Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafõndan 10 Aralõk 1948 günü kabul ve ilan edilen İnsan Haklarõ Evrensel Bildirgesi'nin tam metni. Bu tarihi kararõn ardõndan Genel Kurul tüm üye ülkeleri Bildirge metnini, başta okul ve diğer eğitim kurumlarõ olmak üzere en geniş biçimde tanõtmaya ve duyurmaya çağõrmõştõr. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ ÖNSÖZ Insanlõk topluluğunun bütün üyelerinde bulunan onurun; eşit ve başkasõna aktarõlamaz haklarõn tanõnmasõ, dünyada özgürlük, adalet ve barõşõn temeli olduğu, İnsan haklarõnõn tanõnmamasõ ve hor görülmesi insanlõk vicdanõnõ isyana yönelten zorbalõklara yol açmõş olduğu ve insanlarõ korku ve yoksulluktan kurtulmuş, söz ve inanç özgürlüğüne kavuşmuş bir dünya kurulmasõ insanoğlunun en yüksek ideali olarak ilan edilmiş olduğu, UNIC Turkey 1 Ankara, 04.06.2001
İnsanõn baskõya, baskõ yönetimine karşõ son çözüm olarak ayaklanmak zorunda kalmamasõ için, insan haklarõnõn bir hukuk düzeniyle korunmasõ bir zorunluluk olduğu, Devletler arasõnda dostça ilişkilerin geliştirilmesi zorunlu olduğu, Birleşmiş Milletler halklarõ Antlaşma'da, insanõn temel haklarõna, insan kişiliğinin onur ve değerine, erkek ve kadõnlarõn eşitliğine olan inançlarõnõ bir kez daha açõklamõş olduklarõ ve toplumsal ilerlemeyi kolaylaştõrmaya, daha geniş bir özgürlük içerisinde, daha iyi yaşam koşullarõ oluşturmaya karar verdiklerini bildirmiş bulunduklarõ, Üye devletler, Birleşmiş Milletler örgütü ile işbirliği yaparak, insan haklarõna ve temel özgürlüklere bütün dünyaca saygõ gösterilmesinin sağlanmasõnõ üstlenmiş olduklarõ, Bu hak ve özgürlüklerin herkesçe özdeş biçimde anlaşõlmasõ, yukarõdaki üstlenmenin yerine getirilmesi açõsõndan çok büyük önem taşõdõğõ için, GENEL KURUL Toplumun her bir birey ve her bir organõnõn, bu Bildirge'yi her zaman göz önünde tutarak, söz konusu hak ve özgürlüklere saygõyõ geliştirmek için eğitim ve öğretim yoluyla ve gerek üye devletlerin halklarõ arasõnda, gerek üye devletlerin yönetimi altõndaki bölgelerin halklarõ arasõnda bu hak ve özgürlüklerin evrensel ve etkin biçimde benimsenmesi ve uygulamasõ için giderek gelişen ulusal ve uluslararasõ önlemler aracõlõğõyla harcayacağõ çabalarda bütün halklar ve devletler için ortak standart olarak işbu EVRENSEL İNSAN HAKLARI BİLDİRGESİ'ni ilan eder. Madde 1: Bütün insanlar özgür; onur ve haklarõ yönünden eşit doğarlar. Akõl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşõ kardeşçe davranmalõdõrlar. Madde 2: Herkes, õrk, renk, cins, dil, din, siyasal ya da her hangi bir başka inanç, ulusal ya da toplumsal köken, varlõklõlõk, doğuş ya da herhangi bir başka ayrõm gözetilmeksizin bu Bildirge'de açõklanan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Bundan başka, ister bağõmsõz ülke uyruğu olsun, isterse bağõmlõ, özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kõsõtlamasõna bağlõ ülke uyruğu olsun, bir kişi hakkõnda, uyruğu bulunduğu devlet ya da ülkenin siyasal, adli ya da uluslararasõ durumu bakõmõndan hiçbir ayrõm gözetilmeyecektir. Madde 3: Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkõdõr. Madde 4: Hiç kimse köle ya da kul olarak kullanõlamaz; kölelik ve köle alõm satõmõ her türlü biçimiyle yasaktõr. Madde 5: Hiç kimse işkenceye ya da acõmasõz, insanlõk dõşõ ya da onur kõrõcõ ceza ya da muameleye uğratõlamaz. Madde 6: Herkes, nerede olursa olsun, kişiliğinin tanõnmasõ hakkõna sahiptir. UNIC Turkey 2 Ankara, 04.06.2001
Madde 7: Yasa önünde herkes eşittir ve herkes ayrõm gözetilmeksizin yasanõn koruyuculuğundan eşit olarak yararlanma hakkõnõ taşõr. Herkesin, bu Bildirge'ye aykõrõ her türlü ayrõma ve bu tür ayrõm gözetici işlemler için yapõlacak her türlü kõşkõrtmaya karşõ eşit korunma hakkõ vardõr. Madde 8: Her kişinin, kendisine Anayasa ya da yasa ile tanõnan temel haklara aykõrõ işlemlere karşõ ilgili ulusal mahkemelerin etkin koruyucu önlemlerinden yararlanma hakkõ vardõr. Madde 9: Hiç kimse, keyfi olarak tutuklanamaz, alõkonulamaz, sürülemez. Madde 10: Herkes, haklarõnõn ve ödevlerinin ya da kendisine yöneltilen ve ceza niteliği taşõyan herhangi bir suçlamanõn saptanmasõnda, davanõn bağõmsõz ve tarafsõz bir mahkemece, tam bir eşitlikle, adil ve açõk olarak görülmesi hakkõna sahiptir. Madde 11: (1) Bir suç işlemekten sanõk herkes, savunmasõ için kendisine gerekli bütün güvencenin sağlanmõş bulunduğu açõk bir yargõlama ile yasaca suçlu olduğu saptanmadõkça, suçsuz sayõlõr. (2) Hiç kimse, gerçekleştiği sõrada ulusal ya da uluslararasõ hukuka göre suç oluşturmayan eylem ya da ihmalden dolayõ mahkum edilemez. Yine hiç kimseye, suçun işlendiği sõrada uygulanan cezadan daha ağõr bir ceza verilemez. Madde 12: Hiç kimse, özel yaşamõ, ailesi, konutu ya da yazõşmasõ konularõnda keyfi müdahaleye, onuruna ve adõna karşõ saldõrõya uğrayamaz. Herkesin, bu müdahale ve saldõrõlara karşõ yasa ile korunmaya hakkõ vardõr. Madde 13: (1) Herkes, herhangi bir devletin sõnõrlarõ içinde özgürce dolaşma ve oturma hakkõna sahiptir. (2) Herkes, kendi ülkesi dahil herhangi bir ülkeden ayrõlma ya da kendi ülkesine yeniden dönme hakkõna sahiptir. Madde 14: (1) Herkesin, zulüm karşõsõnda başka ülkelere sõğõnma hakkõ vardõr. (2) Bu hak, adi bir suçla ya da Birleşmiş Milletler ilke ve amaçlarõna aykõrõ eylemlerle ilgili kovuşturmalar halinde, ileri sürülemez. Madde 15: (1) Herkesin bir yurttaşlõğa hakkõ vardõr. (2) Hiç kimse, yurttaşlõğõndan ya da yurttaşlõğõnõ değiştirme hakkõndan keyfi bir biçimde yoksun bõrakõlamaz. Madde 16: (1) Evlenme çağõna gelen her erkek ve kadõn, õrk, uyruk ya da din bakõmõndan hiçbir sõnõrlamaya bağlõ olmaksõzõn evlenme ve aile kurma hakkõna sahiptir. Söz konusu kişiler, evlenme konusunda, evlilik süresince ve evliliğin sona ermesinde eşit haklara sahiptirler. (2) Evlenme ancak, evleneceklerin özgür ve tam rõzasõ ile gerçekleştirilebilir. (3) Aile toplumun doğal ve temel öğesidir ve toplum ve devletçe korunur. Madde 17: (1) Herkesin, tek başõna ya da başkalarõyla birlikte mal ve mülk edinme hakkõ vardõr. (2) Hiç kimse keyfi olarak mal ve mülkünden yoksun bõrakõlamaz. UNIC Turkey 3 Ankara, 04.06.2001
Madde 18: Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkõ vardõr; bu hak din ya da inanç değiştirme; dinini ya da inancõnõ tek başõna ya da topluca, açõk ya da özel olarak öğretim, uygulama, tapõnma ve anma bağlamõnda açõğa vurma özgürlüğünü içerir. Madde 19: Herkesin düşün ve anlatõm özgürlüğüne hakkõ vardõr; bu özgürlük düşüncelerinden dolayõ rahatsõz edilmemek, ülke sõnõrlarõ söz konusu olmaksõzõn bilgi ve düşünceleri her araçta arama, elde etme ve yayma hakkõnõ içerir Madde 20: (1) Herkesin barõşcõl biçimde toplanma ve dernek kurma özgürlüğü vardõr. (2) Hiç kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz. Madde 21: (1) Herkesin, doğrudan ya da özgürce seçilmiş kişiler aracõlõğõyla ülkesinin kamu yönetimine katõlma hakkõ vardõr. (2) Herkes ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkõna sahiptir. (3) Halkõn iradesi, hükümet erkinin temelidir; bu irade, gizli ya da buna denk bir yöntemle yapõlacak ve genel ve eşit oy verme yoluyla gerçekleşecek olan dönemsel ve dürüst seçimle belirir. Madde 22: Her kişinin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe; onuru için ve kişiliğinin özgürce gelişmesi için zorunlu olan ekonomik, toplumsal ve kültürel haklarõn, ulusal çaba ve uluslararasõ işbirliği yoluyla ve her devletin örgütleriyle ve kaynaklarõyla orantõlõ olarak gerçekleştirilmesine hakkõ vardõr. Madde 23: (1) Herkesin çalõşmaya, işini özgürce seçmeye, adil ve elverişli çalõşma koşullarõna ve işsizlikten korunmaya hakkõ vardõr. (2) Herkesin hiçbir ayrõm gözetilmeksizin, eşit çalõşma karşõlõğõ eşit ücrete hakkõ vardõr. (3) Çalõşan herkesin, kendisine ve ailesine insanlõk onuruna uygun bir yaşayõş sağlayan, gerekirse her türlü sosyal güvenlik araçlarõyla da desteklenen bir ücrete hakkõ vardõr. (4) Herkesin, çõkarlarõnõn korunmasõ için başkalarõ ile birlikte sendika kurmaya ve kurulu bir sendikaya katõlmaya hakkõ vardõr Madde 24: Herkesin, çalõşma saatlerinin makul ölçüde sõnõrlandõrõlmasõ ve belirli aralõklarla ücretli izin dahil olmak üzere, dinlenme ve boş zamanlarõnõ değerlendirme hakkõ vardõr. Madde 25: (1) Herkesin gerek kendisi, gerek ailesi için yiyecek, giyecek, konut, sağlõksal bakõm, gerekli toplumsal hizmetler de içinde olmak üzere sağlõğõna ve esenliğine uygun bir yaşam düzeyine; işsizlik, hastalõk, sakatlõk, dulluk, yaşlõlõkta ya da geçim olanaklarõndan kendi iradesi dõşõnda yoksul kaldõğõ başka durumlarda, güvenliğe hakkõ vardõr. (2) Analõk ve çocukluk özel bakõm ve yardõm hakkõ doğurur. Bütün çocuklar, ister evlilik içinde, ister evlilik dõşõnda doğsunlar, eşit sosyal güvenlikten yararlanõrlar. Madde 26: (I) Herkesin eğitim hakkõ vardõr. Eğitim hiç olmazsa ilk ve temel eğitim evrelerinde parasõz olmalõdõr. İlk eğitim zorunludur. Teknik ve UNIC Turkey 4 Ankara, 04.06.2001
mesleki eğitimden herkes yararlanabilmeli ve yüksek öğretim, başarõya göre, herkese tam bir eşitlikle açõk olmalõdõr. (2) Eğitim, insan kişiliğinin tam gelişmesini, insan haklarõyla temel özgürlüklere saygõnõn güçlenmesini amaç olarak almalõdõr. Eğitim bütün uluslar, õrklar ve dini topluluklar arasõnda anlayõş, hoşgörü ve dostluğu güçlendirmeli ve Birleşmiş Milletler'in barõşõn sürdürülmesi yolundaki çalõşmalarõnõ geliştirmelidir. (3) Ana baba, çocuklarõna verilecek eğitim türü için öncelikli seçme hakkõna sahiptir. Madde 27: (1) Herkes, toplumun kültürel etkinliklerine özgürce katõlma, güzel sanatlarõ tatma, bilim alanõndaki ilerlemelerden ve bunlarõn nimetlerinden yararlanma hakkõna sahiptir. (2) Herkesin, sahibi bulunduğu her türlü bilim, yazõn ya da sanat yapõtlarõndan kaynaklanan ahlaki ve maddi çõkarlarõnõn korunmasõna hakkõ vardõr. Madde 28: Herkesin, bu Bildirge'de yer alan hak ve özgürlüklerin tam olarak uygulanmasõnõ sağlayacak bir toplumsal ve uluslararasõ düzene hakkõ vardõr. Madde 29: (1) Herkesin, kişiliğinin özgürce ve tam gelişmesine olanak sağlayan topluluğa karşõ ödevleri vardõr. (2) Herkes, haklarõnõ kullanmak ya da özgürlüklerinden yararlanmak konusunda, salt başkalarõnõn hak ve özgürlüklerinin tanõnmasõnõ ve bunlara saygõ gösterilmesini sağlamak amacõyla ve demokratik bir toplumda törenin, düzenin ve genel esenliğin haklõ gereklerini karşõlamak için yasa ile saptanmõş olan sõnõrlamalara bağlõdõr. (3) Bu hak ve özgürlükler, hiçbir biçimde, Birleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelerine aykõrõ olarak kullanõlamaz. Madde 30: Bu Bildirge'nin hiçbir unsuru, içinde açõklanan hak ve özgürlüklerin bir devlet, topluluk ya da bireyce ortadan kaldõnlmasõnõ amaçlayan bir etkinlik ya da girişime hak verir biçimde yorumlanamaz. UNIC Turkey 5 Ankara, 04.06.2001