY ve Performans De erlendirmede Yetkinliklerden Yararlanma...250 Yetkinlik Modellerinin Gelifltirilmesinde Kullan lan Yaklafl mlar...251 fller çin Yetkinliklerin Belirlenmesi...252 Yetkinlik Düzeyinin Belirlenmesi...254 Yetkinliklerin KY Faaliyetlerinde Kullan m : Yetkinliklere Dayal KY...255 Yetkinliklere Dayal Performans De erlendirmenin Geleneksel Performans De erlendirmeden Fark...256 Performans De erlendirmede Güncel Konular ve Geliflmeler...257 Özet...259 Dipnotlar...260 BÖLÜM 6 KAR YER GEL fit RME Prof. Dr. Gönen DÜNDAR Temel Kavramlar...264 Bireysel Yaflam ve Kariyer Evreleri...268 Kariyer Gelifltirme Sistemi...271 Kariyer Gelifltirme Sisteminin Aktörleri...277 Kariyer Gelifltirme Sisteminin Yararlar...278 Kariyer Gelifltirme Sistemi ile Di er nsan Kaynaklar Yönetimi Sistemleri Aras ndaki liflki...280 Kariyer Gelifltirme Sürecinde Bireysel Geliflime Destek Olacak Organizasyonel Faaliyetler...282 Yeni Kariyer Yaklafl mlar...285 S n rs z Kariyer...287 ki Basamakl Kariyer Yolu...287 Esnek Kariyer...288 Portföy Kariyer...288 Kariyere liflkin Güncel Sorunlar...289 Özet...292 Dipnotlar...294 BÖLÜM 7 fi DE ERLEME Prof. Dr. smail Durak ATAAY Girifl...297 Tan m ve Kavramlar...299 fl De eri ile Ücret liflkisi...300 XIII
fl Yap s, Ücret Düzeyi ve Ücret Yap s...301 Ücret Düzeyi...301 Ücret Yap s...302 fl Yap s ( fl De erleme)...302 fl De erlemenin Amac ve Yararlar...303 fl De erlemenin Kapsam...304 fl De erleme Yöntemleri...305 S ralama Yöntemi (Ranking Method)...306 S ralama Yönteminin Uygulama Aflamalar...306 S ralama Yönteminin Yararlar ve Sak ncalar...308 S n flama Yöntemi (Classification Method)...309 S n flama Yönteminin Uygulama Aflamalar...309 S n flama Yönteminin Yararlar ve Sak ncalar...311 Faktör Karfl laflt rma Yöntemi (Factors Comparison Method)...312 Faktör Karfl laflt rma Yönteminin Uygulama Aflamalar...312 Faktör Karfl laflt rma Yöntemin Yararlar ve Sak ncalar...317 Puan Yöntemi...318 Puan Yönteminin Uygulama Aflamalar...318 Puan Yönteminin Yararlar ve Sak ncalar...326 De erleme Aflamas...326 fllerin De erlenmesi...326 De erleme Sonucunda Her flin Göreli De erinin Saptanmas...327 S ralama Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar...327 S n flama Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar...328 Faktör Karfl laflt rma Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar...328 Puan Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar...329 fl De erlemenin Davran flsal ve Teknik Özellikleri...329 fl De erleme Çal flmalar nda flbirli i Sa lanmas...330 fl De erlemenin Teknik Özellikleri ve Baz Sorunlar...332 Endüstri Düzeyinde fl De erleme Uygulamalar...337 Özet...342 Dipnotlar...343 XIV
BÖLÜM 8 ÜCRET YÖNET M Prof. Dr. smail Durak ATAAY - Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR Ücretin Tan m, Bileflenleri ve Önemi...347 Ücretin Tan m...347 Ücret Bileflenleri...349 Temel Ücret...350 De iflken Ücret...350 Ek Yararlar ve Sosyal Yard mlar...351 Ücret Kavramlar...352 Ücret Haddi - Ücret Geliri...352 Ç plak Ücret - Giydirilmifl Ücret...353 Brüt Ücret - Net Ücret...353 Parasal Ücret - Gerçek Ücret...353 Asgari Ücret...354 Ücret Gideri - Ücret Maliyeti...354 Ayni ve Nakdi Ücret...355 Ödül...355 Maafl...355 Ücretin Önemi...356 Ücret Yönetimi: Sistem ve Süreç...358 Ücret Yönetimi...358 Stratejik Ücret Yönetimi...359 Ücret Yönetimi Sistemi...360 Ücret Yönetimi Süreci...361 Ücret Yönetiminin Amaçlar...365 flletme Ücret Politikalar...366 Ücret Politikalar n Belirleyen Faktörler...368 flletme Ücret Yap s n n Oluflturulmas ve Uygulanmas...370 fl De erlemesi ve Ücret Araflt rmas...373 fl De erlemesi...373 Ücret Araflt rmas...374 Mevcut flletme ve Piyasa Ücret Yap s n n ncelenmesi...377 flletmenin Yeni Ücret Politikas Do rusunun Çizilmesi...381 XV
Yeni fl ve Ücret Yap s n n Oluflturulmas...383 Tek Ücretleme...386 Toplu Ücretleme...387 Braket Yap s Türleri...392 Genifl Band Yap s...397 Genifl Band n Amaçlar ve Uygun Oldu u Durumlar...400 Genifl Band n Yarar ve Sak ncalar...401 Bireysel Ücretlerin Yap çindeki Konumunun Belirlenmesi ve Uyumlaflt rma...402 Ücret Yap s çinde Bireysel Ücret Farkl laflt rmas ve Ücret Art fllar n n Yönetimi...406 K deme Göre Ücret Art fl (Otomatik Art fl)...407 Baflar ya (Performansa) Göre Ücret Art fl...408 Beceri ve Yetkinliklere Dayal Ücret Art fl...410 Karma Uygulamaya Göre Ücret Art fl...411 Ücret Yap s n n Devaml l n n Sa lanmas...413 Ücret Sistemleri...415 Zaman Esas na Dayal Ücret Sistemleri...418 Temel Zaman Ücreti Sistemi...418 Ölçülmüfl fl Miktar na Göre Günlük Ücret...422 De iflken Günlük Ücret (Differential Day Rate)...423 Özendirici Ücret Sistemleri...426 Ürün Niceli ini Özendirici Ücret Sistemleri...428 Parçabafl Ücret Sistemi...428 Akort Ücret Sistemi...429 Akort Ölçe i...431 Verim Derecesi - Normal ve Standard Süre...432 Dakika Akort Ücreti...433 Primli Ücret Sistemleri...435 Prim Sisteminin Tasar m ve Ö eleri...436 Primli Ücret Türleri...437 Tek Faktörlü Primli Ücret Sistemleri...438 Çok Faktörlü Primli Ücret Sistemleri...438 Primli Ücret Sistemlerinin Yararlar ve Sak ncalar...438 Özet...439 Dipnotlar...440 XVI
BÖLÜM 9 NSAN KAYNAKLARI YÖNET M NDE KORUMA filev ( fi GÜVENL VE figören SA LI I) Doç. Dr. Ömer SADULLAH Koruma fllevinin nsan Kaynaklar Yönetiminin Di er fllevleriyle Olan liflkisi...448 fl Güvenli i Aç s ndan fl Kazalar...449 fl Kazalar ve Tan mlar...450 fl Kazalar n n Yasal Tan m...451 fl Kazalar n n Oluflumuna Yol Açan Unsurlar ve fl Güvenli i Araflt rmalar...453 fl Kazalar n n Analizi ve Kaza statistikleri...458 Kaza statistikleri...459 Kaza S kl k Oran (KSO)...460 Kaza A rl k Oran (KAO)...461 Meslek Hastal klar n n Tan m...462 Meslek Hastal klar n n Nedenleri...463 Koruma fllevinin Örgütlenmesi...466 Koruma fllevinin Ayr Bir Birim Olarak Örgütlenmesi...467 Koruma fllevinin Komite Düzeyinde Örgütlenmesi...468 Koruma fllevi ve Maliyetler...470 Koruma fllevinin Etkinli i çin Yat r m Niteli indeki Harcamalar...471 fl Kazalar n n ve Meslek Hastal klar n n Yol Açt Maliyetler...472 Maliyetlerin Araflt r lmas...473 Koruma fllevine liflkin Di er Konular...475 flyerinde fiiddet...475 flyerinde fiiddet ve nsan Kaynaklar Yönetimi fllevleri...477 Kadrolama fllevi ve flyerinde fiiddet...477 Referans ve Geçmifl ncelemesi...477 Testler...478 E itim...478 Koruma fllevi ve Yasalar...481 fl Kanunu ve Koruma fllevi...481 Yapt r mlar...486 Koruma fllevi ve Di er Yasalar...486 Sonuç...487 Özet...488 Dipnotlar...489 XVII
BÖLÜM 10 NSAN KAYNAKLARI YÖNET M N N HUKUK BOYUTLARI Prof. Dr. Zeki ADAL Çal flma Yaflam ndaki Hukuki Düzenlemeler ve nsan Kaynaklar Yönetimi...491 nsan Kaynaklar Yönetiminin Hukuk Kaynaklar...491 4857 Say l fl Yasas n n Temel lkeleri...494 Esneklik lkesi...494 Eflit Davranma lkesi...495 fl Güvencesi lkesi...497 stihdam n Korunmas lkesi...498 4857 Say l fl Yasas ndaki Temel Kavramlar...499 flçi Kavram...499 flveren Kavram...500 flveren Vekili Kavram...500 flyeri ve flletme Kavramlar...500 Ç rak ve Stajyer Kavramlar...501 fle Alma ve Yerlefltirmede Hukuki Boyut: fl liflkisinin Kurulmas ve fl Sözleflmesi...502 fl liflkisi ve fl Sözleflmesi Kavramlar...502 fl liflkisi...502 fl Sözleflmesi...503 fl liflkisi Kurulmadan Önceki Süreç: Personel Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Normlar...504 Personel Seçim Süreci...504 Personel Seçiminde Koruma Yükümlülü ü...504 Personel Seçiminde Eflit Davranma ve Ayr mc l k Yapmama Yükümlülü ü...505 Koruma ve Eflit Davranma Yükümlülü ünün Yerine Getirilmemesi: Sözleflme Görüflmelerinde Kusur Culpa in Contrahendo...505 Personel Seçiminin De iflik Aflamalar nda flverenin Koruma ve Eflit Davranma Yükümlülü ü...506 fl lanlar nda...506 Baflvuru Formlar nda ve fl Görüflmelerinde...506 De iflik Kaynaklardan Aday Hakk nda Bilgi ve Veri Toplamada...507 Psikolojik Testlerde...508 fl Görüflmelerinde flçinin (Aday n) Yükümlülükleri...509 XVIII
Kusurlu Davran fl n Sonuçlar...509 flverenin Kusurlu Davran fl Halinde...509 flçinin Kusurlu Davran fl Halinde...510 fle Alma ve Yerlefltirme: fl Sözleflmesinin Yap lmas...510 fl Sözleflmesi Yapma Serbestisi ve fl Sözleflmesinin fiekli...510 Sözleflme Yapma Serbestisinin S n rland r lmas...511 fl Sözleflmesi Türleri...512 Sürekli-Süreksiz fl Sözleflmeleri...512 Belirli-Belirsiz Süreli fl Sözleflmeleri...512 K smi Süreli fl Sözleflmeleri (Klasik K smi Süreli)...515 Ça r Üzerine Çal flma...515 Mevsimlik fl Sözleflmesi...515 Tak m Sözleflmesi...516 Deneme Süreli fl Sözleflmeleri...516 fl liflkisinin Özel Durumlar...517 Geçici (Ödünç) fl liflkisi...517 Kavram...517 Koflullar (md. 7)...518 Hukuki Sonuçlar...518 As l flveren-alt flveren liflkisi...520 Kavram...520 Koflullar...521 As l flveren-alt flveren liflkisinde Muvazaa...521 Çal flma Koflullar n n ve flin Düzenlenmesinde Hukuki Normlar...522 Genifl Anlamda Çal flma Koflullar ve Yasal Çerçeve...522 Çal flma Koflullar n n Düzenlenmesinde Emredici Hukuk Kurallar...522 flin ve Çal flma Koflullar n n Düzenlenmesinde ve De ifltirilmesinde flverenin Yönetim Hakk ve S n rlar...522 Çal flma Koflullar n n ve flin Düzenlenmesinde Hukuki S n rlamalar...522 Çal flma Koflullar nda De ifliklik Yap lmas nda Hukuki S n rlamalar...523 Çal flma Süresi...525 Haftal k Normal Çal flma Süresi ve Denklefltirme Süresi...525 Telafi Çal flmas...525 Ara Dinlenmeleri...526 Gece Çal flmalar...526 XIX
Fazla Çal flma...527 Fazla Çal flma Kavram ve Türleri...527 Ola an Fazla Çal flma...527 Fazla Çal flma...527 Fazla Sürelerle Çal flma...527 Fazla Çal flma Ücreti...528 Fazla Çal flma Ücreti Yerine Serbest Zaman...528 Tatiller ve zinler...528 Hafta Tatili...529 Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri...529 Y ll k Ücretli zin Hakk...529 Y ll k Ücretli zin Süreleri...530 Y ll k Ücretli znin Uygulanmas (md. 56)...530 Kad n flçinin Do um ve Süt zni...531 Mazeret zinleri...532 Ücretlerle lgili Düzenlemeler ve Ücret Yönetiminin Hukuki Yönü...532 Hukuki Aç dan Ücret Kavram ve Unsurlar...532 Ücret Ödeme Biçimleri ve Ücretin Ekleri...533 kramiyeler ve Di er Ek Ödemeler...533 Primler...534 Kârdan Pay Alma...534 Sosyal Yard mlar...534 Ücret Ödemelerinde Temel Kurallar...534 Ücretin Korunmas...535 Ücretin Sakl K sm...535 Ücretten ndirim Yap lamamas...535 Ücret Kesme Cezas...535 flverenin Ücret Ödeme Borcunu Yerine Getirmemesi...536 flçinin Kiflilik Haklar n n, Ruh ve Beden Sa l n n Korundu u Bir Çal flma Ortam n n Sa lanmas nda flverenin Yükümlülü ü...537 flçinin Kiflilik Haklar n n ve Ruhsal Sa l n n Korunmas...537 flçinin Bedensel Sa l n n Korunmas...538 fl liflkisinin Sona Ermesi: fl Sözleflmesinin Feshi...539 fl liflkisinin Sona Ermesinin De iflik Biçimleri...539 Kendili inden Sona Erme...539 Fesih Bildirimi ile Sona Erdirme...540 XX
Süresiz (Derhal) Fesih...541 Genel lkeler...541 Süresiz Fesih Bildiriminde Hak Düflürücü Süre...541 flçinin Süresiz Fesih (Hakl Nedenle Derhal Fesih) Hakk...542 Sa l k Nedenleri...542 Ahlak ve yiniyet Kurallar na Ayk r Davran fllar...543 Zorlay c Nedenler...544 flverenin Süresiz Fesih (Hakl Nedenle Derhal Fesih) Hakk...544 Sa l k Nedenleri...545 flçinin Ahlak ve yiniyet Kurallar na Ayk r Davran fllar...545 Zorlay c Nedenler...548 flçinin Tutuklanmas...548 Süreli Fesih...548 Genel lkeler...548 Süreli Feshin Hüküm ve Sonuçlar...549 fl Arama zni...549 Bildirim ( hbar) Sürelerine Uyulmamas...549 Süreli Fesih Hakk n n flveren Taraf ndan Kötüye Kullan lmas...550 flverenin Süreli Fesih Hakk...551 fl Güvencesi Kavram...551 fl Güvencesinin Kapsam...553 Geçerli Neden ve Geçerli Fesih...553 Geçersiz Neden ve Geçersiz Fesih...556 fl Güvencesi Hükümlerinin Uygulanmas...557 Geçersiz Feshin Sonuçlar...559 Geçerli ve Geçersiz Fesihte flverenin Yükümlülükleri...559 Toplu flçi Ç karma...560 K dem Tazminat...560 K dem Tazminat Kavram...560 Koflullar...561 K dem Tazminat n n Temel Koflulu: En Az 1 Y ll k K dem...561 flveren Taraf ndan fl K. Md. 25/II D fl nda Fesih...561 flçi Taraf ndan 24. Maddede Yer Alan Nedenlerle Fesih...561 flçi Taraf ndan Muvazzaf Askerlik ve Emeklilik Nedeniyle Fesih...562 Kad n flçinin Evlenme Nedeniyle Sözleflmeyi Feshi...562 XXI
K dem Tazminat n n Hesab...562 K dem Tazminat na Esas Al nan Hizmet Süresi...562 K dem Tazminat Hesab nda Hizmet Süresine Dâhil Edilen ve Edilmeyen Süreler...563 K dem Tazminat n n Hesab nda Esas Al nan Ücret...564 K dem Tazminat n n Tavan...565 K dem Tazminat nda Zamanafl m ve Faiz...566 Sendikal liflkiler...566 Sendika Kavram ve Faaliyet Alanlar...566 Sendika Kavram...566 Sendikalar n Faaliyet Alanlar...567 Toplu Pazarl a liflkin Faaliyetler...567 Yarg lama Alan ndaki Faaliyetler...567 Sosyal Alandaki Faaliyetler...567 Yasak Faaliyetler...569 Sendikalar n Örgütlenme Biçimleri...569 Sendika Özgürlü ü...570 Sendika Özgürlü ü Kavram ve Uluslararas Kaynaklar...570 Bireysel Sendika Özgürlü ü...572 Toplu Sendika Özgürlü ü...573 Devlete Karfl Ba ms zl k...573 Kendi Üyelerine Karfl Korunma...574 Üçüncü Kifli ve Kurulufllara Karfl Ba ms zl k...574 Sendika Üyeli i...574 Üyelik Koflullar...574 Üyelik Haklar...575 Üyelik Aidat...575 flyeri Sendika Temsilcili i...576 Kavram...576 Atanmas ve Görev Süresi...576 Say s...577 Sendika Güvencesi...577 flçi Kurulufllar nda Yönetici Olanlar n Güvencesi...577 flyeri Sendika Temsilcilerinin Güvencesi...577 flçinin Sendika Üyeli inin Güvencesi...578 Sendikalar n Organlar...578 XXII
Genel Kurul...578 Oluflumu...578 Görev ve Yetkileri...579 Sendika Yönetim Kurulu...579 Oluflumu...579 Görev ve Yetkileri...579 Denetleme Kurulu...579 Disiplin Kurulu...580 Toplu Pazarl k ve Toplu fl Sözleflmesi...580 Toplu Pazarl k Kavram ve fllevleri...580 Kavram...580 Taraflar...580 fllevleri...581 Toplu fl Sözleflmesi...581 Tan m...581 Toplu fl Sözleflmelerinin fl Sözleflmeleri Karfl s ndaki Durumu...582 Toplu fl Sözleflmeleri le lgili Temel Hükümler...583 Teklik lkesi...583 flyeri Düzeyinde Yap lmas...583 Yaz l Olma Zorunlulu u...583 Süresi...583 Toplu fl Sözleflmesi Türleri...584 flyeri Toplu fl Sözleflmesi...584 Grup Toplu fl Sözleflmeleri...584 flletme Toplu fl Sözleflmesi...584 Teflmil...585 Toplu fl Sözleflmesinin Yap lmas...586 Ehliyet ve Yetki...586 Ehliyet...586 Yetki...586 Yetki Baflvurusu...587 Ça r...588 Toplu Görüflmenin Bafllat lmas ve Sonuçland r lmas...588 Toplu fl Sözleflmesinin Yürürlü e Girmesi ve Sonuçlar...589 Toplu fl Sözleflmesinden Yararlanma...589 XXIII
Toplu fl Sözleflmesinden Yararlanamayanlar...590 Toplu fl Uyuflmazl ve Bar flç Çözüm Yollar...590 Toplu fl Uyuflmazl Kavram...590 Hak Uyuflmazl ve Ç kar Uyuflmazl Ayr m...591 Toplu fl Uyuflmazl n n Saptanmas ve Uyuflmazl a Bar flç Müdahale...592 Arabuluculuk...592 Ola an Arabuluculuk...593 Ola anüstü Arabuluculuk...594 Hakem...594 Özel Hakem (Tahkim)...595 Zorunlu Hakem: Yüksek Hakem Kurulu...595 Grev ve Lokavt...595 Grev...596 Genel Olarak Grev Kavram ve Türleri...596 Grev Hakk n n Uluslararas ve Ulusal Alandaki Kaynaklar...597 Grev Hakk n n S n rland r lmas...597 Türk Hukukunda Yasal Grev ve Unsurlar...598 Grev Karar n n Al nmas...599 Grev Oylamas...599 Grevin Bafllat lmas ve Uygulanmas...600 Grevin Ertelenmesi ve Durdurulmas...601 Grevin Hukuki Sonuçlar...602 Grev Yasa Bulunan fller ve Yerler...603 Lokavt...603 Özet...605 Dipnotlar...606 BÖLÜM 11 ULUSLARARASI NSAN KAYNAKLARI YÖNET M Doç. Dr. Lale TÜZÜNER Uluslararas nsan Kaynaklar Yönetiminin Önemi... 613 Uluslararas nsan Kaynaklar Yönetiminin Tan m ve lgili Kavramlar...614 Çal flan Kaynaklar...616 Ana Ülke Vatandafllar (Parent Country Nationals)...616 Ev Sahibi Ülke Vatandafllar (Host Country Nationals)...616 XXIV
Üçüncü Ülke Vatandafllar (Third Country Nationals)...616 Yerel ve Uluslararas nsan Kaynaklar Yönetimi Aras ndaki Farklar...617 Daha Fazla K Faaliyeti...617 Daha Genifl Bak fl Aç s na Olan htiyaç...618 Çal flanlar n Kiflisel Yaflamlar na Daha Fazla lgi Gösterme...618 Yerel ve Uluslararas Yöneticilerin Kompozisyonundaki De iflim...618 Daha Fazla Riske Maruz Kalma...619 D fl Etkilere Aç k Olma...619 flletmelerin Uluslararas laflma Evreleri...619 hracat...620 Sat fltan Sorumlu Ba l Kurulufl...621 Uluslararas Birim...622 Global Ürün /Bölge Birimi...624 Global Ürün Temeline Dayal Yap...625 Global Bölge Temeline Dayal Yap...625 Matriks Yap lar...627 Karma Yap lar...628 fiebeke Yap lar...628 Uluslararas Temin...630 Uluslararas Temin Yaklafl mlar...630 Anayurt Merkezli Yaklafl m (Ethnocentric)...630 Çok Merkezli Yaklafl m(polycentric)...631 Dünya Merkezli Yaklafl m (Geocentric)...632 Bölge Merkezli Yaklafl m (Regiocentric)...633 Uluslararas Görevlendirme Nedenleri...635 Uluslararas Görevlendirme Çeflitleri...636 Uluslararas Seçim...637 Yabanc Yönetici Baflar s zl...638 Yabanc Yöneticinin Baflar s n Etkileyen Faktörler...638 Yabanc Ülkeye Uyumda Yetersizlikler...638 Görev Süresinin Uzunlu u...639 fl Ortam le lgili Faktörler...640 Görev ste i...640 stihdam liflkisi...640 Yabanc Yönetici Seçim Sürecinde Etkili Olan Faktörler...640 XXV
Bireysel Faktörler...641 Durumsal Faktörler...642 Yabanc Yönetici Seçim Yöntemleri...643 Görüflme/Mülakat...643 Testler...643 De erleme Merkezleri...644 Uygunluk Elemesi ( ntibak Kabiliyeti)...644 Kendi Vatan na Geri Dönme...645 Uluslararas E itim Gelifltirme...646 Uluslararas E itim...646 Uluslararas Görevlendirmelerde E itimin Önemi...646 Yola Ç k fl Öncesi E itim Türleri...648 Kültürel Bilinçlendirme Programlar...649 Kültürel Benimseme...651 Ön Geziler...651 Dil E itimi...652 Uygulamal Destek Hizmeti...652 Yabanc Yöneticilerin E itici Rolü...653 Üçüncü Ülke ve Ev Sahibi Ülke Yönetici E itimi...653 Uluslararas Gelifltirme...653 Bireysel Gelifltirme...654 Uluslararas Tak m/tak mlar Gelifltirme...654 Kariyer Gelifltirme...655 Uluslararas Ücret Yönetimi...656 Uluslararas Ücret Yönetiminin Temel Ö eleri...657 Temel Ücret...657 Yan Ödemeler...657 kramiyeler/primler...658 Tahsisatlar...659 Uluslararas Ücret Yönetimi Yaklafl mlar...660 Ana Ülke Esasl Yaklafl m...660 Ev Sahibi Ülke Esasl Yaklafl m...661 Vergilendirme...661 XXVI
Uluslararas Performans Yönetimi...662 Yabanc Yöneticilerin Performans Yönetimi...663 Ücret Paketi...664 Görev...664 Genel Merkezin Deste i...665 Ev Sahibi Ülkedeki Çevre...665 Kültürel Uyum (Bireysel ve Aile Olarak)...666 Performans Yönetim Sisteminin Gelifltirilmesi...666 Performans Kriterlerinin Belirlenmesi...666 De erlendirmelerin Kimler Taraf ndan Yap laca n n Belirlenmesi...667 Performans De erlendirme Formlar ve S kl...668 Uluslararas Endüstri liflkileri...668 Çokuluslu flletmeler ve Endüstri liflkileri Sistemi...668 Çokuluslu flletmeler ve Sendikalar...670 Özet...672 Dipnotlar...674 KAYNAKÇA...679 XXVII