Huzurevinde Yaflayan Yafll lar n Yaflam Kalitesi (SF-36) Üzerine Üriner nkontinans n Etkisi

KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2011; 3: 159-167 Gelifl Tarihi/Received: 18/04/2011 - Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 23/09/2011 Huzurevinde Yaflayan Yafll lar n Yaflam Kalitesi (SF-36) Üzerine Üriner nkontinans n Etkisi Effect of Urinary Incontinence on Quality of Life (SF-36) of the Elderly Living in Nursing Homes Ayfle Ergün 1, Nadire Ercan Toptaner 1, Tu ba B çakç 2, Sevgi Baran 2, Gülümser Akkaya 2, Nagihan Ekim 2, P nar Özkan 2, Emine Cesur 2, Rukiye fiakiro lu 2 1 Marmara Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Halk Sa l Hemflireli i, stanbul, Türkiye 1 Department of People Health Nursing, Faculty of Health Sciences, Marmara University, Istanbul, Turkey 2 Marmara Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Hemflirelik Bölümü, stanbul, Türkiye 2 Department of Nursing, Faculty of Health Sciences, Marmara University, Istanbul, Turkey ÖZET Girifl: Bu araflt rma, stanbul da huzurevlerinde yaflayan yafll bireylerin yaflam kalitesine (SF-36) üriner inkontinans n etkisini belirlemek amac yla yap ld. Materyal ve Metod: Çal flma stanbul da üç huzurevinde yaflayan, yeterli biliflsel fonksiyona sahip ve araflt rmaya kat lmay kabul eden 65 yafl ve üstü 111 yafll bireyle %59.5 i kad n %40.5 i erkek) yap ld. Veriler tan t c bilgiler ve üriner inkontinans ile ilgili özellikleri içeren anket formu ve SF-36 yaflam kalitesi ölçe i ile topland. Bulgular: Yafl ortalamas 75.13 ± 6.89 y l olan kat l mc lar n %59.5 i kad nd. Üriner inkontinans s kl %45 (kad nlarda %50, erkeklerde %37.8) idi. Kad nlarda üriner inkontinans görülme oran erkeklerden yüksek olmakla birlikte istatistiksel olarak farkl de ildi. Üriner inkontinans olan grubun puanlar üriner inkontinans olmayan gruba göre üç alt ölçekte (fiziksel fonksiyon, a r, genel sa l k) ve fiziksel boyutta istatistiksel olarak anlaml düflüktü. Yaflam kalitesi puanlar cinsiyete göre ayr ayr de erlendirildi inde üriner inkontinans olan ve olmayan erkekler aras nda istatistiksel olarak anlaml fark yoktu. Kad nlarda ise üriner inkontinans olanlar n puan fiziksel fonksiyon, genel sa l k alg s, sosyal fonksiyon alt ölçeklerinde ve fiziksel boyutta daha düflüktü. Sonuç: Üriner inkontinans n huzurevinde kalan yafll lar n, özellikle de yafll kad nlar n yaflam kalitesini olumsuz etkiledi i sonucuna var ld. Anahtar Kelimeler: Yafll, idrar kaç rma, yaflam kalitesi. Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Yrd. Doç. Dr. Ayfle Ergün Marmara Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Halk Sa l Hemflireli i, stanbul/türkiye e-posta: ayergun@gmail.com 159

Effect of Urinary Incontinence on Quality of Life (SF-36) of the Elderly Living in Nursing Homes ABSTRACT Introduction: This research was carried out with the aim of determining the effect of urinary incontinence on quality of life (SF- 36) of the elderly living in nursing homes in Istanbul. Materials and Methods: The study was carried out with a total of 111 elderly individuals ( 65 years; females 59.5%, males 40.5%) who lived in three different nursing homes in Istanbul and who had sufficient cognitive function and accepted to participate in the study. Data were collected with a questionnaire including demographic features and characteristics of urinary incontinence and the short form (SF)-36 quality of life scale. Results: Of the participants, whose mean age was 75.13 ± 6.89 years, the incidence of urinary incontinence was 45% (50% in females, 37.8% in males). Although the frequency of urinary incontinence was higher among females, the difference was not statistically significant. Scores of the group with urinary incontinence were statistically significantly lower compared to the group without urinary incontinence in three sub-scales (physical function, pain, general health status). When quality of life scores were analyzed separately, there was no significant difference between males with or without urinary incontinence, whereas in females, scores were lower for physical function, perception of general health and social function sub-scales and in physical conditions in those with urinary incontinence. Conclusion: It was concluded that urinary incontinence negatively affected the quality of life of the elderly, especially of females, residing in nursing homes. Key Words: Aged, urinary incontinence, quality of life. G R fi Üriner inkontinans her yaflta görülebilen, yafll larda ve özellikle yafll kad nlarda yayg n bir sorundur (1,2). Yetiflkinlerde prevalans %16-25 iken, yafll larda %57 lere ulaflmaktad r (2-6). Yurt d fl nda geriatrik popülasyonda yap lan çal flmalarda üriner inkontinans prevalans kad nlarda %19-88, erkeklerde %10-51.4 aras nda belirtilmektedir (1,2,6-8). Türkiye de yap lan çal flmalarda ise 65 yafl üstü kad nlarda üriner inkontinans görülme oran %30-57, erkeklerde %19-21 aras ndad r (2,9-11). Yaflam tehdit eden bir sorun olmamas ve s kl kla göz ard edilmesine ra men üriner inkontinans ciltte sebep oldu u slakl k ve tahrifl nedeniyle yaratt rahats zl n yan nda fiziksel, duygusal ve sosyal problemlere de yol açabilmekte ve yaflam kalitesini olumsuz etkileyebilmektedir (6,9). Literatürde üriner inkontinans n uyku bozukluklar, cilt problemleri, fiziksel aktivitede s n rl l k, sosyal izolasyon, psikolojik problemler ve yaflam kalitesinin azalmas gibi sorunlara neden oldu u belirtilmektedir (6,12). Yafll bireylerde yaflam kalitesi üzerine üriner inkontinans n etkisini inceleyen s n rl say da araflt rma sonuçlar üriner inkontinans n fiziksel, emosyonel ve sosyal yaflam olumsuz etkiledi ini göstermektedir (4,6,12). Yaflam kalitesi genel olarak iyi olma durumu olarak tan mlanabilen, bireyin fiziksel sa l, psikolojik durumu ve sosyal iliflkilerini içeren genifl bir kavramd r (13). Yetiflkinlerin yaflam kalitesini de erlendirmek için haz rlanm fl genel ve hastal a özgü çeflitli araçlar (ölçekler) kullan lmaktad r. Genel yaflam kalitesi ölçekleri farkl grup ve giriflimler aras nda karfl laflt rma olana sa lamaktad r. K sa Form-36 (SF-36) sa l k bak m araflt rmalar nda en iyi bilinen ve en yayg n kullan lan sa l kla iliflkili genel yaflam kalitesi ölçe idir. Ölçek bireylerin sa l k durumlar ile yaflam kalitelerinin incelenmesinde kullan lmak üzere 1987 y l nda Ware taraf ndan gelifltirilmifltir (14). Türkçe geçerlilik ve güvenilirli i 1995 y l nda P nar taraf ndan yap lm flt r (15). Toplam 36 madde içeren ölçek, fiziksel ve mental olmak üzere iki ana boyut ve sekiz alt ölçekten oluflmaktad r. Fiziksel boyut, fiziksel fonksiyon, rol k s tlanmas -fiziksel, a r, genel sa l k alg s alt ölçeklerinden; mental boyut ise zindelik/yorgunluk, sosyal fonksiyon, rol k s tlanmas -emosyonel ve mental sa l k alt ölçeklerinden oluflmaktad r. Pozitif puanlamaya sahip ölçekler 0-100 aras nda de erlendirilir ve her sa l k alan na ait puan n yükselmesi sa l kla iliflkili yaflam kalitesinin artt n gösterir (15). Üriner inkontinans, yafll lar aras nda s k görülen bir sorun olmakla birlikte, bu konuda yap lan araflt rmalar s n rl d r. Ülkemizde yafll larda üriner inkontinans prevalans ve bu prevalans etkileyen faktörler çeflitli çal flmalarda ele al nmakla birlikte söz konusu faktörlerin 160 Akad Geriatri 2011; 3: 159-167

Huzurevinde Yaflayan Yafll lar n Yaflam Kalitesi (SF-36) Üzerine Üriner nkontinans n Etkisi yafll bireylerin yaflam kalitesi üzerine etkisini gösteren çal flmalar yetersizdir (2,9-11). Yafll birey oran n n gittikçe artt Türkiye de yafll lar n yaflam kalitesine üriner inkontinans n etkisini de erlendirmek, bu konuda yap lacak program ve giriflimler için temel oluflturacak ve ayn zamanda yafll lara yönelik hizmetlerin geliflmesine de katk sa layacakt r. MATERYAL ve METOD Bu çal flma, yafll bireylerin yaflam kalitesi üzerine üriner inkontinans n etkisini belirlemek amac yla tan mlay c bir çal flma olarak planland. Çal flma Grubu Araflt rman n çal flma grubunu, stanbul da ikisi devlete ba l, biri özel üç huzurevinde yaflamlar n sürdürmekte olan, iletiflim kurmay engelleyecek zihinsel ya da iflitme gibi duyusal sorunu olmayan ve araflt rmaya kat lmay kabul eden 65 yafl üstü 111 birey oluflturdu. Araflt rma Helsinki Deklerasyonu kriterlerine uygun olarak yürütüldü. Veri toplama formlar uygulanmadan önce yafll lara çal flma konusunda aç klama yap larak çal flmaya kat lmada gönüllülük esas dikkate al nd. Huzurevlerinden araflt rma için izin al nd. Veri Toplama Araçlar Veriler; tan lama formu, yaflam kalitesi ölçe i ve yüz yüze görüflme yöntemiyle topland. Tan lama formu yafl, cinsiyet, ö renim durumu, kronik hastal k durumu gibi tan t c bilgiler ve son bir y l içinde istem d fl idrar kaç rma durumu, s kl ve tipini ortaya ç karmay hedefleyen sorulardan oluflmaktad r. Üriner inkontinans s kl -, son bir y l içinde hiç olmad, ayda bir ya da birkaç kez, haftada bir ya da birkaç kez, her gün olarak tan mland. Araflt rma öncesinde alt yafll ile pilot çal flma yap ld. Yaflam kalitesi ölçe i: SF-36 Ware taraf ndan 1987 y l nda, bireylerin sa l k durumlar ile yaflam kalitelerinin incelenmesinde kullan lmak üzere gelifltirilmifl bir ölçektir. Otuz alt ifade içeren ölçek, iki ana bafll k (fiziksel ve mental boyut) ve sekiz kavram (fiziksel fonksiyon, rol k s tlanmas -fiziksel, a r, zindelik/yorgunluk, sosyal fonksiyon, rol k s tlanmas -emosyonel, mental sa l k, genel sa l k alg s ) de erlendiren çok bafll kl skala fleklindedir. Ölçekteki her bir alt boyut ve iki ana boyutun puan 0-100 aras nda de iflir. Pozitif puanlamaya sahip SF-36 her sa l k alan n n puan yükseldikçe sa l kla iliflkili yaflam kalitesi artacak flekilde puanlanm flt r (13,14). SF-36 n n Türkçe ye uyarlanmas, geçerlilik ve güvenilirlik çal flmas 1995 y l nda P - nar taraf ndan yap lm flt r (15). Verilerin Analizi S n fland r lm fl verilerin (üriner inkontinans, cinsiyet, medeni durum, ö renim durumu) karfl laflt r lmas nda ki-kare/fisher ki-kare testi kullan ld. Normal da- l ma uygunluk Kolmogorov-Smirnov testi ile de erlendirildi. Üriner inkontinans olan ve olmayan grubun yaflam kalitesi alt ölçek puan ortalamalar n n karfl laflt rmas nda, normal da l ma uyanlarda ba ms z gruplarda t-testi, normal da l ma uymayanlarda Mann-Whitney U testi yap ld. Üriner inkontinans s kl na göre yaflam kalitesi alt ölçek puan ortalamalar n n karfl laflt rmas nda Kruskal Wallis varyans analizi, ikili karfl laflt rmalarda Mann-Whitney U testi yap ld. Tüm istatistiksel testlerde anlaml l k için p< 0.05 baz al nd. BULGULAR Araflt rmaya kat lan yafll bireylerin yafllar 65-95 aras nda de iflmekte olup, yafl ortalamas 75.13 ± 6.89 y l (median= 75.00) idi. Yafll lar n %59.5 i kad n, %21.6 s 11-12 y ll k e itime sahiptir (Tablo 1). %75.7 si dul veya boflanm flt r. %45.9 u 1-5 y ld r huzurevinde kalmaktad r. %68.5 inin kronik hastal vard r. %18 i diyabet, %21.6 s hipertansiyon, %24.3 ve kalp ve %9.9 u böbrek hastas d r. Araflt rmaya kat lan yafll larda üriner inkontinans s kl %45 (kad nlarda %50, erkeklerde %37.8) olarak bulunmufltur. Kad nlarda üriner inkontinans görülme oran erkeklerden yüksek olmakla birlikte istatistiksel olarak anlaml de ildir (Fisher kesin ki-kare testi, p= 0.24). Üriner inkontinans görülen yafll lar n %66 s kad n, %52 si 63-74 yafl grubunda, %52 si sekiz y l ve daha az e itime sahip ve %74 ünün kronik bir hastal vard r. Cinsiyet, yafl grubu, ö renim durumu ve kronik hastal k yönünden üriner inkontinans olan ve olmayan grup karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmam flt r (Tablo 1). Üriner inkontinans olan yafll lar n %22 si idrar kaç rma s kl n her gün, %26 s haftada bir ve daha fazla olarak belirtmifltir. %10 u sürekli pet kulland klar n ve %22.4 ü idrar kaç rma problemi nedeniyle doktora baflvurdu unu bildirmifltir. Üriner inkontinans nedeniyle baflvurmayanlar n %30.8 i bilmeme, %38.5 i önemsememe, %30.8 i ise utanma nedeniyle doktora baflvurmam flt r. Akad Geriatri 2011; 3: 159-167 161

Effect of Urinary Incontinence on Quality of Life (SF-36) of the Elderly Living in Nursing Homes Tablo 1. Yafll bireylerin özellikleri Üriner inkontinans olan Üriner inkontinans olmayan Toplam De iflken Say % Say % Say % p Cinsiyet Kad n 33 66.0 33 54.1 66 59.5 0.24 Erkek 17 34.0 28 45.9 45 40.5 Yafl grubu 63-74 26 52.0 27 44.3 53 47.7 0.45 75-95 24 48.0 34 55.7 58 52.3 E itim y l 0 7 14.0 12 19.7 19 17.1 0.21 < 5 6 12.0 6 9.8 12 10.8 5 9 18.0 12 19.7 21 18.9 8 4 8.0 9 14.8 13 11.7 11-12 9 18.0 15 24.6 24 21.6 13 15 30.0 7 11.5 22 19.8 Kronik hastal k Var 37 74.0 39 63.9 76 68.5 0.30 Yok 13 26.0 22 36.1 35 31.5 Toplam 50 100.0 61 100.0 111 100.0 Tüm ki-kare istatistikleri anlaml de ildir (p> 0.05). Üriner inkontinans olanlar n %54 ü s k flma tipi, %22 si stres tipi, %18 i mikst tip ve %6 s di er tip inkontinansa sahiptir. Tablo 2 de görüldü ü gibi üriner inkontinans grubunda a r, sosyal fonksiyon ve mental sa l k hariç di- er befl alt ölçek puan ortalamalar 50 nin alt ndad r. Üriner inkontinans olan grubun yaflam kalitesi puanlar 39.00 (rol k s tlamas -fiziksel) ile 58.30 (a r ) aras nda, üriner inkontinans olmayan grubun puanlar 48.28 (zindelik/yorgunluk) ile 70.16 (a r ) aras nda de iflmektedir. Tüm alt ölçeklerde ve iki boyutta (fiziksel ve mental) üriner inkontinans grubunun puan ortalamalar üriner inkontinans olmayan gruptan düflüktür. Fiziksel fonksiyon, a r, genel sa l k alt ölçekleri ve fiziksel boyutta, iki grubun puan ortalamalar aras nda istatistiksel olarak anlaml fark vard r (Tablo 2). Üriner inkontinans grubu, üriner inkontinans olmayan gruba göre SF-36 n n iki temel boyutu olan fiziksel ve mental boyutta s ras yla 12.65 ve 5.35 daha düflük puan alm fllard r. Fiziksel boyuttaki fark istatistiksel olarak anlaml d r (p= 0.001). Alt ölçeklerde ise puan fark 0.92 (mental sa l k) ve 13.90 (fiziksel fonksiyon) aras nda de iflmektedir (Tablo 2). Tablo 3 te üriner inkontinans ve yaflam kalitesi iliflkisi kad n ve erkek grubunda ayr ayr incelenmifltir. Kad nlarda sekiz alt ölçek ve iki alt boyutta üriner inkontinans olan grubun puanlar üriner inkontinans olmayan gruba göre düflük olmakla birlikte istatistiksel olarak anlaml fark alt ölçeklerden fiziksel fonksiyon, genel sa l k alg s, sosyal fonksiyon ve fiziksel boyut puan ortalamalar nda bulunmufltur (Tablo 3). Erkeklerde zindelik/yorgunluk ve sosyal fonksiyon d fl nda tüm alt ölçekler ve iki boyutta üriner inkontinans olan grubun puanlar üriner inkontinans olmayan gruba göre düflük olmakla birlikte iki grup aras nda istatistiksel olarak anlaml fark yoktur (Tablo 3). fiekil 1 de üriner inkontinans s kl na göre SF-36 puan ortalamalar iki boyut ve toplam puan kapsam nda gösterilmektedir. Her gün üriner inkontinans olan 162 Akad Geriatri 2011; 3: 159-167

Huzurevinde Yaflayan Yafll lar n Yaflam Kalitesi (SF-36) Üzerine Üriner nkontinans n Etkisi Tablo 2. Üriner inkontinans olan ve olmayan yafll lar n yaflam kalitesi (SF-36) alt ölçek puan ortalamalar n n karfl - laflt rmas SF-36 alt Üriner inkontinans Üriner inkontinans Ortalama Standart statistik ölçekleri olan (Ort ± SS) olmayan (Ort ± SS) fark hata fark t/z p Fiziksel fonksiyon 46.10 ± 23.91 60.00 ± 27.66 13.90 0.15984 2.79 t 0.008* Rol k s tlanmas - 39.00 ± 34.69 50.82 ± 42.57 11.82 0.54473 1.50 z 0.132 fiziksel A r 58.30 ± 20.74 70.16 ± 23.17 11.86 0.03388 2.59 z 0.009* Genel sa l k alg s 39.50 ± 20.78 52.54 ± 22.48 13.04 0.06026 3.14 t 0.002* Fiziksel boyut 45.73 ± 18.42 58.38 ± 22.29 12.65 0.24869 3.27 t 0.001* Zindelik/yorgunluk 45.60 ± 15.64 48.28 ± 19.56 2.68 0.29231.80 t 0.424 Sosyal fonksiyon 54.40 ± 22.28 60.05 ± 22.22 5.65 0.30582 1.33 t 0.186 Rol k s tlanmas - 44.67 ± 42.92 56.83 ± 44.03 12.16 0.43162 1.35 z 0.174 emosyonel Mental sa l k 56.72 ± 14.70 57.64 ± 19.23 0.92 0.38391 0.28 t 0.776 Mental boyut 50.35 ± 15.80 55.70 ± 18.18 5.35 0.09428 1.63 t 0.105 * p< 0.01. Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, t: Ba ms z gruplarda t-testi, z: Mann-Whitney U testi. yafll lar n yaflam kalitesi puan en düflüktür. S kl k azald kça yaflam kalitesi olumlu etkilenmektedir. Üriner inkontinans s kl ile fiziksel fonksiyon, genel sa l k alg s, fiziksel boyut ve toplam puan ortalamalar aras nda istatistiksel olarak anlaml fark vard r (Tablo 4). leri analizle yap lan ikili karfl laflt rmalara göre; her gün üriner inkontinans olanlar n genel sa l k alg - s, fiziksel boyut ve toplam puanlar üriner inkontinans olmayanlara göre istatistiksel olarak anlaml düflüktür (s ras yla Z= 2.73, p=0.006; Z= 2.36, p=0.018; Z= 2.07, p=0.038). Haftada bir veya daha fazla üriner inkontinans olanlar n fiziksel fonksiyon, a r, genel sa l k alg s, fiziksel boyut ve toplam puanlar da üriner inkontinans yaflamayanlara göre istatistiksel olarak anlaml düflüktür (s ras yla Z= 3.09, p=0.002; Z= 2.11, p=0.035; Z= 3.10, p=0.002; Z= 2.47, p=0.013; Z= 2.18, p=0.029). Ayda bir ve daha fazla üriner inkontinans olanlar ile hiç olmayanlar n yaflam kalitesi puanlar aras nda istatistiksel olarak anlaml fark yoktur. TARTIfiMA Üriner inkontinans, kad nlarda daha fazla olmak üzere geriatrik yafl grubunda önemli bir sa l k problemidir. Yafllanmayla birlikte s kl artmakta ve yafll n n hayat n çeflitli yönlerden olumsuz etkilemektedir. Yap lan çal flmalarda üriner inkontinans s kl farkl flekillerde de erlendirildi i için oranlar genifl bir aral k göstermektedir. Çal flmam zda üriner inkontinans s kl %45 (kad nlarda %50, erkeklerde %37.8) bulunmufltur. Genel olarak de erlendirildi- inde yurt içi ve yurt d fl nda yafll erkekler üzerinde yap lan birçok çal flmada üriner inkontinans prevalans çal flma sonuçlar m zdan düflüktür (2,16-18). Saxer ve arkadafllar n n sviçre deki 42 farkl bak - mevinde 65 yafl üstü kiflilerde yapt klar çal flmada ise üriner inkontinans prevalans erkeklerde %51.4 olarak bulunmufltur ki, bu sonuç oldukça yüksektir. Kad nlarda üriner inkontinans prevalans 19-88 aras nda de iflen daha genifl bir aral k göstermektedir (2,8,16,17). Çal flmam zda üriner inkontinans olanlarda s k flma tipi inkontinans %54 ile en yüksek orana sahipken, stres tipi %22 ve mikst tip %18 bulunmufltur. Sonuçlar m za benzer olarak Arslan ve arkadafllar n n çal flmalar nda da s k flma inkontinans en yayg n üriner inkontinans tipidir (2). Di er baz çal flmalarda ise stres inkontinans n n daha yayg n oldu u belirtilmek- Akad Geriatri 2011; 3: 159-167 163

Effect of Urinary Incontinence on Quality of Life (SF-36) of the Elderly Living in Nursing Homes Tablo 3. Kad n ve erkek yafll grubunda üriner inkontinans olan ve olmayanlar n k sa form (SF)-36 alt ölçek puan ortalamalar n n karfl laflt rmas Üriner Üriner inkontinans SF-36 alt inkontinans olan olmayan Ortalama Standart statistik ölçekleri Ort Ort fark hata fark t/z p KADIN Fiziksel fonksiyon 42.73 58.18 15.45 5.70299 2.71 t 0.009** Rol k s tlanmas -fiziksel 40.15 49.24 9.09 9.38599 0.88 z 0.379 A r 58.18 69.32 11.14 5.40560 1.94 z 0.052 Genel sa l k alg s 39.39 52.27 12.88 5.33379 2.41 t 0.019* Fiziksel boyut 45.11 57.25 12.14 4.78663 2.53 t 0.014* Zindelik/yorgunluk 42.12 46.36 4.24 4.16460 1.01 t 0.312 Sosyal fonksiyon 50.53 61.14 10.61 5.12307 2.07 t 0.042* Rol k s tlanmas -emosyonel 39.39 54.55 15.16 10.68692 1.29 z 0.196 Mental sa l k 56.85 57.94 1.09 4.22072 0.25 t 0.797 Mental boyut 47.22 55.00 7.78 3.93317 1.97 t 0.052 ERKEK Fiziksel fonksiyon 52.65 62.14 9.49 8.40853 1.13 t 2.65 Rol k s tlanmas -fiziksel 36.76 52.68 15.92 12.78277 1.27 z 0.203 A r 58.53 71.16 12.63 7.01676 1.80 t 0.079 Genel sa l k alg s 39.71 52.86 13.15 6.86643 1.91 t 0.062 Fiziksel boyut 46.91 59.71 12.8 6.97038 2.00 t 0.052 Zindelik/yorgunluk 52.35 50.54-1.81 5.10742 0.35 t 0.724 Sosyal fonksiyon 61.91 58.77-3.14 7.36606 0.42 t 0.672 Rol k s tlanmas -emosyonel 54.90 59.52 4.62 13.49917 0.32 z 0.746 Mental sa l k 56.47 57.29 0.82 4.83885 0.16 t 0.867 Mental boyut 56.41 56.53 0.12 5.69379 0.21 t 0.983 * p< 0.05. ** p< 0.01. Ort: Ortalama, t: Ba ms z gruplarda t-testi, z: Mann-Whitney U testi. tedir (11,19). Hagglund ve arkadafllar n n yapt klar çal flmada üriner inkontinans olan kad nlar n %86 s n n stres üriner inkontinans, %14 ünün s k flma tipi üriner inkontinans oldu u bulunmufltur (19). Ar kan ve arkadafllar n n çal flmas nda üriner inkontinans olanlardan %12 sinin stres, %8 sinin s k flma tipi, %20 sinin de mikst tip inkontinans oldu u belirlenmifltir (11). Çal flmam zda üriner inkontinans nedeniyle sa l k kurumuna baflvuru oran %22.4 ile Ateflkan ve arkadafllar n n çal flmas ndan (%12.2) daha yüksektir (9). Bu sonuç kurumlarda yaflayan bireylerin üriner inkontinans nedeniyle daha fazla t bbi yard m alma olana - na sahip oldu unu göstermektedir. ki çal flmada da utanma, t bbi yard m almama nedenleri aras nda önemli bir yer tutmaktad r. Üriner inkontinans n yaflam kalitesi üzerine etkisiyle ilgili yafll larla yap lan araflt rmalar n ço u kad nlar üzerindedir ve baz araflt rmalarda üriner inkontinans yaflam kalitesi ölçe i kullan lm flt r. Bu çal flmada sa l kla iliflkili genel bir de erlendirme olana sa layan SF-36 yaflam kalitesi ölçe inin kullan lmas ve her iki cinsiyette de erlendirme yap lmas gelecek çal flmalarda farkl hastal k ve giriflimlerle karfl laflt rma olana sa lamas aç s ndan önemlidir. 164 Akad Geriatri 2011; 3: 159-167

Huzurevinde Yaflayan Yafll lar n Yaflam Kalitesi (SF-36) Üzerine Üriner nkontinans n Etkisi SF-36 Puan 60 58 56 54 52 50 48 46 44 42 40 58.38 57.04 55.7 Fiziksel boyut Mental boyut Toplam 49.21 52.33 Hiç Ayda 1 ve fazla 50.77 49.38 45.84 42.31 Haftada 1 ve fazla SF-36 Puan 46.8 44.17 41.53 Her gün fiekil 1. Üriner inkontinans s kl na göre SF-36 puan ortalamalar. Tablo 4. Üriner inkontinans s kl na göre yaflam kalitesi (SF-36) alt ölçek puan ortalamalar n n karfl laflt rmas Ayda 1 ve Haftada 1 Hiç fazla ve fazla Her gün statistik SF-36 alt ölçekleri Ort ± SS Ort ± SS Ort ± SS Ort ± SS KW p Fiziksel fonksiyon 60.00 ± 27.66 52.69 ± 26.01 34.23 ± 13.82 44.55 ± 24.13 11.94 0.008 Rol k s tlanmas -fiziksel 50.82 ± 42.57 38.46 ± 37.57 46.15 ± 32.03 31.82 ± 31.80 3.02 0.388 A r 70.16 ± 23.17 60.29 ± 23.54 56.15 ± 16.00 56.14 ± 19.85 7.56 0.056 Genel sa l k alg s 52.54 ± 22.48 45.38 ± 21.21 32.69 ± 19.86 33.64 ± 18.18 15.29 0.002 Fiziksel boyut 58.38 ± 22.29 49.21 ± 19.80 42.31 ± 15.92 41.53 ± 17.67 11.62 0.009 Zindelik/yorgunluk 48.28 ± 19.56 48.46 ± 14.54 44.23 ± 9.32 40.45 ± 22.63 2.29 0.514 Sosyal fonksiyon 60.05 ± 22.22 56.81 ± 22.78 50.92 ± 22.34 52.82 ± 22.40 1.58 0.663 Rol k s tlanmas -emosyonel 56.83 ± 44.03 47.44 ± 43.38 43.59 ± 43.85 39.39 ± 44.27 2.14 0.542 Mental sa l k 57.64 ± 19.23 56.62 ± 13.93 58.77 ± 13.99 54.55 ± 18.09 0.137 0.987 Mental boyut 55.70 ± 18.18 52.33 ± 14.57 49.38 ± 16.55 46.80 ± 18.38 3.29 0.349 Toplam 57.04 ± 18.52 50.77 ± 15.25 45.84 ± 15.36 44.17 ± 16.20 8.84 0.031 Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, KW: Kruskal Wallis test. Çal flma sonuçlar m za göre üriner inkontinans, yafll bireylerin, özellikle de yafll kad nlar n yaflam kalitesi (SF-36) üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Üriner inkontinans olan yafll larda SF-36 n n befl alt ölçe inin puan ortalamalar 50 nin, yani orta de erin alt ndad r. Yafll grupta yap lan bir di er çal flma olan Ko ve arkadafllar n n çal flmas nda da alt ölçeklerin hemen hemen hepsinde çal flma sonuçlar m za benzer olarak puan ortalamalar 50 nin alt ndad r (6). Hollingworth ve arkadafllar n n yafl ortalamas 41 olan eriflkin kad nlar ile Akad Geriatri 2011; 3: 159-167 165

Effect of Urinary Incontinence on Quality of Life (SF-36) of the Elderly Living in Nursing Homes yapt çal flmada ise fiziksel fonksiyon d fl ndaki tüm alt ölçek puan ortalamalar 50 nin üstündedir (20). Malmstrom ve arkadafllar n n yafl ortalamas 59 olan kad n ve erkekleri kapsayan çal flmalar nda ise tüm alt ölçek puanlar 50 nin üstündedir (21). Bu sonuçlar Bartoli ve arkadafllar n n çal flmalar nda belirtti i inkontinansl hastalarda yaflla birlikte yaflam kalitesinin düfltü ü bilgisini desteklemektedir (22). Çal flmam zda üriner inkontinans grubunun puan ortalamalar üç alt ölçek ve fiziksel boyutta istatistiksel olarak anlaml olmakla birlikte tüm alt ölçeklerde üriner inkontinans olmayan gruptan düflüktür. Çal flma sonuçlar m za benzer olarak yafll lar üzerinde yap lan çal flmalar üriner inkontinans n yaflam kalitesini olumsuz etkiledi ini ortaya koymufltur (6,18). Ko ve arkadafllar n n çal flmas nda tüm alt ölçeklerde üriner inkontinans olanlar n puan istatistiksel olarak anlaml düflük bulunmufltur (6). Farkl yafl gruplar yla yap lan olgu kontrol çal flmalar nda da üriner inkontinans olanlar n yaflam kalitesi puanlar daha düflüktür (21-25). Bu çal flmada mental boyuttan ziyade fiziksel boyut ve alt ölçeklerinde üriner inkontinans grubunun puan ortalamalar üriner inkontinans olmayan gruptan istatistiksel olarak anlaml düflüktür. Kwong ve arkadafllar n n çal flmas nda da, sonuçlar m za paralel olarak üriner inkontinans n mental faktörlerden daha çok fiziksel alanlar olumsuz etkiledi i belirtilmektedir (18). Kad nlarda sekiz alt ölçek ve iki alt boyutta üriner inkontinans olan grubun puanlar üriner inkontinans olmayan gruba göre düflük olmakla birlikte istatistiksel olarak anlaml fark alt ölçeklerden fiziksel fonksiyon, genel sa l k alg s, sosyal fonksiyon ve fiziksel boyut puan ortalamalar nda bulunmufltur. Çeflitli yafl gruplar n kapsayan Hagglund ve arkadafllar n n çal flmas nda üriner inkontinans olan kad nlar n, üriner inkontinans olmayan kad nlardan SF-36 n n tüm alt boyutlar nda önemli derece düflük puan ald klar ifade edilmektedir (19). Ünsal ve arkadafllar n n çal flmas nda da üriner inkontinans olan kad nlarda yaflam kalitesi daha düflük bulunmufltur (26). Çal flmam zda her gün üriner inkontinans olan yafll lar n yaflam kalitesi puan en düflüktür. S kl k artt kça yaflam kalitesi olumsuz etkilenmektedir. Sonuçlar m za benzer olarak Temml ve arkadafllar n n çal flmas nda da üriner inkontinans s kl yaflam kalitesini düflürmektedir (17). Özerdo an ve arkadafllar n n çal flmas nda, yaflam kalitesindeki bozulman n; inkontinans epizodlar n n s kl na ba l olarak anlaml derecede artt - bulunmufltur (5). Çal flma sonuçlar m z üriner inkontinans n huzurevinde kalan yafll bireylerin, özellikle de yafll kad nlar n yaflam kalitesini daha çok fiziksel alanlarda olumsuz etkiledi ini göstermifltir. Hem kad nlarda hem de erkeklerde yaflam kalitesinin alt ölçeklerinin ço unda üriner inkontinans grubunun yaflam kalitesi puan, üriner inkontinans olmayan gruptan düflük bulunmakla birlikte istatistiksel olarak anlaml fark erkeklerde bulunmam flt r. Bu sonucun çal flmaya kat lan yafll bireyler içinde erkek say s n n s n rl olmas ndan kaynaklanabilece i düflünülerek yaflam kalitesi-üriner inkontinans iliflkisinin daha genifl örneklemli çal flmalarla de erlendirilmesi önerilmektedir. KAYNAKLAR 1. Irwin DE, Milsom I, Hunskaar S, Reilly K, Kopp Z, Herschorn S, et al. Population-based survey of urinary incontinence, overactive bladder, and other lower urinary tract symptoms in five countries: results of the EPIC study. Eur Urol 2006; 50: 1306-15. 2. Aslan E, K z lkaya Beji N, Ayyildiz Erkan H, Yalcin O, Gungor F. Urinary incontinence (UI) and quality of life (QoL) of the elderly residing in residential homes in Turkey. Arch Gerontol Geriatr 2009; 49: 304-10. 3. Kocak, Okyay P, Dundar M, Erol H, Beser E. European female urinary incontinence in the West of Turkey: prevalence, risk factors and impact on quality of life. Eur Urol 2005; 48: 634-41. 4. Filiz M, Topsever P, Uludag C, Görpelioglu S, C nar N. Effects of age and urinary incontinence severity on generic SF-36 quality of life measurements in Sakarya, Turkey. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2007; 27: 189-94. 5. Ozerdogan N, Beji NK, Yalcin O. Urinary incontinence: its prevalence, risk factors and effects on the quality of life of women living in a region of Turkey. Gynecol Obstet Invest 2004; 58:145-50. 6. Ko Y, Lin SJ, Salmon JW, Bron MS. The impact of urinary incontinence on quality of life of the elderly. Am J Manag Care 2005; 11: 103-11. 7. Tamanini JTN, Lebrão ML, Duarte Y, Santos J, Laurenti R. Analysis of the prevalence of and factors associated with urinary incontinence among elderly people in the Municipality of São Paulo, Brazil: SABE Study (Health, Wellbeing and Aging). Cad Saúde Pública 2009; 25: 1756-62. 8. Saxer S, Halfens RJG, de Bie RA, Dassen T. Prevalence and incidence of urinary incontinence of Swiss nursing home residents at admission and after six, 12 and 24 months. J Clin Nurs 2008; 17: 2490-6. 166 Akad Geriatri 2011; 3: 159-167

Huzurevinde Yaflayan Yafll lar n Yaflam Kalitesi (SF-36) Üzerine Üriner nkontinans n Etkisi 9. Ateflkan Ü, Mas MR, Doruk H, Kutlu M. Yafll Türk popülasyonunda üriner inkontinans: Görülme s kl, muhtemel klinik tipleri ve birey aç s ndan öneminin de erlendirilmesi. Turk J Geriatr 2000; 3: 45-50. 10. Bilgili N, Ak n B, Ege E, Ayaz E. Kad nlarda üriner inkontinans s kl ve etkileyen risk faktörleri. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2008; 28: 487-93. 11. Ar kan E, Özcan E, Bardak A, Ketenci A. Huzurevinde yaflayan bir grup kad nda üriner inkontinans. Turk J Geriatr 2002; 5: 7-10. 12. Teunissen D, Bosch Van WD, Weel Van C, Lagro-Janssen T. It can always happen: the impact of urinary incontinence on elderly men and women. Scand J Prim Health Care 2006; 24: 166-73. 13. Eser E. Sa l kla ilgili yaflam kalitesinin kavramsal temeli ve ölçümü. Sa l kta Birikim Dergisi 2006; 1: 1-5. 14. Ware JE, Sherbourne DC. The MOS 36 item short form health survey (SF 36). Medical Care 1992; 30: 473-83. 15. P nar R. Sa l k araflt rmalar nda yeni bir kavram: Yaflam kalitesi, bir yaflam kalitesi ölçe inin kronik hastalarda geçerlik ve güvenirli inin s nanmas. Hemflirelik Bülteni 1995; 9: 85-95. 16. Kocaöz S, Bilgili N, Eroglu K. Prevalence and risk factors of urinary incontinence in Turkish nursing homes: a cross-sectional study. Pak J Med Sci 2009; 25: 18-25. 17. Temml C, Haidinger G, Schmidbauer J, Schatzl G, Madersbacher S. Urinary incontinence in both sexes: prevalence rates and impact on quality of life and sexual life. Neurourol Urodyn 2000; 19: 259-71. 18. Kwong PW, Cumming RG, Chan L, Seibel MJ, Naganathan V, Creasey H, et al. Urinary incontinence and quality of life among older community-dwelling Australian men: the CHAMP study. Age Ageing 2010; 39: 349-54. 19. Hagglund D, Walker-Engström ML, Larsson G, Leppert J. Quality of life and seeking help in women with urinary incontinence. Acta Obstet Gynecol Scand 2001; 80: 1051-5. 20. Hollingworth W, Campbell JD, Kowalski J, Ravelo A, Girod I. Briggs A, et al. Exploring the impact of changes in neurogenic urinary incontinence frequency and condition-specific quality of life on preference-based outcomes. Qual Life Res 2010; 19: 323-31. 21. Malmstrom TK, Andresen EM, Wolinsky FD, Schootman M, Miller JP, Miller DK. Urinary and fecal incontinence and quality of life in African Americans. JAGS 2010; 58: 1941-5. 22. Bartoli S, Aguzzi G, Tarricone R. Impact on quality of life of urinary incontinence and overactive bladder: a systematic literature review. Urology 2010; 75: 491-500. 23. Ho-Yin PL, Man-Wah P, Shing-Kai Y. Effects of aging on generic SF-36 quality of life measurements in Hong Kong Chinese women with urinary incontinence. Acta Obstet Gynecol Scand 2003; 82: 275-9. 24. Oh SJ, Ku JH. Impact of stress urinary incontinence and overactive bladder on micturition patterns and health-related quality of life. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct 2007; 18: 65-71. 25. Hägglund D, Walker-Engstrom ML, Larsson G, Leppert J. Changes in urinary incontinence and quality of life after four years. A population-based study of women aged 22-50 years. Scand J Prim Health Care 2004; 22: 112-7. 26. Unsal A, Arslantas D, Tozun M. Urinary incontinence: its prevalence, and effects on the quality of life of women. Jinekoloji ve Obstetrik Dergisi 2007; 21: 88-95. Akad Geriatri 2011; 3: 159-167 167