HORMONLARIN ETKİ MEKANİZMALARI Prof. Dr. Orhan Turan KAYNAKÇA: 1.Stephen J. McPhee, Gary D.Hammer eds. Pathophysiology of Disease. 6th ed. Mc Graw Hill; 2010. 2.Damjanov I. Pathophisiology. 1st ed. Saunders Elsevier; 2009. 3.Cecil Textbook of Medicine. 21th ed. WB Saunders; 2000.
K İ M YA S A L YA P I G R U P L A R I N A G Ö R E Ö R N E K L E R
HİPOFİZ
F E E D B A C K
ÖN HİPOFİZ HORMONLARININ ETKİLERİ HORMON HEDEF DOKU ETKİ TSH (Tiroid stimülan hormon) Tiroid folikülü tiroid hormonları ACTH (Adrenokortikotropik hormon) Sürrenal korteksi LPH (Lipotropinler) GONADOTROPİNLER: Deri FSH (Folikül stimülan hormon) Over folikülü LH (Luteinizan hormon) Seminifer tubulus Over folikülü glukokortikoidler pigmantasyon endorfin östrojenler, ovum spermatogenezis ovulasyon, korpus luteum Leydig hücreleri testosteron GH (Growth hormon, Somatotrop hormon, Büyüme hormonu) Karaciğer somatomedinler Kemik ve yumuşak doku metabolik etkiler Prolaktin Meme laktasyon
HORMONLARIN ETKİ MEKANİZMALARI Steroid hormon reseptörü nukleusta Peptid hormon reseptörü membran üzerinde Ġkincil haberciler: camp, Ca++ DAG Tyr-P
STEROİD HORMON RESEPTÖRLERİ
PEPTİD HORMON RESEPTÖRLERİNİN TİPİ 1. Yedi transmembran alanlı ve ikincil haberci kullanan reseptörler. 2. Tek membran geçişli ve sitoplazmik alanda intrensek enzim aktivitesi taşıyan reseptörler. 3. Tek membran geçişli ve sitoplazmik alanda ikincil haberci kullanan reseptörler.
PEPTİD HORMON RESEPTÖRLERİNİN YA PISI
G PROTEİN ETKİLEŞİMİ
G PROTEİN ETKİLEŞİMİ C-AMP
DAG ve Ca++ Fosfolipaz-C yoluyla DAG ve Ca++
İKİNCİL HABERCİ KULLANIM ÖRNEKLERİ
C-AMP KULLANIM ÖRNEKLERİ C - A M P D Ü Z E Y Ġ N Ġ A R T I R A N L A R C - A M P D Ü Z E Y Ġ N Ġ A Z A L T A N L A R
ENDOKRİN BOZUKLUKLARIN NEDENLERİ Hormon eksikliği Hormon fazlalığı Kusurlu hormon üretimi Hormon etkisine direnç Reseptör mutasyonları
ENDOKRİN BOZUKLUKLAR HORMON EKSĠKLĠĞĠ Hormon üreten organın tahribi Otoimmün nedenler : tip I diabetes mellitus Ġnfeksiyöz nedenler : tüberküloz adrenalitis :Addison Hastalığı Salgı bezinin infarktüsü : Hipofiz : Sheehan Sendromu Cerrahi ablasyon Tümör baskısı : Hipofiz : Empty sella Yapıtaşı yetersizliği : Ġyod eksikliği : hipotiroidizm Embriyonik kusurlar : DiGeorge sendromu (paratiroid ve timus hipoplazisi) Fizyolojik : Gonadlar : hipergonadotropik hipogonadizm (menopoz)
ENDOKRİN BOZUKLUKLAR HORMON FAZLALIĞI Adenom ve karsinomlar : Cushing Hastalığı,Akromegali, Feokromositoma Prolaktinoma, karsinoid sendrom Otoantikorlar : Basedow-Graves Hastalığı, subakut tiroidit Ektopik hormon üretimi : Neoplazi: Ektopik Cushing Sendromu Yıkım azalması : Hiperöstrojenizm (karaciğer yetersizliğinde androstenedionun östrojene dönüşümü) Replasman tedavisi : (yüksek doz glukokortikoid)
ENDOKRİN BOZUKLUKLAR KUSURLU HORMON ÜRETĠMĠ Gen mutasyonları sonucunda reseptöre bağlanma yeteneği olmayan hormon üretimi Karboksipeptidaz enziminin genetik kusuru nedeniyle prohormonların aktif hormona dönüşememesi
ENDOKRİN BOZUKLUKLAR HORMON ETKĠSĠNE DĠRENÇ Reseptörlerde kalıtsal veya edinsel kusurlar: Ġnsülin reseptöründe azalma : Obezite Hiperinsülinemi ve insüline direnç : Tip II diabetes mellitus, insülinoma, akromegali, insülin tedavisi, LDL reseptörlerinde azalma : (Familyal hiperkolesterinemi) Postreseptör sinyal ileti kusuru: c-amp yapımında kusur (Psödohipoparatiroidi) Reseptörleri bloke eden otoantikorlar: TSH reseptörlerine karşı uyarıcı antikor (Basedow-Graves) TSH reseptörlerine karşı bloke edici antikor (Otoimmun hipotiroidid) Asetilkolin reseptörlerine karşı antikor(miyastenia gravis) beta-adrenerjik reseptörlere karşı antikor (Allerjik rinit ve astma)
ENDOKRİN BOZUKLUKLAR RESEPTÖR MUTASYONLARI Reseptörler mutasyon sonucunda sürekli aktivite kazanabilirler. Erken püberte, fibröz displazi, MEN (multiple endokrin neoplazi)